Białaczka włochatokomórkowa – przyczyny, objawy, leczenie, rokowania

Białaczka (leukemia) jest chorobą nowotworową narządów krwiotwórczych, która charakteryzuje się nadmiernym i nieprawidłowym rozrostem układu białokrwinkowego i pojawieniem się we krwi obwodowej dużej ilości niedojrzałych krwinek białych.

Nazwa historyczna wywodzi się od białawego koloru próbki krwi pacjenta chorego na ostrą białaczkę.

Białaczka charakteryzuje się bowiem ilościowymi i jakościowymi zmianami białych krwinek we krwi, w szpiku oraz w narządach wewnętrznych (śledziona, węzły chłonne) i występuje częściej u mężczyzn niż u kobiet w proporcji 3:2.

Białaczka bywa często nazywana rakiem krwi. Określenie to funkcjonuje w języku potocznym, jednak należy mieć świadomość, że jest nieprawidłowe. Białaczki stanowią 2,5% wszystkich nowotworów złośliwych. Na przestrzeni ostatnich 30 lat liczba nowych przypadków białaczek wyraźnie się zwiększyła.

Białaczki dzieli się ogólnie na ostre i przewlekłe, w ramach których wyróżnia się 4 główne typy:

• ostrą białaczkę szpikową (AML)
• przewleką białaczkę szpikową (CML)
• ostrą białaczkę limfoblastyczną (ALL)
• przewlekłą białaczkę limfocytową (CLL)

Nowotwory hematologiczne stanowią zróżnicowaną grupę schorzeń, które wywodzą się z różnych komórek szpiku kostnego – białych krwinek (w takim przypadku mówimy o nowotworach układu krwiotwórczego – białaczki) lub z komórek układu limfatycznego takich jak Limfocyty B, limfocyty T i TK (w tym przypadku mamy do czynienia z nowotworami układu limfatycznego chłoniaki).

Rocznie w Polsce na nowotwory hematologiczne zapada około 10 000 osób. Białaczki stanowią 3% ogółu zachorowań na nowotwory w całej populacji. Znajomość charakterystycznych objawów białaczki (nazywanej często potocznie rakiem krwi) daje szansę na wykrycie choroby nowotworowej na wcześniejszym etapie i szybsze wdrożenie leczenia.

Białaczka limfocytowa

Najczęstszym typem białaczki jest przewlekła białaczka limfocytowa. Białaczki szpikowe oraz przewlekła białaczka limfocytowa są typowymi nowotworami wieku dorosłego. Ostra białaczka limfoblastyczna ALL jest natomiast najczęstszym nowotworem złośliwym u osób poniżej 20 roku życia.

Białaczka pochodzenie

Pochodzenie białaczki nie jest wyjaśnione, natomiast do uznanych czynników ryzyka, które sprzyjając zachorowaniu na białaczki należą:

• nadmierna ekspozycja na promieniowanie jonizujące (z wyjątkiem CLL)
• związki chemiczne (pestycydy, herbicydy, insektycydy, rozpuszczalniki)
• palenie tytoniu (tylko AML)
• cytostatyki (tylko AML)
• długotrwała immunosupresja po przeszczepieniu narządu
• choroby genetyczne (tylko AML i ALL) np. zespół Blooma, zespół Downa
• onkogenne retrowirusy HTLV-1, HTLV-2

Objawy białaczki

Do najczęstszych symptomów klinicznych i objawów występujących w przypadku białaczki należą:

• gorączka;
• męczliwość – stan chorego, którego przyczyną może być wiele czynników, np. niedokrwistość, szybko postępujący rozwój nowotworu, zaburzenia hormonalne, depresja, zaburzenia relacji społecznych, izolacja od otoczenia itd.; męczliwość nie jest tożsama z osłabieniem;
• zmiany w jamie ustnej i w gardle – w wyniku zakażeń wirusowych, bakteryjnych grzybiczych, samej choroby nowotworowej np. przerost dziąseł;
• krwawienie – zwykle z naturalnych otworów ciała, ale także do skóry w postaci siniaków i wybroczyn lub do ośrodkowego układu nerwowego. Krwawienie jest najczęściej wynikiem małopłytkowości i zaburzeń czynności płytek krwi;
• powiększenie węzłów chłonnych – szyjnych, nadobojczykowych, podobojczykowych;
• powiększenie śledziony;
• zaburzeni neurologiczne wywołane przez białaczkę

Diagnostyka białaczki

Morfologia krwi obwodowej ma istotne znaczenie w rozpoznawaniu nowotworów hematologicznych – w tym białaczki. W przypadku niepokojących objawów mogących sugerować chorobę nowotworową krwi należy wykonać badania krwi. Na podstawie oceny liczby erytrocytów, płytek krwi i leukocytów oraz analizy wzoru odsetkowego (rozmazu) krwinek białych można postawić diagnozę.

• niedokrwistość – najczęściej ma charakter normocytowy, co wynika z nacieku szpiku przez komórki nowotworowe lub jest to niedokrwistość chorób przewlekłych
• leukopenia (najczęściej neutropenia) i małopłytkowość, które wynikają z zajęcia szpiku przez proces nowotworowy
• leukocytoza – jest charakterystycznym objawem białaczek. O tym czy leukocytoza ma charakter „odczynowy” czy jest wynikiem białaczki, decyduje rozmaz krwinek białych.
• nadpłytkowość i nadokrwistość – są konsekwencją etiopatogenezy przewlekłej białaczki szpikowej, dlatego czasem mogą stanowić jeden z objawów choroby

Zdarza się, że samo badania krwi, a nawet szpiku w warunkach ambulatoryjnych może być niecharakterystyczne.

Z tych powodów zaleca się jak najszybsze skierowanie chorego do ośrodka wysokospecjalistycznego. Obok badań krwi wykonuje się zdjęcie RTG klatki piersiowej oraz USG jamy brzusznej.

