Fot: seb_ra / gettyimages.com
Leukoplakia może być punktem wyjścia np. dla raka kolczystokomórkowego prącia czy błon śluzowych jamy ustnej. Za przyczynę zmian uznaje się przewlekłe drażnienie błon śluzowych czynnikami mechanicznymi bądź np. paleniem papierosów.
Leukoplakia, określana inaczej mianem rogowacenia białego, to białe plamy mające gładką lub brodawkującą powierzchnię. Umiejscawiają się na błonach śluzowych jamy ustnej lub narządów płciowych.
Leukoplakia – przyczyny
Główny czynnik ryzyka leukoplakii zależy od jej lokalizacji.
W przypadku jamy ustnej jest to stałe drażnienie śluzówki, związane ze złą higieną jamy ustnej, paleniem papierosów, chorobami dziąseł i zębów (w tym próchnicą), a także mechanicznymi uszkodzeniami, np. protezą zębową.
Leukoplakia w okolicy narządów płciowych może wynikać z marskości sromu lub żołędzi, bądź też jest zależna od współistniejących zaburzeń hormonalnych.
Objawy leukoplakii
Zmiany w leukoplakii mogą lokalizować się w różnych miejscach, choć ich głównym umiejscowieniem u kobiet są wargi sromowe większe i mniejsze, a u mężczyzn prącie – rowek zażołędny oraz wewnętrzna powierzchnia napletka.
W jamie ustnej leukoplakia głównie powstaje na policzkach w pobliżu kącików ust, w linii zgryzu, może zająć również język bądź czerwień wargową. Zmiany wyglądają jak białe plamy bądź smugi zbudowane ze zgrubiałego nabłonka.
Mają opalizujący odcień, stwardnienie u podstawy, a także nieznaczne bruzdowanie powierzchni.
Najczęściej leukoplakia powstaje u mężczyzn po 40. roku życia. Uznawana jest za stan przedrakowy, czyli punkt wyjścia raka błony śluzowej. Ryzyko rozwoju raka jest zdecydowanie wyższe u kobiet. Objawy, które mogą świadczyć o przemianie nowotworowej zmiany, to brodawkowaty przerost powierzchni, zwiększony naciek podstawy zmiany, nadżerki oraz owrzodzenia.
Jak rozpoznać leukoplakię?
Rozpoznanie leukoplakii polega przede wszystkim na wykryciu zmian w obrębie błon śluzowych jamy ustnej czy narządów rodnych w postaci białych plam zbudowanych ze zgrubiałego naskórka.
Drugim kryterium diagnostycznym jest stwierdzenie przewlekłego charakteru zmian.
Ostateczne rozpoznanie stawiane jest na podstawie badania histopatologicznego, które jest w szczególności konieczne w przypadku leukoplakii o charakterze brodawkującym bądź po pojawieniu się nadżerek lub owrzodzeń.
Leukoplakia – leczenie
Podstawą leczenia jest usunięcie czynników drażniących, które mogły przyczynić się do powstania zmian. W leczeniu można zastosować tretinoinę A 0,05–0,1%. Leukoplakia brodawkująca może wymagać krioterapii lub leczenia chirurgicznego.
Z czym należy różnicować leukoplakię?
Leukoplakia może być czasem mylnie rozpoznawana jako:
- toczeń rumieniowaty błon śluzowych, który różni się zdecydowanie bardziej zapalną podstawą, a także ogniskami typowymi dla tocznia w obrębie skóry twarzy;
- liszaj płaski błon śluzowych – różni się obrączkowatym bądź drzewkowatym układem zmian. Ginekolodzy często rozpoznają na podstawie badania histopatologicznego liszaj płaski sromu jako zmianę przedrakową. Często obecne jest nadkażenie HPV 16;
- drożdżakowate zapalenie błon śluzowych.
Jak działa skóra? Dowiesz się tego z naszego filmu
Czy artykuł okazał się pomocny?
Czym jest leukoplakia i jak można ją leczyć? – Dentonet.pl
Leukoplakia, zwana inaczej rogowaceniem białym, to schorzenie objawiające się rogowaceniem nabłonka błon śluzowych w jamie ustnej, krtani, gardle oraz w okolicach narządów płciowych. Najczęściej dotyka ona mężczyzn w wieku 50-70 lat. Chorobie sprzyja niewłaściwa higiena zębów, urazy mechaniczne błony śluzowej oraz palenie tytoniu. W przypadku leukoplakii ważna jest szybka diagnostyka oraz podjęcie leczenia, gdyż znaczny odsetek zmian przekształca się w nowotwór.
Rogowacenie białe to choroba zaliczana do stanów przednowotworowych skóry. Jak wykazały badania, nieleczona leukoplakia w przeciągu około 5 lat przekształca się w raka płaskonabłonkowego. Dzieję się tak u 4-6% chorych. Schorzenie atakuje najczęściej jamę ustną (dno jamy ustnej, podniebienie, boczne i dolne powierzchnie języka), a także gardło, krtań oraz zewnętrzne narządy płciowe.
Leukoplakia – przyczyny
Przyczyn rogowacenia białego należy szukać przede wszystkim w niewłaściwej higienie jamy ustnej i zębów.
Zbyt rzadkie oraz niedokładane szczotkowanie, nieużywanie nici dentystycznych i płynów do płukania ust, nieleczona próchnica oraz nieregularne wizyty u dentysty powodują, że w obrębie jamy ustnej gromadzą się szkodliwe bakterie i grzyby, mogące sprzyjać rozwojowi choroby.
