Nagła utrata wagi, która nie jest efektem diety redukcyjnej czy zwiększonej aktywności fizycznej, powinna nas zaniepokoić. W ten sposób często dają o sobie znać zaburzenia metaboliczne i hormonalne, np. cukrzyca czy nadczynność tarczycy.
To również objaw przewlekłych chorób jelit, układu odpornościowego czy zakażenia pasożytami. Lekarze alarmują, że może to być także pierwsza oznaka choroby nowotworowej. Jeśli więc w ciągu sześciu miesięcy straciliśmy 10 proc.
masy ciała, należy się jak najszybciej zgłosić do specjalisty i wykonać szereg badań diagnostycznych. Sprawdź, o czym może świadczyć nagłe chudnięcie.
Zdjęcie 
Kiedy utrata masy ciała powinna nas zaniepokoić? /©123RF/PICSEL
Wideo
Ponad milion Polaków cierpi na choroby tarczycy, a ty kiedy ostatnio się badałeś? infoWire.pl
Zdjęcie 
Choroby tarczycy /©123RF/PICSEL
Nagły spadek masy ciała (przekraczający 1 kg miesięcznie) bardzo często związany jest z cukrzycą typu 1. Paradoksalnie dotknięta nią osoba cieszy się jednocześnie większym apetytem, ale mimo to chudnie.
Inne charakterystyczne objawy to zwiększone pragnienie, częstsze oddawanie moczu, przewlekłe zmęczenie i apatia.
Ten typ cukrzycy ma podłoże autoimmunologiczne – z nieznanych przyczyny układ odpornościowy atakuje komórki trzustki, co skutkuje niedoborem insuliny.
Nadczynność tarczycy
Tarczyca to gruczoł, który odpowiada za wiele procesów metabolicznych. Zaburzenie jej działania daje więc szereg uciążliwych objawów. Nagłe chudnięcie mimo dobrego apetytu i spożywania dużych ilości jedzenia może być oznaką nadczynności tarczycy.
Choroba mocno przyspiesza metabolizm, ale też objawia się kołataniem serca, nadpotliwością, nerwowością i nadpobudliwością. Pacjenci mają problemy ze snem, skarżą się na drżenie dłoni i wypadanie włosów.
Brak leczenia może prowadzić do uszkodzeń serca i osteoporozy.
Zdjęcie 
Zakażenie pasożytami /©123RF/PICSEL
Wbrew pozorom choroby pasożytnicze nadal są zagrożeniem, a dorośli ludzie mogą nieświadomie być ich nosicielami. Wystarczy chwila nieuwagi, by do naszego organizmu przedostały się larwy owsików, glisty ludzkiej, a nawet groźnego tasiemca. Duży spadek wagi (nawet 20 proc.
całej masy ciała) często bywa jedynym objawem choroby pasożytniczej. Tymczasem brak leczenia może skutkować szeregiem powikłań: anemią, zapaleniem stawów, a nawet uszkodzeniem serca i mózgu. Inne symptomy zakażenia pasożytami to utrata apetytu, luźne stolce, biegunki, nudności i wymioty, gorączka oraz przewlekłe zmęczenie.
U niektórych osób pojawia się też świąd skóry.
Nieswoiste zapalenia jelit
Nieswoiste zapalenia jelit to zespół objawów towarzyszących przewlekłym, często autoimmunologicznym chorobom jelit (np. choroba Leśniowskiego i Crohna, wrzodziejące zapalenie jelita grubego itp.).
Pacjenci zmagają się z nawracającymi biegunkami, nudnościami czy bólami brzucha. Schorzenia często powodują też zaburzenia wchłaniania i niedobory ważnych składników odżywczych.
Głównym objawem poza dolegliwościami trawiennymi jest więc utrata masy ciała.
Zdjęcie 
Nowotwory /©123RF/PICSEL
Gwałtowne chudnięcie (utrata nawet 10 proc. masy ciała w ciągu kilku miesięcy) może być też spowodowane zakażeniem wirusem HIV.
W efekcie rozwija się przewlekła choroba wyniszczająca układ odpornościowy – AIDS (zespół nabytego niedoboru odporności). Nagła utrata masy ciała to charakterystyczny symptom choroby.
Inne oznaki to częste infekcje o podłożu bakteryjnym, wirusowym czy grzybicznym, nawracające biegunki i gorączka.
Nowotwory
Lekarze alarmują, że nagłe chudnięcie to często pierwszy zauważalny objaw choroby nowotworowej we wczesnym stadium. Utrata 10 proc.
masy ciała w ciągu kilku miesięcy może zwiastować nowotwór trzustki, jelita grubego, płuc, jajnika, prostaty, wątroby, przełyku czy żołądka. Objaw ten jest szczególnie niebezpieczny u osób powyżej 60. roku życia, u których raka diagnozuje się najczęściej.
Inne niepokojące symptomy to zlewne poty w nocy i przewlekłe zmęczenie (objawia się np. koniecznością częstych drzemek w trakcie dnia).
Przyczyny spadku i niedoboru masy ciała
Zasadniczo utrata masy ciała jest wynikiem niedostatecznej podaży kalorii w stosunku do zapotrzebowania energetycznego organizmu lub zaburzeń przyswajania pokarmów (nieprawidłowe wchłanianie składników odżywczych).
Nie należy jednak zapominać, że zapotrzebowanie kaloryczne wzrasta w przypadku zwiększonego zapotrzebowania metabolicznego.
Jeżeli w takiej sytuacji nie będzie miał miejsca odpowiedni wzrost podaży kalorii, wówczas bilans energetyczny stanie się ujemny, co doprowadzi do zwiększonego spalania zapasowej tkanki tłuszczowej i obniżenia masy ciała.
