Hiperwentylacja – objawy, leczenie, skutki, przyczyny

Atak tężyczki wiąże się z występowaniem kurczów mięśni i poczuciem wzmożonej aktywności i niepokoju lightfieldstudios/123RF

Tężyczka jest zespołem objawów spowodowanych nadmierną pobudliwością nerwowo-mięśniową, takich jak skurcze, drętwienie czy niepokój. Przyczyny ataków leżą w niedoborze wapnia i innych pierwiastków, jak i zaburzeniach hormonalnych związanych z pracą przytarczyc. Pod tym względem rozróżnia się tężyczkę jawną i utajoną. Ich leczenie w dużej mierze opiera się na suplementacji diety i prawidłowym odżywianiu.

Tężyczka to zespół objawów wzmożonej pobudliwość nerwowo-mięśniowej. Mogą przybierać dość różnorodny obraz, a przyczyną ich występowania jest zwiększone tempo przekazywania impulsów elektrycznych pomiędzy nerwami a mięśniami.

Atak tężyczki wiąże się z występowaniem kurczów mięśni i poczuciem wzmożonej aktywności i niepokoju.

O ile objawy tężyczki jawnej są dosyć charakterystyczne, o tyle tężyczka utajona często bywa diagnozowana w niepoprawny sposób.

Problem dotyczy głównie populacji ludzi młodych, aktywnych, zarówno kobiet jak i mężczyzn. Bardzo często pojawia się u pacjentów cierpiących na niedoczynność przytarczyc.

Za występowanie objawów tężyczki odpowiada bezpośrednio niedobór wapnia, pierwiastka odgrywającego kluczową rolę w mechanizmach przewodzenia bodźców elektrycznych. Przyczyną tego stanu może być niedoczynność przytarczyc, skutkująca zbyt małą produkcją parathormonu (PTH), odpowiedzialnego za utrzymanie gospodarki wapniowo-fosforanowej w organizmie.

Pod względem klinicznym wyróżnia się dwa rodzaje tężyczki: jawną i utajoną.

• Tężyczka jawna – inaczej tężyczka hipokalcemiczna, związana z zaburzeniami hormonalnymi wywołującymi hipokalcemię – obniżenie stężenia wapnia zjonizowanego w surowicy poniżej 0,95 mikromola na litr, przy możliwym normalnym poziomie wapnia całkowitego. Stan niedoboru wapnia może wynikać z nieprawidłowego działania przytarczyc lub z innych czynników.
• Tężyczka utajona – nazywana też tężyczką normokalcemiczną zdarza się o wiele częściej niż postać jawna. Występuje u pacjentów, u których nie obserwuje się nieprawidłowych poziomów wapnia. W zaburzeniu tym powstaje natomiast niedobór magnezu komórkowego, czyli hipomagnezemia (poziom magnezu w surowicy poniżej 0,65 mikromola na litr) oraz niedobór potasu, czyli hipokaliemia (obniżenie stężenia potasu poniżej 3,5 mikromola na litr surowicy).

Rozpoczynające się objawy napadu tężyczki wywołują u pacjenta niepokój, który skłania do głębokich, szybkich wdechów (hiperwentylacja).

To z kolei powoduje szybkie zwiększenie pH krwi i stan tak zwanej zasadowicy. W połączeniu z hipokaliemią lub hipokalcemią powoduje ona ataki choroby.

Tężyczka utajona wiąże się też z występowaniem specyficznych objawów neurologicznych.

Atak tężyczki jawnej charakteryzuje występowanie następujących objawów:

• symetryczne drętwienie dalszych części kończyn,
• drętwienie skóry wokół ust i języka,
• subiektywne uczucie braku czucia w dłoniach,
• widoczny gołym okiem skurcz mięśni stóp i dłoni,
• pobudzenie, lęk i niepokój o różnym nasileniu,
• uczucie ściskanie w klatce piersiowej.

Napad tężyczki może spowodować utratę przytomności lub zasłabnięcie, a w nielicznych przypadkach skurcze mięśni stanowiące zagrożenie życia (np. skurcze mięśni krtani).

U pacjentów występują także objawy charakterystyczne dla okresów pomiędzy napadami tężyczki. Należą do nich m.in:

• osłabienie,
• poczucie ciągłego zmęczenia,
• problemy ze snem,
• rozdrażnienie,
• spadek koncentracji.

Tężyczka utajona – objawy neurologiczne. Odruch Chwostka Trousseau, LustaTężyczka utajona objawia się w sposób niespecyficzny, mogący jednak przypominać oznaki tężyczki jawnej. U pacjenta występują m.in.:

• zaburzenia koncentracji,
• drażliwość,
• bezsenność,
• zwiększona lękliwość,
• bóle serca lub brzucha,
• kołatanie serca,
• nudności,
• drżenie powiek,
• kurcze mięśni.

Na trop prawidłowej diagnozy naprowadzają lekarza neurologiczne objawy tężyczki utajonej. Badania te przeprowadza specjalista neurolog:

• Objaw Chwostka – uderzenie młoteczkiem w pień nerwu twarzowego powoduje odpowiedź w postaci gwałtownego skurczu mięśni twarzy.
• Objaw Trousseau – przymusowe zgięcie palców dłoni (czwartego i piątego) w kształt zwany „ręką położnika”.
• Objaw Lusta – uderzenie młoteczkiem w nerw strzałkowy wspólny (pod głową kości strzałkowej) skutkuje przymusowym odwiedzeniem stopy.

Tężyczka jest stanem wynikającym bezpośrednio z zaburzeń równowagi elektrolitowej organizmu i nadmiernej pobudliwości mięśni. Istnieje szereg przyczyn, które mogą ją wywoływać. Niektóre prowadzą zarówno do tężyczki jawnej, jak i utajonej, inne są charakterystyczne dla jednej z jej odmian.

Tężyczka jawnaTężyczka jawna zwykle wynika z zaburzeń funkcjonowania przytarczyc lub z niedoborów wapnia o różnym podłożu. Często prowadzą do niej:

• uszkodzenie lub niezamierzone przytarczyc w czasie zabiegu chirurgicznego w obrębie szyi (odpowiada nawet za 80 proc. wszystkich przypadków tężyczki),
• idiopatyczna niedoczynność przytarczyc,
• uszkodzenie przytarczyc w procesie radioterapii szyi,
• zespół Di George’a,
• zespół Kenny-Caffey’a,
• zespół Sanjad-Sakati,
• zespół Kearnsa-Sayre’a,
• znaczny niedobór witaminy D,
• ostre zapalenie trzustki,
• wyniszczenie organizmu związane z ciężką chorobą nowotworową lub alkoholizmem,
• nieprawidłowe żywienie z niedostateczną podażą wapnia i nadmiarem kwasotwórczych produktów,
• zaburzenia funkcji układu moczowego lub przyjmowanie leków moczopędnych, skutkujące wydalanie z moczem nadmiernych ilości wapnia.

Tężyczka utajonaTężyczka utajona najczęściej wiąże się z występowaniem niedoborów wapnia, magnezu, potasu lub ze zwiększoną utratą tych pierwiastków z organizmu. Za epizodami choroby mogą stać także zaburzenia wchłaniania pierwiastków w układzie pokarmowym.