Do przyczyn leukoplakii występującej w obrębie jamy ustnej zalicza się również niewłaściwie dopasowane protezy, przewlekłe infekcje i urazy mechaniczne, kandydozę, palenie tytoniu, częste picie alkoholu oraz spożywanie nadmiernych ilości bardzo gorących i ostrych potraw, wpływających na przegrzanie błon śluzowych.
Z kolei rogowacenie białe narządów płciowych łączy się najczęściej z zaniedbaniami higienicznymi, chorobami wenerycznymi (m.in. kiłą), marskością sromu lub żołędzi, a także zaburzeniami hormonalnymi.
Leukoplakia – objawy
Pierwszym niepokojącym sygnałem sugerującym rogowacenie białe jest pojawienie się na błonach śluzowych jamy ustnej, na języku lub w okolicach intymnych białych plam, mających gładką, pofalowaną, guzkowatą lub bruzdowatą powierzchnię. Zmiany nie dają usunąć się mechanicznie, a z czasem pękają, czemu towarzyszy uczucie suchości, pieczenie oraz ból.
Jeżeli plamy nie są leczone, mogą przejść w stan nowotworowy. Wówczas zmieniają się w swoiste brodawki, pojawiają się na nich przerosty, charakterystyczna obwódka zapalna, a niekiedy także owrzodzenia.
Leukoplakia – diagnostyka i leczenie
W większości przypadków jako pierwszy objawy rogowacenia białego zauważa stomatolog, który zleca pacjentowi wykonanie badania histopatologicznego. Leczenie polega na usunięciu występujących zmian – przeprowadza się to za pomocą zabiegów laserowych, kriochirurgicznych lub elektrokoagulacji.
Chory musi również wyeliminować wszelkie czynniki sprzyjające rozwojowi choroby, czyli rzucić papierosy i alkohol, a także stosować lekką, delikatną dietę. Wspomagająco można przyjmować witaminę A oraz B. Wskazane jest również stosowanie płukanek z prawoślazu, rumianku lub siemienia lnianego.
Piercing to inaczej kolczykowanie różnych części ciała – najczęściej języka i warg. O piercingu mówią bohaterowie naszego reportażu.
AF
Fot. aleksandra85foto, pixabay.com
Leukoplakia – czym jest i jak ją leczyć?
W następstwie drażnienia czynnikami chemicznymi, mechanicznymi lub w przebiegu niektórych chorób takich jak np. liszaj płaski może dojść do przerostu oraz dysplazji nabłonka w obrębie jamy ustnej, czerwieni wargowej lub narządów płciowych (u kobiet – łechtaczka, wargi sromowe, pochwa; u mężczyzn – żołądź i wewnętrzna strona napletka).
W miejscach tych pojawiają się najpierw zmętnienie nabłonka, przekształcające się powoli w wyraźne białe, zgrubiałe plamy lub smugi przerośniętej tkanki o nierównej powierzchni. Zmiany są dobrze odgraniczone od otaczających tkanek. Najczęściej lokalizują się w kąciku ust, na czerwieni wargowej, języku i śluzówce policzków w linii zgryzu.
W niektórych przypadkach występuje pieczenie i szczypanie w miejscach wykwitów, szczególnie podczas palenia tytoniu oraz spożywania gorących i ostrych pokarmów.
Około 10% zmian ulega zezłośliwieniu w ciągu 5–10 lat. Transformacja nowotworowa objawia się brodawkowatym przerostem powierzchni, nacieczeniem podstawy oraz pojawieniem się nadżerek lub owrzodzeń.
Zobacz też: Stany przedrakowe błony śluzowej jamy ustnej
Kto jest narażony na wystąpienie leukoplakii?
Leukoplakia powstaje w wyniku przewlekłego drażnienia. Od dawna znany jest silny związek przyczynowo-skutkowy leukoplakii jamy ustnej z używaniem tytoniu. Nie tylko palenie papierosów, ale także przyjmowanie tabaki, żucie tytoniu czy palenie fajki predysponują do rozwoju leukoplakii.
Inne przyczyny prowadzące do rozwoju tego typu zmian to:
- urazy chemiczne (alkohol, drażniące potrawy);
- przyczyny termiczne (ciepło wynikające z palenia tytoniu, gorące potrawy);
- prądy wynikające z obecności dwu lub więcej metali w jamie ustnej.
Na czym polega leczenie leukoplakii?
Podstawową kwestią w leczeniu leukoplakii jest wyeliminowanie wszelkich podrażnień chemicznych (tytoń, alkohol), urazów mechanicznych, termicznych i elektrogalwanicznych.
Konieczne jest zastosowanie delikatnej diety, właściwego wypełnienia protetycznego oraz leczenie chorób współistniejących. W leczeniu stosuje się preparaty witaminy A oraz witamin z grupy B oraz płukanki z siemienia lnianego, rumianku lub prawoślazu.
W przypadku wystąpienia objawów mogących wskazywać na transformację nowotworową należy wykonać cytologiczną i histologiczną kontrolę wykwitów.
Wykwity nieustępujące po eliminacji czynników ryzyka oraz leczeniu zachowawczym należy usunąć operacyjnie wraz z marginesem zdrowych tkanek. Można również zastosować krioterapię lub laseroterapię.
Zobacz też: Zdrowe zimno, czyli co to jest krioterapia?
