Mięsień biodrowo-lędźwiowy – funkcje, przyczepy, ból, ćwiczenia

Mięsień biodrowo-lędźwiowy (łac. musculus iliopsoas) to nie pojedynczy mięsień, lecz kompleks składający się z mięśni:

• lędźwiowego większego (łac. musculus psoas major);
• biodrowego (łac. musculus iliacus).
• lędźwiowego mniejszego (łac. musculus psoas minor).

W ujęciu anatomicznym warto jednak patrzeć na oba mięśnie osobno.

Omawiana grupa mięśni należy do grupy przedniej mięśnie grzbietowych obręczy kończyny dolnej. Jak wspomniano wcześniej, warto scharakteryzować każdy mięsień z osobna.

Dodatkowo należy wspomnieć, że stale między mięśniem a łukiem biodrowo-łonowym występuje kaletka biodrowo-łonowa, która czasami łączy się ze stawem biodrowym. Z kolei kaletka biodrowa podścięgnowa nie występuje stale, lecz bardzo często. Lokalizuje się ona wówczas między omawianym mięśniem a krętarzem mniejszym. Również ona często łączy się ze stawem biodrowym.

Mięsień lędźwiowy większy

To lekko okrągławy, podłużny mięsień wchodzący w skład tylnej ściany jamy brzusznej. Biegnie on z okolicy lędźwiowej do krętarza mniejszego. Rozpoczyna się on dwiema warstwami.

Powierzchowna odchodzi od powierzchni bocznej trzonów XII kręgu piersiowego i I-IV kręgów lędźwiowych, a także sąsiednich krążków międzykręgowych. Z kolei warstwa głęboka odchodzi od wyrostków żebrowych wszystkich kręgów lędźwiowych.

Między tymi warstwami znajduje się część splotu lędźwiowego. Przyczepy tego mięśnia można zatem przedstawić następująco:

• przyczep początkowy – trzony kręgów Th12, L1-L4 oraz sąsiadujące krążki międzykręgowe, a także wyrostki żebrowe kręgów lędźwiowych;
• przyczep końcowy – krętarz mniejszy kości udowej.

Mięsień lędźwiowy mniejszy

Leży do przodu od poprzedniego. To mięsień niestały, płaski i wydłużony. Rozpoczyna się na trzonach XII kręgu piersiowego i I kręgu lędźwiowego. Następnie jego włókna biegną ku dołowi i nieco bocznie, przechodząc w długie i płaskie ścięgno. Kończy się ono na powięzi biodrowej, łuku biodrowo-łonowym, który częściowo zresztą wytwarza oraz na wyniosłości biodrowo-łonowej.

Przyczepy mięśnia można zapisać następująco:

• przyczep początkowy – trzony Th12 i L1;
• przyczep końcowy – powięź biodrowa, łuk biodrowo-łonowy, wyniosłość biodrowo-łonowa.

Mięsień biodrowy

Posiada trójkątny kształt i grubość około 2 cm. Leży w dole biodrowym, który wyściela. To właśnie w tym miejscu znajduje się jego przyczep początkowy.

Otrzymuje on dodatkowe wzmacniające pasma od kolca biodrowego przedniego górnego i dolnego oraz od torebki stawu biodrowego.

Mięsień ten biegnie dalej zbieżnie ku dołowi pod więzadłem pachwinowym przez rozstęp mięśni wspólnie z lędźwiowym większym, z którym się zrasta. Następnie kieruje się do przodu od stawu biodrowego i kończy wspólnym ścięgnem.

Przyczepy mięśnia biodrowego prezentują się następująco:

• przyczep początkowy – dół biodrowy: grzebień biodrowy, oba kolce biodrowe przednie, kresa graniczna;
• przyczep końcowy – krętarz mniejszy kości udowej.

Czynność

Wszystkie mięśnie, czyli tak na prawdę mięsień biodrowo-lędźwiowy, silnie zginają udo w stawie biodrowym, a także biorą udział w rotacji zewnętrznej uda w tym samym stawie.

Jest to mięsień, który jako zginacz ma najdłuższy zakres działania. Skurcz koncentryczny mięśnia biodrowo-lędźwiowego zazwyczaj przemieszcza kość udową.

Jednak przy ustabilizowanej kończynie dolnej może przemieścić także tułów (zgięcie).