Występowaniu epizodów tężyczki utajonej sprzyjają zaburzenia nastroju, napady lęku i paniki oraz wysoki poziom stresu (tężyczka nerwicowa). To stany psychiczne przebiegające najczęściej z przyspieszeniem oddechu, co powoduje hiperwentylację i w połączeniu z istniejącymi niedoborami może prowadzić do aktywowania objawów tężyczkowych.

Podobne przyczyny mogą wywołać zarówno tężyczkę jawną, jak i utajoną. W drugim przypadku potencjał ataku istnieje ze względu na niedobory, jednak do jego wystąpienia przyczynia się katalizator. Najczęściej taką funkcję pełni zasadowica związana z hiperwentylacją.

Tężyczka to zespół objawów, które mogą przypominać symptomy innych chorób. Dotyczy to zwłaszcza tężyczki utajonej. Pierwszym narzędziem stosowanym w diagnostyce jest szczegółowy wywiad. Lekarz pyta o to, jak długo występują objawy, jakie jest ich nasilenie, jak dokładnie wygląda ich przebieg i jakie inne zjawiska im towarzyszą.

Ważne jest, by podać informacje na temat przyjmowanych leków, przewlekłych schorzeń i przebytych operacji w obrębie szyi. Lekarz dokonuje także oceny neurologicznej, sprawdzając występowanie charakterystycznych objawów.

W czasie diagnozy pod kątem tężyczki utajonej stosuje się próbę tężyczkową, czyli badanie elektromiograficzne (EMG), które pozwala wykryć nadmierną aktywność nerwowo-mięśniową, a także badanie EEG, EKG oraz konsultację psychologiczną. Wyniki tych badań pozwalają skierować pacjenta na dalsze leczenie lub diagnostykę zaburzeń hormonalnych i niedoborów pierwiastków we krwi.

Tężyczkę leczy się w sposób przyczynowo. W pierwszej kolejności lekarz endokrynolog wyklucza lub potwierdza występowanie zaburzeń związanych z czynnością przytarczyc. Jeżeli istnieją, konieczne jest długotrwałe podawanie pacjentowi preparatów wapnia i witaminy D.

Gdy za objawy tężyczki odpowiada niedobór wapnia lub innych pierwiastków, zaleca się zmianę jadłospisu i/lub suplementację diety, by zwiększyć spożycie wapnia, magnezu i potasu, a także witaminy D.

Magnez dla relaksu – sprawdź 10 najlepszych źródeł tego pierwiastka

Osoby narażone na hipokalcemię powinny spożywać dużo produktów bogatych w wapń, takich jak:

• sery dojrzewające,
• sery podpuszczkowe,
• ser twarogowy owczy,
• żółtka jaj,
• produkty zbożowe na zakwasie,
• tofu i inne naturalne przetwory sojowe,
• różne orzechy,
• brokuły,
• szpinak,
• natka pietruszki,
• fasola.

Zaleca się też, by unikać produktów z zawartością dodanych fosforanów, które blokują wchłanianie wapnia i innych niezbędnych zasadotwórczych pierwiastków. Należy do nich wysokoprzetworzona żywność, m.in.:

• napoje typu cola,
• sery topione,
• kostka rybna.

W niektórych przypadkach pacjentom pomaga zmiana leków, które powodowały zbyt nasilone wydalanie wapnia z moczem. Pacjenci, u których ataki tężyczki związane są z zaburzeniami na tle lękowym, powinni pozostawać pod opieką psychologa lub psychoterapeuty.

Po zakończeniu leczenia i stosowania suplementów diety oraz wykonaniu niezbędnych badań kontrolnych warto utrzymywać prawidłowe nawyki żywieniowe. Osoby, u których ujawniła się tężyczka, powinny regularnie wykonywać badania krwi pod kątem ewentualnych niedoborów.

ZOBACZ: Czym jest Co to udar mózgu i czym się różni od wylewu? Ekspert: Magdalena Podbrożna, neurolog

Zasadowica oddechowa: przyczyny, objawy, leczenie

© Shutterstock/urfin Analiza próbki krwi może dostarczyć bezcennych informacji na temat funkcjonowania niemal wszystkich narządówZasadowica oddechowa jest to stan, w którym dochodzi do podwyższenia pH krwi powyżej 7,45 na skutek hiperwentylacji. Jest związana ze spadkiem poziomu ciśnienia parcjalnego dwutlenku węgla we krwi poniżej normy. Najczęściej dotyka osób w ciężkim stanie klinicznym, sztucznie wentylowanych za pomocą respiratora. Jest stanem groźnym dla życia i wymaga natychmiastowego działania i usunięcia przyczyny zaburzenia.

Zasadowica oddechowa (łac. alkalosis respiratoria, ang. respiratory alkalosis) posiada także inną nazwę – alkaloza oddechowa. Polega na zaburzeniu równowagi zasadowo-kwasowej w organizmie, co objawia się podwyższeniem pH krwi powyżej 7,45. Takie zaburzenie może prowadzić nawet do śmierci. Odpowiednie stężenie jonów wodorowych w płynach wewnątrz komórek jest warunkiem ich prawidłowego funkcjonowania, a pH powinno wynosić 7, natomiast we krwi oscylować między 7,35 a 7,45. Zmiany tego stężenia prowadzą do poważnych zaburzeń w funkcjonowaniu całego organizmu. Za utrzymanie tego systemu w harmonii odpowiadają tzw. bufory, czyli substancje i mechanizmy, mające za zadanie pilnować aby we krwi utrzymywał się odpowiedni poziom kwasów i zasad. Są to m.in. wodorowęglany. Za utrzymywanie odpowiedniego pH krwi odpowiada także praca płuc oraz nerek.

Do podwyższenia pH krwi dochodzi w wyniku hiperwentylacji (zasadowica oddechowa) lub poważnej utraty kwasów żołądkowych i stosowania leków alkalizujących (zasadowica metaboliczna).

Zaburzenie równowagi kwasowo-zasadowej powstaje w wyniku hipokapni, gdy z płuc usuwana jest nadmierna ilość dwutlenku węgla. Hipokapnia to stan obniżonego ciśnienia parcjalnego dwutlenku węgla we krwi poniżej normy.

Zasadowica oddechowa może mieć charakter ostry lub przewlekły. Wyróżnia się także niewyrównaną zasadowicę oddechową oraz wyrównaną zasadowicę oddechową. Najczęściej zdarza się przy zaburzeniach, spowodowanych ciężkimi schorzeniami, takimi jak choroby płuc, układu sercowo-naczyniowego lub ośrodkowego układu nerwowego. 

Można je podzielić na cztery główne kategorie:

• nadmierna stymulacja ośrodka oddechowego w wyniku wzrostu ciśnienia śródczaszkowego, udaru, urazu głowy, krwotoku śródczaszkowego, infekcji ośrodkowego układu nerwowego, sepsy, bólu, guzów mostku, a także przez stosowanie leków, takich jak salicylany, progesteron i inne. Do hiperwentylacji prowadzi także nadmierny lęk i związany z tym przyspieszony rytm oddychania. Przyczyną może także być przewlekła choroba wątroby i zatrucie toksynami (encefalopatia wątrobowa).
• hipoksemia czyli niedotlenienie organizmu, spowodowane różnymi czynnikami, na przykład zmianą składu powietrza, niewydolnością oddechową i układu krążenia, krwotokiem
• ciężka choroba płuc, w tym zapalenie płuc, astma, obrzęk płuc, zatorowość płucna
• czynniki zewnętrzne, w tym wentylacja mechaniczna

Na zaburzenie pH krwi reaguje ośrodkowy układ nerwowy.