Diagnostyka wykonywana w ośrodku wysokospecjalistycznym polega na pobraniu od chorego szpiku z mostka lub biodra.

Leczenie białaczki

Ostre białaczki szpikowe to grupa zróżnicowanych chorób nowotworowych krwi o ostrym przebiegu, gdzie śmierć bez leczenia może nastąpić nawet w ciągu kilku dni od rozpoznania. W ostrych białaczkach dochodzi do nadprodukcji komórek, zahamowania ich dojrzewania i różnicowania. Towarzyszy temu stłumienie prawidłowego krwi otworzenia przez komórki białaczkowe, co daje objawy pancytopenii zdrowych komórek. Chorzy zgłaszają się do lekarza najczęściej w wyniku objawów ogólnych, takich jak gorączka, osłabienie, ból kości i stawów, objawy zapalenia płuc, skaza krwotoczna. Ważnym objawem białaczki ostrej jest wrzodziejące zapalenie jamy ustnej i gardła. Wątroba, śledziona i węzły chłonne są powiększone. Liczba białych krwinek we krwi wynosi średnio 15 000 – 30 000/mm sześcienny. W pierwszej kolejności wykonuje się badanie morfologiczne krwi obwodowej z rozmazem. Ostre białaczki bez leczenia prowadzą do śmierci chorego w szybkim czasie.

Polichemioterapia

Pewien postęp w leczeniu dokonał się w ostatnim 30-leciu, gdy podjęto próby leczenia ostrej białaczki za pomocą polichemioterapii, czyli stosowania w sposób połączony kilku cytostatyków. Obecnie do remisji dochodzi u blisko 80% chorych na ostre białaczki.

Remisja nie oznacza całkowitego wyleczenia, lecz ustąpienie objawów choroby. U pewnej grupy chorych udaje się jednak doprowadzić za pomocą polichemioterapii do całkowitego wyleczenia. Wyniki terapii u dzieci są jeszcze lepsze.

U chorych obciążonych dużym ryzykiem nawrotu w dobrym stanie ogólnym i mających dawcę uzasadnione jest alogeniczne przeszczepienie komórek krwiotwórczych lub jeśli nie ma dawcy – autologiczny przeszczep komórek krwiotwórczych pobranych ze szpiku lub z krwi obwodowej chorego.

Przeszczepienie komórek znacząca zwiększa szanse chorego na wyleczenie. W badaniach klinicznych znajduje się wiele nowych preparatów, co w niedalekie przyszłości może zaowocować nowym podejściem d terapii ostrych białaczek.

Co to jest białaczka przewlekła?

W przypadku białaczek przewlekłych wyróżnia się białaczkę szpikową i białaczkę limfocytową. Obie choroby zacznie się różnią i wymagają innego leczenia. W przypadku obu jednostek chorobowych najczęstszym objawem jest nieprawidłowy wynik morfologii krwi obwodowej, w którym pojawia się zwiększona liczba białych krwinek (leukocytoza). Mogą również wystąpić objawy niecharakterystyczne takie jak przewlekła gorączka o nieznanym pochodzeniu, potliwość w nocy, osłabienie, męczliwość, spadek wydolności fizycznej, powiększenie śledziony i uczucie pełności w jamie brzusznej, powiększone węzły chłonne oraz bóle kości i stawów. Jeszcze do niedawna znaczna część pacjentów cierpiących na przewlekłą białaczkę rokowała bardzo źle.

Białaczka szpikowa CML

Obecnie nawet wysoko złośliwe postacie białaczki mogą być poddawane skutecznemu leczeniu, które owocuje wieloletnimi przeżyciami. W przypadku przewlekłej białaczki szpikowej CML przełomem było wprowadzenie imatinibu, który stanowi podstawę leczenia pierwszej linii. Przed erą imatinibu leczeniem pierwszego rzutu było alloSCT.

Postępowanie terapeutyczne w przewlekłej białaczce limfocytowej CLL przeszło długą ewolucję: od uważne obserwacji poprzez zastosowanie chlorambucilu i analogów puryn do skojarzonej chemioterapii z przeciwciałami monoklonalnymi (rituximab, alemtuzumab) i przeszczepiania KKM autologicznych i allogenicznych.

Obecnie w próbach klinicznych dotyczących CLL badana jest spora grupa nowych preparatów.

SPRAWDŹ: PRZEWLEKŁA BIAŁACZKA LIMFOCYTOWA – OBJAWY I LECZENIE

Białaczka, objawy raka krwi, zwrotnikraka.pl

źródła: M.Pawlicki, J.Legutko, Zarys diagnostyki nowotworów złośliwych oraz opieki w trakcie i po leczeniu onkologicznym 2013.; pod. red. R. Kordek, Onkologia dla studentów i lekarzy, Gdańsk 2013.; red. J.

Walewski, nowotwory układu chłonnego, Warszawa 2011.; pod. red. M. Frączek, Podstawy diagnostyki i terapii nowotworów, 2008.; pod. red. M. Krzakowski, K.

Warzocha, Zalecenia postępowania diagnostyczno-terapeutycznego w nowotworach złośliwych 2013, Tom II, Gdańsk 2013.

Najważniejsze objawy przewlekłej białaczki szpikowej

Przewlekła białaczka szpikowa (chronic myeloid leukemia, CML), w przeciwieństwie do białaczek ostrych, charakteryzuje się dość łagodnym, ale długim przebiegiem. Zmiany nowotworowe spowodowane są przez mutację chromosomową.

Dwie z dwudziestu trzech par chromosomów w jądrach komórkowych człowieka ulegają błędnej translokacji, co prowadzi do powstania tzw. chromosomu Filadelfia i wadliwego genu. Sprawia on, że komórki krwi z linii leukocytowej (granulocyty) w szpiku kostnym zaczynają się mnożyć w sposób niekontrolowany.

