Masz zdiagnozowaną endometriozę i obawiasz się o swoją płodność? Podobnie jak 10% kobiet w Polsce, które tak jak Ty cierpią na to schorzenie. Endometrioza jest niestety chorobą niezwykle uciążliwą. Nie tylko z powodu objawów, jakie wywołuje, ale również z powodu niepłodności, do której może doprowadzić.
Na szczęście dzięki leczeniu operacyjnemu masz szansę uratować swoją płodność i urodzić zdrowe dziecko. Jak wygląda taki zabieg i czy rzeczywiście jest skuteczny? Oto kilka faktów na temat operacyjnego leczenia endometriozy.
Dlaczego endometrioza utrudnia mi zajście w ciążę?
Endometrioza może zaburzyć Twoją płodność w zasadzie na dwa sposoby. Po pierwsze powstałe w przebiegu choroby torbiele endometrialne bardzo często uszkadzają strukturę jajników. Ponadto w jamie otrzewnowej tworzą się zrosty, które prowadzą późnej do niedrożności jajowodów.
Drugi sposób, w jaki choroba ta prowadzi do niepłodności jest nieco bardziej złożony. Mianowicie przy endometriozie w jamie otrzewnowej toczy się przewlekły stan zapalny. Uwolnione zostają tzw. cytokiny prozapalne, które działają bardzo niekorzystnie na komórkę jajową, plemniki czy zarodek.
W efekcie możesz mieć problemy z zajściem w ciążę, a jeśli już dojdzie do zapłodnienia, to istnieje ryzyko, że zarodek nie zagnieździ się w macicy.
Podobny artykuł: Endometrioza może być przyczyną niepłodności
Terapia hormonalna przed operacją endometriozy? Jaki to ma cel?
Hormony stosowane w leczeniu endometriozy mają przede wszystkim zahamować syntezę estrogenów, ponieważ to właśnie one stymulują nieprawidłowy rozrost błony śluzowej macicy poza jej obrębem.
Trzeba jednak pamiętać, że większość preparatów hormonalnych stosowanych w leczeniu endometriozy ma działanie antykoncepcyjne. Dlatego kobieta, która chce mieć dziecko, musi w pewnym momencie przerwać terapię hormonalną.
Niemniej jednak dzięki niej może lepiej przygotować się do ewentualnego zabiegu chirurgicznego. Terapia hormonalna bowiem nie tylko łagodzi objawy choroby, ale również spowalnia rozrost endometrium.
Operacja przez “dziurkę od klucza” – czyli laparoskopowe leczenie endometriozy
Tam gdzie jest to tylko możliwe zamiast tradycyjnej laparotomii z otwarciem powłok brzusznych endometriozę leczy się małoinwazyjną laparoskopią. Zabieg wykonywany jest w znieczuleniu ogólnym i polega on na wprowadzeniu narzędzi optycznych oraz chirurgicznych do otrzewnej poprzez trzy małe, ok.
1-2 cm nacięcia w powłokach brzusznych. W trakcie operacji usuwane są ogniska endometriozy oraz pozostałe zmiany, np. zrosty, guzy czy torbiele. Bywa, że leczenie wspiera się jeszcze farmakoterapią, niemniej jednak wiele kobiet z endometriozą w niedługim czasie po laparoskopii zachodzi w upragnioną ciążę.
Przeczytaj również: Operacyjne leczenie niepłodności u kobiet
Innowacyjna plazma…
Nowym narzędziem chirurgicznym w leczeniu endometriozy jest nóż plazmowy. Pozwala on na usunięcie zmian endometrialnych z bardzo dużą precyzją.
Zastępując nim skalpel chirurdzy są w stanie w znacznym stopniu zmniejszyć też ryzyko powikłań. Ubytek krwi podczas zabiegu z użyciem noża plazmowego jest minimalny, podobnie jak ryzyko powstania zrostów.
Nóż plazmowy ma jeszcze jedną szalenie istotną zaletę – nie uszkadza rezerwy jajnikowej, tak jak robią to inne metody chirurgiczne.
Dowiedz się więcej: Czy plazma pokona endometriozę?
Plazma przypomina gaz, jednak w przeciwieństwie do niego potrafi przewodzić prąd elektryczny. Nóż plazmowy wyposażony jest długą elektrodę, której koniec wytwarza strumień gazowej plazmy. Przecina ona tkankę z precyzją, jakiej nie osiągnęłoby żadne inne narzędzie chirurgiczne.
I robi to z minimalną utratą krwi! Plazma gazu po kontakcie z tkanką natychmiast się rozprasza. Dzięki temu lekarz może w pełni kontrolować głębokość wykonywanych cięć. A jest ona naprawdę niewielka – rzędu 100-200 mikrometrów. Noża plazmowego w ginekologii użyto po raz pierwszy w 2001 roku, a więc stosunkowo niedawno.
Już wtedy przypuszczano, że zmieni on oblicze współczesnej chirurgii ginekologicznej. I tak się też stało.
Zdiagnozowano u Ciebie endometriozę? Umów się na konsultację ze specjalistą Gyncentrum i poznaj najskuteczniejsze metody leczenia tej choroby! Zadzwoń: 32 506 57 77 Napisz: [email protected]
Konsultacja merytoryczna:
dr n.med. Anna Bednarska-Czerwińska Ginekolog i położnik, endokrynolog Lekarz z ponad 20-letnim doświadczeniem zawodowym. Specjalista w zakresie leczenia niepłodności i endokrynologii rozrodu w Klinice Leczenia Niepłodności i Diagnostyki Prenatalnej Gyncentrum. Członek polskich i zagranicznych towarzystw ginekologicznych.