Pojawiają się mroczki przed oczami, szumy uszne, drżenie i skurcze mięśni, drętwienie skóry wokół ust, parestezje, czyli nieprzyjemne mrowienie mięśni, a także uczucie dezorientacji, a następnie utrata przytomności.

Czasami dochodzi także do drgawek. Zasadowica oddechowa powoduje zmniejszony przepływ krwi do sera, mózgu oraz nerek. Skutkiem tego dochodzi do arytmii, dusznicy bolesnej, spadku kurczliwości mięśnia sercowego.

Przy diagnozowaniu zasadowicy oddechowej bada się pH krwi, a także stężenie wodorowęglanów i ciśnienie parcjalne dwutlenku węgla. Przy leczeniu zasadowicy oddechowej kluczowe jest usunięcie przyczyny hiperwentylacji.

Jeżeli do hiperwentylacji dochodzi w wyniku szoku i głębokiego stresu należy uspokoić taką osobę i polecić oddychanie w plastikowy woreczek lub torebkę, aby wydychany dwutlenek węgla z powrotem wrócił do płuc, co poprawia stan chorego.

W przypadku ciężkich chorób klinicznych konieczna jest specjalistyczna opieka lekarska.

Microsoft może otrzymać prowizję, jeśli zakupisz produkty korzystając z odsyłaczy zawartych w tym materiale.

Prześlij opinię MSN

Jak ogólnie oceniasz tę witrynę?

Zespoły hiperwentylacji

Robert Stolarek, Dariusz Nowak

Wentylacja płuc wzrasta nie tylko w odpowiedzi na zwiększone zapotrzebowanie na tlen, ale i wskutek zwiększenia metabolizmu i nawet nieznacznego spadku pH krwi tętniczej.

Głównym zadaniem układu oddechowego – oprócz wymiany gazowej – jest utrzymywanie równowagi kwasowo-zasadowej (usuwanie dwutlenku węgla).

 W zespole hiperwentylacji wzrost wentylacji minutowej prowadzi do zmniejszenia ciśnienia parcjalnego dwutlenku węgla w pęcherzykach płucnych (PaCO2), co wywołuje charakterystyczne objawy. Rozpoznanie powinno być potwierdzone w badaniach dodatkowych.

Definicja

Zespół hiperwentylacji to stan zwiększonej (i przewyższającej zapotrzebowanie metaboliczne) wentylacji minutowej prowadzącej do obniżenia pCO2 krwi tętniczej poniżej dolnej granicy normy oraz zmian parametrów hemodynamicznych i chemicznych krwi.

Charakterystyczne objawy kliniczne wywołane są spadkiem prężności CO2 we krwi tętniczej (PaCO2).

Przyjmuje się, że do zwiększenia wentylacji minutowej płuc i znamiennego spadku PaCO2 i PaCO2 prowadzi nieprawidłowa reakcja ośrodka oddechowego związana z:

• aktywacją układu współczulnego
• temperaturą otoczenia
• zmianami pH i osmolarności osocza
• stężeniem mleczanu w OUN
• niedoborem opiatów odpowiedzialnych za regulację czynności ośrodka oddechowego
• czynnikami natury emocjonalnej.

Zespół hiperwentylacji może przebiegać bez spadku PaCO2 lub tylko z opóźnieniem wyrównywania hipokapni.

Epidemiologia

Częstość występowania zespołu hiperwentylacji w populacji ogólnej ocenia się na ok. 6%. Najwyższa jest zapadalność między 15 r.ż. a 55 r.ż.

Zespół hiperwentylacji występuje siedmiokrotnie częściej u kobiet niż u mężczyzn. U krewnych pierwszego stopnia częstość występowania tego zespołu jest większa niż w populacji ogólnej, nie opisano jednak podłoża genetycznego.

Nie ma podobnych danych w odniesieniu do nagłych stanów zagrożenia życia.

Często zespoły hiperwentylacji współwystępują z zaburzeniami lękowymi, a nasilone reakcje lękowe i hiperwentylacja wiążą się z wieloma chorobami. Chociaż tylko co czwarty przypadek zespołu hiperwentylacji towarzyszy napadom paniki, to hiperwentylacja jest charakterystycznym objawem u co drugiej osoby w trakcie napadu paniki, np. w agorafobii.

Zespół hiperwentylacji występuje często u chorych wymagających nagłej pomocy medycznej.

Patogeneza

Przyczyny

Etiologia zespołu hiperwentylacji wiązana jest z zaburzeniami psychogennymi (takimi jak lęk, strach, pobudzenie, panika, agresja, depresja) lub somatycznymi (np. hipoksją, kwasicą metaboliczną, wysoką gorączką, śpiączką wątrobową, zatruciem salicy…

Hiperwentylacja

Jak wskazuje nazwa, chodzi o nadmierną wentylację płuc spowodowana zwiększonym zapotrzebowaniem na tlen. Medycyna określa to zjawisko „objawem hiperwentylacyjnym” lub tężyczką hiperwentylacyjną.

Poza przyspieszonym, płytkim oddychaniem, chory odczuwa mrowienie, przede wszystkim w czubkach palców, a podczas silnego ataku choroby pojawiają się również skurcze.

Osoba cierpiąca na atak tężyczki przyjmuje charakterystyczną postawę ze zgiętymi silnie ramionami, a palce dłoni nakładają się na siebie w sposób nazywany „ręką położnika”. Objawy hiperwentylacji trwają kilka minut.

Na ogół nie przysparzają większych kłopotów i dość szybko ustępują.

Hiperwentylacja przyczyny

Hiperwentylacja występuje u ludzi, którym stale towarzyszy podświadomy strach lub u których Występują już napady paniki czy strachu jako objawy depresji czy nerwicy lękowej.

Źródła kłopotów należy więc na ogół szukać w psychice.

Ponadto ataki hiperwentylacji mogą być skutkiem zaburzeń bilansu solnego organizmu, które w trudnych przypadkach można łagodzić zastrzykami dożylnymi z wapnia.

Hiperwentylacja objawy

• – Wzmożone, płytkie oddychanie.
• – Mrowienie w czubkach palców.
• – Przejściowe objawy porażenia, głównie ramion i głowy.

Hiperwentylacja leczenie

Dość niezwykły, ale skuteczny sposób odwracania objawów skurczów i mrowienia w palcach, polega na przyłożeniu do ust chorego plastikowej torebki. Sanitariusze stosujący tę metodę często napotykają na opór i zdziwienie ze strony rodziny pacjenta lub przypadkowych obserwatorów.

Ale oddychanie do torebki umożliwia choremu ponowne wciągnięcie do płuc dwutlenku węgla, którego oddał zbyt dużo podczas gwałtownego oddychania. Dopiero wtedy objawy hiperwentylacji ustępują, gdy – podobnie jak po zastrzyku z wapnia -podniesie sie zawartość dwutlenku węgla we krwi.