Skutkuje to przedostawaniem się do krwi obwodowej zbyt dużej liczby granulocytów.

Etapy rozwoju choroby

Przewlekła białaczka szpikowa rozwija się etapami. Każdy etap ma swoje charakterystyczne cechy i objawy. Początkowo nie są one liczne, lecz wraz z kumulacją niedojrzałych krwinek rozmaite dolegliwości mogą się nasilać, co świadczy o postępie choroby.

W przebiegu omawianego typu białaczki szpikowej wyróżniamy trzy etapy:

• przewlekły,
• przyspieszony,
• blastyczny.

Na szczęście chorobę w przeważającej liczbie przypadków diagnozuje się w pierwszym stadium, kiedy objawy są jeszcze lekkie. Niekiedy jednak zdarza się wykrycie białaczki na zaawansowanym etapie, kiedy jej przebieg przybiera na gwałtowności.

Cechy fazy przewlekłej

Podstawową nieprawidłowością występującą w tej najdłuższej fazie choroby jest przekraczająca normy ilość białych krwinek, nawet jeśli wciąż głównie są to prawidłowo funkcjonujące komórki.

Towarzyszą temu różne drobne dolegliwości, takie jak: przewlekłe uczucie zmęczenia, bóle głowy i kończyn. Może także pojawić się powiększenie śledziony (objawiające się dyskomfortem lub bólem w tej części ciała), a także utrata wagi.

Podstawowe badanie krwi najczęściej pozwala na wysnucie podejrzenia choroby, a szybkie rozpoczęcie leczenia umożliwia zatrzymanie postępu choroby.

Cechy fazy przyspieszonej

W tym okresie choroba rozwija się szybciej. Postępujący rozrost patologicznych komórek blastycznych sprawia, że przedostają się one ze szpiku do krwi obwodowej. Z czasem śledziona i wątroba zajęte zostają przez chorobę.

Symptomy z pierwszej fazy nasilają się, występują nocne poty i silniejsze bóle, a także objawy charakterystyczne dla niedokrwistości (anemii). Anemia, będąca skutkiem niedoboru prawidłowo działających krwinek czerwonych, powoduje bladość skóry i błon śluzowych, ciągłe zmęczenie i apatię oraz duszność i spadek tolerancji wysiłku.

Wykrycie białaczki w tej fazie nadal daje spore szanse na skuteczne leczenie, choć rokowania są już nieco gorsze.

Cechy fazy blastycznej

Ten etap choroby odznacza się największą agresywnością. Wówczas białaczka przewlekła zaczyna przypominać postać ostrą. Zmutowane, nowotworowe komórki blastyczne dzielą się wtedy w bardzo szybkim tempie, wypierając pozostałe zdrowe krwinki.

Objawia się to częstymi i nawracającymi infekcjami, na które nie działa standardowe leczenie. Ponadto u chorego zdiagnozować można skazę krwotoczną, czyli zaburzenia krzepliwości krwi spowodowane zmniejszoną liczbą płytek krwi.

Chorobę na tym etapie zwykle leczy się jak ostrą białaczkę.

• Sułek K. (red.), Hematologia, Urban & Partner, Wrocław 2000, ISBN 83-87944-70-X
• Janicki K. Hematologia, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2001, ISBN 83-200-2431-5
• Hołowiecki J. (red.), Hematologia kliniczna, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2007, ISBN 978-83-200-3938-2
• Szczeklik A. (red.), Choroby wewnętrzne, Medycyna Praktyczna, Kraków 2011, ISBN 978-83-7430-289-0.

Białaczka szpikowa i białaczka limfatyczna

Białaczka występuje w postaci ostrej lub przewlekłej. Wyróżnia się dwa rodzaje choroby: białaczka limfatyczna i białaczka szpikowa. Białaczkami (ang. leukemia) nazywamy grupę hematologicznych chorób nowotworowych spowodowanych klonalnym rozrostem wielopotencjalnych komórek macierzystych. Białaczka, objawy białaczki – sprawdź.

Rozrost ten odbywa się w szpiku kostnym (białaczki szpikowe) lub węzłach chłonnych i szpiku (białaczki limfatyczne). Ujawnia się zmianami ilościowymi lub jakościowymi krwinek białych we krwi obwodowej.

Podobnie jak w przypadku większości nowotworów mechanizm transformacji nowotworowej nie jest jednoznaczny.

Bierze się pod uwagę następujące czynniki ryzyka:

• predyspozycję genetyczną;
• czynniki infekcyjne, głównie wirusy;
• czynniki środowiskowe:
• fizyczne (np. promieniowanie jonizujące),
• chemiczne (nitrozaminy, pestycydy, detergenty, rozpuszczalniki, lakiery itd.);
• stan czynnościowy układu immunologicznego (wrodzone i nabyte zaburzenia odporności).

U osób, które mają za sobą historię leczenia przeciwnowotworowego w postaci radio- i/lub chemioterapii z powodu innych chorób nowotworowych niż białaczki, ryzyko rozwoju niektórych rodzajów białaczki może być większe.

Białaczka rodzaje

Białaczka ostra

W białaczkach ostrych dochodzi do dynamicznej proliferacji białych krwinek z jednoczesnym zahamowaniem ich dojrzewania oraz wyparciem prawidłowych komórek szpiku.

Nieleczone w ciągu od kilku do kilkunastu tygodni prowadzą do śmierci. Zależnie od układu, którego dotyczy rozrost, w szpiku i krwi pojawiają się niezróżnicowane komórki nowotworowe – blasty. Odpowiednio w proliferacji układu limfatycznego – limfoblasty (ostra białaczka limfoblastyczna), granulocytarnego – mieloblasty (ostra białaczka szpikowa).

