Depresja endogenna – przyczyny, objawy i leczenie

Depresja endogenna jest chorobą psychiczną, która może wystąpić zarówno na skutek niekorzystnego wydarzenia życiowego, jak i bez tego związku. Nasilenie przeżywania go jest  niewspółmierne do niego i trwa często kilka miesięcy, a nawet lat (możliwe, że do końca życia). Towarzyszą jej zaburzenia w przekaźnictwach w mózgu, a szczególnie niedobór noradrenaliny i serotoniny. Chory zawsze wymaga leczenia farmakologicznego, a często też szpitalnego.

Depresję endogenną diagnozuje się głównie w przebiegu chorób tj. zaburzenia schizoafektywne oraz choroby afektywne (jednobiegunowa i dwubiegunowa).

U chorego obserwuje się:

• obniżenie nastroju,
• spowolnienie  napędu psychoruchowego (m.in. spowolnienie tempa myślenia, osłabienie pamięci, poczucie niesprawności intelektu, spowolnienie ruchów),
• skrócenie i spłycenie snu, bądź jego zwiększona potrzeba,
• wahania samopoczucia w ciągu dnia,
• zmiany hormonalne,
• bóle głowy,
• zaparcia,
• utrata apetytu,
• chudnięcie,
• nawracające lęki

Depresja reaktywna występuje zazwyczaj na skutek stresującego, trudnego, często traumatycznego wydarzenia, bądź straty. W proównaniu do depresji endogennej trwa krócej, odznacza się mniejszym nasileniem i jest stosunkowo łatwa w diagnozie. Chory znacznie lepiej reaguje na leczenie  i psychoterapię oraz wsparcie bliskich osób. Najlepsze efekty przy tego rodzaju depresji daje połączenie leczenia farmakologicznego, prowadzonego przez lekarza psychiatrę, z leczeniem psychoterapeutycznym lub wsparciem wykwalifikowanego psychologa.

W diagnostyce depresji najczęściej wymienia się również  m.in. depresję lękową (niepokój psychoruchowy, lęk wolnopłynący oraz napadowy). Chory jest bardzo drażliwy, a w celu rozładowania stale towarzyszącego napięcia bywa agresywny wobec otoczenia oraz siebie, a także wybuchowy.

Wyróżnia się również depresję poporodową, o której mowa, gdy smutek, przygnębienie, płaczliwość i wahania nastroju utrzymują się już dwa tygodnie po porodzie i często towarzyszy im nasilenie. Ponadto wymienia się także depresję sezonową, która występuje najczęściej cyklicznie, w okresach jesienno-zimowych.

Duży wpływ na jej pojawienie się ma niedobór światła, a co za tym idzie – spadek neuroprzekaźników.

Wczesne wykrycie i leczenie pod opieką doświadczonego lekarza psychiatry, dają duże szanse na całkowity powrót do zdrowia

• psychiatra
• psycholog
• psychoterapeuta

POWRÓT

Tagi:

depresja, depresja endogenna, depresja reaktywna

Depresja endogenna nie ma konkretnej przyczyny. Czym się charakteryzuje ten rodzaj depresji?

Fotografia: Shutterstock.com

Depresja endogenna to depresja powstająca na skutek biologicznych zaburzeń pracy mózgu. Ten rodzaj depresji nie jest zazwyczaj wywołany traumatycznym wydarzeniem. Jakie są objawy depresji endogennej i jak wygląda leczenie? Sprawdź!

Żyjemy coraz szybciej, jesteśmy przemęczeni i zestresowani, nie mamy czasu dla najbliższych. Coraz więcej osób zapada na choroby psychiczne, z których najpopularniejsza jest nerwica i depresja. Często mówimy o depresji będącej efektem trudnej sytuacji, jakiej doświadcza chory. Jednak choroba ta może być też spowodowana zaburzeniami pracy mózgu. Mówimy wtedy o depresji endogennej.

Zobacz także: Spokojnie, to tylko lęk. Jak postępować podczas ataku paniki?

Depresja endogenna – przyczyny

Depresja endogenna to depresja, która nie ma konkretnej przyczyny. Nie jest wywołana przez traumatyczne wydarzenia i trudne doświadczenia pacjenta, a czynniki biologiczne.

Jest wynikiem nieprawidłowego funkcjonowania ludzkiego organizmu, a konkretnie ilości neuroprzekaźników (takich jak serotonina, dopamina czy noradrenalina) w obrębie ośrodkowego układu nerwowego.

 Słowo endo wywodzi się od greckiego ‘endon’ i znaczy wewnątrz. Jest to więc depresja ‘pochodząca z ciała’. 

Depresja endogenna – a egzogenna

Przeciwieństwem depresji endogennej jest depresja egzogenna, ‘pochodzącą spoza ciała’ (egzo – z zewnątrz).