Zobacz również: mięśnie zginacze kończyny dolnej

Ze względu na swoje specyficzne płożenie może nie tylko wywoływać ruch w stawie biodrowym i stawach kręgosłupa (napięcie izotoniczne), ale także stabilizować pozycję ciała (napięcie izometryczne mięśnia). Będąc w prawidłowej kondycji, mięsień biodrowo-lędźwiowy utrzymuje prawidłową krzywiznę kręgosłupa (głównie lordozę lędźwiową).

Unerwienie

Omawiane mięśnie unerwione są gałęźmi splotu lędźwiowego oraz nerwem udowym.

Unaczynienie

Z kolei unaczynienie mięśnia biodrowo-lędźwiowego pochodzi od następujących tętnic: lędźwiowe, biodrowo-lędźwiowa, okalająca biodro głęboka.

Zobacz również: mięśnie kończyny dolnej – przyczepy i funkcje

Bibliografia

1. Bochenek A., Reicher M., Anatomia człowieka, tom I, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2012.

Polecane produkty:

Mięsień biodrowo-lędźwiowy w praktyce osteopaty

Mięsień biodrowo-lędźwiowy ma ciekawe połączenia anatomiczne, ale zanim do nich dojdziemy warto powtórzyć sobie podstawowe informacje na temat tego mięśnia.

Przyczep początkowy

• Trzony kręgów Th12-L4
• Wyrostki poprzeczne (żebrowe) L1-L4
• Krążki międzykręgowe Th12-L5
• Dół biodrowy

Przyczep końcowy

• Krętarz mniejszy kości udowej

Unerwienie i unaczynienie

• Splot lędźwiowy – poziom L1-L3
• Tętnice lędźwiowe i biodrowo-lędźwiowe

Funkcja mięśnia biodrowo-lędźwiowego

Mięsień biodrowo-lędźwiowy odpowiedzialny jest za zgięcie w stawie biodrowym (izolowanie działa przy maksymalnym zgięciu), rotację zewnętrzną i przywiedzenie biodra.

Przy ustabilizowanych kończynach dolnych mięsień ten działając obustronnie zgina tułów.

Będzie on też mięśniem, który działa przy wstawaniu z leżenia przodem (co jest warte zapamiętania przy diagnostyce bólów odcinka lędźwiowego).

Mięsień biodrowo-lędźwiowy, a ból kręgosłupa

Mięsień biodrowo-lędźwiowy jest jednym z elementów układanki przy leczeniu bólów kręgosłupa. Bywa jednak często zapominany, jako że umiejscowiony jest „z przodu pacjenta”. Bardzo często pacjenci, którzy zmagają się z bólem kręgosłupa wykonywali dłuższą pracę w pozycji pochylonej.

Zaliczyć do tego można kopanie działki, przenoszenie ciężkich przedmiotów, bądź też przenoszenie pacjenta z jednego łóżka na drugie. W wyniku tych zdarzeń mięsień i powięź ulegają wzmożonemu napięciu. Ból najczęściej występuje przy próbie wyprostu, a niemal całkowicie mija w pozycji skulonej na boku.

Te wszystkie informacje przypominają dolegliwości bólowe z „krążka międzykręgowego”, dlatego niezwykle ważne jest, aby zbadać pacjenta całościowo i nie zapomnieć o mięśniu biodrowo-lędźwiowym.

Więcej na temat bólów kręgosłupa można przeczytać we wpisach Ból pleców – część I, Ból pleców – część II.

Z praktyki osteopaty

To co jest niezwykle ważne w pracy osteopaty, bądź fizjoterapeuty to powiązania anatomiczne. Znajomość tych powiązań bardzo pomaga w efektywnym leczeniu, w tym przypadku dolegliwości bólowych odcinka lędźwiowego.

Podejście holistyczne do ciała człowieka daje niespodziewane efekty. Mięsień biodrowo-lędźwiowy (dokładniej powięź biodrowo-lędźwiowa) od góry ma swoje połączenie z powięzią przeponową.

Przy kręgosłupie mięsień ten ma połączenie z odnogami przepony.

Zdjęcie nr.1 Połączenie z odnogami przepony

Od dołu powięź biodrowo-lędźwiowa łączy się z powięzią biodrową, by następnie połączyć się z powięzią szeroką uda.