Białaczka przewlekła

Białaczki przewlekłe charakteryzuje nadmierna proliferacja dojrzałych krwinek białych, w większości przypadków łagodny i długi przebieg. Wyróżniamy, zależnie od linii komórkowej, przewlekłą białaczkę limfocytową i przewlekłą białaczkę szpikową.

Ostra białaczka

Ostre białaczki stanowią 40 proc. wszystkich zachorowań na białaczki u osób dorosłych. W  tym około 70 proc. to ostre białaczki szpikowe, a około 30 proc. — ostre białaczki limfoblastyczne. Współczynnik zachorowań dla ostrej białaczki wynosi 2,5 zachorowań/100 000 mieszkańców. Szczegółowo na ostrą białaczkę limfoblastyczną — 0,4/100 000 oraz na ostrą białaczkę szpikową — 2,1/100 000.

Białaczka ostra objawy

• gorączka,
• nocne poty,
• osłabienie, zmęczenie nie ustępujące po odpoczynku,
• powiększenie śledziony (splenomegalia) i/lub powiększenie węzłów chłonnych (występuje u ok. 50% chorych na postać limfoblastyczną/limfocytową),
• powiększenie wątroby (hepatomegalia),
• nudności, wymioty.
• bóle kości i stawów (występują u ok. 15 proc. chorych na postać limfoblastyczną/limfocytową, natomiast bardzo często pojawia się u chorych na postać szpikową).

Objawy, wynikające z wyparcia przez naciek białaczkowy prawidłowych linii hemopoezy:

• niedokrwistość objawiająca się bladością skóry, nietolerancją wysiłku, zaburzeniami koncentracji, dusznością i bólami zamostkowymi;
• małopłytkowość, manifestująca się klinicznie skazą krwotoczną: wybroczynami na skórze, krwawieniem z nosa i dziąseł, rzadziej z układu moczowo-płciowego i pokarmowego;
• neutropenia, będąca główną przyczyną spadku odporności; jej wyrazem są infekcje – bakteryjne, wirusowe i grzybicze;
• zmiany w obrębie jamy ustnej jak np. afty, owrzodzenia, opryszczka.

Najczęściej chory zgłasza się do lekarza z jednym, dwoma lub trzema objawami wynikającymi z tzw. triady NZS (niedokrwistość, zakażenie, skaza krwotoczna).

Morfologia: w zdecydowanej większości przypadków stwierdza się zwiększoną ilość krwinek białych, są to jednak głównie blasty. W chwili rozpoznania u większości chorych stwierdza się niedokrwistość lub/i małopłytkowość. U ok. 15 proc. pacjentów w morfologii obserwuje się pancytopenię (zbyt małą ilość krwinek białych, niedokrwistość i małopłytkowość). Są to tzw. białaczki aleukemiczne.

Białaczka ostra diagnostyka

• badanie cytologiczne i histopatologiczne szpiku,
• badanie immunofenotypu komórek szpiku i krwi obwodowej, pozwalające na ustalenie typu/ klasyfikację ostrej białaczki,
• badanie cytogenetyczne i molekularne szpiku, pozwalające na dokładną charakterystykę białaczki i rokowanie,
• badania obrazowe w celu ustalenia potencjalnych nacieków białaczkowych (tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny),
• badanie płynu mózgowo – rdzeniowego.

Białaczka ostra leczenie

Podstawowe czynniki jakie mają wpływ na wybór leczenia to wiek chorego, jego stan ogólny (w tym też choroby towarzyszące) oraz niektóre zmiany genetyczne.

Leczenie białaczki przebiega w kilku fazach i opiera się na kombinacji leków cytostatycznych (chemioterapia).

• I faza to leczenie wywołujące remisję (tak zwana indukcja remisji) – ma na celu usunąć jak najszybciej i jak najwięcej komórek nowotworowych z organizmu, a także przywrócić prawidłowy proces tworzenia komórek krwi,
• II faza to konsolidacja remisji ma na celu doprowadzić do usunięcia reszty komórek nowotworowych z organizmu, tzw. minimalnej choroby resztkowej – MRD. Obecność pozostałych komórek można potwierdzić badaniami immunofenotypowymi lub molekularnymi,
• III faza, zależnie od wieku chorego, rodzaju białaczki, ogólnego stanu zdrowia to:
  • przeszczepienie szpiku kostnego,
  • leczenie podtrzymujące remisję choroby.

Standard leczenia ostrych białaczek jest podobny na całym świecie. Opiera się na intensywnej chemioterapii, niosącej duże ryzyko toksyczności i wynikających stąd powikłań w trakcie terapii. Leczenie ostrej białaczki prowadzone jest wyłącznie w wyspecjalizowanych ośrodkach hematologicznych. Wiąże się również w wielokrotnymi, często wielotygodniowymi pobytami w szpitalu.

Obok leczenia przeciwnowotworowego niezwykle istotne jest leczenie powikłań, profilaktyka przeciwinfekcyjna oraz leczenie wspomagające.

W przypadku starszych chorych stosuje się leczenie łagodniejsze, wiążące się, niestety, z mniejszą skutecznością.

Białaczka przewlekła

U większości chorych zdiagnozowanych z białaczką przewlekłą przed długi czas nie występują żadne niepokojące objawy. Od wystąpienia choroby do jej klinicznych manifestacji upływa nieraz kilka lat. Rozpoznanie zazwyczaj następuje poprzez ocenę wyników rutynowo wykonywanej morfologii krwi. Objawy przewlekłej białaczki szpikowej i przewlekłej białaczki limfocytowej mogą się różnić.

Przewlekła białaczka limfocytowa

Przewlekła białaczka limfocytowa (CLL – chronic lymphocytic leukemia) występuje u osób dorosłych, częściej u mężczyzn niż u kobiet, a prawdopodobieństwo zachorowania wzrasta z wiekiem. W około połowie przypadków nie ma żadnych oznak rozwijającej się choroby i zostaje ona najczęściej zdiagnozowana przez przypadek, kiedy chory wykonuje badanie morfologii krwi z innego powodu.