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
Leukoplakia (rogowacenie białe): przyczyny, objawy, leczenie
Leukoplakia (rogowacenie białe) – objawy
Leukoplakia przybiera postać białej plamki lub zrogowacenia, umiejscowionego w jamie ustnej. Choroba dotyka około 2 proc. populacji, najczęściej mężczyzn między 50 a 70 rokiem życia.
Leukoplakia jamy ustnej uważana jest za stan przedrakowy. Badania wykazały bowiem, że u wielu osób z wykrytym już rakiem kolczystokomórkowym, wcześniej zdiagnozowano leukoplakię.
Nieleczona leukoplakia może w ciągu 5 lat przekształcić się w raka.
Rogowacenie białe dzieli się na: homogenne i niehomogenne (nadżerkowe, brodawkowe).
- leukoplakia homogenna (jednorodna): rogowacenie białe ma postać białawych, regularnych plam, o wyraźnych granicach, gładkiej powierzchni, dość cienkich, zlokalizowanych zazwyczaj na policzkach. Ryzyko przekształcenia się w nowotwór jest niewielkie i wynosi 5 proc.
- leukoplakia niehomogenna: w tej postaci w jamie ustnej pojawiają się białe plamy, którym towarzyszą nadżerki, owrzodzenia, pęknięcia i grudki. Ryzyko przekształcenia się leukoplakii niehomogennej w raka wynosi aż 25 proc.
- leukoplakia cętkowana (erytroleukopatia): gdy białym zrogowaceniom towarzyszą czerwone plamy. Ta postać leukoplakii w połowie przypadków przekształca się w raka.
- leukoplakia różowa (erytroplakia różowa): charakteryzują ją czerwone plamy lub płytki. Ta postać choroby również grozi przekształceniem się w raka.
Leukoplakia (rogowacenie białe) pojawia się na błonie śluzowej policzków na linii zębów, w kącikach ust, na wargach, na dnie jamy ustnej, na bocznej i dolnej powierzchni języka oraz na wyrostku zębodołowym. Początkowo ma postać białych nieusuwalnych smug, które nie są bolesne. Leukoplakia (rogowacenie białe) może także umiejscowić się na narządach płciowych.
Leukoplakia (rogowacenie białe) – przyczyny
Do rozwoju leukoplakii przyczyniają się:
- palenie papierosów
- picie alkoholu
- długotrwałe drażnienie błony śluzowej jamy ustnej, na przykład gorącymi i ostrymi potrawami
- częste urazy błony śluzowej jamy ustnej, na przykład przez niedokładnie dopasowaną protezę lub przez nawyk zagryzania policzków
- niedobory witamin i żelaza
- zaburzenie hormonalne
- infekcje grzybami z rodzaju Candida
- infekcje wirusowe: HPV (Human Papilloma Virus) oraz EBV (Epstein-Barr Virus)
Do leukoplakii (rogowacenia białego) narządów płciowych prowadzą: zła higiena, choroby weneryczne, marskość sromu lub żołędzi, zaburzenia hormonalne.
Leukoplakia – leczenie
W leczeniu najważniejsza jest zmiana nawyków, w tym zaprzestanie palenia papierosów i nadużywania alkoholu oraz zmiana diety na lekką, z dużą ilością witamin i karotenu.
Jeżeli leukoplakię wywołują mechaniczne urazy wewnątrz jamy ustnej, należy je w pierwszej kolejności wyeliminować. Na przykład: wymienić plomby w zębach, tak aby nie raniły błony śluzowej ostrymi krawędziami.
Ponadto – trzeba sprawdzić stan aparatów protetycznych i stopień ich dopasowania. Ważne jest dbanie o higienę jamy ustnej i usunięcie kamienia nazębnego.
W leczeniu leukoplakii stosuje się: leki przeciwgrzybiczne, retinoidy, witaminy A,C, E, karoteny. Białe zrogowacenia należy usunąć. Robi się to za pomocą lasera, kriochirurgii, elektrokoagulacji. Pomocna jest także terapia fotodynamiczna.
Ze względu na duże ryzyko przekształcenie się leukoplakii w raka konieczne są częste wizyty kontrolne u dentysty. W przypadku zmian z cechami dysplazji (czynnik, który wskazuje na zezłośliwienie) stosuje się zabieg chirurgicznego wycięcia narośli. Jeżeli ogniska chorobowe zaczynają przekształcać się w nowotworowe, do zabiegu chirurgicznego dołącza się radioterapię lub chemioterapię.
Microsoft może otrzymać prowizję, jeśli zakupisz produkty korzystając z odsyłaczy zawartych w tym materiale.
Prześlij opinię MSN
Jak ogólnie oceniasz tę witrynę?
Swędzenie sromu – przyczyny, objawy, leczenie
Zapalenie sromu jest często wtórną przyczyną jego świądu. Oprócz objawów swędzenia i pieczenia pojawiają się zaczerwienienia, obrzęk, ucieplenie, a czasami nawet ból. Zmiany tego rodzaju mogą rozprzestrzeniać się na skórę okolic przyległych, szczególnie pomiędzy fałdami skóry.
Do stanów zapalnych sromu mogą doprowadzać bakterie, takie jak gronkowce czy paciorkowce. Infekcje tego typu ułatwiają mechaniczne uszkodzenia skóry sromu, co stanowi wrota dla zakażenia. Wszelkie zadrapania, obtarcia (powstałe podczas intensywnego współżycia), urazy same w sobie mogą być przyczyną wystąpienia zapaleń sromu.