Czasem lekarz jednak stwierdza u chorego rzeczywisty niedobór wapnia i magnezu, który także powoduje atak.

Torebka i zastrzyk to tylko doraźne środki zaradcze, które nie rozwiążą trwale problemu odczuwania lęku i wzmożonego napięcia pacjenta. Dopóki nie poradzi on sobie ze swoimi głęboko skrywanymi problemami, dopóty będzie borykał się z ustawicznym lękiem, doprowadzającym go nawet do ataków hiperwentylacyjnych.

Co można zrobić samemu?

Każdy ma, od czasu do czasu, problemy ze zdrowiem psychicznym, ale nie oznacza to, że od razu wywołują one objawy tej czy innej choroby. Stany chorobowe rozwijają się w ciągu długich lat i towarzyszą temu różnorodne czynniki.

Jeżeli jednak ktoś nie czuje się dobrze przez dłuższy czas, miewa napady lęku (a zdarza się to szczególnie ludziom w średnim wieku) nie powinien wstydzić się zasięgnąć rady psychologa.

Na ogół jednak większość pacjentów samodzielnie rozwiązuje swoje problemy i objawy choroby mijają, tak jak i depresje i stany lękowe, które wystąpiły w następstwie przykrych wydarzeń losowych.

Kiedy należy udać się do lekarza?

Trwające dłuższy czas złe samopoczucie powinno skłonić do wizyty u lekarza, który, w celu wykluczenia fizycznych przyczyn złego nastroju, zaleci przeprowadzenie konkretnych badań.

Jak postąpi lekarz?

Najprawdopodobniej, na podstawie wyników badań krwi, lekarz będzie w stanie postawić diagnozę.

Przebieg hiperwentylacji

Podświadomy lęk albo niedobór wapnia lub magnezu prowadzą do zaburzenia procesu oddychania, powodującego spadek zawartości dwutlenku węgla we krwi, co z kolei zwiększa zdolność krwi do wiązania kwasów. Zewnętrznym objawem tego procesu jest nadpobudliwość nerwów ruchowych oraz skłonność do skurczów.

Zachowywać spokój

1. Będąc świadkiem ataku, najlepiej można pomóc choremu starając się go uspokoić, nie tracąc przy tym samemu głowy.
2. WAŻNE
3. Metoda oddychania do plastikowej torebki przynosi ten sam efekt co zastrzyk z wapnia, a jest wyraźnie prostsza.

Hiperwentylacja u dzieci – jak pomagać doraźnie i jak generalnie radzić sobie z problemem

Hiperwentylacja u dzieci zdarza się coraz częściej, ale generalnie to zjawisko może ujawnić się u każdego, w każdym wieku. U dorosłych najczęściej za hiperwentylacją, czyli nadmiernym oddychaniem, stoi nerwica lękowa. U dzieci czasem wystarczy drobiazg, by zaczęły one ‘nerwowo’ oddychać. Nie jest to jednak regułą.

Czasem wystarczy impuls, by dziecko hiperwentylowało. Zamieszanie w supermarkecie, odmowa zakupu, sporo bodźców i hałasu – to dość, by spanikować, zezłościć się czy wystraszyć i zacząć za szybko oddychać. Dlaczego? Bo pojawia się uczucie, błędne wrażenie, że mamy za mało tlenu, że ‘nie możemy oddychać’.

Dziecko (podobnie jak dorosły) łapie i łapie ten tlen, co prowadzi do spadku stężenia dwutlenku węgla we krwi i alkalozy (zasadowicy oddechowej). W głębokiej zasadowicy dochodzi do zaburzeń utlenowania mózgu, której objawami są drażliwość, zaburzenia koncentracji lub świadomości różnego stopnia. U chorych z chorobami serca może dochodzić do zaburzeń rytmu serca.

Atak hiperwentylacji może trwać nawet kilka godzin i zagrażać życiu. Na ogół utrzymuje się przez 20-30 minut. Dlaczego to się przedłuża, skoro daje nieprzyjemne objawy? Sprzyjają one narastaniu paniki (uczuciu, że można się udusić), a próba złapania oddechu pogłębia ten stan.

Dodatkowe objawy towarzyszące przedłużającej się hiperwentylacji:

• parestezje (drętwienia, drżenia, mrowienia) na całym ciele, zazwyczaj okolice ust, palców, dłoni,
• zawroty głowy,
• bladość skóry,
• zaburzenia widzenia (ciemnienie, mroczki, plamy),
• w skrajnych przypadkach – omdlenia.

Po ataku można spodziewać się wzdęć

Dojrzewający układ nerwowy naszych dzieci charakteryzuje szczególna wrażliwość. Radzenie sobie z wieloma nieprzyjemnymi sytuacjami to coś, co może przerosnąć niejednego dorosłego.

Hiperwentylacja to taka nieumiejętna próba, która może przytrafić się każdemu. Chociaż nie jest rozwiązaniem skutecznym, niestety, jest często problemem nawracającym.

Dziecko, które już hiperwentylowało, w kolejnej skrajnej sytuacji może ponownie wpaść w taki stan.

Niektóre dzieci są bardziej podatne na hiperwentylację.

to wszystko może sprzyjać hiperwentylacji. Opanowanie ataku niejednokrotnie okazuje się wówczas znacznie trudniejsze, bo występują dodatkowe problemy komunikacyjne z osobą hiperwentylującą. Zazwyczaj potrzebne jest wsparcie specjalisty, by nauczyć się radzić sobie z taką sytuacją.

Czasem wrażenie ‘mam za mało tlenu’ ma uzasadnienie zdrowotne.

Napad alergiczny, choroby układu oddechowego (płuc, astma) czy choroby układu krążenia, mogą dawać takie objawy, stąd z pewnością hiperwentylację należy skonsultować z lekarzem.

Pediatra, po przeprowadzeniu wnikliwego wywiadu, powinien zdecydować o ewentualnej dalszej diagnostyce i konsultacjach, w tym psychologicznej, psychiatrycznej.

Oddychanie do papierowej torebki – chyba każdy zetknął się z tą metodą, choćby w filmie. Jest niezawodna i genialna w swojej prostocie. Nie dość, że pomaga się uspokoić i skoncentrować na czymś innym niż własny oddech, to przede wszystkim uzupełnia niekorzystne niedobory dwutlenku węgla. Oddychając powietrzem uwięzionym w papierowej torbie, wykorzystujemy przecież powietrze już zużyte.

Torebkę należy trzymać luźno przy nosie i ustach. Jeśli dziecko jest w kontakcie, spokojnym miarowym głosem należy zachęcać je do skupienia na torebce i wyrównaniu oddechu.

Nie macie przy sobie torebki? Szczelnie złożone dłonie mogą ją zastąpić. Oczywiście wtedy, gdy uda się na to namówić dziecko lub skorzysta z waszych. Nie wystraszcie go dodatkowo ‘próbą duszenia’.

Uwaga! To metoda tylko dla osób, których układ oddechowy i krążenia na pewno działa bez zarzutu, czyli do stosowania doraźnie u dzieci, których napady na pewno mają charakter emocjonalny.