Istotą choroby jest proliferacja komórek układu limfatycznego. We krwi pojawia się coraz większa ilość limfocytów, w miarę rozwoju choroby obserwuje się powiększenie węzłów chłonnych w różnych okolicach ciała, spowodowane naciekiem limfocytarnym. Powiększeniu ulega również śledziona i wątroba. U ponad połowy przewlekła białaczka limfocytowa nie powoduje objawów w chwili rozpoznania.

Przewlekła białaczka limfocytowa objawy

Objawy pojawiają się, kiedy choroba ulega progresji.

• utrata masy ciała o więcej niż 10 proc. w ciągu 6 miesięcy,
• uczucie przewlekłego zmęczenia uniemożliwiające normalne funkcjonowanie,
• gorączka bez infekcji,
• nadpotliwość nocna,
• małopłytkowość (krwawienia, łatwiejsze siniaczenie się, mimo braku urazów), niedokrwistość (mała tolerancja wysiłku fizycznego, duszność wysiłkowa),
• postępujące powiększenie śledziony (splenomegalia),
• znaczne i postępujące powiększenie węzłów chłonnych,
• wzrost liczby limfocytów o więcej niż 50% w ciągu 2 miesięcy lub podwojenie ich liczby w czasie krótszym niż 6 miesięcy,
• nawracające infekcje (spowodowane zmniejszeniem produkcji przeciwciał).

Przewlekła białaczka limfocytowa diagnostyka

Rozpoznanie przewlekłej białaczki limfocytowej jest stosunkowo proste.

We krwi obwodowej występuje zwiększona ilość limfocytów ( powyżej 5000/ml), nie wykazujących zmian w obrazie mikroskopowym.

Podstawą rozpoznania jest określenie immunofenotypu tych komórek przy pomocy cytometrii przepływowej. Badanie to pozwala potwierdzić białaczkowy charakter rozrostu.

Badania uzupełniające, określające rokowanie, potencjalną odpowiedź na leczenie i stopień zaawansowania choroby to:

• badanie cytologiczne i histopatologiczne szpiku,
• badania genetyczne (określone aberracje cytogenetyczne pozwalają na ocenę rokowania, wskazań do leczenia i potencjalnej na nie odpowiedzi),
• badania obrazowe (USG, CT) pozwalające na ocenę węzłów chłonnych, śledziony, wątroby.

Przewlekła białaczka limfocytowa leczenie:

Nie ustalono żadnych korzyści, wynikających z podjęcia leczenia CLL we wczesnym    i stabilnym stadium choroby. Chorzy ci powinni być natomiast systematycznie monitorowani. Standard postępowania (watch and wait) – to kontrola morfologii, ocena węzłów chłonnych i narządów limfatycznych.

Leczenia wymagają pacjenci z progresją choroby. Podstawową formą leczenia jest chemioterapia.

Przy jej wyborze istotne znaczenie ma wiek i stan ogólny pacjenta.

W przypadku pacjentów poniżej 65. roku życia standard leczenia to podawana kilkukrotnie w odstępie 3-4-tygodniowym kombinacja cytostatyków i przeciwciał monoklonalnych (FCR – fludarabina, cyklofosfamid, rytuksymab), (bendamustyna, rytuksymab). W ostatniej dekadzie wprowadzono z powodzeniem do terapii CLL leki celowane – ibrutynib, idelalizyb, venetoclax.

U pacjentów powyżej 65. roku życia, obciążonych dodatkowymi schorzeniami rozważyć należy leczenie kortykosteroidami i Leukeranem.

Około 90% chorych dobrze odpowiada na leczenie, około 40% uzyskuje całkowitą remisję choroby. Niestety, CLL uznawana jest za chorobą nieuleczalną, progresja/ nawrót jest kwestią czasu.

Przewlekła białaczka szpikowa

Częstość zachorowań na przewklekłą białaczkę szpikową (CML – chronic myeloid leukemia) wzrasta wraz z wiekiem i wynosi 2 przypadki na 100 000 mieszkańców rocznie. CML niezwykle rzadko występuje u dzieci.

Przyczyną przewlekłej białaczki szpikowej jest szczególne zaburzenie genetyczne w komórkach macierzystych krwi – translokacja chromosomów 9 i 22, co powoduje powstanie genu fuzyjnego BCR-Abl. Wykrywa się go u 95 proc. pacjentów z CML.

W przewlekłej białaczce szpikowej szpik kostny produkuje zbyt dużo komórek mieloidalnych, znajdujących się na różnych etapach dojrzewania.

W początkowym etapie choroby często stwierdza się także nadmierną produkcję płytek krwi.

W miarę postępowania choroby nadmierny rozrost układu mieloidalnego w szpiku powoduje wyparcie prawidłowych linii komórkowych, doprowadzając do niedokrwistości i małopłytkowości.

Przewlekła białaczka szpikowa objawy

• powiększenie śledziony, powodujące uczucie pełności w jamie brzusznej, ból w lewym podżebrzu
• bóle kości
• utrata masy ciała
• zmęczenie

Choroba rozwija się powoli, przez wiele miesięcy może nie dawać żadnych objawów, a podejrzenie jej rozpoznania pojawia się w czasie rutynowo wykonanych badań.

W morfologii stwierdza się zwiększoną liczbę białych krwinek. Pojawiają się młode komórki układu mieloidalnego, niespotykane w prawidłowym obrazie krwi, takie jak: mielocyty, metamielocyty.

Przewlekła białaczka szpikowa rozpoznanie

• badanie cytologiczne i histopatologiczne szpiku,
• oznaczenie genu fuzyjnego BCR/Abl – potwierdzającego rozpoznanie,
• badania obrazowe (USG, CT) pozwalające na ocenę wielkości śledziony i wątroby.