Depresja egzogenna (reaktywna) to zaburzenie, które wystąpiło na skutek przeżycia przez chorego stresujących wydarzeń, takich jak śmierć bliskiej osoby, rozwód, problemy w relacjach.

Taka depresja jest zwykle bardziej podatna na działanie psychoterapii, która dociera do przyczyn choroby. Z kolei w depresji endogennej bardziej skutkuje farmakoterapia.

Podział endo – egzo stopniowo się zaciera i obecnie jest rzadziej stosowany, ponieważ trudno jest rozgraniczyć, które zaburzenie ma podłoże wyłącznie biologiczne. Depresją endogenną zwykle nazywa się zaburzenie o cięższym przebiegu klinicznym niż depresja egzogenna (reaktywna).

Zobacz także: Choroba dwubiegunowa to wieczne huśtawki nastroju. Jak leczyć zaburzenie afektywne dwubiegunowe?

Depresja endogenna – objawy

Depresję endogenną czasem nazywa się depresją ‘znikąd’. Może ona spotkać osobę uznającą się za szczęśliwą, mającą poukładane życie rodzinne i zawodowe, zadowolonej z siebie. Niektórzy mogą się dziwić, skąd u takiej osoby zaburzenia psychiczne. Okazuje się jednak, że depresja może się rozwinąć u każdego.

Depresja endogenna uważana jest za jeden z cięższych rodzajów zaburzeń afektywnych. Z czasem może przekształcić się w utrwalone zaburzenia nastroju, jakim jest dystymia.

Depresja – objawy odmiany endogennej to:

• utrata zainteresowań,
• spadek aktywności,
• izolowanie się od bliskich,
• wycofanie z życia towarzyskiego,
• rozpacz, smutek i poczucie beznadziei,
• anhedonia (niezdolność do przeżywania przyjemności),
• poczucie winy,
• poczucie porażki,
• lęk,
• myśli samobójcze,
• spowolnienie psychoruchowe,
• brak energii,
• trudności z zasypianiem,
• zaburzenia apetytu,
• wczesne budzenie się rano,
• problemy z koncentracją,
• ciągłe zmęczenie.

Jeśli zauważyłeś u siebie podobne objawy, możesz mieć depresję. Podatność na tę chorobę pomoże określić Test Becka. Pamiętaj jednak, że rozwiązanie testu nie zastąpi wizyty u lekarza!

Depresja endogenna – jak leczyć ten rodzaj depresji?

Za depresję endogenną jest odpowiedzialny niedobór neuroprzekaźników w mózgu, stąd niektórzy specjaliści uważają, że ten rodzaj depresji można skutecznie leczyć farmaceutykami.

Najczęściej podaje się takie leki przeciwdepresyjne, jak inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI) oraz leki trójcykliczne (TLPD). Dzięki nim chemicznie zmienia się struktura mózgu, dlatego pacjenci po około dwóch tygodniach powinni odczuć poprawę samopoczucia.

Nie każdy lek działa identycznie, czasem dobranie odpowiedniego medykamentu może potrwać.

W depresji endogennej w skrajnych przypadkach można zastosować elektrowstrząsy. 

Leczenie depresji endogennej można wspierać psychoterapią. Najskuteczniejsza w tym przypadku jest terapia psychodynamiczna oraz poznawczo-behawioralna. Niektórzy eksperci uważają jednak, że taka terapia jest pomocna raczej wtedy, kiedy choroba została wywołana czynnikami psychologicznymi. A depresja endogenna, w przeciwieństwie do egzogennej, ma podłoże biologiczne.

Depresja

Dłużej trwające napięcie związane z pracą czy trudną lub nieakceptowaną sytuacją osobistą może skutkować pojawieniem się depresji.

Zachorowanie na depresję wiąże się z pogorszeniem funkcjonowania człowieka w sferze osobistej, rodzinnej, zawodowej i towarzyskiej – społecznej.

Z powodu złego samopoczucia i zmniejszonej energii narasta zniechęcenie lub obojętność, pojawiają się rozdrażnienie, gorsza koncentracja. Najczęściej wkrótce pojawiają się bezsenność, spłycenie snu a nieprzespane noce powodują zmęczenie i ospałość w ciągu dnia.

Człowiek chorujący na depresję gorzej radzi sobie z codziennymi problemami i gorzej toleruje pojawiające się stresowe sytuacje.

Depresję powinno się leczyć. Nieleczona depresja powoduje utrwalanie się niektórych objawów a czasem wytworzenie tzw. osobowości depresyjnej.