Zmiany o etiologii wirusowej również powodują zapalenie sromu i objawy pod postacią swędzenia. Wirus HSV (szczególnie drugiego typu – HSV-2) wywołuje opryszczkę płciową.
W jej przebiegu powstają swędzące pęcherzyki, które sączą się po pęknięciu i mogą ulegać nadkażeniu. Inną jednostką chorobową wywoływaną przez wirusy są kłykciny kończyste.
Wirus HPV przenoszony drogą płciową jest przyczyną występowania brodawkowatych narośli w obrębie sromu.
Jakie są przyczyny swędzenia sromu?
Oprócz bakterii do zapaleń sromu doprowadzają też grzyby, szczególnie drożdżaki. Istnieje grupa kobiet, która jest szczególnie podatna na zapalenia grzybicze. Są to osoby chore na cukrzycę, ciężarne oraz dziewczynki. Do stanów zapalnych sromu przyczyniają się również choroby pasożytnicze: wszawica łonowa, świerzb czy owsica.
Przyczyną świądu sromu mogą być zmiany całego organizmu i choroby wewnętrzne. Niedobór estrogenów u kobiet po menopauzie i w wieku starczym może wywoływać zmiany zanikowe na sromie, które skutkują dolegliwościami pod postacią świądu. Do występowania świądu sromu mogą również przyczyniać się takie stany ogólne, jak:
- cukrzyca,
- mocznica (w chorobach nerek),
- choroby wątroby (żółtaczka),
- awitaminozy.
Podobnie różnego rodzaju drażniące substancje (mydła, dezodoranty itp.) mogą wywołać świąd i zapalenie. Również patogenne wydzieliny z wyższych pięter układu rozrodczego (upławy w przypadku nowotworów, ropna wydzielina) działają drażniąco na skórę sromu.
Osobną grupą są zapalenia o etiologii uczuleniowej. Alergia, w tym kontaktowe zapalenie skóry, mogą być przyczyną zapaleń, a przede wszystkim świądu sromu.
Jakie zmiany w obrębie sromu powinny niepokoić?
Dystrofia sromu przyczyną świądu sromu
Dokuczliwy świąd sromu może występować również w przebiegu tzw. dystrofii sromu. Wyróżnia się jej kilka rodzajów.
Postać hipertroficzna polega na zwiększeniu grubości warstwy skóry, która ulega nadmiernemu rogowaceniu. Skóra wygląda wtedy na pogrubiałą, popękaną – stan taki nazywany jest leukoplakią.
Dystrofia to stan zaburzenia rozwoju tkanki na skutek niewłaściwego jej odżywienia, co prowadzi do powstania w tej tkance zmian zwyrodnieniowych.
Dystrofia pod postacią atrofii sromu charakteryzuje się występowaniem skóry pergaminowatej (ścieńczałej), suchej i popękanej. Atrofia jest to zanik tkanek. Postać ta nazywana jest również marskością sromu lub liszajem twardzinowym i zanikowym.
Zmiany te mają tendencję do bliznowacenia i zwężania wejścia do pochwy. Istnieją też mieszane postaci dystrofii. Warto zaznaczyć, iż dystrofie nie są zmianami przedrakowymi.
Jednak w ich przebiegu częściej spotyka się ogniska raka podczas badania histopatologicznego wycinków skóry.
Powyżej podany podział dystrofii jest przestarzały, jednak łatwiejszy do zrozumienia przez pacjenta. Poniżej podano aktualnie obowiązującą klasyfikację chorób sromu. Według międzynarodowych towarzystw lekarskich ISGP oraz ISSVD choroby te dzieli się na:
- nienowotworowe choroby nabłonkowe skóry i błon śluzowych sromu: rozrost płaskonabłonkowy, liszaj twardzinowy i inne dermatozy,
- śródnabłonkową neoplazję sromu: małego stopnia (VIN1), średniego stopnia (VIN2), dużego stopnia (VIN3), rak in situ oraz erytroplazję Queyrata (również określane jako VIN3),
- dodatkowo wyróżnia się chorobę Pageta oraz czerniaka in situ.
Zmiany nowotworowe złośliwe również dają objawy świądu. Dokuczliwy świąd sromu, zmiana sposobu odczuwania skóry sromu, pieczenie mogą pojawić się wcześniej niż zmiany makroskopowe, widoczne już gołym okiem. W przypadku występowania narośli, brodawek, wrzodziejących ognisk, nietypowych przebarwień na skórze sromu należy zgłosić się do lekarza.
Swędzenie sromu – leczenie farmakologiczne
Leczenie świądu sromu zależne jest od tego, czym świąd został wywołany. Jest ono odmienne dla każdego przypadku. W razie stwierdzenia infekcji, zapalenia bakteryjnego, grzybiczego, należy stosować leki swoiste dla danego czynnika patogennego. Oprócz tego konieczne jest stosowanie działań przeciwko uczuciu swędzenia skóry sromu.
W tym celu stosuje się wilgotne okłady (nasiadówki, np. z rumianku). Po każdym stosowaniu wilgotnych okładów należy dokładnie osuszyć skórę, aby nie pozostawała wilgotna przez długi czas, co grozi maceracją skóry.