Należy zaznaczyć, że powyżej opisany sposób działa hiperwentylacji towarzyszącej napadowi lęku – jeśli przyczyną szoku tlenowego jest zaburzenie układu oddechowego lub krążenia, owy sposób może doprowadzić do obniżenia już niskiego poziomu tlenu we krwi, co w skrajnych przypadkach może wywołać zawał serca. Osoby te nie powinny stosować opisanej techniki, w ich przypadku skuteczne i pozbawione ryzyka jest wsparcie psychologiczne i uspokajanie.

Niektóre dzieci (np. te z zachowaniami ze spektrum autyzmu) mają napady w określonych sytuacjach: podczas zakupów, w hałasie, po przestymulowaniu bodźcami. Pierwszym, najprostszym sposobem w ich przypadku jest zapobieganie, czyli unikanie tych stresujących sytuacji.

Czytaj więcej o działaniu zmysłów u osób z autyzmem. Zobacz film, który obrazuje ich doświadczenia

Nawet jeśli wydaje ci się, że problem u twojego dziecka nie ma podłoża emocjonalnego, psychicznego, pamiętaj, że czasem rodzicowi ciężko to ocenić, rozpoznać. To dlatego mamy epidemię problemów psychicznych najmłodszych, a więcej dzieci popełnia w Polsce samobójstwo niż ginie na drogach.

Nie zaszkodzi porozmawiać ze specjalistą o hiperwentylacji, nawet jeśli głęboko wierzysz, że to objaw ‘rozpuszczenia’, ‘niegrzeczności’. Naprawdę rzadko tak jest.

Być może zaproponowane rozwiązania, choćby ćwiczenia oddechowe, ćwiczenia poprawiające koncentrację i odciągnięcie uwagi od samoczynnego, naturalnego procesu, jakim jest oddychanie, pozwoli wam lepiej funkcjonować w różnych sferach wspólnego życia.

Pomyślcie razem z dzieckiem o wybraniu interesującej dyscypliny sportowej. Niejednego zestresowanego malca ‘uzdrowiły’ regularne treningi na basenie. Oczywiście, regularna aktywność rekreacyjna także pomaga.

Tężyczka — co to takiego?

Silne skurcze mięśni, szczególnie tych odpowiedzialnych za zginanie kończyn, ale także mięśni ramion czy palców, towarzyszące im mrowienie (tzw. parestezja), ból i drętwienie to objawy tężyczki.

Wbrew temu, co mogłaby sugerować nazwa, tężyczka nie jest chorobą, ale pewnego rodzaju stanem obejmującym tkankę mięśniową wywołanym zwiększeniem pobudliwości nerwowo-mięśniowej.

Czym jest ona spowodowana?

Oprócz wyżej wymienionych objawów związanych ze skurczem mięśni kończyn, przy tężyczce mogą też być obecne bóle głowy, światłowstręt, a także osłabienie.

Niekiedy dolegliwość ta występuje u zdrowych osób na skutek hiperwentylacji, która z kolei pojawia się, gdy z różnych przyczyn ktoś bardzo szybko oddycha, na przykład przy ataku paniki czy bardzo intensywnym wysiłku fizycznym.

Zdarza się też, że tężyczka jest konsekwencją nagłych wymiotów lub przegrzania organizmu. Najczęściej jednak bywa związana ze stanem wynikającym z tzw. hipokalcemii, czyli znacznie obniżonego poziomu wapnia (jak również magnezu) we krwi. 

Tężyczka — wapń a praca mięśni

Wapń zwykle kojarzy się z kośćmi i zębami, których jest budulcem. Niemal 100% wapnia obecnego w organizmie znajduje się właśnie w kościach. Jednak pierwiastek ten ma też inne funkcje. Przede wszystkim niezbędny jest do przekazywania sygnału między komórkami organizmu, a więc również do pobudzenia mięśni do kurczenia się i rozkurczania.

Bez przekazywania informacji między komórkami nie tylko niemożliwe byłoby poruszanie się, ale też oddychanie, myślenie, trawienie, wydalanie — jednym słowem życie. Wapń pełni zatem ważną funkcję w organizmie.

Przyczyny tężyczki — dlaczego niektórym ludziom brakuje wapnia? 

Niedobór wapnia we krwi i płynie śródtkankowym (skutkujący zakłóceniem homeostazy, czyli równowagi niezbędnej do prawidłowego przewodnictwa między komórkami nerwowymi czy mięśniowymi) może wynikać z niedoczynności przytarczyc — niewielkich gruczołów przylegających do tarczycy. Są one odpowiedzialne za produkcję tzw.

parathormonu regulującego poziom wapnia występującego w organizmie poza kośćmi. Zdarza się, że przytarczyce zostają mimowolnie uszkodzone lub usunięte w przebiegu wycięcia tarczycy (zalecanej np. przy jej nadczynności).

Dlatego hipokalcemia jest często występującym powikłaniem po tej operacji (40% przypadków) lub skutkiem innych zabiegów chirurgicznych czy radioterapii w okolicach tarczycy i w ogóle szyi.  

Wapnia może też brakować na skutek zaburzenia procesów metabolicznych, np. problemów z jego wchłanianiem z układu pokarmowego, nieprawidłowej pracy nerek, jelit, wątroby czy trzustki (np.

w przebiegu ich stanów zapalnych), a także w wyniku przyjmowania leków moczopędnych, co powoduje zwiększenie wydalania moczu, a wraz z nim i wapnia.

Przyczyną hipokalcemii bywa też niedostateczna ilość wapnia w diecie lub ogólne wyniszczenie czy niedożywienie organizmu (np. w przebiegu nowotworów). 

Hiperwentylacja — kolejna z przyczyn występowania tężyczki

Obok hipokalcemii, drugą główną przyczyną tężyczki jest stan hiperwentylacji, czyli niedobór dwutlenku węgla na skutek zbyt szybkiego oddychania. Wówczas podwyższa się pH osocza (staje się ono bardziej zasadowe — stan ten nazywa się zasadowicą).

Zaburzona w ten sposób zostaje równowaga kwasowo-zasadowa, a więc prawidłowy poziom jonów wodoru w płynie wewnątrzkomórkowym i zewnątrzkomórkowym.

Skutkuje to nieprawidłowościami w pobudliwości nerwowo-mięśniowej, a także (tak, jak w przypadku niedoborów wapnia, którego jony biorą udział w przewodzeniu impulsów między tkanką nerwową a mięśniową) nadmierną kurczliwością mięśni. 

Tężyczka jawna a utajona

Wymienione przyczyny tężyczki związane z niedoborami wapnia powodują zwykle tężyczkę jawną. Drugi typ — tężyczka utajona zwykle wiąże się z brakiem równowagi w gospodarce elektrolitowej, czyli z niedoborami magnezu czy potasu przy jednoczesnym prawidłowym stężeniu jonów wapnia.

Może rozwijać się przez jakiś czas i nie powodować objawów mięśniowych. Jeśli wystąpi dodatkowy czynnik, który jeszcze bardziej zaburzy delikatną równowagę jonową, np.

stan hiperwentylacji (przy wysiłku czy ataku paniki), tężyczka utajona również spowoduje wystąpienie objawów w postaci skurczu mięśni. 