Rozpoznanie depresji

• Depresja jest stanem charakteryzującym się przede wszystkim pogorszeniem nastroju, zmniejszeniem energii i aktywności, a także zainteresowań.
• Aby rozpoznać depresję, wymienione wyżej cechy muszą osiągnąć natężenie istotne klinicznie, gdyż nie każda depresja jest chorobą psychiczną.
• Cechy powyższe są najistotniejsze w rozpoznaniu, co nie znaczy, że jedyne. Wymienię tu najczęściej zauważane i wymieniane przez chorych w gabinecie – są to:

• nastrój smutku, żalu, obojętności – bez istotnego powodu. Apatia
• poczucie zmęczenia, utraty energii (nic mi się nie chce), męczliwości (nie mogę ukończyć zaczętej czynności)
• izolowanie się od otoczenia, porzucenie zwykłych kontaktów, niechęć do rozmowy
• brak zainteresowania tym, co zawsze pociągało, a także ważnymi obowiązkami
• drażliwość, wpadanie w gniew, płaczliwość, frustracja – ciągłe niezadowolenie
• objawy z ciała: bóle głowy, wzrost lub brak apetytu i wzrost lub spadek wagi, spadek libido
• zaburzenia snu. W depresji dominują wybudzenia bez ponownego szybkiego zaśnięcia czasem kilkakrotnie w nocy a także wybudzenia nad ranem często godzinę lub dwie przed zwykle nastawianym budzeniem bez możliwości zaśnięcia. Zaburzenia snu przyspieszają rozwój depresji
• w sferze myślenia: poczucie winy – przypominanie sobie dawnych błędów, złych wyborów życiowych, poczucie małej wartości, bezwartościowości własnego życia, brak nadziei, myśli samobójcze. Przypominanie sobie trudnych doświadczeń życiowych, cierpienia, doznanych krzywd.
• pogorszenie funkcji poznawczych – niezdolność do skupienia uwagi, wytrwania przy czynnościach wymagających wysiłku intelektualnego. W dłużej trwającej, nieleczonej depresji dochodzi do tzw. otępienia depresyjnego czyli pogorszenia pamięci świeżej- przypominania sobie niedawnych rozmów, faktów z życia.

Zgromadzenie nawet kilku tych cech w odpowiednim nasileniu wystarcza do rozpoznania depresji.

Rodzaje depresji

Spotykamy różne podziały depresji. Klasyfikacja, który przytoczę, nie jest zaczerpnięta z klasyfikacji międzynarodowych. Służy lepszemu wyobrażeniu różnorodności depresji, w zależności od najwyraźniejszych objawów. Najważniejszym pozostaje wydzielenie depresji reaktywnych i endogennych.

Depresja reaktywna

jest to depresja pojawiająca się w reakcji na niekorzystne wydarzenia życiowe, najczęściej na stratę. Depresję tę charakteryzuje przede wszystkim krótszy czas trwania, mniejsze nasilenie, duża wrażliwość na psychoterapię, wsparcie innych osób.

Depresja endogenna

Jest to wg klasyfikacji międzynarodowej zaburzenie depresyjne jednobiegunowe wśród którego rozróżniamy:

– Epizod depresyjny łagodny, umiarkowany lub ciężki. Epizod łagodny rozpoznaje się, jeżeli nasilenie depresji nie uniemożliwia wykonywania obowiązków np. chodzenia do pracy.

W epizodzie umiarkowanym nasilenie depresji powoduje znaczną utratę poczucia energii i obniżenie aktywności osoby z zaniedbywaniem obowiązków, rezygnację z kontaktów ze znajomymi i ograniczenie kontaktu z rodziną. Epizod depresyjny ciężki rozpoznaje się, kiedy występują myśli samobójcze. Podtypem epizodu ciężkiego jest epizod depresyjny ciężki z objawami psychotycznymi.

Osoba doznaje urojeń o treści depresyjnej lub katastroficznej – wypowiada obawy o nieuchronnym zagrożeniu swoim lub bliskich, o niebezpieczeństwie śmierci, śmiertelnej chorobie.

– Zaburzenie depresyjne nawracające rozpoznaje się gdy u osoby powtarzają się epizody depresyjne

– Zaburzenie depresyjne krótkotrwałe rozpoznaje się gdy epizody depresyjne trwają 3 dni lub dłużej, czyli nie spełniają kryterium czasowego (2 tygodni pogorszenia nastroju, energii i/lub zmniejszenia zainteresowań) oraz spełniają kryteria nasilenia objawów epizodu depresyjnego co najmniej łagodnego. Zaburzenie depresyjne krótkotrwale charakteryzuje się częstym pojawianiem się krótkich epizodów depresyjnych; mogą nawracać nawet co miesiąc.