Przewlekła białaczka szpikowa leczenie

Naturalny przebieg nieleczonej CML ma trzy stadia:

• faza przewlekła (w tej fazie pada rozpoznanie u większości pacjentów)
• faza zaostrzenia choroby (akceleracji), w której w szpiku i krwi obwodowej pojawiają się blasty
• faza przełomu blastycznego (kryza blastyczna) – spełniająca kryteria ostrej białaczki szpikowej.

Leczenie przewlekłej białaczki szpikowej jest dostosowywane indywidulanie, w zależności od fazy choroby w momencie rozpoznania.

Od 2001 r, kiedy zarejestrowano pierwszy z inhibitorów kinazy – Imatynib, trwa istotny i nieustający postęp w leczeniu CML. Kolejne leki tej grupy – dazatynib i nilotynib okazały się skuteczne u części pacjentów, opornych na imatynib. Całkowitą remisję choroby osiąga 83 proc. chorych.

Co więcej, leczenie prowadzone jest ambulatoryjnie, gdyż leki stosowane są doustnie (tabletki).

Faza akceleracji i kryza blastyczna leczone są bardziej agresywnie, najczęściej schematami podobnymi do tych, stosowanych w białaczce ostrej.

Białaczka podsumowanie

W ostatnich latach dokonał się niezwykły postęp zarówno w zrozumieniu mechanizmów powstawania białaczek, jak w opracowywaniu nowych, coraz bardziej skutecznych sposobów leczenia. Nadal największym wyzwaniem jest opanowanie choroby u tych pacjentów, u których doszło do jej nawrotu. 

Istotne jest jak najwcześniejsze wykrycie choroby, postawienie właściwej diagnozy i rozpoczęcie leczenia w specjalistycznym ośrodku hematologicznym.

Bibliografia

1. Karlikowska, „Nowotwory u dzieci – białaczki i chłoniaki” – Medycyna Praktyczna Pediatria
2. Hellmann, W. Prejzner, “Przewlekła białaczka szpikowa (CML)”, – Medycyna Praktyczna Interna
3. Robak, „Przewlekła białaczka limfocytowa (CLL)”, Medycyna Praktyczna Interna
4. Portal edukacyjny hematoonkologia.pl
5. Krawczyk, „Ostra białaczka szpikowa” – Medycyna Praktyczna Hematologia
6. Hołowiecki, „Ostre białaczki szpikowe (AML)”, Medycyna Praktyczna Interna
7. Portal Krajowego Rejestru Nowotworów
8. Krawczyk, “Ostra białaczka limfoblastyczna (ALL)”, Medycyna Praktyczna Hematologia
9. Hołowiecki, „Ostre białaczki limfoblastyczne (ALL)”, Medycyna Praktyczna Interna
10. Karlikowska, „Przewlekła białaczka limfocytowa”, Medycyna Praktyczna – Hematologia

Załóż konto aby odkryć pełnię możliwości portalu!

Białaczka włochatokomórkowa – przyczyny, objawy, badania, leczenie, powikłania

Białaczka włochatokomórkowa, określana również jako kosmatokomórkowa to dosyć wolno rozwijająca się postać przewlekłej białaczki limfatycznej.

W przeciwieństwie do białaczek ostrych, tempo narastania komórek nieprawidłowych w tym typie białaczki jest zdecydowanie wolniejsze. Dlatego początkowe fazy jej rozwoju często są niezauważalne. Posiada także zdecydowanie łagodniejszy przebieg.

Konsekwencją choroby jest gromadzenie się nieprawidłowych limfocytów B w narządach wewnętrznych, co prowadzi do ich powiększania się oraz zaburzeń w funkcjonowaniu.

Swoją nazwę białaczka włochatokomórkowa zawdzięcza komórkom znajdującym się we krwi obwodowej. Są to duże komórki limfoidalne o owalnym lub też nerkowatym, a rzadziej okrągłym jądrze, z jednym lub też z kilkoma jąderkami i urzęsioną, postrzępioną cytoplazmą, która nadaje charakterystyczny „włochaty” wygląd.

Dlatego Amerykańscy badacze na podstawie obserwacji mikroskopowej zaproponowali określenie tego podtypu białaczki terminem „białaczki włochatokomórkowej”.

W białaczce tej to właśnie te „włochate komórki”, czyli nowotworowe limfocyty B gromadzą się w śledzionie oraz w szpiku kostnym, przez co zakłócają prawidłowe wytwarzanie białych i czerwonych krwinek oraz płytek krwi.

Szacuje się, że białaczki włochatokomórkowe stanowią około 2-3% wszystkich przypadków białaczek u osób dorosłych. Choroba występuje 4 razy częściej u mężczyzn i dotyczy przede wszystkim osób starszych – po 55 roku życia. Specjaliści twierdzą, że co roku pojawia się około 600 nowych przypadków białaczki włochatokomórkowej w Stanach Zjednoczonych oraz ok. 1400 przypadków w Europie.

Mimo że nie ma obecnie leku, za pomocą którego możliwe jest wyleczenie białaczki włochatokomórkowej, to aktualnie stosowane metody leczenia umożliwiają doprowadzenie do remisji trwającej nawet wiele lat.

U chorych na białaczkę włochatokomórkową zmienione nowotworowo komórki znaleźć można w krwi obwodowej, szpiku kostnym, śledzionie oraz w innych narządach limfatycznych. Zdarza się, że występują również w płucach, w przewodzie pokarmowym, nerkach, wątrobie, mózgu, rdzeniu kręgowych oraz w kościach.

Wielu chorych przez długi czas nie zdaje sobie sprawy, że choruje na białaczkę włochatokomórkową, ponieważ w ok. ¼ przypadków nie występują u nich żadne objawy.