Czy tężyczka jest groźna?

Jeśli tężyczka wynika z hiperwentylacji spowodowanej nerwicą czy napadami paniki, z pewnością warto odwiedzić psychoterapeutę lub psychiatrę, który zaordynuje odpowiednie leki uspokajające (niekoniecznie na stałe — mogą być to leki, po które należy sięgnąć wtedy, gdy zbliża się atak).

Jeżeli jednak objawom zwiększonej pobudliwości mięśniowej towarzyszą skurcze mięśni krtani lub wyżej wspomniane objawy neurologiczne, do szpitala należy zgłosić się natychmiast — skurcz mięśni krtani może bowiem znacznie utrudnić oddychanie, a w skrajnych przypadkach doprowadzić do uduszenia.

Szybkie podanie dożylne soli wapnia i kwasu glukonowego (glukanionu wapnia) zwykle powoduje ustąpienie objawów w ciągu kilkunastu minut. 

TĘŻYCZKA

Tężyczką określamy stan chorobowy, który cechuje wzmożona pobudliwość nerwowo-mięśniowa.

 Objawy charakterystyczne dla tej choroby to: bóle i zawroty głowy, bezsenność, drażliwość, drżenia mięśni kończyn, skurcze mięśni, niepokój, drętwienia i mrowienia kończyn, uczucie osłabienia, zaburzenia koncentracji i pamięci, stany lękowe, oraz uczucie skurczu głośni, przy braku lub współistniejących zburzeniach hormonalnych, metabolicznych, czy psychiatrycznych.Tężyczka jest problemem z którym głównie zgłaszają się młodzi, aktywni zawodowo ludzie, często sportowcy, obecnie już bez wyraźnych różnic w zakresie płci, choć częściej chorują kobiety. Wyróżnia się dwa rodzaje choroby: jawna – występująca stosunkowo rzadko oraz utajona – występująca znacznie częściej.

Objawy kliniczne tężyczki

O ile objawy tężyczki jawnej są powszechnie znane, a napady tężyczkowe są łatwe do rozpoznania, o tyle tężyczkę utajoną (spazmofilię) wykrywa się zazwyczaj przypadkowo u ludzi na pozór zdrowych, lub też podających skargi na bardzo nietypowe dolegliwości ze strony różnych narządów i układów.

Tężyczka jawna- napad przebiega w sposób charakterystyczny zaczynając się zwykle od uczucia mrowienia w opuszkach palców rąk i wokół ust. Następnie dochodzi do uogólnienia mrowienia całego ciała, wystąpienia wzmożonego napięcia w mięśniach twarzy i kończyn oraz ich przykurczu.

Najwcześniej skurcze mięśniowe pojawiają się w obrębie mięśni kłębu kciuka z silnym jego przywiedzeniem, co nadaje dłoni kształt „ręki położnika”. Opisane objawy są dość spektakularne, ale nie występują tylko w postaci tężyczki jawnej.

Równie dobrze przy znacznych zaburzeniach elektrolitowych objawy te mogą towarzyszyć tężyczce utajonej lub mieszanej.

Napadowi tężyczki jawnej towarzyszy często niepokój, silny lęk, pobudzenie psychiczne, hiperwentylacja. Niekiedy dochodzi nawet do utraty przytomności z towarzyszącymi drgawkami. Są to wprawdzie sytuacje rzadkie, ale niebezpieczne dla pacjenta i zawsze wymagające różnicowania z padaczką.

Innym objawem mogącym stanowić zagrożenie życia chorego podczas napadu tężyczkowego (tężyczka jawna) jest kurcz mięśni głośni.

W okresach pomiędzy napadami tężyczki pacjenci zwykle skarżą się na: niepokój, rozdrażnienie, uczucie stałego znużenia, zaburzenia pamięci, trudności w koncentracji uwagi, bezsenność, ogólne osłabienie. Niekiedy nawet tężyczka jest główną przyczyną utraty aktywności zawodowej.

Dolegliwości te zwłaszcza w połączeniu z uczuciem ciągłego mrowienia w obrębie twarzy i kończyn traktowane są zazwyczaj mylnie jako nerwica (głównie tężyczka utajona)

W odróżnieniu od tężyczki jawnej, tężyczka utajona przebiega skrycie objawiając się w sposób niecharakterystyczny, a rozpoznaje się ją zwykle przypadkowo. Nie istnieje bowiem żaden patognomoniczny objaw, na podstawie którego można by z dużym prawdopodobieństwem rozpoznać spazmofilię.

Objawy mogące sugerować istnienie tężyczki utajonej dzielą się na: centralne (wzmożone napięcie nerwowe, napadowe zasłabnięcia, bezsenność, obniżenie nastroju, męczliwość), obwodowe (skurcze mięśni, drętwienia i mrowienia kończyn, parestezje), wegetatywne (bóle w okolicy przedsercowej, kołatania serca, opasujące bóle w klatce piersiowej i jamie brzusznej, wzdęcia, kolki, zaburzenia naczynioruchowe w obrębie kończyn), neurologiczne (objaw Chwostka, objaw Trousseau, wygórowane odruchy ścięgniste), elektrofizjologiczne (obraz spontanicznych wyładowań wieloiglicowych potencjałów).

Zrób test tężyczki

Najczulszym testem wykazującym obecność nadpobudliwości nerwowo-mięśniowej, a tym samym tężyczki jest badanie elektromiograficzne – próba tężyczkowa (próba ischemiczna).

Charakterystyczny obraz pod postacią spontanicznych, powtarzających się co najmniej 1 minutę po aktywacji niedokrwieniem lub/i hiperwentylacją, wyładowań wieloiglicowych potencjałów wskazuje na obecność tężyczki, lecz nie na jej rodzaj.

Próbę tężyczkową przeprowadzamy wprowadzając elektrodę igłową w pierwszy mięsień międzykostny, zakładając opaskę uciskową na 10 minut na ramieniu (prowokacja ischemii) i dołączając w ostatnich dwóch minutach hiperwentylację. Po 10 minutach zdejmujemy opaskę uciskową i przez następne 5 minut obserwujemy rodzaj wyładowań na ekranie komputera.

Podejrzewając u chorego tężyczkę należy pamiętać, że istnieją choroby predysponujące do wystąpienia tej patologii.

Są to: alergie (w tym szczególnie astma oskrzelowa), cukrzyca, choroby tarczycy (zwłaszcza stan po strumektomii), insulinooporność, zaburzenia wchłaniania jelitowego ( SIBO, nietolerancje pokarmowe ), zespół wieloniedoborowy, stany po zabiegach operacyjnych ze znieczuleniem ogólnym, ciężkie i liczne infekcje, leki, choroby odkleszczowe, nałogi. Każdy pacjent, u którego na podstawie badania elektromiograficznego stwierdza się obecność objawów nadpobudliwości nerwowo-mięśniowej powinien mieć wykonane badanie próby tężyczkowej oraz badania biochemiczne, pozwalające na określenie rodzaju i przyczyny patologii. W kilkunastu procentach przypadków nie udaje się znaleźć przyczyny organicznej tężyczki, uznając przyczyny psychogenne.