Depresja endogenna jest chorobą psychiczną. Może pojawić się w związku z niekorzystnym wydarzeniem życiowym, ale i bez takiego związku. Osiąga nasilenie niewspółmierne do tego wydarzenia. Czas trwania rozciąga się na wiele miesięcy. Wymaga leczenia farmakologicznego – zawsze, czasem szpitalnego.

W najcięższych przypadkach psychoterapia nie powoduje zmiany stanu psychicznego. Najważniejszymi cechami tej depresji są spowolnienie, obojętność uczuciowa, myśli o śmierci, spadek masy ciała, zaburzenia snu. Depresja endogenna pojawia się cyklicznie w ciągu życia.

Obserwowana jest też w kolejnych pokoleniach.

Depresja maskowana

Główne objawy są nietypowe, np: bóle głowy, zaburzenia pamięci, zaparcia albo zespół jelita drażliwego, również zespoły bólowe nerwów obwodowych. Klinicyści wymieniają jeszcze kilka odmian, nie są one jednak przedmiotem tego artykułu.

Przyczyny depresji

Już wiemy jak złożoną chorobą jest depresja. Nadszedł czas na zastanowienie, jakie są przyczyny depresji albo dlaczego ta, a nie inna osoba zachorowała na depresję.

Biologiczne przyczyny depresji

Przyczyny depresji endogennej wynikają z nieprawidłowego funkcjonowania OUN (ośrodkowego układu nerwowego) na poziomie komórkowym czy białkowym – są to przyczyny biologiczne. Leki na depresję opracowywane są właśnie dzięki badaniom nad biologicznymi przyczynami depresji.Obecnie endogennych (biologicznych) przyczyn depresji upatruje się w:

• upośledzeniu produkcji monoamin – neuroprzekaźników: serotoniny, noradrenaliny lub dopaminy
• zaburzeniu transportera serotoniny i towarzyszących mu enzymów
• powstawaniu procesów zapalnych (teoria zapalna). W układzie limbicznym mózgu dochodzi do powstania niecharakterystycznych procesów zapalnych oraz aktywacji układu immunologicznego. Podobna aktywację obserwujemy również w ciele osoby chorującej na depresję
• zaburzeniu neuroplastyczności neuronalnej. Neuroplastyczność mózgu polega na dostosowywaniu się struktur mózgu do potrzeb funkcjonowania człowieka a także do stresu. Szczególne znaczenie ma umiejętność znoszenia długotrwałego stresu bez aktywowania patologicznych mechanizmów ograniczających stres np. depresji. W depresji plastyczność mózgu jest upośledzona co skutkuje niewystąpieniem mechanizmów samonaprawczych i powoduje, że depresja nie ustępuje samoistnie. Jednocześnie nawracające zachorowania na depresję w życiu mogą powodować zmniejszenie objętości niektórych struktur mózgu np. hipokampa. Hipokamp jest w mózgu współodpowiedzialny za pamięć, emocje, nastrój.
• zmniejszeniu pobudzenia receptorów melatoninowych wskutek czego dochodzi do rozregulowania rytmów dobowych i pojawieniu się bezsenności. Bezsenność często wyprzedza depresję

Genetyczne przyczyny depresji

Zaburzenie depresyjne może być chorobą dziedziczną i występować w kolejnych pokoleniach. Nie odkryto genu depresji, ale jest kilkanaście miejsc w genomie ludzkim o odrębnej budowie u osób chorujących na depresję w porównaniu z osobami zdrowymi. Zaburzenie depresyjne jednobiegunowe dziedziczy się rzadziej niż dwubiegunowe.

W ostatnich latach duże nadzieje w wyjaśnieniu zjawiska dziedziczenia i niedziedziczenia depresji wiąże się z epigenetyką.

Jest to nauka o ekspresji genów próbująca wyjaśnić dlaczego niektóre geny ujawniają się w życiu człowieka a inne pozostają niewykorzystane, nieczynne do końca życia.

Regulatorem ekspresji genów jest witamina D3. Pełni ona ochronną i profilaktyczną rolę u osób chorujących na depresję.

Depresja może pojawić się w okresie okołomenopauzalnym oraz po porodzie

Depresja w innych chorobach

Depresja pojawia się częściej u osób chorujących na:

• choroby serca – choroba wieńcowa, zaburzenia rytmu serca
• zaburzenia hormonalne i zespoły metaboliczne – cukrzyca, niedoczynność i nadczynność tarczycy,
• zapalenie tarczycy Hashimoto, niewydolność przysadki, leczenie sterydami (za wyjątkiem sterydów wziewnych), nadczynność i niedoczynność kory nadnerczy
• choroby ośrodkowego układu nerwowego- stwardnienie rozsiane, stany po udarach, miażdżyca naczyń mózgu, padaczka, choroba Alzheimera, pląsawica Huntingtona
• choroby wątroby i nerek szczególnie przebiegające z obniżoną wydolnością
• choroby nowotworowe
• choroby przewlekłe
• po zabiegach chirurgicznych – szczególnie na otwartym sercu, po koronarografii, plastyce naczyń wieńcowych
• po zabiegu usunięcia ciąży (aborcji) – również farmakologicznie