Szukając przyczyny utraty masy ciała, w pierwszej kolejności należy zwrócić uwagę na sposób żywienia i określić, czy jest on właściwy zarówno pod względem ilościowym, tzn.
czy kaloryczność spożywanych pokarmów jest odpowiednia w odniesieniu do zapotrzebowania energetycznego danej osoby, jak i pod względem jakościowym, czyli czy nie występują niedobory określonych składników pokarmowych (np. białek, nienasyconych kwasów tłuszczowych czy witamin).
W tym celu należy przeprowadzić dokładny wywiad na temat sposobu żywienia. Jednocześnie koniecznie należy zwrócić uwagę na objawy towarzyszące chudnięciu, głównie ze strony przewodu pokarmowego, które mogłyby sugerować występowanie zaburzeń wchłaniania (m.in.
takie jak wymioty, biegunka, bóle brzucha) oraz na objawy ogólne (np. gorączka), jak również zapytać o przebyte choroby (w szczególności przewlekłe, zakaźne czy psychiczne), stosowane leki czy zmianę trybu życia (zwiększenie aktywności fizycznej).
W tabeli 10.1 zebrano różne przyczyny chudnięcia oraz niedoboru masy ciała pogrupowane w taki sposób, aby uwypuklić główny mechanizm stanowiący podłoże tego zjawiska.
Należy jednak pamiętać, że w przypadku wielu tych stanów może współistnieć kilka mechanizmów prowadzących do ujemnego bilansu energetycznego, np.
w chorobie Leśniowskiego i Crohna chudnięcie jest z jednej strony następstwem zaburzonego wchłaniania lub krótkiego czasu przejścia składników odżywczych przez jelito, z drugiej zaś ból brzucha i szybkie uczucie sytości mogą stanowić przyczynę zmniejszenia ilości spożywanych pokarmów.
Mazur / Mazur
W badaniu przedmiotowym, oprócz obwisłej, nieelastycznej skóry, braku podskórnej tkanki tłuszczowej oraz zaniku mięśni, można również stwierdzić objawy i oznaki hipo – lub awitaminozy, takie jak zapalenie rogówki, zajady w kącikach ust czy parestezje.
Pomocniczą rolę w diagnostyce chudnięcia i niedoboru masy ciała odgrywają podstawowe badania laboratoryjne. Badanie moczu pozwala na wykrycie ucieczki z moczem białka, glukozy czy aminokwasów, a także na stwierdzenie galaktozurii lub pentozurii, przy czym należy pamiętać, że u osób dorosłych te dwie ostatnie choroby są niezwykle rzadkie.
Dzięki badaniu kału można stwierdzić obecność ziaren skrobi, niestrawionych włókien mięsnych lub nadmiernej ilości tłuszczu, co może przemawiać za występowaniem zaburzeń trawienia i wchłaniania pokarmów. Badanie to pozwala rownież na wykrycie krwi w stolcu czy stwierdzenie obecności pasożytów przewodu pokarmowego.
W celu wykluczenia chorób wątroby należy ocenić aktywność aminotransferaz (AspAT, AlAT) i ?gamma-glutamylotranspeptydazy (GGTP) w surowicy, proteinogram oraz wskaźnik protrombinowy, będący nieswoistym markerem zdolności wątroby do syntezy białek (w tym przypadku czynników krzepnięcia) Istotnym elementem diagnostyki różnicowej są również badania kontrastowe i endoskopowe przewodu pokarmowego czy obrazowe jamy brzusznej [USG, tomografia komputerowa (TK)]. Przy podejrzeniu choroby trzewnej, w której – oprócz stolców tłuszczowych, niedokrwistości, drętwienia kończyn i biegunki – stwierdza się też często ciężki niedobór witamin i wapnia (co może być przyczyną osteoporozy), jako badanie przesiewowe zaleca się zwykle oznaczenie przeciwciał przeciwgliadynowych oraz przeciwko endomysium mięśni gładkich. Natomiast w celu ostatecznego rozpoznania choroby trzewnej należy wykonać biopsję jelita cienkiego. Prowadząc diagnostykę różnicową chudnięcia, trzeba również pamiętać o takich chorobach, jak: ciężka zastoinowa niewydolność krążenia, pierwotny guz płuca czy obecność przerzutów, a także przewlekła obturacyjna choroba płuc. W tych przypadkach zwiększony wysiłek oddechowy może stanowić przyczynę zwiększonego zapotrzebowania energetycznego, a osłabienie i duszność mogą być przyczyną jadłowstrętu. Z tego względu nie należy zapominać o badaniu rentgenowskim klatki piersiowej. Przyspieszony odczyn sedymentacji erytrocytów (OB) może sugerować występowanie przewlekłych zakażeń lub chorób układowych. Istotnym elementem diagnostyki różnicowej może być także oznaczenie przeciwciał przeciwko HIV, albowiem w przebiegu AIDS utrata masy ciała może być znaczna, a jej tło polietiologiczne (zakażenia w obrębie przewodu pokarmowego wywołane m.in. przez Candida, Cryptosporidium, Herpes simplex, mięsaka Kaposiego lub chłoniaka w obrębie przewodu pokarmowego, zmniejszone łaknienie z powodu depresji czy encefalopatii).
Rozpatrując endokrynologiczne przyczyny chudnięcia, w pierwszej kolejności – ze względu na częstość występowania chorób – należy wziąć pod uwagę nadczynność tarczycy oraz niewyrównaną metabolicznie cukrzycę.