Na podstawie danych psychometrycznych ustalono, że do wystąpienia niedoboru magnezu, a później tężyczki predysponuje osobowość typu A. Ludzi o tym typie osobowości cechuje mała odporność na sytuacje stresowe. Najczęściej są to osoby o wysokim poziomie neurotyzmu, z zaburzoną równowagą emocjonalną, łatwo ulegające zmiennym nastrojom, drażliwe, skłonne do obniżenia nastroju, perfekcjoniści.

Objawy sugerujące istnienie tej dolegliwości dla pełnego rozumienia problemu podzielono na: psychiczne i narządowe

Objawy psychiczne:

• wzmożona pobudliwość nerwowa,
• duszność spoczynkowa,
• niepokój,
• lęk,
• obniżenie nastroju,
• bezsenność,
• ogólne osłabienie,
• stałe uczucie zmęczenia,
• zasłabnięcia napadowe,
• trudności w koncentracji uwagi,
• drażliwość,
• zaburzenia pamięci,
• wady wymowy np.: zacinanie się.

Wymieniając objawy psychiczne występujące w przebiegu tężyczki warto wspomnieć o lęku napadowym, zwanym inaczej napadami paniki. Schorzenie rozpoczyna się w okresie pomiędzy wiekiem młodzieńczym a 30 rokiem życia.

Osoby z objawami lęku napadowego cierpią na wiele zaburzeń somatycznych: wypadanie płatka zastawki mitralnej, idiopatyczną kardiomiopatię, różnego rodzaju zaburzenia czynności tarczycy, zaostrzenie dolegliwości związanych z owrzodzeniem żołądka i dwunastnicy, nasilenie ataków astmy.

Objawy narządowe:

• skurcze mięśni – przeważnie łydek i stóp,
• drętwienia i mrowienia kończyn górnych i dolnych – szczególnie palców rąk,
• bóle i zawroty głowy,
• nadmierna potliwość,
• ziębnięcie i zsinienie kończyn,
• kłucie i pobolewanie w okolicy serca,
• skurcze oskrzeli,
• bóle opasujące w klatce piersiowej i jamie brzusznej,
• ucisk w nadbrzuszu,
• uczucie ciała obcego w gardle „kula histeryczna”,
• drżenia rąk i całego ciała,
• bóle mięśniowe,
• drętwienia twarzy i języka,
• ruchy mimowolne

Biochemiczne podstawy nadpobudliwości nerwowo-mięśniowej

Rola magnezu w fizjologii błony komórkowej pozwala na stabilizację równowagi elektrochemicznej błony, kontrolę przepływu jonów Na+, K+, fosforu i Ca2+ oraz na wydzielanie i transport neurotransmiterów w OUN.

Magnez ma silne działanie hiperpolaryzujące błonę (stabilizujące) ponieważ sprzyja syntezie cAMP poprzez aktywację adenozylocyklazy Mg2+-  zależnej Niedobór magnezu wywołuje więc zespół depolaryzacji przez zmniejszenie syntezy cAMP, a równocześnie wzrost syntezy cGMP wskutek zwiększenia aktywności  cyklazy guanilowej,  Ca2+ zależnej. Jej aktywność jest hamowana przez  Mg2+.

Tak więc za podstawowe zaburzenie biochemiczne prowadzące do wzrostu pobudliwości nerwowo – mięśniowej można uznać zmniejszenie stosunku pomiędzy cAMP a cGMP – dwoma ważnymi cyklicznymi nukleotydami, pośrednikami drugiego rzędu, które są końcowymi efektami komórkowymi bezpośredniego działania niedoboru magnezu.

Niedobór magnezu  może również powodować dodatkowo wydzielanie histaminy (działając na receptory H2) acetylocholiny, insuliny, co z kolei powoduje wzrost stężenia cyklicznego monofosforanu guanozyny (cGMP) i depolaryzuje błonę komórkową

Badania przydatne w diagnostyce tężyczki:

Badanie krwi

Aby zdiagnozować rodzaj tężyczki należy określić rodzaj i poziom niedoborów pierwiastków (Mg, Ca,K). Chociaż powszechne jest oznaczanie ich w surowicy jednak już w chwili obecnej wiadome jest, że ta metoda nie daje wiarygodnych wyników. Pierwiastki zawarte w surowicy są na ogół powiązane z białkami i innymi związkami chemicznymi, a w postaci związanej są nieaktywne w organizmie.

Poza tym pomiar poziomu pierwiastków zależy też od ilości związanych przez nie innych związków chemicznych (np. białek). Stan pierwiastkowy płynów wewnątrzkomórkowych jest bardziej czuły na zmiany stanu organizmu.

Skład płynów wewnątrzkomórkowych szybciej ulega zmianie wraz z niekorzystnymi zmianami w organizmie niż skład surowicy krwi, który jest jeszcze długo kontrolowany działaniem odpowiednich hormonów.Należy pamiętać, że jony magnezu, potasu czy wapnia znajdują się we wszystkich elementach morfotycznych krwi (erytrocytach, leukocytach, trombocytach).

Toczące się na świecie badania nad rolą magnezu w neurologii i innych naukach medycznych oparte są na pomiarach pierwiastków zjonizowanych w tych komórkach. Najbardziej powszechne są badania pierwiastków zjonizowanych w erytrocytach.

Tylko ocena pierwiastków wolnych (zjonizowanych) jest wiarygodnym pomiarem służącym do oceny rodzaju zaburzeń z kręgu nadpobudliwości nerwowo-mięśniowej (tężyczki). Oczywiście powyższe badania są podstawowymi wykonywanymi celem diagnostyki. Zalecamy badania znacznie rozszerzone dające nam i pacjentowi szanse poznania przyczyny dolegliwości i wdrożenia bardziej skutecznego leczenia.

Badanie psychologiczne

Na podstawie danych psychometrycznych ustalono, że do wystąpienia niedoboru magnezu, a później tężyczki predysponuje osobowość typu A. Ludzi o tym typie osobowości cechuje mała odporność na sytuacje stresowe.

Powszechnie znanym testem psychologicznym przydatnym w diagnostyce zaburzeń osobowości często współistniejących z tężyczką jest Kwestionariusz Osobowości EPQ-R. Test ten jest stosowany na całym świecie i służy do badania podstawowych wymiarów osobowości.

Zawiera on 100 pytań tworzących cztery skale: Neurotyzm (N), Ekstrawersja (E), Psychotyzm (P) i skalę Kłamstwa (K) pozwala ustalić dominujący typ osobowości u osób ze wzmożoną pobudliwością nerwowo-mięśniową.

Najczęściej są to osoby o wysokim poziomie neurotyzmu, niezrównoważone emocjonalnie, łatwo ulegające zmiennym nastrojom, drażliwe, skłonne do stanów lękowych i załamań nerwowych.

Elektroencefalogram

 U chorych z tężyczką hipokalcemiczną (jawną) zapis EEG w 20% przypadków może być prawidłowy lub wykazywać niewielkie przesunięcie w częstotliwości fal alfa w kierunku wolniejszego rytmu.

W przypadkach znacznej hipokalcemii obserwuje się nieregularność i zwolnienie rytmu alfa, występowanie fal theta, a w czasie hiperwentylacji mogą pojawić się fale delta, rzadko iglice, fale ostre czy zespoły iglicy z falą wolną.