Psychologiczne przyczyny depresji:

• negatywny sposób myślenia
• przyjmowanie winy za nieszczęśliwe sytuacje
• przekonanie, ze nic mnie dobrego nie spotka
• wspominanie raczej złych wydarzeń niż szczęśliwych
• samowzmacnianie się depresji
• zniekształcenie depresyjne pamięci, wspomnień
• uległy wzorzec zachowania
• przeżywanie uczucia skrępowania, lęku i wycofywanie się raczej niż podejmowanie wyzwań
• odkładanie problemów, nie podejmowanie prób rozwiązania ich
• błędne koła zachowań i myślenia depresyjnego
• błędy wychowawcze, np.zawstydzanie dziecka jako metoda wychowania
• kłótnie konflikty w domu
• otwarte faworyzowanie rodzeństwa
• stawianie wygórowanych wymagań
• psychiczne znęcanie się, molestowanie seksualne – tzw. zły dotyk

Izolacja – myślenie, że to inni się ode mnie odsuwają – szukanie w sobie winy – brak wiary w siebie – zniechęcenie, pasywność – negatywne nastawienie wobec innych – rzeczywiste odsuwanie się bliskich pogłębia izolację – przekonanie, że prowadzę nieszczęśliwe życie.

Depresja częściej pojawia się u osób cierpiących z powodu chorób somatycznych: choroba wieńcowa, cukrzyca, stan po udarze mózgu, choroba nowotworowa, niedoczynność tarczycy a także w szczególnych okresach życia np. po porodzie, w menopauzie, a wieku podeszłym bywa mylona z otępieniem.

Leczenie depresji

Depresja endogenna jako wynik nieprawidłowej funkcji układu nerwowego. Sprawdź, jak rozpoznać i skutecznie leczyć tę chorobę

Depresja to zespół zaburzeń psychicznych obejmujący strefę nastroju. Jej podstawowym objawem jest obniżenie nastroju i napędu. Wśród wielu typów depresji wyróżniamy m.in. depresję endogenną, która jest wynikiem nieprawidłowej funkcji układu nerwowego. Rozpoznanie jej ukierunkowuje właściwe leczenie przyczynowe.

Depresja to określenie często nadużywane. To, że w pewnych sytuacjach odczuwamy smutek, czy przygnębienie jest zjawiskiem naturalnym. Nie wskazuje to od razu na depresję. Jak zatem odróżnić uzasadnione obniżenie nastroju od depresji?

Depresja charakteryzuje się bardziej nasilonymi objawami i czasem ich utrzymywania się przez co najmniej dwa tygodnie. Ponadto, objawy nie mają tendencji do ustępowania, utrzymują się w sposób ciągły.

Istnieje wiele typów i podziałów depresji. Możemy np. kwalifikować zaburzenia afektywne w aspekcie stopnia ciężkości (łagodne, umiarkowane, ciężkie), czasu trwania czy objawów im towarzyszących. Jednym z kryteriów podziału depresji jest jej klasyfikacja w zależności od przyczyn powstawania. Ten podział pozwala nam rozróżnić depresję egzo- i endogenną .

Słowo endo- pochodzi od greckiego określenia endon i oznacza „wewnątrz”. Łatwo jest zatem domyśleć się, że takie określenie depresji za przyczynę wskazuje zmiany zachodzące wewnątrz organizmu człowieka.

Te zaburzenia dotyczą głównie podłoża genetycznego (mutacji w genach odpowiedzialnych za funkcjonowanie układu nerwowego) oraz nieprawidłowości w budowie, ilości i przewodnictwie neuroprzekaźników, takich jak serotonina i dopamina.

Ta postać depresji często bywa niezrozumiała dla otoczenia chorego, gdyż wystąpić może u osoby w sile wieku, bez zaistnienia stresujących czy przykrych czynników zewnętrznych, które w oczach najbliższych, przynajmniej częściowo, tłumaczyłyby objawy, jakie prezentuje chory.

Depresja endogenna – objawy

O depresji endogennej czasem mówi się jako o depresji, która przychodzi nagle, „znikąd” i dotyczy osoby, która wcześniej nie prezentowała żadnych zaburzeń nastroju. Jej objawy są w zasadzie identyczne z symptomami każdej innej choroby afektywnej jednobiegunowej i dwubiegunowej, jednakże często mają większe nasilenie i nazywane bywają „dużą depresją”.