Na czym polega leczenie endometriozy? Jakie są dostępne metody?
Nie istnieje cudowne lekarstwo na endometriozę. Jest to choroba nieuleczalna, która według szacunków dotyczy ok. 50-80 proc. kobiet z przewlekłymi bólami w miednicy oraz ok. 35-50 proc. wszystkich kobiet borykających się z problemem bezpłodności. Warto podjąć leczenie, by pozbyć się ciągłego bólu i powstrzymać rozwój choroby. Dowiedz się, jakie są metody leczenie endometriozy.
Istotą endometriozy jest występowanie komórek endometrium, czyli błony śluzowej macicy w innej lokalizacji niż jama macicy.
Najczęściej komórki endometrium ,,wszczepiają się'' w jajniki, jajowody, moczowody, pęcherz moczowy. Choroba ta jest trudna do rozpoznania i ciężka w leczeniu.
Endometrioza jest nieuleczalna, ma charakter nawrotowy i jest częstą przyczyną niepłodności u kobiet.
Endometrioza to przede wszystkim ból, czasami nie do zniesienia, wycofujący kobietę z życia społecznego, rodzinnego, zawodowego. Ból może pojawiać się w różnych lokalizacjach i mieć różne nasilenie.
U większości kobiet z endometriozą występuje przed miesiączką i w trakcie miesiączki. Jednak w przypadkach bardziej zaawansowanych ból towarzyszy przez cały czas i nasila się w okresie okołomiesiączkowym.
Endometrioza jest chorobą nieuleczalną, ale nie znaczy to, że należy ją lekceważyć. Jest kilka metod leczenia endometriozy, w zależności od dolegliwości towarzyszących kobiecie i zaawansowania choroby (wyróżnia się IV stopnie). Podstawą leczenia endometriozy jest leczenie hormonalne i operacyjne.
Leczenie endometriozy ma na celu:
- łagodzenie bólu;
- usunięcie guzów, nacieków, wszczepów;
- zachowanie lub przywrócenie płodności;
- zapobieganie rozwojowi choroby;
- opóźnianie nawrotu choroby.
Endometrioza: terapia hormonalna
Leczenie hormonalne ma na celu zatrzymanie owulacji i miesiączkowania. W tym celu przyjmuje się doustne środki antykoncepcyjne, leki progesteronowe, pochodną testosteronu (danazol) i agonistów GnRH (hormon uwalniający gonadotropinę).
Jest to terapia bezpieczna, ale dla wielu kobiet problematyczna. Leki hormonalne mogą bowiem wywoływać skutki uboczne, które u niektórych kobiet są wyjątkowo silne. Warto jednak wiedzieć, że niepożądane działanie leków hormonalnych nie dotyczy wszystkich kobiet, dlatego o ewentualnym ryzyku należy wcześniej porozmawiać z lekarzem.
Endometrioza: leczenie bólu
Ból jest nieodłącznym elementem endometriozy. W łagodzeniu bólu pomagają zazwyczaj dostępne bez recepty leki przeciwbólowe. W niektórych przypadkach konieczne jest jednak przyjmowanie silnych leków przeciwbólowych na receptę.
Czym jest endometrioza?
Endometrioza to choroba polegająca na tym, że tkanka wyściełająca macicę wszczepia się, a następnie zaczyna rosnąć w innym miejscu w ciele kobiety. Endometrium poza macicą również reaguje na cykl hormonalny, a więc złuszcza się i krwawi tak jak tkanka macicy podczas cyklu miesiączkowego.
Należy pamiętać, że przyjmowanie leków przeciwbólowych ma na celu jedynie uśmierzanie bólu, a nie leczenie choroby. Dlatego nie może trwać wiecznie. Im dłużej trwa endometrioza, tym więcej leków przeciwbólowych musi przyjmować kobieta.
Ból towarzyszący endometriozie jest rwący, opasujący, przeszywający, szarpiący, promieniujący do różnych części ciała. Boli nie tylko podbrzusze, ale także odbyt, nogi, pośladki, wewnętrzna strona ud. Silnym dolegliwościom bólowym towarzyszy osłabienie, zalewające poty, a czasami także wymioty, biegunki, bolesne parcie na mocz.
Endometrioza: leczenie operacyjne
Operację przeprowadza się w celu uwolnienia zrostów, przywrócenia warunków anatomicznych, usunięcia torbieli endometrialnych, poprawy płodności i łagodzenia bólu. Leczenie operacyjne stosuje się u kobiet z zaawansowaną endometriozą i u chorych, u których dolegliwości są na tyle silne, że nie udaje się ich łagodzić farmakologiczne.
Operacyjne leczenia endometriozy przeprowadza się za pomocą laparoskopii (najczęściej) lub sporadycznie za pomocą laparotomii (metoda mniej preferowana).
Niestety, endometrioza ma tendencję do nawracania. Zdarza się, że pomimo prawidłowo wykonanej operacji dolegliwości po kilku latach wracają. Jednak odpowiednia opieka pooperacyjna, w tym dieta, fizjoterapia, leczenie farmakologiczne, znacznie zmieszają ryzyko wystąpienia nawrotów choroby.