Niektórzy autorzy uważają, że powięź biodrowo-lędźwiowa jest przedłużeniem powięzi mięśnia poprzecznego brzucha. Między innymi dlatego też mięsień biodrowo-lędźwiowy może dawać bóle kręgosłupa.

Dodatkowo powięź biodrowo-lędźwiowa jest w kontakcie z powięzią nerkową oraz powięzią otaczająca kątnicę i okrężnicą zstępującą.

Zdjęcie nr.2 Połączenie z nerkami.

Zdjęcie nr 3. Połączenie z okrężnicą.

Mięsień biodrowo-lędźwiowy i jego połączenia anatomiczne – podsumowanie

• Połączenie z przeponą
• Połączenie powięzią szeroką uda
• Połączenie z powięzią nerkową
• Połączenie z powięzią mięśnia poprzecznego brzucha
• Połączenie z kątnicą i okrężnicą zstępującą

Techniki do zastosowania przy pracy na mięśniu biodrowo-lędźwiowym

Techniki jakie może zastosować osteopata w leczeniu tego mięśnia to techniki w skróceniu, techniki Sjovitz’a, techniki mięśniowo-powięziowego rozluźniania. Natomiast podstawowym ćwiczeniem, które warto zalecić pacjentowi po wyleczeniu stanu ostrego, jest ćwiczenie pokazane poniżej.

Zdjęcie nr 4. Rozciąganie mięśnia biodrowo-lędźwiowego.

Bibliografia:

1. Atlas funkcjonalny układu powięziowego człowieka. C. Stecco
2. Skazany na biurko. K. Starrett
3. Przewodnik po osteopatii wisceralnej. T. Liem, T. K. Dobler, M. Puylaert

Zdjęcia:

1. Essential Anatomy
2. Freepik.com

Strona główna

Osteopatia

O mnie 

Kontakt

Ból więzadła biodrowo lędźwiowego – objawy, przyczyny, leczenie | Lekarz od kręgosłupa Warszawa – Andrzej Kroszczyński

Spowodowany entezopatią więzadła biodrowo lędźwiowego ból jest niezwykle dokuczliwy. Pacjenci często bardzo długo czekają na prawidłową diagnozę, gdyż tylko nieliczni specjaliści wiedzą o istnieniu tego schorzenia i umieją je skutecznie leczyć.

Więzadło biodrowo lędźwiowe – co to jest?

Więzadło biodrowo lędźwiowe (ang. iliolumbar ligament) to pasmo silnej tkanki łącznej wiążącej talerz kości biodrowej z kręgosłupem lędźwiowym.  Jego anatomia jest zmienna.

Najczęściej więzadło przyczepia się do wyrostka poprzecznego na poziomie L5, rzadziej na poziomie L4.

Druga jego część przyczepia się do talerza kości biodrowej, gdzie dość często dochodzi do zwyrodnienia i bolesnego zapalenia.

Jego funkcją jest stabilizacja kręgosłupa i stawu krzyżowo biodrowego. Jego napięcie zapobiega ześlizgowi kręgów do przodu.

Entezopatia więzadła biodrowo-lędźwiowego – co to jest?

W wyniku długotrwałych przeciążeń przyczep więzadła uszkadza się, rozwija się w nim zapalenie, a samo więzadło wapnieje tworząc widoczne na zdjęciu RTG szpiczaste wyrośle zwane entezofitem. To przewlekłe zapalenie przyczepu nazywamy entezopatią.

Entezopatia więzadła biodrowo-lędźwiowego – objawy

Głównym objawem entezopatii jest ból więzadła biodrowo lędźwiowego, który jest odczuwany na dole pleców, mniej więcej szerokość dłoni od środka kręgosłupa nad wyczuwalną twardą kością talerza biodrowego.

 Naciśnięcie tego miejsca powoduje bardzo silny ból. Może on też powodować ból pośladka oraz być przyczyną bólu biodra i pachwiny.

Jego charakter jest ćmiący, szczypiący, a przy pewnych ruchach może przechodzić w ostry i przeszywający.