W przypadku hipertyreozy obniżenie masy ciała może być znaczne i dochodzi do niego pomimo niezmienionego, a często wręcz zwiększonego, łaknienia. Przyczyną chudnięcia jest w tym przypadku przyspieszenie tempa przemiany materii.
Innymi często obserwowanymi objawami są: drażliwość, nerwowość, wzmożona potliwość, nietolerancja ciepła, drżenie mięśni, bezsenność oraz kołatanie serca.
W badaniu przedmiotowym stwierdza się zazwyczaj tachykardię lub szybkie migotanie przedsionków, drobnofaliste drżenie mięśniowe palców rąk, niepokój ruchowy, ciepłą i wilgotną („aksamitną”) skórę oraz obecność wola. Podejrzewając hipertyreozę, należy przeprowadzić oznaczenia hormonalne, oceniające stężenie TSH, FT4 i FT3.
W celu dokładnego ustalenia przyczyny choroby, diagnostykę hormonalną należy czasem uzupełnić o badanie USG gruczołu tarczowego, oznaczenie miana przeciwciał przeciwtarczycowych oraz ewentualne wykonanie biopsji aspiracyjnej cienkoigłowej tarczycy (BAC). W przypadku podejrzenia nadczynności tarczycy należy również rozważyć możliwość występowania rzadkich przyczyn hipertyreozy, takich jak gruczolak tyreotropowy przysadki czy wole jajnikowe.
Zauważyłeś nagłą utratę wagi? Sprawdź, jakie są przyczyny nieoczekiwanego chudnięcia
Nie jesteś na diecie, a widzisz, że chudniesz? To zły znak. Nieoczekiwana, nagła utrata masy ciała to sygnał alarmowy. Chociaż utarta kilogramów jest dla wielu osób powodem do zadowolenia, to nagłe chudnięcie nie powinno być lekceważone. Nieplanowana i stosunkowo szybka utrata wagi jest jednym z objawów raka, ale nie tylko. Sprawdź, jakie są przyczyny nagłego chudnięcia.
Nieoczekiwany spadek masy ciała to sytuacja, gdy dochodzi do nieplanowanego, niepodyktowanego dietą lub wzmożonymi ćwiczeniami chudnięcia. Jeśli widzisz, że w szybkim tempie tracisz na wadze, koniecznie zgłoś się do lekarza.
Utrata wagi jest niestety objawem związanym z występowaniem wielu chorób, nie tylko nowotworowych. Niepokój powinien wzbudzić spadek wagi o 10 proc. i więcej w ciągu ostatnich sześciu miesięcy w sytuacji, gdy nie da się tego schudnięcia wytłumaczyć zmianą diety lub większym wysiłkiem fizycznym.
Nagła utrata wagi: przyczyny
W przypadku wielu nowotworów utrata masy ciała stanowi czynnik zwiastujący chorobę. Jest to jednak objaw niecharakterystyczny i może występować w przebiegu wielu chorób.
U młodych ludzi szybki i znaczny spadek masy ciała może wskazywać na cukrzycę typu pierwszego, ponieważ wysoki poziom cukru we krwi u osób z jeszcze nieleczoną cukrzycą tego typu prowadzi do chudnięcia, co wynika z dużego niedoboru lub całkowitego braku insuliny.
Jeśli nie występują zaburzenia apetytu, a mimo wszystko dochodzi do spadku wagi, to może to również wskazywać na choroby pasożytnicze.
Na masę ciała w dużym stopniu wpływają problemy gastrologiczne. Nadmierne chudnięcie mogą powodować przewlekłe nieswoiste choroby zapalne jelit, celiakia, zespoły złego wchłaniania, a także choroby wrzodowe i zapalenia błony śluzowej żołądka i dwunastnicy.
Utrata masy ciała może również wskazywać na choroby tarczycy, w tym nadczynność tarczycy. Tarczyca wpływa bowiem na przebieg wielu procesów w organizmie, w tym także na przemianę materii. Nadczynność tarczycy “podkręca” metabolizm, co może objawiać się spadkiem wagi.
Gwałtowne chudnięcie jest często objawem AIDS, czyli zespołu nabytego niedoboru odporności. Choroba ta jest skutkiem działalności wirusa HIV, który stopniowo niszczy komórki układu immunologicznego. Zespół wyniszczenia związany z zakażeniem HIV obejmuje między innymi utratę masy ciała powyżej 10 proc., biegunkę i gorączkę utrzymujące się powyżej 30 dni.
Nagła i szybka utrata wagi jest niestety częstym objawem nowotworów.
W chorobie nowotworowej utrata wagi może być spowodowana:
- trudnościami w przyjmowaniu pokarmów spowodowanymi przeszkodą, jaką stwarza guz (np. rak gardła);
- utrudnionym przechodzeniem treści pokarmowej przez dalsze odcinki przewodu pokarmowego z powodu rozrastającego się nowotworu;
- wyniszczeniem nowotworowym powstającym wskutek zwiększonego katabolizmu.
Nagła utrata wagi: badania
Nagła utrata masy ciała wymaga konsultacji z lekarzem i przeprowadzenia badań.
W celu znalezienia przyczyny nagłego chudnięcia przeprowadza się:
- dokładny, wnikliwy wywiad z pacjentem;
- dokładne badanie fizykalne z oceną powiększonych węzłów chłonnych, badaniem piersi, jąder, badaniem ginekologicznym, per rectum lub badaniem skóry;
- badanie rentgenowskie klatki piersiowej (RTG płuc);
- badanie krwi (morfologię);
- badanie krwi (markery nowotworowe);
- USG jamy brzusznej.