Powyższa porada nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku jakichkolwiek problemów ze zdrowiem należy skonsultować się z lekarzem.
Źródło: pokonajendometrioze.pl
Endometrioza
Endometrioza jest chorobą narządów płciowych kobiety charakteryzującą się obecnością komórek błony śluzowej trzonu macicy (endometrium) poza jamą macicy (komórki ektopowe).
Komórki te (i ich podścielisko) przypominają budową komórki znajdujące się wewnątrz jamy (endometrium) i wykazują aktywność wydzielniczą. Reagują one na zmiany hormonalne zachodzące w cyklu miesiączkowym, czego następstwem jest przewlekła reakcja zapalna.
W procesie tym dochodzi do wewnętrznych krwawień, rozwoju bolesnych guzków, zapalenia, tworzenia się blizn i zrostów oraz zmiany stosunków anatomicznych narządów w miednicy mniejszej.
Choroba jest jedną z częstszych przyczyn hospitalizacji na oddziałach ginekologicznych i drugą, po mięśniakach przyczyną histerektomii (usunięcia macicy).
Endometrioza jest „tajemniczą” chorobą i dotychczas nie ustalono dokładnie jej przyczyny. Wśród czynników etiologicznych wymienia się czynniki wrodzone, środowiskowe, epigenetyczne, autoimmunologiczne i alergiczne.
Sądzi się, że podstawowym mechanizmem powstawania ognisk endometriozy jest wsteczne miesiączkowanie, tzn. przedostawanie się krwi miesiączkowej przez jajowody do jamy otrzewnowej i wszczepianie się złuszczonych komórek endometrium.
Ponieważ jednak mechanizm ten obserwuje się również u zdrowych kobiet, w powstawaniu ognisk endometriozy muszą brać udział również inne czynniki.
Endometrioza jest u wielu kobiet przyczyną niepłodności, przewlekłych dolegliwości bólowych i pogorszenia w związku z tym jakości życia. Stanowi również znaczne obciążenie finansowe dla systemów opieki zdrowotnej, np. w Austrii całkowity roczny koszt leczenia kobiet z powodu endometriozy sięga 300 milionów euro i jest porównywalny z kosztami opieki nad chorymi z chorobą Parkinsona.
Jak często występuje?
Ocenia się, że choroba występuje u 6–10% wszystkich kobiet w wieku rozrodczym, ale najczęściej rozpoznaje się ją w czasie diagnostycznej interwencji laparoskopowej u kobiet z zespołem przewlekłego bólu w miednicy (50–80%) oraz u kobiet niepłodnych (35–50%). Szacuje się, że na świecie choruje blisko 180 milionów kobiet. Nie znajduje uzasadnienia przekonanie, że częstość występowania endometriozy zwiększa się, chociaż coraz lepsze metody rozpoznawania mogą prowadzić do większej wykrywalności tej choroby.
Do czynników ryzyka rozwoju endometriozy zalicza się: uwarunkowanie rodzinne (3–10-krotnie większe prawdopodobieństwo u kobiet, których krewne pierwszego stopnia chorują na endometriozę), upośledzenie odpływu krwi miesiączkowej z macicy na zewnątrz (wady rozwojowe macicy, przebyte zakażenia, urazy i interwencje operacyjne), wczesne wystąpienie pierwszej miesiączki (menarche) i krótkie (3 cm).
Zachowawcze leczenie chirurgiczne
Celem zachowawczego leczenia chirurgicznego jest usunięcie ognisk choroby (w tym torbieli endometrialnych i zrostów oraz przywrócenie prawidłowych warunków anatomicznych i funkcji narządów miednicy mniejszej. Oczekuje się, że interwencja ta zmniejszy dolegliwości bólowe i ryzyko nawrotu choroby oraz poprawi (zachowa) płodność pacjentki.
Trzeba jednakże zaznaczyć, że całkowite usunięcie implantów endometriozy jest w wielu przypadkach trudne i wymaga znacznych umiejętności, głównie ze względu na różnorodność ich postaci oraz umiejscowienie. Zdaniem niektórych ekspertów wycięcie ognisk endometriotycznych może być nawet trudniejsze niż w przypadkach chorób onkologicznych.
Dotyczy to szczególnie głębokiej postaci endometriozy obejmującej jelito grube, moczowody, pęcherz moczowy i naczynia krwionośne (tętnice maciczne) lub znajdującej się w pobliżu tych narządów. Dlatego też interwencje te powinny być przeprowadzone w specjalistycznych ośrodkach przez doświadczonych lekarzy.
Niedostateczna resekcja ognisk endometriozy jest częstą przyczyną utrzymywania się objawów lub nawrotów choroby. Zachowawcze leczenie chirurgiczne przynosi korzyści niepłodnym kobietom z małym lub średnim natężeniem choroby i w przypadkach usunięcia torbieli o średnicy >3 cm.
Natomiast nie ustalono jednoznacznie, czy usunięcie ognisk głęboko penetrującej endometriozy poprawia wskaźniki płodności, choć w niektórych badaniach zaobserwowano nawet 50% skuteczność takiego postępowania.
Metodą z wyboru jest laparoskopia, interwencja względnie bezpieczna, dobrze tolerowana przez pacjentki. Laparoskopia (w porównaniu z laparotomią) wiąże się z krótszym pobytem w szpitalu, mniejszym odsetkiem powikłań i pooperacyjnej chorobowości. Należy jednak pamiętać, że zdarzają się, choć rzadko, poważne powikłania, w tym uszkodzenia jelit, pęcherza moczowego, moczowodów i dużych naczyń.