Dolegliwości nasilają się również podczas:

• wstawania po długim siedzeniu, zwłaszcza na miękkiej kanapie
• przewracania się w łóżku z boku na bok
• pochylania się do przodu
• rotacji tułowia
• w ciężkich przypadkach także w trakcie chodzenia, wtedy ból może nawet utrudniać poruszanie się

Przyczyny entezopatii więzadła biodrowo lędźwiowego

Istnieje wiele procesów, w wyniku których więzadło biodrowo lędźwiowe może ulec zwyrodnieniu. Ich wspólną cechą jest powodowanie dużych naprężeń pomiędzy kręgosłupem lędźwiowym, a miednicą. Należą do nich:

• praca w pochyleniu do przodu w połączeniu ze skrętami tułowia
• przewlekła rwa kulszowa
• niestabilność kręgosłupa lędźwiowego – kręgozmyk
• wiotka tkanka łączna – nadmierna rozciągliwość stawów
• otyłość
• różnica długości nóg
• skolioza (skrzywienie boczne kręgosłupa)
• zwyrodnienie stawu biodrowego
• operacje kręgosłupa lędźwiowego

Leczenie bólu więzadła biodrowo-lędźwiowego

Injekcje

Zastrzyk do przyczepu więzadła biodrowo lędźwiowego jest bardzo skuteczną i szybką metodą walki z bólem. Prawidłowo wykonany najczęściej zapewnia pełną i trwałą poprawę. Najczęściej jest to przeciwzapalny zastrzyk sterydowy, ale stosuje się też proloterapię lub osocze bogatopłytkowe.

Fizjoterapia

Terapeuci manualni pomogą wzmocnić odpowiednie mięśnie i rozciągnąć przykurcze, aby zmniejszyć naprężenia w więzadle.

Leczenie przyczyny

Często sam zastrzyk do przyczepu więzadła w zupełności wystarcza, jednak czasem konieczne jest również zadziałanie na pierwotną przyczynę entezopatii. Najczęściej wykonuje się leczący rwę kulszową zastrzyk nadtwardówkowy.

• • Ból biodra – przyczyny, objawy, badania
    • Zwyrodnienie stawu biodrowego – objawy, przyczyny, leczenie
  • Ból głowy – przyczyny, objawy, leczenie
  • Ból kolana – przyczyny, objawy
    • Zwyrodnienie stawu kolanowego – objawy, przyczyny, leczenie
  • Ból pleców – ból kręgosłupa i krzyża
  • Ból pod łopatką: objawy, przyczyny, leczenie bólu
  • Ból pośladka – przyczyny, objawy, leczenie bólu
  • Ból przy przewracaniu się z boku na bok – przyczyny
  • Dyskopatia kręgosłupa – objawy, leczenie, rehabilitacja
  • Entezopatia – przyczyny i leczenie
  • Fibromialgia: leczenie i przyczyny
  • Korzonki nerwowe: przyczyny, objawy, leczenie
    • Zapalenie korzonków nerwowych – gdzie są, objawy, leczenie bólu
  • Łokieć tenisisty: objawy, przyczyny, leczenie
  • Mięsień gruszkowaty – zapalenie, zespół objawów, leczenie
  • Przepuklina kręgosłupa: przyczyny, leczenie
    • Przepuklina kręgosłupa – objawy
    • Sekwestracja krążka międzykręgowego (dysku)
  • Przewianie: objawy, przyczyny, leczenie
  • Punkty spustowe – objawy, mapa, terapia
  • Rwa barkowa (rwa ramienna): objawy, przyczyny, leczenie bólu
  • Rwa kulszowa – objawy, przyczyny, leczenie
  • Ucisk na korzenie nerwowe – zespół korzeniowy
  • Zapalenie stawu krzyżowo biodrowego – objawy, ból, testy, blokada
  • Zwężenie kanału kręgowego
  • Zwyrodnienie kręgosłupa: przyczyny, leczenie

Mięsień lędźwiowy. Znaczenie strukturalne i funkcjonalne

• Zapraszam do tekstu, który ukazał się w czasopiśmie naukowym Rehabilitacja w Praktyce i zachęcam do prenumerowania tego periodyku: Rehabilitacja W Praktyce
• Mięsień lędźwiowy ze względu na swoje położenie anatomiczne pełni ważną rolę strukturalną i ruchową, a przez wzgląd na liczne połączenia powięziowe z sąsiadującymi trzewiami i splotem lędźwiowym sprawia, że należy rozpatrywać tę strukturę jako bardzo istotny element głębokiej warstwy mięśni tułowia.
• Anatomia mięśnia lędźwiowego