W depresji endogennej stopniowo obniża się nastrój, człowiek staje się apatyczny, zanika odczuwanie przyjemności. Zmniejsza się także aktywność, która może ograniczać się jedynie do czynności podstawowych, a w skrajnych przypadkach nawet te mogą być zaniedbywane. Chory uważa się za bezwartościowego, co zmniejsza jego samoocenę i pogłębia obniżenie nastroju.

Takie funkcjonowanie napawa chorego poczuciem beznadziei i prowadzi do pojawienia się myśli samobójczych (tak zwane myśli „S”), które, jeśli w porę nie zostaną podjęte odpowiednie kroki i leczenie, mogą prowadzić do prób samobójczych.

Leczenie depresji endogennej

Rozpoczęcie leczenia depresji powinno nastąpić, jeżeli objawy obniżonego nastroju utrzymują się dłużej niż dwa tygodnie. Po tym czasie powinna odbyć się konsultacja psychiatryczna. W przypadku ciężkiego epizodu depresyjnego, połączonego z myślami samobójczymi lub próbą samobójczą, konieczna jest pilna konsultacja i hospitalizacja chorego.

Przyczyna depresji endogennej leży w zaburzeniach funkcjonowania przekaźników układu nerwowego, dlatego najskuteczniejszą metodą jej leczenia jest farmakoterapia. Istnieje wiele grup leków stosowanych w terapii depresji. Najszersze zastosowanie mają inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI) i trójcykliczne leki przeciwdepresyjne (TLPD).

Ich działanie wiąże się z wpływem na neuroprzekaźniki, ich ilość i transport przez błony komórkowe układu nerwowego. Terapię stosowaną od wielu lat, choć nadal budzącą pewne kontrowersje, jest terapia elektrowstrząsowa .

Stymulacja układu nerwowego przez elektrowstrząsy ma pobudzać komórki do uwalniania większej ilości neuroprzekaźników oraz zwiększać ich powinowactwo do receptorów.

Mniejsze znaczenie w leczeniu depresji endogennej ma psychoterapia, ze względu na to, iż, jak wspomniano, przy tym rodzaju choroby nie ma czynników wpływających z zewnątrz na psychikę pacjenta. Część naukowców uważa jednak, że równoczasowe prowadzenie psychoterapii może pomóc chorym uporać się ze skutkami choroby.

1 Co sądzisz o tym artykule?

Depresja endogenna – objawy, przyczyny, leczenie, terapia

Depresja endogenna – nie ma widocznych przyczyn zewnętrznych, dlatego tak trudno ją zdiagnozować i leczyć. A także – zrozumieć. Z tego powodu osoby przejawiające objawy depresji endogennej często popadają w społeczną izolację, co dodatkowo pogłębia przebieg tej ciężkiej, przewlekłej choroby.

Czym jest depresja endogenna?

Depresja endogenna to zespół silnych zaburzeń nastroju oraz myślenia, uwarunkowanych biologicznie, powstałych wskutek nieprawidłowego funkcjonowania organizmu, zwłaszcza szeroko rozumianego układu nerwowego oraz hormonalnego. Nazywana jest wewnątrzpochodną (przedrostek endo wywodzi się z greki i oznacza „wewnętrzny”).

W odróżnieniu od depresji egzogennej (zewnątrzpochodnej), najczęściej pojawia się bez uchwytnej, dającej się zidentyfikować przyczyny zewnętrznej. Może wystąpić u osób wiodących szczęśliwe, ułożone życie, wolne od zdarzeń, które w powszechnym odbiorze mogłyby nosić znamiona przykrych, smutnych, traumatyzujących.

Dlatego nazywana jest potocznie „depresją znikąd” i dlatego tak często pacjenci cierpiący na tę postać choroby spotykają się z niezrozumieniem i społeczną alienacją, na co dzień słysząc: O co ci chodzi, weź się w garść, nic ci nie jest, inni mają gorzej. W przypadku depresji endogennej, nie mającej większego związku z obiektywną sytuacją życiową, są to słowa nietrafione i jako takie – całkowicie nieskuteczne.

Objawy osiowe depresji endogennej

Endogenna depresja zazwyczaj ma długotrwały charakter – z definicji wynika, że pojedynczy jej epizod trwać musi minimum 2 tygodnie, w praktyce jednak wielu pacjentów nie jest w stanie uporać się z chorobą przez długie lata. Cechuje się też dużym nasileniem i zróżnicowaniem symptomów, które podzielić można na:

• osiowe (pierwotne), dające typowy obraz kliniczny depresji endogennej,
• niespecyficzne (wtórne), równie częste, ale niewynikające z istoty choroby i mogące występować także w innych jej postaciach.