Można stosować maści z antybiotykami, natomiast w przypadku opryszczki płciowej – maści z acyklowirem. Czasami konieczne jest stosowanie chemioterapeutyków, antybiotyków doustnie.
W przypadku infekcji przenoszonej drogą płciową należy również leczyć partnera.
W przypadku alergii skuteczne mogą się okazać maści ze sterydami, leczenie przeciwświądowe, leki antyhistaminowe. W razie świądu spowodowanego niedoborem estrogenów w wieku starczym skuteczne bywa miejscowe stosowanie preparatów zawierających estrogeny. Gdy przyczyną świądu są kłykciny kończyste, zasadny bywa zabieg ich usunięcia (łyżeczkowanie, wycięcie, koagulacja).
Swędzenie sromu – leczenie zabiegowe
W razie świądu sromu, z którym nie można sobie poradzić, a jego przyczyna nie jest możliwa do zdiagnozowania, pacjentkom proponuje się zabiegi, które mają na celu ulżenie w dokuczliwych objawach. Wcześniej stosowano różnorodne techniki mające osłabić odczuwanie występujące w obrębie skóry sromu. Są to:
- zabiegi ostrzykiwania alkoholem, preparatem miejscowo znieczulającym,
- blokada nerwu sromowego,
- podcięcie skóry sromu,
- elektrokoagulacja swędzących miejsc.
W razie występowania patologicznych zmian na sromie należy dokonać biopsji podejrzanych miejsc na sromie. Otrzymany wynik histopatologiczny pozwala na postawienie diagnozy i odróżnienie zmian nowotworowych od zdrowej tkanki.
W razie stwierdzenia dysplazji, raka in situ stosuje się proste wycięcie sromu, częściowe wycięcie sromu lub wycięcie w granicach zdrowych tkanek. Wybór metody zależy od wieku pacjentki, jej stanu immunologicznego, rozległości i rodzaju zmiany.
Alternatywą w przypadku neoplazji sromu jest stosowanie miejscowych terapii 5-fluorouracylem, imikwimodem czy terapii fotodynamicznej.
Stwierdzenie raka sromu stwarza konieczność poważniejszego zabiegu operacyjnego. Zakres zabiegu zależy od stopnia zaawansowania, stanu pacjentki i lokalizacji zmiany.
W mniej zaawansowanych zmianach stosuje się miejscowe wycięcie, proste wycięcie sromu, w bardziej zaawansowanych stanach – radykalną wulwektomię (wycięcie sromu z marginesem: srom, wzgórek łonowy, łechtaczka), wraz z usunięciem węzłów chłonnych udowych, pachwinowych (celem oceny obecności ewentualnych przerzutów). W leczeniu zaawansowanych zmian znajduje zastosowanie również radioterapia.
Bibliografia:
- Lebwohl M. G. i wsp., Leczenie chorób skóry, Wydanie 1. Wydawnictwo Elsevier Urban & Partner, Wrocław 2009.
- Florczak K., Sokołowska-Wojdyło M., Dermatozy sromu. Wulwoskopia, Wydanie 1. Wydawnictwo DMITF, Gdańsk 2009.
Jak oceniasz artykuł?
Średnia: 0.00 (0) Zostaw swoją ocenę.
Dziękujemy!
Problemy ginekologiczne wieku podeszłego • Postępy Nauk Medycznych 4/2002 • Czytelnia Medyczna BORGIS
© Borgis – Postępy Nauk Medycznych 4/2002, s. 169-174
- Ewa Dmoch-Gajzlerska
- Problemy ginekologiczne wieku podeszłego
- Gynecological problems in eldery women
Klinika Położnictwa i Ginekologii CMKP w WarszawieKierownik Kliniki: prof. dr hab. n. med. Romuald Dębski
StreszczenieProblemy ginekologiczne w wieku podeszłym i starczym mają swoją specyfikę. W krajach o wysokim stopniu cywilizacji kobiety żyją coraz dłużej – przeżywają obecnie trzecią częć swojego życia po menopauzie. W artykule omówiono schorzenia i stany związane z procesem starzenia i rozwijające się na jego tle.
SummaryGynecological problems in eldery and geriatric women are specific, and only great medical knowledge ensures proper treatment. The climacteric signs and symptoms relive in this time, because of decrease of hormonal function. The aricle is review of diseases, symptoms and clinical pictures of gynecological problems in eldery women.
Zagadnienia geriatrii ginekologicznej czyli problemy ginekologiczne kobiet w wieku podeszłym i starczym mają swoją specyfikę, a właciwe postępowanie wymaga dużej wiedzy lekarskiej. W krajach o wysokim stopniu cywilizacji kobiety żyją coraz dłużej – przeżywają obecnie trzecią częć swojego życia po menopauzie.
Fizjologiczne procesy starzenia się przebiegają odmiennie w zależnoci od indywidualnych cech ustrojowych oraz wpływu otaczającego rodowiska. Postępujące w tym okresie zmiany w układzie krążenia (np. miażdżyca naczyń krwiononych) oraz zmiany zwyrodnieniowe we włóknach nerwowych nasilają procesy starzenia się poszczególnych tkanek i są przyczyną wielu dolegliwoci.
Sklerotyzacja naczyń krwiononych upoledza czynnoć orodkowego układu nerwowego, w tym również ukrwienie głównych orodków neurohormonalnych – podwzgórza i przysadki.