Mięsień lędźwiowy to część kompleksu tylnej ściany jamy brzusznej, na który składają się mięśnie: lędźwiowy większy i mniejszy. Pierwszy z nich zbudowany jest z dwóch warstw. Powierzchowna ma swój początek na trzonach dwunastego kręgu piersiowego oraz pierwszego do czwartego lędźwiowego i sąsiadujących im krążków międzykręgowych. Głęboka warstwa biegnie od wyrostków żebrowych wszystkich kręgów lędźwiowych. Pomiędzy tymi warstwami przebiega część splotu lędźwiowego co może mieć związek z dolegliwościami, które opisane zostaną w dalszej części tej rozprawy. Mięsień lędźwiowy większy posiada wspólne ścięgno końcowe wraz z mięśniem biodrowym na krętarzu mniejszym kości udowej [1].

Mięsień lędźwiowy mniejszy, który osobniczo może w ogóle nie występować u 50-60% populacji, biegnie od trzonów dwunastego kręgu piersiowego i pierwszego lędźwiowego mocując swój przyczep końcowy w powięzi biodrowej, łuku biodrowo-łonowym. [1].

Mięsień lędźwiowy jest unerwiony z gałęzi splotu lędźwiowego i nerwu udowego (L1-L4), a unaczyniony dzięki tętnicom lędźwiowym, tętnicy biodrowo-lędźwiowej. [1]

Czynność mięśnia.

Mięsień lędźwiowy przy ustalonym tułowiu jest silnym zginaczem stawu biodrowego i jednym z najistotniejszych mięśni umożliwiających chodzenie. W przypadku porażenia tego mięśnia czynność ta staje się niemalże niemożliwa.

Przy ustalonych kończynach dolnych i skurczu obustronnym mięsień ten staje się zginaczem tułowia, natomiast kurcząc się jednostronnie będzie uczestniczył w zgięciu bocznym i rotacji przeciwnej do strony, po której jest zlokalizowany [1][2].

Duże rozbieżności możemy zaobserwować jeśli chodzi o funkcję rotacyjną mięśnia wobec kości udowej. Bochenek podaje, że mięsień biodrowo-lędźwiowy obraca je na zewnątrz [1].

W literaturze można znaleźć informacje, że przy ustalonym tułowiu mięsień rotuje na udo zewnątrz podczas gdy w pozycji stojącej i także ustalonym tułowiu oraz ruchomym podłożu w sytuacji istnienia łańcucha zamkniętego skurcz tegoż mięśnie będzie powodował przesunięcie głowy kości udowej do tyłu i rotację uda do wewnątrz [2]. Myers natomiast poddaje pod wątpienie jakąkolwiek rolę rotacyjną tego mięśnia wobec kości udowej [3].

Mięsień lędźwiowy pełni także funkcję stabilizacyjną odcinka lędźwiowego kręgosłupa, stawu krzyżowo-biodrowego (wraz z m. biodrowym), napina powięź biodrową i łuk biodrowo-łonowy i poprzez zwiększeniu rozstępu mięśni chroni nerw udowy przed uciskiem (m. lędźwiowy mniejszy).

Taśma głęboka przednia [3]

Ciągłość struktur tworzących pasma mięśniowo-powięziowe tłumaczy zjawisko tensegracji czyli przenoszenie napięć w obrębie układu ruchu [4]. Zjawisko to opisał Myers nazywając swe podejście Taśmami anatomicznymi (Anatomy Trains) [3].

W opisywanej przez niego taśmie głębokiej przedniej mięsień lędźwiowy znajduje się dokładnie w centrum i jest niejako połączeniem górnego i dolnego kwadrantu ciała.

Z powodu tak centralnego położenia i istotnych funkcji ruchowych, strukturalnych oraz stabilizacyjnych Ida Rolf uważała ten mięsień za jeden z najważniejszych w ludzkim ciele [5].

Rozpatrując zatem funkcje taśmy głębokiej przedniej, której częścią jest mięsień lędźwiowy należy pamiętać, że w jej skład wchodzi szereg struktur począwszy od mięśnia piszczelowego tylnego i długich mięśni zginaczy palców, powięź mięśnia podkolanowego i torebka stawu kolanowego.

W obrębie uda to tylna przegroda międzymięśniowa, przywodziciele wielki i mały. W obrębie miednicy w skład taśmy wchodzą powięź dna miednicy, dźwigacz odbytu i powięź mięśnia zasłaniacza wewnętrznego. Wreszcie napotykamy na mięsień lędźwiowy, biodrowy, grzebieniowy.