Radykalne leczenie chirurgiczne
W szczególnie ciężkich przypadkach (brak skuteczności farmakoterapii i zachowawczego leczenia chirurgicznego) oraz u kobiet nieplanujących ciąży stosuje się radykalne leczenie chirurgiczne – usunięcie macicy wraz z jajnikami. Ma ono na celu wywołanie menopauzy chirurgicznej.
Interwencja ta nie przynosi jednak całkowitego wyleczenia u wszystkich operowanych kobiet, a dolegliwości bólowe nadal występują u 15% z nich.
Zachowanie jajników jest związane z kilkakrotnie większym ryzykiem konieczności przeprowadzenia kolejnej interwencji chirurgicznej niż w przypadku ich usunięcia.
Usunięcie macicy z przydatkami (lub bez) u kobiet z głęboką postacią endometriozy może się łączyć z podobnymi trudnościami jak resekcja samych tylko implantów endometriotycznych. Operację powinien przeprowadzić doświadczony lekarz w specjalistycznym ośrodku.
Jakie jest dalsze postępowanie?
Sposób dalszego postępowania jest indywidualny. U kobiet nieplanujących zajścia w ciążę podstawowym celem jest powrót do codziennej normalnej aktywności i pracy zawodowej, co łączy się przede wszystkim z kontrolą bólu.
Ponieważ do nawrotów choroby dochodzi dość często, powtarza się kursy leczenia farmakologicznego, biorąc pod uwagę skuteczność wcześniej stosowanych metod i preferencje pacjentki, choć najczęściej stosuje się DTA i NLPZ.
Rzadko zachodzi konieczność powtórnej interwencji operacyjnej.
Kobiety planujące macierzyństwo powinny niezwłocznie po zakończeniu leczenia chirurgicznego starać się zajść w ciążę. Brak rezultatów jest wskazaniem zdaniem wielu ekspertów do zapłodnienia pozaustrojowego, a nie do kolejnej interwencji chirurgicznej.
Dane dotyczące wpływu endometriozy na przebieg ciąży nie są jednoznaczne. Wbrew obiegowym poglądom ciąża „nie leczy” endometriozy, a jedynie czasowo hamuje rozwój ognisk choroby. Opisywano również przypadki krwawień dootrzewnowych u kobiet z endometriozą, będących w ciąży.
Podsumowanie
Endometrioza, choć często przebiega bezobjawowo i diagnozowana jest przypadkowo w czasie kontrolnego badania ginekologicznego, może być przewlekłą, trudną do wyleczenia chorobą, a w ciężkich postaciach upośledzać codzienną i zawodową aktywność kobiety. Jest również częstą przyczyną niepłodności.
Choroba dotyczy wszystkich kobiet w wieku rozrodczym, również kobiet młodych i bardzo młodych. Wiodącym objawem endometriozy jest ból w miednicy mniejszej, zwłaszcza pojawienie się bolesnych miesiączek (u kobiet młodych częściej występuje acykliczny ból). W takich przypadkach w diagnostyce bólu należy uwzględnić endometriozę.
Opóźnienie postawienia diagnozy i wdrożenia leczenia może skutkować rozwojem choroby, nasileniem zmian w narządach miednicy i niepłodnością.
U kobiet planujących zajście w ciążę, u których rozpoznano endometriozę (lub podejrzewa się tę chorobę), nie zaleca się stosowania farmakoterapii, lecz leczenie chirurgiczne.
1. Abou-Setta A.M, Houston B., Al-Inany H.G., Farquhar C: Levonorgestrel-releasing intrauterine device (LNG-IUD) for symptomatic endometriosis following surgery. Cochrane Database Syst. Rev., 2013; 1: CD005072. 2. Berlanda N., Vercellini P., Fedele L.: The outcomes of repeat surgery for recurrent symptomatic endometriosis. Curr. Opin. Obstet. Gynecol., 2010; 22: 320–325. 3. Benschop L., Farquhar C., van der Poel N., Heineman M.J.: Interventions for women with endometrioma prior to assisted reproductive technology. Cochrane Database Syst. Rev., 2010; 11: CD008571. 4. Endometriosis: diagnosis and treatment, SOGC clinical practice guideline. J. Obstet. Gynec. Can., 2010; 244: 1–32. 5. Harada T., Momoeda M., Taketani Y. i wsp: Low-dose oral contraceptive pill for dysmenorrhea associated with endometriosis: a placebo-controlled, double-blind, randomized trial. Fertil. Steril., 2008; 90: 1583–1588. 6. Hee L., Kettner L.O., Vejtorp M.: Continuous use of oral contraceptives: an overview of effects and side-effects. Acta Obstet. Gynecol. Scand., 2013; 92: 125–136. 7. Jacobson T.Z., Duffy J.M., Barlow D. i wsp: Laparoscopic surgery for pelvic pain associated with endometriosis. Cochrane Database Syst. Rev., 2009; 7(4): CD001300. 8. Jacobson T.Z., Duffy J.M., Barlow D. i wsp: Laparoscopic surgery for subfertility associated with endometriosis. Cochrane Database Syst. Rev., 2010; 20 (1): CD001398. 9. Koninckx P.R., Ussia A., Adamyan L. i wsp: Deep endometriosis: definition, diagnosis, and treatment. Fertil. Steril., 2012; 98: 564–571. 10. Louis G.M., Hediger M.K., Peterson C.M. i wsp: Incidence of endometriosis by study population and diagnostic method: the ENDO Study. Fertil. Steril., 2011; 96: 360–365. 11. Management of endometriosis. ACOG Practice Bulletin nr 114, 2010. Obstet. Gynecol., 2010; 116: 223–236. 12. Pavone M.E., Bulun S.E.: Aromatase inhibitors for the treatment of endometriosis.Fertil. Steril., 2012; 98: 1370–1379. 13. Prast J., Oppelt P., Shamiyeh A. i wsp: Costs of endometriosis in Austria: a survey of direct and indirect costs. Arch. Gynecol. Obstet. 2013 Mar 17. 14. Simoens S., Dunselman G., Dirksen C. i wsp: The burden of endometriosis: costs and quality of life of women with endometriosis and treated in referral centres. Hum. Reprod., 2012; 27: 1292–1299.