Na badanie kieruje lekarz po wcześniejszej rozmowie z pacjentem. Lekarz pyta o nawyki żywieniowe, aktywność fizyczną, stres, charakter pracy, a także towarzyszące chudnięciu objawy. Na podstawie zebranego wywiadu decyduje, jakie badania pacjent powinien wykonać.
Powyższa porada nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku jakichkolwiek problemów ze zdrowiem należy skonsultować się z lekarzem.
Kiedy spadek wagi może niepokoić
- POLEĆ
- TWEETNIJ
- UDOSTĘPNIJ
- Pobierz
Rys. Krzysztof “Rosa” Rosiecki
Nieoczekiwany spadek wagi, zwłaszcza na wiosnę, kiedy myślimy o plażowaniu, zwykle cieszy, bo w końcu, bez większego wysiłku, udało się schudnąć. Wiele jednak wskazuje, że taki stan rzeczy powinien raczej wzbudzić naszą czujność i warto udać się wtedy do lekarza. Prezes Polskiej Unii Onkologii dr Janusz Meder wskazuje, że przyjmuje się, że niepokój powinien wzbudzić spadek wagi o 10 proc. i więcej w ciągu ostatnich sześciu miesięcy w sytuacji, gdy nie da się tego schudnięcia wytłumaczyć zmianą diety czy większym wysiłkiem fizycznym.
W przypadku wielu nowotworów utrata masy ciała stanowi czynnik zwiastujący chorobę. Dowodzi tego imponująca analiza danych przeprowadzona przez naukowców z University of Oxford i University of Exeter, która objęła swym zasięgiem 25 prac badawczych oraz informacje na temat ponad 11,5 miliona pacjentów.
Brytyjscy uczeni postanowili sprawdzić, na ile utrata wagi była powiązana z nowotoworem i – jeśli tak – to gdzie umiejscowionym.
Uwagę badaczy zwróciły bowiem dotychczasowe obserwacje wskazujące na to, że w przypadku niektórych chorób onkologicznych utrata wagi następuje na bardzo wczesnych etapach, jeszcze przed diagnozą. Przy czym niektóre nowotwory daje się “wyłapać” późno – tak jest na przykład z rakiem trzustki.
Często pierwszym objawem tej groźnej choroby jest chudnięcie. Bywa lekceważone i pacjenci uzyskują diagnozę na takim etapie, że trudno im skutecznie pomóc.
Wciąż wielu lekarzy pierwszego kontaktu nie rozpoznaje utraty wagi jako potencjalnego symptomu choroby nowotworowej i zwleka z dalszą diagnostyką do momentu, kiedy pojawia się inne objawy. Warto wiedzieć, że w Polsce do onkologa można się udać bez skierowania, a ten z pewnością nie potraktuje pobłażliwie nagłego spadku wagi.
Analizowane przez brytyjski zespół prace badawcze ujawniły powiązanie spadku masy ciała z 10 nowotworami różnego typu:
- jelita grubego
- trzustki
- przełyku i żołądka
- jajnika
- płuc
- układu moczowego
- prostaty
- wątroby, woreczka i dróg żółciowych
- chłoniakami nieziarniczymi
- szpiczakiem.
Nagła utrata wagi nie oznacza jednak, że dana osoba cierpi na raka. Nieoczekiwany spadek masy ciała zwiększa jednak ryzyko zachorowania, np. o 60 proc. w przypadku raka jajnika.
Nagła utrata paru kilogramów szczególnie powinna zaniepokoić osoby po 60. roku życia, przy czym bardziej narażeni są mężczyźni, u których ryzyko zachorowania na nowotwór jest dwa razy większe.
Komentując wyniki badań swojego zespołu dr Brian Nicholson z University of Oxford stwierdził, że w przypadku nagłej utraty masy ciała, ważne jest skoordynowane działanie różnych specjalistów, które może wyjaśnić dlaczego tak się dzieje. Może to przyspieszyć postawienie właściwej diagnozy. Bo nawet jeśli jest to nowotwór, to odpowiednio wczesne jego wykrycie może uratować pacjenta.
Warto też pamiętać, że utrzymujący się stan podgorączkowy, zlewne poty w nocy to także objawy, które powinny skłonić nas do pilnej wizyty u onkologa.
Anna Piotrowska zdrowie.pap.pl.
Źródło: Nicholson et al., “Weight loss as a predictor of cancer in primary care: a systematic review and meta-analysis”, British Journal of General Practice, 2018
Niewyjaśniona utrata masy ciała? Uważaj, masz powody do zmartwień
Większość z nas ucieszyłaby się, gdyby waga nieoczekiwanie zaczęła spadać. Przecież trzeba włożyć tyle wysiłku w to, by schudnąć. Chociaż utrata masy ciała bez rewolucji w życiu, intensywnych treningów i rygorystycznej diety bywa powodem do radości, w rzeczywistości może świadczyć o problemach ze zdrowiem.
Jeśli w ciągu ostatniego pół roku schudłeś 5-10 proc. bez stosowania diety lub ćwiczeń, powinieneś czym prędzej udać się do lekarza. W rzeczywistości, niewyjaśniona utrata masy ciała może być wczesnym objawem choroby – często bardzo poważnej.
6 potencjalnych przyczyn nieoczekiwanej utraty masy ciała
1. Problemy z tarczycą
Utrata masy ciała jest częstym objawem nadczynności tarczycy. Oznacza to, że tarczyca – gruczoł w kształcie motyla na szyi, który pomaga regulować metabolizm i wzrost – produkuje zbyt wiele hormonów, co z kolei przyspiesza m.in. metabolizm. Zaniepokoić powinno także kołatanie serca, wzmożony apetyt, pobudzenie.
Czytaj też:Rak tarczycy zabija po cichu. Których objawów nie wolno bagatelizować?