Charakterystyczne objawy osiowe depresji endogennej (z których jednak żaden sam w sobie pojedynczo nie stanowi podstawy do rozpoznania choroby), to:

• depresyjny nastrój utrzymujący się przez większą część dnia (nieprzerwanie w okresie minimum 14-dniowym), bez wyraźnych przyczyn zewnętrznych;
• obniżenie napędu psychoruchowego, w tym: spowolnienie ruchowe, utrata energii i siły, uczucie ciągłego zmęczenia (uwaga: u niektórych pacjentów możliwe są też reakcje odwrotne, związane z nadmiernym pobudzeniem), zubożenie mowy – małomówność, uproszczone i zdawkowe wypowiedzi, obniżenie kondycji intelektualnej, trudności z koncentracją, pamięcią, motywacją, logicznym myśleniem, zdolnością analizy i syntezy;
• zaburzenie rytmu okołodobowego, związane m.in. z bezsennością lub trudnościami w zasypianiu. Wstawanie i zasypianie o nietypowych porach, płytki sen, wahania nastroju w zależności od pory dnia;
• nieprzemijające uczucie lęku o trudnym do zidentyfikowania podłożu. Napięcie, poczucie zagrożenia, nerwowe wyczekiwanie, tzw. niepokój manipulacyjny, podniecenie manifestujące się w warstwie ruchowej.

Inne objawy depresji endogennej

W przebiegu choroby występują też symptomy niespecyficzne. Szeroka paleta tego typu objawów depresji endogennej obejmuje takie stany i zjawiska jak:

• obniżone zainteresowanie światem zewnętrznym, wykonywanymi czynnościami, innymi ludźmi i sobą samym,
• spłycenie emocji, brak reakcji na pozytywne wydarzenia w otaczającym nas świecie,
• silne i nieadekwatne poczucie winy bez dającego się określić powodu; niska samoocena, lęk przed oceną zewnętrzną, postrzeganie przyszłości w czarnych barwach, niekiedy wręcz delikatne urojenia,
• zaburzenia łaknienia lub niepohamowany apetyt; utrata masy ciała lub przybieranie na wadze,
• zaburzenia, a nawet całkowita utrata popędu seksualnego,
• alienacja – wycofywanie się z kontaktów międzyludzkich na płaszczyźnie zawodowej, towarzyskiej, rodzinnej a nawet intymnej,
• zachowania aspołeczne, wywołujące niechęć i niezrozumienie ze strony otoczenia,
• brak inicjatywy, nie wybieganie w przyszłość, skupienie się na codziennych rutynowych czynnościach,
• nawracające myśli o śmierci, w tym nasilony lęk przed śmiercią lub odwrotnie – skłonności samobójcze.

Przyczyny depresji endogennej

Przyczyny depresji endogennej zazwyczaj lokowane są w niedomaganiach połączonego układu systemów nerwowego oraz hormonalnego. W szczególności zwraca się uwagę na występujące u osób chorych zaburzenia wydzielania substancji, takich jak:

• serotonina – nazywana hormonem szczęścia. Amina biogenna, 5-hydroksylowa pochodna tryptaminy. Jeden z kluczowych neuroprzekaźników w ośrodkowym układzie nerwowym. Jej niedobór powoduje depresję, zaburzenia snu, obniżenie łaknienia i dysfunkcje seksualne, zwiększa też wrażliwość na ból;
• noradrenalina – organiczny związek chemiczny z grupy katecholamin, wydzielany w nadnerczach. Podstawową jego rolą jest mobilizacja ciała oraz umysłu do działania;
• dopamina – uważana za hormon przyjemności. Także należy do grupy katecholamin. Jest niezwykle istotnym przekaźnikiem, syntezowanym i uwalnianym w ośrodkowym układzie nerwowym, o szczególnym znaczeniu dla tzw. układu nagrody.

Leczenie depresji endogennej

Leczenie depresji endogennej może odbywać się wielotorowo, pod opieką przede wszystkim lekarza psychiatry, ale też w wielu przypadkach specjalisty z zakresu psychologii. Podstawowe dostępne metody to:

• farmakologia, za pomocą dostępnych na receptę środków oddziałujących na poziom określonych neuroprzekaźników w ośrodkowym układzie nerwowym. Wymienić w tym kontekście można między innymi: selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI): fluwoksamina, fluoksetyna, paroksetyna, citalopram, escitalopram, sertralina, trójpierścienne leki przeciwdepresyjne (TCA): amitryptylina, doksepina, imipramina, dezypramina, dibenzepina, dotiepina, inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny i noradrenaliny (SNRI): wenlafaksyna, duloksetyna, milnacipran, blokery wychwytu zwrotnego dopaminy i noradrenaliny (NDRI): bupropion;