15. Stanowisko zespołu ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego dotyczące diagnostyki i metod leczenia endometriozy. Gin. Pol., 2012; 83: 871–876.
Endometrioza – czym jest, dlaczego występuje i jak ją leczyć?
Endometrioza to przewlekła choroba, która znacznie pogarsza jakość życia. Uciążliwe dolegliwości bólowe niekiedy uniemożliwiają kobietom normalne funkcjonowanie. Co to za schorzenie? Jak wygląda leczenie endometriozy? Czy choroba ta generuje problemy z zajściem w ciążę? W artykule znaleźć można odpowiedzi na najczęstsze pytania dotyczące endometriozy.
1. Czym jest endometrioza?
- 2. Najczęstsze przyczyny endometriozy
- 3. Endometrioza – objawy choroby
- 4. Diagnostyka i rozpoznanie endometriozy
- 5. Leczenie endometriozy
6. Co warto jeść jeśli chorujesz na endometriozę?
7. Endometrioza a ciąża i płodność
Endometrioza określana jest również mianem gruczolistości zewnętrznej. O endometriozie mówimy kiedy komórki endometrium, czyli błony śluzowej wyścielającej wnętrze macicy, znajdują się poza nią.
Ogniska endometriozy rozmieszczone są głównie w okolicy narządów rozrodczych. Zdarza się jednak, że umiejscawiają się one również w innych miejscach. U niektórych kobiet z endometriozą ogniska zapalne występują m.in.
w obrębie błony śluzowej pęcherza moczowego, jelita grubego czy też jamy brzusznej.
Ogniska endometriozy mogą mieć różnych charakter. Najczęściej mamy do czynienia z postaciami endoemtriozy:
- endometrioza głęboko naciekająca – w złożonych zgrubieniach oprócz komórek endometrium znajdują się również tkanka tłuszczowa oraz włóknisto-mięśniowa;
- torbiele endometrialne – ich ściany wyścielone są endometrium, które złuszczając się co miesiąc wraz z krwią zostaje uwięzione we wnętrzu torbieli; wyglądem przypominają one smołę lub czekoladę;
- wszczepy powierzchowne występujące na jajnikach lub otrzewnej; mogą pojawić się już nawet w życiu płodowym.
Często również ogniska endometriozy lokalizują się w obrębie mięśnia macicy oraz w bliźnie po cięciu cesarskim. Ten ostatni przypadek dotyczy niewielkiego odsetka zabiegów. Biorąc jednak pod uwagę ciągły wzrost wykonywanych cięć cesarskich kobiet z problemem endometriozy po cesarce jest z roku na rok coraz więcej.
Ból to jeden z najbardziej uciążliwych objawów endometriozy. Są one wynikiem tworzenia się zrostów na skutek przewlekłego stanu zapalnego lub naciekaniu włókien nerwowych.
Objawy endometriozy znacznie utrudniają codzienne funkcjonowanie. Zaburzają również sferę seksualna i społeczną kobiet.
Początkowo dolegliwości pojawiają się w okresie miesiączki jednak na skutek rozwoju choroby mogą występować nieprzerwanie.
Endometrioza jest chorobą, która postępuje. Jej nieleczenie bądź niewłaściwe leczenie może prowadzić do destrukcji narządów i nieodwracalnych zmian anatomicznych. Badania dowodzą również, że endometrioza ma wpływ na płodność kobiety.
Choroba w znaczącym stopniu utrudnia zajście w ciążę. Ze względu na poważne konsekwencje zdrowotne na wielu obszarach tak ważne jest wczesne rozpoznanie endometriozy i zahamowanie postępu choroby.
Daje to szansę nie tylko na poprawę funkcjonowania na co dzień, ale również na zachowanie płodności.
Mimo że endometrioza dotyczy nawet do 15% kobiet w wieku rozrodczym i badana jest przez naukowców już ponad 100 lat, nadal nie ma jasnego stanowiska mówiącego o tym dlaczego grupa komórek endometrium umiejscawia się poza jamą macicy. Medycyna opisuje przypadki w których to komórki endometrium znajdowały się w płucach bądź ośrodkowym układzie nerwowym.
Istnieją oczywiście teorie na temat przyczyn powstawania endometriozy. Jedna z nich wskazuje na tzw. wsteczne miesiączkowanie, kiedy to krew menstruacyjna dostaje się przez jajowody do otrzewnej (teoria transplantacji).