Zdarza się również, że choroba przez dłuższy czas nie może zostać zdiagnozowana, ponieważ towarzyszące jej objawy są bardzo niespecyficzne.

U części chorych pojawia się ogólne osłabienie, przemęczenie oraz spadek masy ciała, do czego przyczynia się znaczny niedobór czerwonych krwinek odpowiedzialnych za przenoszenie tlenu.

Nie tylko produkcja erytrocytów zostaje zaburzona, wyciszeniu produkcyjnemu ulegają również inne linie komórkowe krwi. Ponadto nieprawidłowe, nowotworowe limfocyty wypierają produkcję prawidłowych komórek szpiku. Taki stan określany jest jako pancytopenia. Dodatkowo u chorego pojawić się może gorączka oraz dreszcze.

Praktycznie u każdego chorego dochodzi do powiększenia śledziony – splenomegalii oraz do powiększenia wątroby, co przyczynia się do powstawania wielu dolegliwości brzusznych, które odczuwane są jako pełność lub bolesność.

Postęp procesu chorobowego dotyczącego wątroby może być monitorowany poprzez wykonywanie badań laboratoryjnych, w których obserwuje się typowe dla wątroby odchylenia – podwyższone stężenie mocznika czy też wzrost aktywności aminotransferaz wątrobowych. W przypadku białaczki włochatokomórkowej nie dochodzi do zajęcia węzłów chłonnych obwodowych.

Jednak na skutek załamania układu odpornościowego, granulocytopenii oraz obniżonej ilości naturalnych komórek NK chorzy posiadają większą skłonność do zakażeń.

Objawami typowymi dla białaczki włochatokomórkowej są przede wszystkim:

• łatwe męczenie się,
• chudnięcie,
• zawroty głowy,
• skłonność do krwawień – występuje u ok. 25% chorych i jest związana z małopłytkowością,
• ubogokomórkowy oraz zwłókniały szpik,
• powiększenie śledziony – występuje u ok. 85-90% chorych, z czego u ok. 25% osiąga ona bardzo duże rozmiary, dochodzące nawet do 7,5 kg,
• dyskomfort brzuszny, nadmierna pełność oraz pobolewanie w lewym podżebrzu wynikające z powiększenia śledziony,
• powiększenie wątroby – występuje u ok. 30-40% chorych,
• nawracające infekcje związane z neutropenią (jest to stan, w którym występuje obniżona liczba granulocytów obojętnochłonnych) – dotyczy ok. 30% chorych.

Białaczka włochatokomórkowa – przyczyny powstawania

Tak jak w przypadku większości białaczek oraz chłoniaków przyczyny powstawania białaczki włochatokomórkowej nie są znane.

Do tej pory nie wykryto czynników genetycznych czy środowiskowych mogących warunkować jej występowanie oraz rozwój.

U podstaw rozwoju białaczki włochatokomórkowej stoi nieprawidłowa transformacja limfocytów B, jednak opisywane były również przypadki, w której dochodziło do klonalnego rozrostu limfocytów T.

Zgodnie z raportem wydanym w 2003 roku przez amerykański Institute of Medicine istnieje związek między ekspozycją na herbicydy a późniejszym rozwojem przewlekłych białaczek limfatycznych typu-B, w tym również białaczki włochatokomórkowej.

Podstawą do przeprowadzenia badań w tym kierunku były problemy zdrowotne weteranów, którzy służyli w Wietnamie i mieli wówczas kontakt z herbicydami.

 W związku z tym podejrzewa się, że do rozwoju białaczki włochatokomórkowej przyczyniać się mogą:

• toksyny pochodzące ze środków chemicznych stosowanych między innymi w rolnictwie, przy produkcji farb, a także benzen, toluen i herbicydy,
• promieniowanie jonizujące.

Można wyróżnić kilka czynników zwiększających ryzyko rozwoju przewlekłej białaczki limfatycznej, a w tym również białaczki włochatokomórkowej:

• płeć męska – mężczyźni chorują niemal 4-krotnie częściej,
• wiek – prawdopodobieństwo zachorowania rośnie z wiekiem, białaczka włochatokomórkowa dotyczy wyłącznie osób dorosłych, nie występuje u dzieci,
• rasa – częściej chorują osoby rasy białej.

Ponadto białaczka włochatokomórkowa występuje częściej u osób mających w rodzinie przypadki przewlekłej białaczki limfatycznej lub raka układu limfatycznego oraz u osób mających wśród krewnych Żydów wschodnioeuropejskich.

Uważa się również, że ryzyko zachorowania na białaczkę włochatokomórkową zwiększa zakażenie wirusem Eptein-Berr oraz powikłania po tym zakażeniu. W przypadku niektórych chorych stwierdza się także mutację chromosomową.

Białaczka włochatokomórkowa: diagnostyka

Zazwyczaj pacjenci zgłaszają się do swojego lekarza rodzinnego z objawami chorobowymi, które niekoniecznie wskazują na białaczkę. Lekarz najczęściej przeprowadza podstawowy wywiad oraz badania, podczas których może wykryć niepokojący symptom. Wówczas kolejnym krokiem może być zlecenie morfologii krwi.

Niektórzy pacjenci dowiadują się o chorobie na podstawie objawów – gorączki, dreszczy oraz innych symptomów infekcji.

Powiększona śledziona lub też nieoczekiwany spadek liczby czerwonych krwinek to dwa podstawowe objawy mogące prowadzić do rozpoznania białaczki włochatokomórkowej.

Dokładną diagnozę lekarz może postawić dopiero dzięki wykonaniu badań krwi oraz szpiku. Charakterystyczna dla choroby jest anemia, niski poziom białych krwinek oraz płytek krwi.