Postępujący proces starzenia się może prowadzić do utraty samodzielnoci (niedołęstwo fizyczne) oraz ograniczenia kontaktu z otaczającym wiatem (np. choroby psychiczne, neurologiczne). Wród psychoz otępiennych, poza chorobą Alzheimera, można wymienić chorobę Picka.
Psychozy endogenne częciej występujące u pacjentów geriatrycznych to paranoje i parafrenie. Urojeniami przeladowczymi dotkniętych jest 45% kobiet prowadzących samotne życie w zaawansowanym wieku.
Oprócz depresji endogennych i reaktywnych (psychogennych) występują rzadko rozpoznawane depresje somatogenne. Powstają one na tle zaburzeń somatycznych. Należy pamiętać, że nie leczy się choroby, ale chorego człowieka (2).
W ginekologii można wyodrębnić schorzenia i stany, które głównie związane są z procesem starzenia i rozwijają się na jego tle. Problemem w tym okresie staje się leczenie, gerohigiena i rehabilitacja.
Zasadniczymi cechami starzenia jest zmniejszenie się masy czynnych metabolicznie tkanek oraz zmiany strukturalne i czynnociowe pozostałej masy tkankowej.
Procesy te przebiegają odmiennie w zależnoci od indywidualnych cech ustrojów oraz od różnej charakterystyki tkankowej, którą pod tym względem można podzielić na tkanki bradytroficzne o wolniejszym procesie starzenia i tachytroficzne o szybszym procesie starzenia. Zależne jest to również od oddziaływania czynników neurohormonalnych i rodowiska otaczającego.
Większoć gerontologów przyjmuje, że proces starzenia się jest związany głównie z tkanką mezenchymalną na skutek utraty wody, elastycznoci, transmineralizacji oraz zmiany komponenty białkowej struktur włóknistych – kolagenu i elastyny.
Dochodzi także do zmian strukturalnych elementów komórkowych tej tkanki, a szczególnie zmian w naczyniach krwiononych polegających na odkładaniu się w ich warstwie wewnętrznej lipo- i glikoproteidów oraz gromadzeniu się złogów wapnia. Na skutek obrzmienia ródbłonka naczyniowego dochodzi do utrudnienia przepływu krwi i odżywiania tkanek. We włóknach nerwowych opatrzonych otoczką dochodzi do zmian degeneracyjnych osłonki rdzennej (6).
Czynnoć gruczołów dokrewnych jest szczególnie związana z układem nerwowym, a zwłaszcza podwzgórzem. Podwzgórze poprzez szereg hormonów uwalniania (releasing hormone) dostających się do układu wrotnego przysadki uwalnia z jej częci gruczołowej odpowiednie hormony tropowe.
Dlatego też prawidłowy stan i działanie podwzgórza w wieku starczym ma duże znaczenie dla całego układu hormonalnego i sprzężenia zwrotnego.
Podobnie podwzgórze jest jednym z orodków układu autonomicznego regulującego ciepłotę ciała, popęd płciowy, łaknienie i pragnienie, a także bierze udział w regulacji snu i powstawaniu stanów emocjonalnych.
Dlatego też zmiany starcze w OUN, a szczególnie daleko posunięte uogólnione zmiany sklerotyczne naczyń odbijają się na czynnoci podwzgórza. Dopóki jednak podwzgórze nie jest dotknięte zmianami zwyrodnieniowymi, poszczególne gruczoły czynne są zgodnie z ich przeznaczeniem, z tym że działają na tkankę starczą o innej reaktywnoci.
Zmiany starcze w przysadce rozpoczynają się od powolnego zanikania komórek kwasochłonnych, co prowadzi do spadku wydzielania hormonu wzrostu i tym samym zmniejszenia zdolnoci anabolicznych ustroju. Zmienia się również wybitnie wydzielanie gonadotropin przy stosunkowo dobrym wydzielaniu ACTH i TSH.
Upoledzone jest również wydzielanie wazopresyny. W pónej staroci dochodzi do niewydolnoci kory nadnerczy z obniżeniem wartoci androgenów i małymi tylko zmianami w stężeniu glikokortykoidów.
Przypadki starczych zaburzeń przysadki mózgowej przebiegają albo jako głębokie uszkodzenie typu zespołu Glińskiego-Simmondsa albo jako zespół Cushinga.
W jajniku dochodzi w tym okresie zwykle do całkowitego zaniku wszystkich specyficznych struktur gruczołu. Ciężar obu jajników powyżej 60 roku życia wynosi około 4,0 g w porównaniu do 11,3 g u młodej kobiety.
Warstwa korowa ulega przeronięciu tkanką łączną i scieńczeniu. W naczyniach występują zmiany zwyrodnieniowe, równoczenie obserwuje się rozrost zrębu jajnika, który wytwarza głównie androgeny.
W pónej staroci jajniki ulegają całkowitej inwolucji stanowiąc małe, twarde listeczkowate twory z głębokimi rowkami. Poziom estrogenów w moczu spada poniżej 10 mikrogramów na 24 godziny wobec 30-50 mikrogramów/ 24 godz.
w okresie dojrzałoci płciowej.
Na sromie w okresie staroci na skutek zmian zanikowych kurczą się i zmniejszają wargi sromowe mniejsze – spłaszcza się wzgórek łonowy, tracą swoje napięcie wargi sromowe większe na skutek zaniku tkanki tłuszczowej podskórnej.
Wejcie do pochwy staje się coraz węższe, a błona luzowa przedsionka jest sucha, cienka i blada. Zmiany te wybitnie utrudniają utrzymywanie stosunków płciowych.