Inna zaś zakłada, że niezróżnicowane komórki w różnych obszarach organizmu kobiety mają zdolność przekształcania się do komórek endometrium pod wpływem różnych czynników zewnętrznych (teoria metaplazji). Oczywiście naukowcy nie maja wątpliwości, że endometrioza to choroba dziedziczna.
Znacznie częściej chorują kobiety u których w rodzinie stwierdzono wcześniej endometriozę. Znaczenie ma również kondycja układu immunologicznego oraz gospodarki hormonalnej.
Ogniska endometriozy są wrażliwe na zmiany hormonalne podobnie jak endometrium wyścielające jamę macicy. Dlatego właśnie w okresie przedmiesiączkowym dochodzi do obrzmienia i nasilenia się dolegliwości bólowych w miejscu występowania ognisk endometriozy.
W czasie samej miesiączki powiększają się one jeszcze bardziej na skutek gromadzącej się w ich wnętrzu krwi, która nie ma możliwości odpływu. Właśnie dlatego głównym objawem endometriozy jest cyklicznie pojawiający się ból występujący przed krwawieniem miesięcznym oraz w jego trakcie, który promieniuje do okolicy krzyżowej.
Kobiety muszą borykać się również z bardzo obfitymi miesiączkami.
Oczywiście objawy choroby zależą w dużej mierze od tego gdzie zlokalizowane są komórki endometrium i jest to dość indywidualne. Do najczęściej występujących można zaliczyć:
- dolegliwości bólowe podczas stosunku płciowego,
- bóle podczas owulacji,
- bóle w obrębie miednicy,
- przewlekłe zmęczenie i znaczne obniżenie samopoczucia,
- krwawienia występujące poza miesiączką,
- bóle towarzyszące oddawaniu moczu, kiedy zmiany umiejscowione są w pęcherzu moczowym,
- ból podczas wypróżniania.
Należy podkreślić, że klasyczny ból menstruacyjny nie powinien w żaden sposób utrudniać kobiecie normalnego funkcjonowania w ciągu dnia. Ból związany z endometriozą jest na tyle nasilony, że kobieta nie jest w stanie iść do pracy czy na uczelnię. Wiele pacjentek zgłasza się po pomoc na SOR, ponieważ nie są w stanie znieść tak silnego bólu.
W niektórych przypadkach endometrioza nie daje żadnych objawów. Kobiety z rozległymi zmianami są diagnozowane przypadkiem, często kiedy pojawia się u nich problem z zajściem w ciążę.
Ze względu na szereg niespecyficznych dolegliwości rozpoznanie choroby nie jest proste. Wiele pacjentek szuka pomocy u gastroenterologa, chirurga, urologa, a jest to typowo schorzenie ginekologiczne. Nawet lekarz pierwszego kontaktu często szuka problemu w pęcherzu moczowym wprowadzając antybiotykoterapię.
Nie mniej jednak w celu postawienia właściwej diagnozy i skierowania na dalsze badania najważniejszy jest wywiad i badanie ginekologiczne obejmujące również badanie wziernikowe dróg rodnych.
Specjalista powinien rozważyć możliwość występowania endometriozy u kobiety w momencie gdy zgłasza ona cykliczne dolegliwości bólowe zlokalizowane w różnych miejscach oraz niemożność zajścia w ciążę.
Ważnym narzędziem diagnostycznym jest USG dopochwowe oraz transrektalne, które to pozwalają wykryć zmiany obrazowe charakterystyczne dla endometriozy. Podobnie jak inne badania tego typu, jak tomografia komputerowa oraz wykorzystanie rezonansu magnetycznego. Lekarze korzystają również z laparoskopii w tym obszarze.
Chociaż wykorzystywana jest ona również gdy konieczne jest mało inwazyjne leczenie operacyjne endometriozy. Bardzo rzadko używane są w diagnostyce badania biochemiczne. Jeśli są one wykonywane to oznacza się niespecyficzny antygen CA-125.
Jest on jednak głównie markerem nowotworowym i jego wysoki poziom oznacza się również u pacjentek chorych na raka jajnika.
Nie ma metod leczenia pozwalających zapobiegać endometriozie. Terapia choroby polega na łagodzeniu objawów choroby oraz jej skutków.
Leczenie endometriozy powinno prowadzić do poprawy funkcjonowania pacjentek w życiu codziennym po przez niwelowanie dolegliwości bólowych, wyhamowanie bądź usunięcie ognisk zapalnych oraz w wielu przypadkach przywrócenie płodności.
Terapia pierwszego rzutu to zazwyczaj farmakoterapia. Kiedy nie przynosi ona efektów bądź istnieją inne wskazania wprowadza się leczenie chirurgiczne.
Farmakologiczne metody leczenia endometriozy
Leczenie farmakologiczne opiera się głównie na stosowaniu leków hormonalnych, które mają za zadanie obniżyć ilość estrogenów w organizmie kobiety. To estrogeny są odpowiedzialne za pobudzenie komórek endometrium. Dzięki ich mniejszemu stężeniu we krwi ogniska endometriozy nie są pobudzane. W efekcie następuję również zahamowanie miesiączki.
W terapii najczęściej stosuje się:
- dwuskładnikowe tabletki antykoncepcyjne, które hamują działanie jajników,
- pochodne progesteronu lub leki zwiększające jego stężenie we krwi, ponieważ hormon ten działa przeciwnie do estrogenów,
- leki blokujące syntezę estrogenów.