2. Nietolerancja glutenu
Nie tylko nietolerancja glutenu (celiakia), ale także nadwrażliwość na ten składnik może powodować utratę masy ciała bez diety i ćwiczeń. Objawy towarzyszące to m.in. wzdęcia, biegunki, gazy, bóle i skurcze brzucha.
Choroby zapalne jelit, takie jak choroba Leśniowskiego-Crohna, mogą również prowadzić do niewyjaśnionej utraty wagi z powodu złego wchłaniania.
Czytaj też:Choroba Leśniowskiego-Crohna wyklucza młodych z pracy i normalnego życia
3. Problemy z trzustką
Produkuje ona enzymy wspomagające trawienie. Jeśli trzustka nie pracuje prawidłowo, mogą wystąpić problemy z trawieniem. Osoby zmagające się z przewlekłym zapaleniem trzustki mają tendencję do szybkiej utraty wagi (nawet jeśli jedzą normalnie), ponieważ organizm po prostu nie wytwarza wystarczającej ilości enzymów do prawidłowego trawienia pokarmu.
Czytaj też:Rak trzustki rozwija się po cichu. Te objawy powinny wzbudzić niepokój
4. Cukrzyca
Cukrzyca najczęściej kojarzy nam się z osobami otyłymi, jednak na początku choroba może powodować spadek masy ciała.
5. Stany zapalne
Choroby autoimmunologiczne, takie jak np. reumatoidalne zapalenie stawów, sprzyjają chudnięciu. Bardzo często powodują spadek apetytu.
6. Nowotwór
Większość nowotworów objawia się m.in. utratą masy ciała. Jeśli chudniemy bez zmiany diety i ćwiczeń, lekarz najprawdopodobniej będzie też brał pod uwagę nowotwór.
Czytaj też:Dieta norweska, czyli 10 kg w 14 dni. Czy to możliwe?
Spadek masy ciała: kiedy jest objawem choroby?
Spadek masy ciała, obniżenie wagi, do którego dochodzi nagle i bez konkretnego powodu, zawsze powinien skłonić nas do przyjrzenie się własnemu organizmowi i stylowi życia. Jeżeli jest efektem pożądanym, wynikiem diety i ćwiczeń, to zazwyczaj bardzo nas cieszy. Ale spadek masy ciała może wiązać się także z chorobą.
Zazwyczaj do obniżenia masy ciała prowadzą długotrwałe wymioty i biegunka, ponieważ powodują odwodnienie organizmu. Zatem infekcje jelitowe lub zatrucia mogą wycieńczać organizm i powodować szybkie oraz nadmierne chudnięcie. Także banalne choroby, takie jak przeziębienie czy inne drobne infekcje skutkują brakiem apetytu.
Gdy mamy gorączkę, organizm spala szybciej kalorie, a nam – na razie – nie chce się jeść. Zazwyczaj odzyskiwanie apetytu oznacza też zdrowienie. Dzieci tracą apetyt także, gdy ząbkują lub cierpią na afty czy pleśniawki w jamie ustnej.
Po tego typu przejściach organizm zazwyczaj szybko wraca do równowagi i do swojej poprzedniej wagi.
Spadek masy ciała to bezpośredni skutek dostarczania do organizmu niedostatecznej, w stosunku do zapotrzebowania, ilości kalorii lub wynik zaburzeń wchłaniania produktów odżywczych przez organizm.
Zajmijmy się teraz trwałym i poważnym spadkiem masy ciała, nie związanym z przejściową niedyspozycją organizmu, po której szybko wracamy do formy. Spadek masy ciała, połączony m.in. z problemami żołądkowymi, wymiotami, biegunką, bólami brzucha, obecnością krwi lub śluzu w stolcu wymaga przebadania w celu ustalenia przyczyny.
Przyczyny można doszukiwać się w:
Spadek masy ciała to także jeden z objawów cukrzycy, szczególnie gdy jest połączony z nadmiernym łaknieniem i częstym oddawaniem moczu. Za spadkiem masy ciała mogą stać także zaburzenia hormonalne, związane z nadczynnością tarczycy. Dodatkowe objawy to nadmierna potliwość, biegunka, przyspieszone bicie serca, drżenie rąk, nadmierny niepokój, uczucie rozdrażnienia.
Przyspieszony metabolizm, którego skutkiem jest utrata masy ciała oraz objawy dodatkowe, takie jak wysokie ciśnienie krwi, szybkie bicie serca, bóle głowy, uczucie niepokoju, nudności i wymioty towarzyszą guzom chromochłonnym nadnercza.
Nagły spadek masy ciała oraz ogólne osłabienie, powiększenie węzłów chłonnych, bóle kończyn mogą wskazywać na istnienie nowotworów w różnych częściach ciała. Rozwijająca się choroba pochłania więcej energii z organizmu, stąd obniżenie wagi ciała.
Jeżeli więc spadek masy ciała jest nadmierny, a nasze samopoczucie stale się pogarsza, musimy zasięgnąć porady lekarza, który przeprowadzi odpowiednie badania, aby znaleźć przyczynę.
Spadek masy ciała może towarzyszyć różnym chorobom przewlekłym, w tym chorobom nerek, niewydolności krążenia, chorobom neurologicznym, schorzeniom wątroby i trzustki. Choroby infekcyjne, jak na przykład gruźlica, także wpływają na spadek masy ciała.
Zażywanie niektórych leków powoduje spadek apetytu, np. niektórych antybiotyków, leków cytotoksycznych. Ponadto, brak łaknienia towarzyszy uzależnieniom, takim jak alkoholizm, palenie papierosów, czy narkomania (zażywanie morfiny, kokainy i amfetaminy zmniejsza apetyt).