Również nabłonek pochwy na skutek braku estrogenów cieńczeje, ciany pochwy ulegają wygładzeniu, zanikają sklepienia i często dochodzi do zwężenia w 1/3 górnej pochwy (kraurosis vaginae), co również przyczynia się do utrudnienia współżycia płciowego.
Zmienia się pH wydzieliny z pochwy z kwanego na obojętny lub zasadowy. Na skutek zniknięcia z nabłonka pochwy glikogenu zmienia się mikroflora pochwy. Zanikają pałeczki kwasu mlekowego, a pojawia się flora bakteryjne mieszana z pałeczką okrężnicy na czele.
Macica ulega również zanikowi. Jej ciężar z około 58 g w 40 roku życia zmniejsza się do 37,8 g w około 70 roku życia (70).
Częć pochwowa ulega znacznemu skróceniu, kanał szyjki za zwężeniu, a jego ujcie staje się punkcikowate, niekiedy całkowicie zaronięte, co wobec istnienia innych stanów patologicznych macicy prowadzić może do szeregu poważnych schorzeń. Błona luzowa macicy w tym okresie cieńczeje, zanika warstwa podstawowa, nabłonek staje się niski, szecienny, a gruczoły luzowe wąskie i krótkie, z małą ilocią wydzieliny. Zanika również podcielisko błony luzowej.
Przymacicza boczne i więzadła krzyżowo-maciczne ulegają skróceniu i zwiotczeniu, co daje w następstwie spłycenie sklepień pochwy. W jajowodach po spadku estrogenów następuje spłaszczenie nabłonka, zanik rzęsek i często zaronięcie wiatła. Więzadła zawieszające i powięzi podtrzymujące macicę tracą elastycznoć i napięcie, co sprzyja obniżeniu i wypadaniu macicy i pochwy.
W staroci dochodzi do wyganięcia dolegliwoci związanych z okresem klimakterium. Związane to jest ze zmniejszeniem czynnoci hormonalnych.
- Proces starzenia się przebiegający czasem bardzo różnie u poszczególnych kobiet, prowadzi jednak nieuchronnie do postępującego niedołęstwa fizycznego i starczych zaburzeń psychicznych.
- Współczesna geriatria ma w swoim działaniu profilaktycznym zapobiegać procesom starzenia się i niedołęstwu starczemu, a następnie leczyć schorzenia wieku starczego i stosować rehabilitację.
- Badanie ginekologiczne i geriatryczne
Ocena rozpoczyna się już w momencie pierwszego kontaktu z pacjentką. Na podstawie oceny wydolnoci układu krążenia i oddechowego oraz stanu psychicznego można w przybliżeniu okrelić sprawnoć psychofizyczną pacjentki. Oceny układu – stawowego, nerwowego i mięniowego dokonuje się na podstawie sposobu poruszania się oraz stopnia samodzielnoci.
Przy układaniu pacjentki do badania trzeba pamiętać o możliwoci istnienia zmian zwyrodnieniowych odcinka szyjnego kręgosłupa (koniecznoć podłożenia pod głowę grubego wałka). Ze względu na zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa i stawów biodrowych klasyczne ułożenie na plecach może sprawić pacjentce wiele bólu lub staje się wręcz niemożliwe.
Zbieranie wywiadów i badanie geriatryczne wymaga wiele cierpliwoci, taktu, życzliwoci i szacunku dla kobiety, która bardzo często jest już osamotniona i pozbawiona właciwej i należytej opieki ze strony dzieci i rodziny.
Przy badaniu ginekologicznym należy pamiętać, że pochwa w tym okresie ulega zwężeniu, sklepienia są zanikłe, a ciany tak cieńczałe i nieelastyczne, że mogą ulec rozerwaniu nawet przez nieco tylko silniejszy ucisk badających palców. Przy oględzinach zewnętrznych należy zwrócić uwagę na stan ujcia cewki moczowej.
Przy badaniu wewnętrznym należy pamiętać, że macica w tym okresie jest zanikła – podobnie zanikłe powinny być jajniki. W przypadkach stwierdzenia zmian podejrzanych o toczący się proces chorobowy, pacjentka wymaga szczegółowej diagnostyki.
Choroby sromu
Niektóre choroby (cukrzyca, nowotwór) mogą powodować widoczne podczas badania ginekologicznego zmiany zewnętrzne narządów płciowych, a u osób dotkniętych chorobami metabolicznymi często występują zakażenia grzybicze. Leczenie powinno polegać na wyrównaniu zaburzeń metabolicznych oraz miejscowym i ogólnym stosowaniu leków przeciwgrzybiczych.
Nietrzymanie moczu może powodować zaczerwienienie, podrażnienie sromu i otaczającej skóry, podobne zmiany mogą wystąpić po kontakcie ze rodkami odkażającymi, takimi jak dezodoranty czy proszki do prania.
Zmiany zanikowe sromu
Zmiany zanikowe sromu mogą sprawiać trudnoci diagnostyczne i terapeutyczne. Bardzo ważne jest badanie histopatologiczne i wykluczenie dysplazji, atypii komórkowej.
Stwierdzenie zmian o typie leukoplakii wymaga wykonania biopsji, a w przypadku potwierdzenia nieprawidłowoci, skierowania pacjentki do leczenia. Podrażniona, liszajowata czy pogrubiała skóra powinna być leczona metodami zachowawczymi.