Powyższe środki farmakologiczne są jednak przeciwwskazane u kobiet w wieku rozrodczym, które starają się o dziecko. U tych pań konieczna jest interwencja chirurgiczna.
Nie można zapominać również o bólu jaki zazwyczaj niesie za sobą endometrioza. Leczenie hormonalne jest zatem uzupełniane środkami przeciwbólowymi i przeciwzapalnymi. Specjalistyczne leki tego typu są jednak w wielu przypadkach dostępne wyłącznie na receptę.
Zabiegi chirurgiczne w leczeniu endometriozy
Leczenie operacyjne uzależnione jest od stopnia zaawansowania endometriozy, rozległości zmian, wieku pacjentki oraz jej oczekiwań. Wskazaniami do zabiegu są głównie:
- ból w obrębie miednicy mniejszej,
- niepłodność w przebiegu endometriozy,
- endometrioza głęboko naciekająca,
- torbiele endometrialne jajników.
Szczególną wagę przywiązuję się do kobiet starających się o dziecko cierpiących na endometriozę. W ich przypadku zabiegi powinny być jak najmniej inwazyjne.
Podczas operacji usuwa się wszelkie zrosty aby zniwelować niedrożność jajowodów oraz poprawić funkcjonalność również innych elementów układu rodnego kobiety. W chirurgicznym leczeniu endometriozy wykorzystuje się najczęściej laparoskopię.
Zabieg ten polega na wprowadzeniu do jamy brzusznej endoskopu i innych narzędzi poprzez niewielkie nacięcie.
Kiedy pacjentka nie planuje potomstwa interwencja chirurgiczna jest zazwyczaj bardziej inwazyjna. W wielu przypadkach lekarze decydują się na obustronne usunięcie jajników oraz macicy.
Eksperci coraz częściej sugerują, że odpowiednia dieta łagodzi objawy endometriozy, w tym głównie ból towarzyszący chorobie.
Dlatego warto sięgać po produkty, które ograniczają rozwój stanu zapalnego, wpływają na kurczliwość mięśni gładkich oraz wspomagają układ immunologiczny.
Właśnie dlatego dieta bogata w kwasy omega – 3, ale i nie tylko, stanowi uzupełnienie leczenia farmakologicznego. Po jakie produkty powinnaś sięgać gdy chorujesz na endometriozę?
- orzechy włoskie,
- ryby morskie (łosoś, tuńczyk),
- świeże warzywa i owoce bogate w antyoksydanty,
- brązowy ryż i inne wieloziarniste produkty,
- siemię lniane,
- oliwę z oliwek oraz olej lniany.
Dla uzupełnienia terapii endometriozy można rozważyć suplementację witaminami:
- A – ma działanie przeciwzapalne, bierze udział w syntezie komórek rozrodczych;
- E – niweluje bolesne i obfite miesiączki;
- D – ma znaczący wpływ na komórki układu odpornościowego;
- C – korzystnie wpływa na układ immunologiczny oraz reguluje poziom hormonu stresu (kortyzolu).
Oczywiście istnieje również cała lista produktów, które pogłębiają objawy choroby i zdecydowanie lepiej ich unikać. Należą do nich m.in. czerwone mięso, kawa, alkohol, wysokoprzetworzone produkty spożywcze, cukier, czarna herbata, gazowane napoje, białko zwierzęce oraz białe pieczywo.
Endometrioza może prowadzić do niepłodności. Ze względu na toczący się przewlekły stan zapalny obniża się jakość komórek jajowych, zmienia on również skład płynu pęcherzykowego i otrzewnowego. Co więcej ma to wpływ również na plemniki, które mają znacznie mniejszą zdolność do zapłodnienia. Sam zarodek ma znacznie utrudnioną możliwość implantacji.
Endometrioza nie wyklucza szansy na naturalne zapłodnienie, ale negatywny wpływ tej choroby na płodność został udokumentowany w wielu pracach naukowych. Dodatkowo objawy towarzyszące endometriozie mogą zmniejszać ochotę na współżycie co również obniża szanse na ciążę.
Oprócz chirurgicznych metod leczenia endometriozy dla wielu par starających się o dziecko rozwiązaniem bywa interwencja medyczna. Metoda zapłodnienia in vitro bądź zabieg inseminacji są stosowane u par długo walczących z problemem. Wybór metody zależy od stopnia zaawansowania choroby.
Nie mniej jednak zawsze w przypadku kobiety mającej problem z zajściem w ciążę powinno wykonać się diagnostykę pod kątem endometriozy. Tym bardziej, że jest to choroba, która w wielu przypadkach nie daje żadnych objawów.
Bibliografia:
- Stanowisko Zespołu Ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego dotyczące diagnostyki i metod leczenia endometriozy; Ginekol Pol 2012; dostęp w Internecie.
- Wyderka M., Zalewska D., Szeląg E.; Endometrioza a jakość życia; Pielęgniarstwo Polskie 4(42), 199–206, 2011; dostęp w Internecie.
Kto dla Was pisze?
Ekspert allecco.pl o sobie: Nazywam się Karina Braja. Z zawodu oraz z zamiłowania jestem farmaceutą. Jako absolwentka Uniwersytetu Jagiellońskiego Collegium Medicum w Krakowie realizuję się pracując na co dzień z osobami starszymi i chorymi w aptece, gdzie pomoc drugiemu człowiekowi jest czymś zupełnie naturalnym. Kocham zwierzęta. Mam psa i kota. Uwielbiam literaturę hiszpańską, nadmorskie klimaty oraz jazdę na rowerze.