Zazwyczaj lekarz zleca podstawowe badania krwi, badanie stężenia hormonów tarczycy, badanie moczu i kału, badania parazytologiczne (na obecność pasożytów). Jeżeli jest to konieczne, wykonuje się także badania specjalistyczne, takie jak kolonoskopia, gastroskopia, tomografia komputerowa, czy też USG jamy brzusznej.
Powodem do niepokoju jest połączenie spadku masy ciała z zaburzeniami nastroju, bezsennością, nadmierną drażliwością, ogólnym rozstrojem oraz brakiem apetytu.
Tak działa depresja, ale także anoreksja nervosa (jadłowstręt psychiczny) – groźne zaburzenie odżywiania, kończące się skrajnym wyczerpaniem organizmu.
Inne zaburzenia psychiczne, prowadzące do ograniczania ilości spożywanego pokarmu, to psychoza oraz nerwice.
Utrata masy ciała przy nowotworze – jak zapobiegać chudnięciu?
Nie każdy chory na raka musi w trakcie choroby schudnąć. Każda utrata wagi powinna być jednak sygnałem do stałej obserwacji i analizy tego, jak odżywia się pacjent. Warto o tym pamiętać, bo żywienie w chorobie nowotworowej jest równie ważne jak terapia.
A czasem nawet ważniejsze, bo niedożywiony pacjent nie ma szans na walkę z chorobą.
Spis treści
Utrata masy ciała jest jednym z pierwszych sygnałów, które zauważają pacjenci z chorobą nowotworową. Dodatkowo w trakcie leczenia, według różnych szacunków chudnie ok. 30-70 procent chorych, a w przypadku 20-30 procent skrajna utrata masy ciała może być główną przyczyną zgonu.
Dlaczego to takie groźne? Bo u wielu pacjentów utrata masy ciała jest tak duża, że dochodzi do tzw. kacheksji, czyli wyniszczenia nowotworowego, które wiąże się nie tylko ze spadkiem tłuszczowej i beztłuszczowej masy ciała, ale także zanikaniem masy mięśniowej, brakiem apetytu, anemią, depresją i zwiększonym metabolizmem.
Problem najczęściej dotyczy pacjentów z nowotworami:
- górnego odcinka przewodu pokarmowego (w 90 proc. chorych na raka przełyku)
- żołądka, trzustki i wątroby (w około 70 procentach).
Stosunkowo rzadko narażeni są na kacheksję pacjenci z rakiem piersi, mięsakami i chłoniakami nieziarnicznymi. Nieco częściej wyniszczenie nowotworowe towarzyszy rakowi okrężnicy, stercza i płuca.
Rodzina pacjenta onkologicznego musi sobie uświadomić ważną rolę żywienia w chorobie nowotworowej, zwłaszcza w trakcie leczenia, ponieważ jest ono nierozerwalnym elementem terapii.
Pacjent wychudzony, który nie dostarcza organizmowi wszystkich potrzebnych składników odżywczych, nie ma siły do walki z chorobą, a czasem ta walka jest niemożliwa. Trzeba sobie też uświadomić, że osoba chora na raka jest poddawana terapiom i zabiegom, które same w sobie mogą prowadzić do wyniszczenia organizmu.
Osłabiony jest układ immunologiczny oraz praca wielu narządów, takich jak serce, wątroba, płuca. W wyniku radio- i chemioterapii a także rozległych operacji bardzo często pacjent cierpi na:
- brak łaknienia
- jadłowstręt
- szybkie nasycanie i pełność po posiłku
- nudności i wymioty
- suchość w jamie ustnej
- zapalenie błony śluzowej jamy ustnej
- nadżerki i owrzodzenia żołądka
- biegunki i zaparcia.
Utrata masy ciała a dieta nowotworowa
Dlatego posiłki w diecie onkologicznej powinny być tak ułożone, żeby dostarczały pacjentowi odpowiednią ilość energii (pamiętajmy, że zapotrzebowanie energetyczne pacjenta onkologicznego może być 20 procent większe niż u zdrowej osoby).
W diecie tej nie może zabraknąć:
- białka
- węglowodanów
- wysokiej jakości tłuszczów
- witamin i składników mineralnych
- odpowiedniej ilości płynów.
Przyjmuje się, że średnia podaż energii w żywieniu chorych powinna wynosić 30-35 kcal/kg m.c./dobę, natomiast u chorych znacznie wyniszczonych można zwiększyć do 40-45 kcal/kg m.c./dobę. Zalecana ilość białka wynosi średnio 1,3 g/kg m.c./dobę, a tłuszcze powinny stanowić 25-30 procent zapotrzebowania energetycznego.
Warto przy tej okazji uświadomić sobie, ile kalorii mają różne produkty, którymi w prosty sposób możemy zwiększyć kaloryczność posiłków chorego. Dla przykładu:
- 1 łyżka oleju roślinnego (a także majonezu) to ok.120 kalorii
- 1 łyżka masła lub margaryny to ok. 100 kalorii
- 1 łyżka masła orzechowego lub migdałowego to ok. 95 kalorii
- 1 łyżka miodu to ok. 50 kalorii
- 1 łyżka bitej śmietany to ok. 50 kalorii
- 1 łyżka mleka kokosowego to ok. 35 kalorii
- 1 łyżka śmietany to ok. 25 kalorii.
Dieta dla chorych na raka – ważne białko
Ważnym elementem zapobiegania utracie masy jest zadbanie o to, żeby dieta przy nowotworze złośliwym zawierała większą niż do tej pory ilość białka i żeby stanowiło ono część każdego posiłku.