Wśród badań składających się na diagnostykę białaczki włochatokomórkowej wymienić można przede wszystkim:

• palpacyjne badanie węzłów chłonnych – lekarz bada ich wielkość, konsystencję oraz bolesność,
• palpacyjne badanie brzucha,
• laboratoryjne badanie krwi,
• morfologiczne badanie krwi razem z rozmazem – badanie pozwala określić ilość komórek krwi z podziałem na erytrocyty, trombocyty oraz leukocyty z wyodrębnieniem poszczególnych typów białych krwinek,
• badania biochemiczne – profil wątrobowy (ALT, AST oraz bilirubina) i profil nerkowy (mocznik i kreatynina),
• biopsja aspiracyjna lub też trepanobiopsja szpiku – w obu przypadkach szpik pobierany jest z talerza kości biodrowej, a cały zabieg przeprowadza się w znieczuleniu miejscowym (w przypadku biopsji aspiracyjnej pobiera się jedynie próbkę szpiku – same komórki, natomiast w trepanobiopsji szpiku – próbkę szpiku razem z fragmentem kości),
• badania cytogenetyczne oraz molekularne – materiałem wykorzystywanym w takim badaniu jest próbka szpiku kostnego; badania te mają na celu wykrycie zaburzeń kariotypu w postaci zmian ilościowych chromosomów oraz zmian strukturalnych, czyli mutacji,
• badania obrazowe – szczególne zastosowanie mają w tym przypadku badania takie jak RTG klatki piersiowej oraz kości długich, a także USG, tomografia komputerowa i rezonans magnetyczny.

Zdiagnozowanie białaczki włochatokomórkowej często stanowi niemałe wyzwanie, ponieważ choroba najczęściej charakteryzuje się przebiegiem bezobjawowym.

Leczenie białaczki włochatokomórkowej

Choroba może rozwijać się bardzo powoli, a czasami nawet wcale nie postępuje. Bardzo często mimo zdiagnozowania białaczki włochatokomórkowej nie jest konieczne wdrażanie żadnego leczenia.

Gdy choroba nie jest zaawansowana i nie powoduje żadnych zmian w organizmie, to najczęściej nie podejmuje się żadnej kuracji farmakologicznej.

Wskazana jest wówczas jedynie obserwacja przebiegu choroby, czyli systematyczne wizyty u lekarza i wykonywanie badań kontrolnych.

Około 10% chorych na białaczkę włochatokomórkową nie potrzebuje wprowadzenia żadnego leczenia poza obserwacją. Dlatego wiele osób decyduje się na podjęcie leczenia dopiero w momencie pojawienia się objawów białaczki. U większości chorych osób w pewnym momencie zachodzi potrzeba włączenia odpowiedniej terapii.

Jednak wczesne wdrożenie leczenia nie zwiększa w znacznym stopniu szansy pacjenta na wydłużenie okresu remisji. Należy pamiętać, że nie ma leku, który umożliwiłby całkowite wyleczenie białaczki włochatokomórkowej. Jednak stosowane obecnie metody leczenia umożliwiają doprowadzenie do remisji trwającej nawet wiele lat.

Największą skutecznością charakteryzuje się tutaj chemioterapia. Dzięki zastosowaniu tej metody możliwe jest osiągnięcie całkowitej lub częściowej remisji. W około 48% przypadków do nawrotu choroby dochodzi dopiero po upływie ok. 10 lat od wyleczenia.

Wówczas jeżeli jest to konieczne, przeprowadza się ponowną kurację.

Najczęściej białaczka włochatokomórkowa rokuje korzystnie. Jednak wymaga zastosowania specjalnych schematów chemioterapeutycznych. Czasami podaje się nowe leki biologiczne oraz interferon alfa.

Za pomocą terapii biologicznej możliwe jest doprowadzenie do sytuacji, gdzie komórki nowotworowe są lepiej rozpoznawane przez układ immunologiczny. W przypadku niektórych pacjentów konieczne jest usunięcie śledziony.

Leczenie każdej choroby hematologicznej, w tym również białaczki włochatokomórkowej za każdym razem musi się wiązać z precyzyjnym rozpoznaniem rodzaju komórek, z których nowotwór się wywodzi.

Przyczyny rozwoju białaczki włochatokomórkowej nie są znane, dlatego skuteczne zapobieganie powstawaniu choroby jest aktualnie niemożliwe.

Powikłania białaczki włochatokomórkowej

Białaczka włochatokomórkowa jest bardzo rzadką odmianą nowotworu białych krwinek. Często choroba jest trudna do zdiagnozowania, ponieważ przez długi czas nie daje żadnych objawów. Jednocześnie jest to też jeden z niewielu nowotworów, w którym szybkie rozpoznanie nie ma większego wpływu na przebieg leczenia.

Przez długi czas choroba rozwija się podstępnie. Ujawnia się dopiero pod postacią powikłań dotyczących funkcjonowania wszystkich układów w organizmie, co ma związek z uszkodzeniami w układzie krwiotwórczym.

Skutkiem choroby jest występowanie częstszych infekcji, których przyczyną jest brak prawidłowo funkcjonujących leukocytów.

W konsekwencji dochodzi do pogłębiającego się stanu osłabienia związanego z niedokrwistością oraz pojawiania się krwawień wynikających z małopłytkowości. Powikłania te często stanowią zagrożenie dla życia chorego.

Około 95% chorych na białaczkę włochatokomórkową przeżywa 5 lat. W niektórych przypadkach współczesne metody leczenia umożliwiają osiągnięcie długotrwałej remisji.

Z kolei u innych chorych konieczne jest odpowiednie dobranie leczenia przez nawrotową (postępującą) formę choroby. Możliwe jest wówczas wydłużenie i poprawienie jakości życia.

Uzyskanie remisji trwającej powyżej 5 lat daje prawdopodobieństwo dalszej remisji przy zastosowaniu tego samego leku.