Artykuł nie stanowi porady medycznej, ani opinii farmaceuty lub dietetyka dostosowanej do indywidualnej sytuacji pytającego.
Uzyskane informacje stanowią jedynie generalne zalecenia, które nie mogą stanowić wyłącznej podstawy do stosowania określonej terapii, zmiany nawyków, dawkowania produktów leczniczych, itp.
Przed podjęciem jakichkolwiek działań mających wpływ na życie, zdrowie lub samopoczucie należy skontaktować się z lekarzem lub innym specjalistą, w celu otrzymania zindywidualizowanej porady.
Masz pytania? Napisz po bezpłatną poradę: [email protected]
LAPAROSKOPOWE LECZENIE ENDOMETRIOZY
Endometrium, czyli błona śluzowa macicy, prawidłowo znajduje się w jamie macicy. Endometrioza to występowanie endometrium poza jamą macicy. Typowo endometrioza lokalizuje się w jajnikach, jajowodach, na ścianach miednicy mniejszej, na pęcherzu moczowym oraz na jelitach.
Przyczyna powstawania endometriozy nie jest znana. Istnieje wiele teorii, które miałyby tłumaczyć fakt występowania błony śluzowej macicy w innym miejscu niż dla niej typowe.
Między innymi opisuje się zjawisko “wstecznej miesiączki” – komórki endometrium dostają się jamy otrzewnej wstecznie – przez jajowody i tam tworzą ogniska endometriozy. Jeśli chodzi o endometriozę w bliźnie po cięciu cesarskim, zjawisko jest często mechaniczne.
Podczas operacji, drobne fragmenty endometrium mogą ulec wszczepieniu do tkanki podskórnej.
Choroba najczęściej dotyczy kobiet w wieku rozrodczym. Głównymi objawami endometriozy są: bóle podbrzusza, bolesne stosunki płciowe, zaburzenia cykli miesiączkowych oraz zaburzenia zdolności rozrodczych – niejednokrotnie niepłodność. Mogą pojawić się wtórne objawy takie jak biegunki, zaparcia, przemęczenie czy (niestety dość często) depresja i zaburzenia lękowe.
Dolegliwości bólowe w przebiegu endometriozy odczuwa, aż 50% kobiet dotkniętych tą chorobą. Bóle związane z endometriozą mogą być na tyle silne, że uniemożliwiają pacjentce normalne funkcjonowanie w życiu zawodowym lub prywatnym.
W zwalczaniu bólu w endometriozie znaczącą rolę odgrywa leczenie przyczynowe, czyli operacyjne usunięcie zmian, lub zastosowanie leków, które „wyciszają” hormonalnie narząd rodny – mówiąc potocznie – wprowadzają kobietę w „sztuczną menopauzę”.
Problemy z niepłodnością w przebiegu endometriozy dotyczą około 30 % kobiet z endometriozą i niekiedy dopiero operacyjne usunięcie ognisk umożliwia zajście w ciążę.
Laparoskopowo możemy usuwać endometrialne torbiele jajników, a także ogniska endometriozy na otrzewnej, czy przydatkach.
W przebiegu endometriozy, z uwagi na stały, niewielki stan zapalny toczący się w miednicy mniejszej często tworzą się zrosty – błoniaste, nieprawidłowe połączenia tkanek.
Metoda laparoskopowa jest „złotym standardem” w operacyjnym usuwaniu zrostów. Po leczeniu operacyjnym często zalecone jest dalsze leczenie hormonalne, farmakologiczne, aby zapobiec wznowie choroby.
Korzyści:
- metoda laparoskopowa (dobry efekt kosmetyczny, szybszy powrót do aktywności fizycznej i zawodowej, mniejsze ryzyko zakażenia rany pooperacyjnej oraz powstawania zrostów pooperacyjnych, mniejsze dolegliwości bólowe).
Zagrożenia:
- nadmierna koagulacja po usunięciu zmiany, celem opanowania krwawienia, może uszkodzić pozostałą tkankę jajnika i prowadzić do zmniejszeniem rezerwy jajnikowej – ograniczenie płodności,
- w przypadku trudności w wyłuszczaniu zmiany (usuwaniu w całości) czasem zachodzi potrzeba skoagulowania pozostałości guza – brak usunięcia całości zmiany zwiększa ryzyko nawrotu choroby,
- ryzyko uszkodzenia narządów w przypadku koagulacji lub usuwania ognisk endometriozy, zlokalizowanych na otrzewnej narządów takich jak pęcherz moczowy, jelito.
Piśmiennictwo:- Bourdel N, Roman H, Mage G, Canis M. [Surgery for the management of ovarian endometriomas: from the physiopathology to the pre-, peri- and postoperative treatment]. Gynecologie, obstetrique & fertilite. 2011 Dec;39(12):709-21.
Chirurgie des endometriomes ovariens: de la physiopathologie a la prise en charge pratique pre-, per- et postoperatoire.- Dubuisson JB. [Surgical treatment for endometriomas]. Journal de gynecologie, obstetrique et biologie de la reproduction. 2003 Dec;32(8 Pt 2):S20-2. Kystes ovariens et coeliochirurgie.
Prise en charge des kystes endometriosiques de l'ovaire.