W jakich produktach je znajdziemy? Naturalnym źródłem są: chude mięsa, ryby morskie, jaja, chude produkty mleczne, produkty bogate w białko roślinne (soczewica, soja, fasola).
Dietetycy onkologiczni uważają, że chory nie powinien eliminować białka zwierzęcego z diety, gdyż może to utrudnić skuteczne uzupełnianie niedoborów białkowych.
Prawidłowy metabolizm białek i uruchomienie ich procesów naprawczych komórek jest możliwe przy odpowiedniej ilość dobrych węglowodanów w jadłospisie.
Dlatego w diecie chorego na raka muszą znaleźć się także posiłki węglowodanowe: kasza, ryż, makaron, pieczywo, płatki zbożowe.
Jeśli pacjent ma kłopoty z trawieniem grubsze kasze można zastąpić drobniejszymi, np. kaszą manną lub kaszę jaglaną.
Zobacz też: Dieta przy nowotworze – jelita grubego, wątroby, płuc oraz prostaty
Żywienie w chorobie nowotworowej – rozwiąż problem
Ważna jest nie tylko wiedza o tym co podawać pacjentowi, ale także jak to zrobić, żeby zjadł posiłek. To duży problem, zwłaszcza gdy chory cierpi na jadłowstręt, nudności, wymioty, suchość w ustach i inne skutki uboczne leczenia onkologicznego.
Warto pamiętać tu o kilku zasadach:
- porcje powinny być małe, ale podawane często, np. 5-6 razy dziennie
- każdy posiłek powinien zawierać produkty ze wszystkich podstawowych grup żywnościowych (gdy chory czegoś nie toleruje trzeba stosować zamienniki, np. zamiast mięsa – jaja lub ryby)
- trzeba brać pod uwagę preferencje żywieniowe chorego
- posiłki muszą być urozmaicone i estetycznie podane
- dobrze, jeśli chory je posiłki w gronie bliskich, w miłej atmosferze, przy stole (o ile jego stan na to pozwala)
- przed jedzeniem warto wietrzyć pokój, bo często chorym przeszkadzają zapachy gotowania
- dobrze mieć przygotowane porcje jedzenia, także, żeby w sytuacji, gdy chory poprosi o posiłek nie musiał na niego czekać.
- można wzbogacić posiłki żywnością specjalnego przeznaczenia medycznego np. w granulacie, który dodajemy do dań lub koktajli,
- do napojów można dodawać sok z cytryny, który zwiększa produkcję śliny i poprawia smak
- unikajmy pokarmów smażonych, fast foodów, napojów gazowanych.
Gdy pacjent boryka się z problemem suchości w ustach trzeba przygotowywać posiłki o konsystencji półpłynnej lub papkowatej.
Czytaj także: Dieta przy i po radioterapii – jak żywić się podczas leczenia raka?
Dieta nowotworowa – czas na leczenie żywieniowe
Czasem dieta w chorobie nowotworowej musi zostać uzupełniona specjalnymi preparatami, tzw. żywnością specjalnego przeznaczenia medycznego. Wcześniej dobrze jest jednak ocenić stan odżywienia chorego.
Ubytek masy ciała chorego oblicza się odejmując normalną masa ciała pacjenta od tej aktualnej masa ciała. Jeśli różnica wynosi mniej niż 5 procent – wszystko jest w porządku. Jeśli powyżej 5 procent mamy do czynienia z lekkim niedożywieniem.
Jeśli spadek masy ciała jest większy niż 10 procent pacjent ma umiarkowane niedożywienia, jeśli jednak wskaźnik ten jest większy niż 15 procent niedożywienie ma postać ciężką.
Gdy już wiemy, że interwencja żywieniowa jest konieczna warto zasięgnąć opinii lekarza prowadzącego pacjenta. Pomoże on w dobraniu odpowiednich kompletnych preparatów odżywczych, których dawkowanie jest uzależnione od różnych czynników, w tym:
- masy ciała pacjenta,
- wieku,
- płci,
- ilości spożywanych tradycyjnych pokarmów,
- potrzeb żywieniowych wynikających z przebiegu i leczenia choroby.
Jeśli wymagane jest wsparcie żywieniowe trzeba pamiętać o tym, żeby rozpocząć je odpowiednio wcześnie.
Preparaty są zazwyczaj dobrze tolerowane przez chorych, mają różne wersje smakowe i różną konsystencję (dostępne preparaty płynne lub granulowane, które można dodać do ulubionych potraw chorego). Czym kierować się wybierając preparaty odżywcze? Najlepiej indywidualnym smakiem pacjenta.
Część pacjentów rezygnuje z preparatów w płynie ze względu na nienaturalny smak. Alternatywą są preparaty granulowane, które dodaje się do tradycyjnych posiłków, nie zmieniając ich smaku.
Dodatkowo w przypadku niedożywionych pacjentów onkologicznych, którzy poddawani będą rozległym zabiegom operacyjnym, zaleca się stosowanie na 5-7 dni przed i 5-7 dni po operacji podawanie preparatów (tzw. immunożywności) zawierających:
- argininę (uczestniczy w procesie gojenia rany),
- kwasy tłuszczowe omega-3 (działają przeciwzapalnie),
- nukleotydy (uczestniczą w procesie gojenia rany).
Preparaty podawane doustnie to najprostszy, najbardziej naturalny i najmniej inwazyjny sposób zwiększenia spożycia składników odżywczych, jeśli jednak nie ma takiej możliwości trzeba rozważyć żywienie dojelitowe przez zgłębnik.