Dotknięte tymi schorzeniami pacjentki narzekają głównie na wiąd tej okolicy. Miejscowo stosowane kortykosteroidy mogą zmniejszyć swędzenie i zmiany skórne wywołane drapaniem.
Starczy zanik sromu jest procesem fizjologicznym lecz wymaga omówienia ze względu na następstwa. Srom jest wrażliwy na zmiany stężeń hormonów płciowych występujących zarówno fizjologicznie jak i w procesach patologicznych.
Skóra warg sromowych większych oraz zewnętrzna powierzchnia warg sromowych mniejszych jest bardziej wrażliwa na androgeny, ich działanie powoduje pogrubienie tych struktur, W okresie okołomenopauzalnym na sromie pojawiają się zmiany atroficzne, nabłonek zmniejsza swoją gruboć do kilku komórek warstwy poredniej i przypodstawnej.
Wargi sromowe mniejsze i większe oraz łechtaczka stają się mniej wyniosłe, przedsionek pochwy ulega zwężeniu. Zmniejsza się pigmentacja skóry, włosy łonowe stają się szare i rzadkie. Hormonalna wrażliwoć sromu predysponuje do różnych zmian degeneracyjnych w odpowiedzi na zmiany stężeń hormonów.
Starczy zanik sromu połączony jest ze zmianami zanikowymi w pochwie i przebiega najczęciej bezobjawowo, z wyjątkiem utrudnienia i bolesnoci stosunków płciowych.
Marskoć i rogowacenie białe sromu (kraurosis et leukoplakia vulvae)
Marskoć charakteryzuje się zanikiem, wygładzeniem i nadmierną suchocią skóry sromu oraz zwężeniem przedsionka do pochwy. Skóra sromu na skutek cieńczenia i zwłóknienia ma wygląd błyszczący o zabarwieniu białawym albo czerwonym.
Nabłonek warg sromowych mniejszych i przedsionka pochwy wykazuje skłonnoć do nadmiernego przerostu, w wyniku czego powstają ogniska o charakterze rogowacenia białego.
Oceniając te zmiany u kobiety starej można by uznać, że sama marskoć reprezentuje następne stadium nasilonego zaniku starczego połączonego z przebytym wtórnym zakażeniem.
Istnieją jednak różne zapatrywania co do etiologii tego stanu, choćby z tego względu, że występuje on również, chociaż rzadko, w innych okresach życia kobiety. Wysuszona, napięta, często błyszcząca skóra warg mniejszych i przedsionka pochwy łatwo pęka. Sprawie chorobowej towarzyszy zwykle bardzo zaznaczony, zazwyczaj napadowy wiąd sromu. Marskoć prowadzi zawsze do zwężenia przedsionka pochwy (7).
Rogowacenie białe sromu (Leucokeratosis, hyperplastic vulvitis)
Występuje zazwyczaj przed 50 rż., ale może również występować póniej. Objawia się jako pogrubienie i zmiękczenie sromu i otaczających tkanek. W przeciwieństwie do liszaja twardzinowego nie zajmuje okolic krocza oraz okolicy okołoodbytniczej.
Srom zajęty jest w sposób plamisty, z zachowaniem fałdów z pogrubiałym nabłonkiem koloru białego, uniesionym ponad powierzchnię skóry. Fałdy są często powiększone, a wejcie do pochwy zwężone. Zmiany rzadko dotyczą warg sromowych mniejszych i łechtaczki. Występuje swędzenie ze skłonnocią do zadrapań. Atypię komórkową i raka obserwuje się w ok. 10% przypadków.
W rozpoznaniu różnicowym należy wziąć pod uwagę raka in situ, chorobę Pageta, liszaja twardzinowego i mieszaną dystrofię.
Rogowacenie białe w obrazie klinicznym wykazuje białawe obszary na powierzchni błon luzowych lub półluzówek (przejcia skórno-luzówkowe).
Następuje tu zwiększone odkładanie się keratyny; skóra w tych miejscach jest pogrubiała, twarda, biaława, łatwo pękająca.
Zmiana obejmuje zwykle okolicę łechtaczki, warg mniejszych, wewnętrznych powierzchni warg większych, a także krocze i okolicę odbytu. Zmiana nie ma nigdy tendencji do przesuwania się w kierunku przedsionka pochwy i do samej pochwy.
Zmiany histopatologiczne są różne: od nadmiernego rogowacenia (leukoplakia hypertrophica) do zmian zanikowych (leukoplakia atrophica). W pierwszym przypadku występuje nadmierne rogowacenie i przerost warstwy o różnym stopniu aktywnoci komórek warstwy podstawnej nabłonka oraz zmiana kolagenu i tkanki elastycznej na tkankę hialinową w skórze i podskórne naciekanie leukocytów.
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Piśmiennictwo
1. Adamkiewicz M.: Wyd. NTN Warszawa 1997.2. Dmoch-Gajzlerska E.: Terapia, listopad 2000, 11,1 (98).3. Hilton P. et al.: Int. Urogynecol. J., 1990, 1.4. Jarvis G.J.: BMJ, 27 marzec 1993, 306.5. Kędzia H. i wsp.: Orodek Wydawnictw Naukowych, Poznań, 1997.6. Klimek R. i wsp.: Ginekologia, PZWL, Warszawa, 1982.
7. Miecznikowski A.: Choroby sromu. PZWL Warszawa 1993.