Wyładowania napadowe występują zwykle przy stężeniu wapnia w surowicy krwi (?) poniżej 1,5 mmol/l .

Echokardiogram

Jest szczególnie przydatnym badaniem pozwalającym rozpoznać istnienie wypadania płatka zastawki mitralnej (prolaps mitralny) czy cechy kardiomiopatii idiopatycznej. Obydwa schorzenia spotykane są najczęściej w tężyczce utajonej z objawami lęku napadowego [30].

 Zespół wypadania płatka zastawki dwudzielnej (ZWPZD) występuje u 5-15 % populacji generalnej, zaś u osób z zaburzeniami lękowymi aż u 30-50 % pacjentów, przy czym najczęściej dotyczy to chorych z tzw. atakami paniki.

Istnieje wiele teorii na temat ścisłego związku pomiędzy ZWPZD a zaburzeniami lękowymi, lecz najbardziej przekonywujące wydają się badania przeprowadzone przez Gaffneya wykazujące dysfunkcję układu wegetatywnego między spadkiem napięcia układu parasympatycznego a wzrostem napięcia układu alfa-adrenergicznego przy normalnym napięciu i reaktywności układu beta-adrenergicznego. Stwierdza się także podobną zależność pomiędzy występowaniem objawów lęku napadowego, a obecnością tzw. idiopatycznej kardiomiopatii.

Elektrokardiogram

 Pozwala uwidocznić zmiany o charakterze głównie nadkomorowych zaburzeń rytmu oraz zaburzeń przewodzenia pod postacią wydłużenia odcinka QT, które często występują u chorych z tężyczką utajoną

Gdzie szukać pomocy i jak prawidłowo leczyć tężyczkę?

Leczenie sprowadza się głównie do indywidualnego przyjmowania magnezu oraz właściwej terapii psychologicznej. Korzystne jest kojarzenie preparatów magnezowych z witaminą B6 działającą w charakterze kofaktora. Preparaty magnezowe obecnie najczęściej stosowane.

Głównymi przeciwskazaniami do stosowania preparatów magnezu jest ciężka niewydolność nerek, blok przedsionkowo-komorowy oraz miastenia. W terapii tężyczki warto wspomnieć o witaminie D3, której niedobór wpływa niekorzystnie na wchłanianie magnezu. Diagnostykę należy więc uzupełnić o poziom wit. D3 i w razie jego obniżenia suplementować łącznie z preparatami magnezu.

Wlewy preparatów magnezu ( MgSO4 ) są stosowane ze szczególnych wskazań w spazmofilii dotyczą jedynie zaawansowanej hipomagnezemii, gdzie leczenie doustne jest niemożliwe lub . Ideą leczenia preparatami magnezu jest podawanie preparatów dobrze wchłanianych do krwi.

Najczęściej stosowane są cytryniany, mleczany i chelaty Na rynku Polskim jest coraz więcej preparatów z wysokim stopniem wchłanialności, w dobrej dawce, w różnych postaciach. Są to tabletki, tabletki musujące, mikrogranulki wchłanialne z jamy ustnej czy preparaty z wysoką dawką magnezu (375mg) w płynie (50ml) tzw. shoty.

Leczenie zawsze należy dobrać indywidualnie do pacjenta, pamiętając o skutkach ubocznych, wchłanialności, dawce konkretnego preparatu. Nadal czekamy na preparaty magnezowe w postaci tabletki podjęzykowej, wchłanialnej ze śluzówek czy sprayu donosowego.

Ponieważ często niedobór magnezu współistnieje z zasadowicą metaboliczną wynikającą z hiperwentylacji u osób z objawami lęku napadowego lub mało odpornych na sytuacje stresowe, najwłaściwszą formą takiej pomocy jest psychoterapia skojarzona z leczeniem farmakologicznym. Znaczna część autorów preferuje rozpoczęcie leczenia od zastosowania leków z grupy benzodiazepin.

Z naszego doświadczenia jednak wynika, że nie powinny to być leki pierwszego rzutu ze względu na ich duży potencjał uzależniający. Benzodiazepiny można stosować jako leczenie doraźne interwencyjne w stanach nagłej silnej hiperwentylacji ze współistnieniem objawów somatycznych. Należy pamiętać, że pacjenci z tężyczką (szczególnie utajoną) mają dużo większą skłonność do uzależnień.

Jeżeli suplementacja magnezu i wit. D3 nie przynosi oczekiwanego rezultatu, leczenie należy rozważyć wdrożenie leków antydepresyjnych. Wskazane jest wyjaśnienie pacjentowi, iż działanie terapeutyczne tych leków nie jest natychmiastowe, natomiast przez kilka dni od rozpoczęcia leczenia pacjent może się poczuć gorzej.

W każdym razie nie powinna być to przyczyna zarzucenia leczenia. Pacjent z tężyczką musi być świadomy, iż po okresie początkowej wyraźnej poprawy stanu klinicznego zazwyczaj dochodzi do nawrotu niektórych objawów, które w dalszym konsekwentnym leczeniu powoli ustępują. Niestety w 25% prawidłowo prowadzonej terapii tężyczki nie osiąga się istotnej poprawy.

Prawdopodobnie zjawisko to zależy od osobniczych czynników genetycznych.

Objawy ostrej hipokalcemii w postaci napadu tężyczkowego należy przerwać dożylnym podaniem soli wapniowych. Pierwsza dawka „bolus” powinna zawierać 100-200 mg wapnia elementarnego i należy ją podać dożylnie w ciągu 10 minut. Leczenie hipokalcemii przewlekłej zależy od jej przyczyn.

Jeśli jest ona uwarunkowana niedoczynnością gruczołów przytarczycznych, niezbędne jest przewlekłe podawanie witaminy D lub jej aktywnych metabolitów i soli wapnia.

W hipokalcemii wywołanej niedoborem witaminy D, należy podawać witaminę D doustnie lub pozajelitowo, albo też pobudzić jej skórną syntezę promieniami UVB. Sposób podawania witaminy D, a także wielkość dawek musi być ustalone indywidualnie, z uwzględnieniem pory roku.

Suplementacja preparatami wapnia sprowadza się do podawania jego soli. W dawkowaniu należy kierować się przede wszystkim zarówno zawartością wapnia elementarnego w preparacie, jak i objawami ubocznymi (np. zaparcia).

Tężyczka utajona jest coraz częściej rozpoznawana u pacjentów. Szybkie tempo życia, stres, nawał pracy, liczne używki (kawa, cola, napoje energetyzujące, alkohol, psychostymulanty ), leki, nietolerancje pokarmowe, choroby tarczycy, insulinooporność to tylko niektóre z realnych czynników ryzyka a zarazem jej przyczyny.

Rozpoznanie przyczyny jest więc sprawa kluczową w tej przypadłości, tylko wielodyscyplinarne leczenie gwarancją poprawy samopoczucia pacjenta. Podejrzewając tężyczkę należy skierować pacjentka na początku na próbę tężyczkową.

Jeżeli badanie wyjdzie pozytywnie pacjenta powinien diagnozować i leczyć neurolog specjalizujący się w tej dziedzinie.