Jeśli chorego nie można żywić doustnie, preparaty odżywcze dostarcza się, za pomocą sztucznie wytworzonego dostępu do przewodu pokarmowego.
W takiej sytuacji powinno się wykorzystywać jedynie diety przemysłowe (miksowana dieta kuchenna nie dostarczy choremu wszystkich potrzebnych składników odżywczych).
Do takich diet przemysłowych zalicza się diety standardowe polimeryczne lub podawane dojelitowo diety oligomeryczne.
- Dr n. med. Maciej Żechowicz Katedra Onkologii WNM UWM „Podstawy żywienia w onkologii” w oparciu o: „Praktyczny podręcznik dietetyki”. Red. Prof. dr hab. n. med. Mirosław jarosz
- ERAS – protokół kompleksowej opieki okołooperacyjnej dostępny na stronie: http://erassociety.org/
Oceń artykuł
(liczba ocen 25)
Dziękujemy za przeczytanie naszego artykułu do końca. Jeśli chcesz być na bieżąco z informacjami na temat zdrowia i zdrowego stylu życia, zapraszamy na nasz portal ponownie!
Niekontrolowana utrata masy ciała – kiedy może się pojawić, na co może mieć wpływ i jak jej próbować zapobiegać?
Artykuł sponsorowany
Niekontrolowana utrata masy ciała to niewątpliwie powód do zmartwienia. Ci, którzy obserwują takie symptomy u siebie, powinni niezwłocznie udać się na wizytę kontrolną do lekarza pierwszego kontaktu, który zleca wtedy najczęściej wykonanie badań specjalistycznych i przeprowadza wstępną diagnostykę. Jedną z przyczyn spadku masy ciała jest obecność choroby nowotworowej.
1. Utrata masy ciała w chorobie nowotworowej
Zdecydowana większość osób chorych na nowotwór obserwuje u siebie nieplanowaną utratę masy ciała, której przyczyny mogą być różne.
Lokalizacja nowotworu, powodująca kłopoty z przyjmowaniem pokarmu lub jego przechodzeniem przez przewód pokarmowy, spadek apetytu związany z zaburzeniami nastroju pojawiającymi się w wyniku świadomości choroby i/lub z prowadzonym leczeniem (np.
w trakcie chemioterapii lub radioterapii) często wywołują u chorych stan niedożywienia.
Błędne jest jednak twierdzenie, że choroba onkologiczna zawsze i na każdym etapie musi się wiązać z utratą masy ciała. Warto podjąć działania, aby przeciwdziałać chudnięciu przez zwrócenie szczególnej uwagi na codzienną dietę chorego.
Często bywa konieczne włączenie do diety specjalistycznego żywienia medycznego, które pozwoli na uzupełnienie u pacjenta niezbędnych substancji odżywczych.
Utrzymanie odpowiedniego stanu odżywienia u pacjenta może mieć wpływ zarówno na jego samopoczucie podczas terapii, jak i na samą możliwość prowadzenia pełnego procesu leczenia.
2. Zagrożenie nadmiernym chudnięciem
Organizm chorego na nowotwór, ze względu na zmieniony często metabolizm w chorobie i różne formy terapii przeciwnowotworowej, potrzebuje więcej białka i energii niż organizm osoby zdrowej. Wskazane jest zatem włączenie do codziennej diety dodatkowego wsparcia w postaci żywienia medycznego.
Badania wykazały, że wielu ludzi nie wie, czym jest żywienie medyczne. Część ankietowanych utożsamiała je błędnie z dostępnymi na rynku suplementami diety, kroplówkami czy sondami. A są to preparaty odżywcze, najczęściej gotowe do spożycia, w płynnej postaci, zawierające odpowiednio skomponowany zestaw składników odżywczych dostosowanych do potrzeb osoby chorej.
Stosowanie takich preparatów należących do żywienia medycznego powinno wspomóc chory organizm, uzupełnić niedobory odpowiednich witamin i składników mineralnych, a w razie potrzeby zastąpić tradycyjne posiłki. Dzięki żywieniu medycznemu chory w mniejszym stopniu jest zagrożony niedożywieniem i związaną z tym utratą masy ciała.
3. Jak zapobiegać utracie masy ciała?
Choroba nowotworowa może się wiązać ze spadkiem masy ciała, należy jednak zapobiegać jej gwałtownym utratom.
U chorych niedożywionych częściej rozwijają się powikłania, może spadać tolerancja leczenia, czasami z powodu niedożywienia nie jest się w stanie realizować terapii w pełnych dawkach i we właściwych odstępach czasu, co ostatecznie może przekładać się na modyfikacje wyników leczenia onkologicznego.
Odpowiednio wcześnie przeprowadzona konsultacja z lekarzem lub dietetykiem, zmiana diety i/lub dodanie żywienia medycznego może pozytywnie wpłynąć na stopień odżywienia, ograniczając tym samym niekorzystny wpływ na terapię.
Ważne, by mieć świadomość możliwości skorzystania z uzupełnienia diety specjalistycznymi produktami żywienia medycznego, o czym jeszcze do niedawna nie było wiadomo. Warto od razu pomyśleć o włączeniu produktów medycznych do jadłospisu. Na początku wystarczy, by preparat był spożywany w ilości kilku łyków między posiłkami.
Dzięki temu chory uzupełni brak składników mineralnych i witamin, a także dostarczy do organizmu więcej energii i białka. Dla chorych, u których występują duże trudności w samodzielnym gryzieniu i przełykaniu, można zastosować wsparcie żywieniowe dojelitowe, podając zbilansowane odżywczo preparaty poprzez zgłębniki, sztuczne przetoki odżywcze (np.
gastrostomia) lub też żywienie drogą dożylną.