• psychoterapia – łączona z leczeniem farmakologicznym. Trwa od kilku miesięcy do nawet kilku lat. Najlepsze efekty w leczeniu depresji endogennej osiągają specjaliści pracujący w nurcie psychologii poznawczo-behawioralnej;
• elektrowstrząsy – metoda polegająca na elektrycznej stymulacji mózgu, powodująca poprawę jego ukrwienia, wpływająca na poziom takich neuroprzekaźników, jak serotonina i dopamina. Skuteczność terapii szacowana jest na około 90 procent, przy założeniu, iż pacjent zostanie poddany serii 10-12 zabiegów w odstępie 3 dni. Elektrowstrząsy obecnie wykonywane są w znieczuleniu ogólnym, w asyście anestezjologa oraz pielęgniarki. Specjaliści przekonują, że w odróżnieniu od zabiegów przeprowadzanych tą metodą 100 lat temu, współczesne terapie są w pełni bezpieczne.

Czytaj też:

Co to depresja? Poznaj jej objawy, przyczyny i lecznie

Depresja to stan, w którym występuje pogorszenie nastroju, spadek energii, obniżenie aktywności i zainteresowań. Takie objawy mogą dotknąć każdego, kto doświadczył długotrwałych sytuacji stresowych, przemęczenia lub przykrych zdarzeń losowych. Jak prawidłowo zdiagnozować depresję?  W jaki sposób odróżnić ją od chwilowego spadku formy?

Objawy depresji

Depresja to stan, który rozwija się stopniowo. Dlatego ważne jest, aby rozpoznać ją jak najwcześniej. Do typowych i najczęściej występujących objawów depresji można zaliczyć:

• nieustanne uczucie smutku, apatii
• uczucie zmęczenia, osłabienia
• poczucie obojętności, zmęczenia
• brak chęci do działania, podejmowania codziennych obowiązków
• izolowanie się od społeczeństwa, rodziny, znajomych, przyjaciół
• porzucenie pasji
• drażliwość, frustracja
• poczucie bezsensu (nawet w przypadku najmniejszych problemów)
• niechęć do rozmów
• problemy z zasypianiem, bezsenność
• brak apetytu
• brak motywacji
• brak chęci rozwoju
• spadek libido
• spadek koncentracji
• narastające poczucie winy
• powracanie myślami do przeszłości
• obniżenie poczucia własnej wartości
• brak nadziei
• myśli samobójcze, autoagresja

Rodzaje depresji

Aby zdiagnozować depresję nie muszą wystąpić jednocześnie wszystkie z wymienionych symptomów, wystarczy kilka z nich. Istnieją różne rodzaje depresji, które diagnozuje się na podstawie intensyfikacji objawów:

Przyczyny depresji

Przyczyny depresji możemy podzielić na przyczyny biologiczne i przyczyny psychologiczne. Te pierwsze związane są z nieprawidłowym funkcjonowaniem ośrodkowego układu nerwowego. To właśnie na podstawie przyczyn biologicznych opracowywane są leki na depresję.

Przyczyny biologiczne mogą być powodem występowania depresji w kolejnych pokoleniach (ale nie muszą).

Jak dotąd nie odkryto genu depresji, lecz istnieje kilka miejsc w ludzkim genomie o odrębnej budowie – stwierdzono je u osób chorujących na depresję w zestawieniu z genomem osób zdrowych.

Przyczyny psychologiczne depresji:

• negatywny sposób myślenia, brak nadziei i wiary, że może być inaczej, lepiej
• obarczanie się winą za rozwój przykrych wydarzeń
• analizowanie nieszczęśliwych sytuacji, powracanie do nich częściej, niż do dobrych wspomnień
• brak wiary w siebie
• izolacja
• niepodejmowanie prób rozwiązywania problemów, konfliktów, odkładanie ich na później
• niepoprawne relacje z domownikami, konflikty, błędy wychowawcze
• stawianie wygórowanych wymagań (zarówno przez siebie jak i innych)
• znęcanie się (zarówno psychiczne jak i fizyczne), molestowanie

Potrzebujesz pomocy? Umów wizytę u specjalisty

Zobacz więcej

Leczenie depresji

Jeśli mamy podejrzenie, że my sami lub ktoś z naszych bliskich choruje na depresję musimy podjąć zdecydowane kroki. Im szybciej, tym lepiej. Depresja sama nie minie, wręcz przeciwnie – będzie się pogłębiać. Leczenie depresji należy do lekarza psychiatry. Leki przeciwdepresyjne należy przyjmować ściśle według zaleceń lekarza.

Przerywanie terapii może doprowadzić do nieskuteczności leku. Należy także wiedzieć, że leki przeciwko depresji zaczynają działać dopiero po pewnym czasie. Nie należy mieszać leków z alkoholem. Czas trwania leczenia depresji wynosi ok. 6-9 miesięcy, jednak każdy przypadek jest inny.