Górna tylna część taśmy to więzadło podłużne przednie, mięśnie długi szyi i długi głowy. Część górna środkowa to tylna część przepony, odnoga przepony, środek ścięgnisty, osierdzie, śródpiersie, opłucna ścienna, powięź przedkręgowa, szew gardła, mięśnie pochyłe, powięź mięśnia pochyłego środkowego. Ostatecznie górną część przednią tworzą tylna część przepony, odnoga przepony, środek ścięgnisty i przednia część przepony. Powięź wewnątrz piersiowa, mięsień poprzeczny klatki piersiowej, mięśnie podgnykowe, powięź przedtchawicza oraz mięśnie nadgnykowe.

Mnogość struktur powoduje, że nie istnieje prawie żaden ruch który pozostaje poza wpływem tej taśmy. Taśma ta ma mocne relacje ze stawem biodrowym, łącząc wzorzec oddechowy z chodem.

Ma wielkie znaczenie posturalne poprzez podnoszenie łuku podłużnego przyśrodkowego, stabilizując wszystkie segmenty kończyn dolnych, odciąża od przodu część lędźwiową kręgosłupa, zapewnia stabilizacje klatki piersiowej czy równoważy odcinek szyjny kręgosłupa.

Rozpatrując znaczenie mięśnia lędźwiowego i pracę terapeutyczną z tą strukturą należy pamiętać o jego relacjach anatomicznych z innymi strukturami mięśniowo-powięziowymi opisanymi powyżej i nie ograniczać myślenia do izolowanej terapii tylko z tym mięśniem.

Powięź mięśnia lędźwiowego

Powięź mięśnia lędźwiowego biegnie od łuku żebrowego (jest też przedłużeniem powięzi przykręgowej) aż do ścięgna końcowego tego mięśnia, przechodząc w sposób ciągły aż do powięzi udowej.

Wchodzi też pod więzadło łukowate przyśrodkowe przepony co powoduje zachowanie ciągłości powięziowej z przeponą i wzajemne relacje tych struktur ze sobą.

Takie połączenie z największym mięśniem oddechowym zapewnia też połączenie z jej odnogami mocującymi się do trzonów kręgów L-S.

Do powięzi mięśnia lędźwiowego przylega powięź Todta, która stabilizuje okrężnicę wstępującą i zstępującą [6]. Zrosty z tą strukturą będą ograniczały ślizg między powięziami jelita grubego i tegoż mięśnia mogąc powodować takie objawy jak bóle pseudokolkowe, objawy jelita drażliwego czy wzdęcia.

Od tylnej strony powięź mięśnia lędźwiowego sąsiaduje z powięzią nerki zapewniając ruchomość jej jak i moczowodowi. Zrosty tych powięzi ograniczy ruch ślizgowy wymienionych narządów co może skutkować bólami pseudokolkowymi, bolesną rotacją na przejściu piersiowo-lędźwiowym w pozycji siedzenia [2].

1. Bocznie od mięśnia lędźwiowego zauważymy ciągłość jego powięzi z powięzią mięśnia czworobocznego lędźwi, stanowiąc przednią blaszkę powięzi piersiowo-lędźwiowej i będącej przyczepem początkowym mięśnia poprzecznego brzucha.
2. W części dalszej powięź mięśnia przylega do okostnej talerza biodrowego (mięsień tym samym wpływa na przemieszczanie się talerza w płaszczyźnie strzałkowej) [2].
3. Mięsień lędźwiowy, a splot lędźwiowy

Część splotu lędźwiowego biegnie pomiędzy warstwami powierzchowną i głęboką mięśnia lędźwiowego większego. Takie sąsiedztwo tych struktur w przypadkach wygórowanego napięcia mięśnia lędźwiowego może powodować wiele dolegliwości związanych z dystrybucją czuciową i ruchową poszczególnych nerwów.

W przypadku nerwu udowego będą to m.in.:

• ból w obrębie kręgosłupa lędźwiowego oraz promieniowanie do kończyny dolnej po przedniej stronie uda
• niedowłady kończyny dolnej
• przykurcze w obrębie kończyny dolnej
• osłabienie siły mięśniowej w kończynie dolnej
• parestezje, drętwienia, mrowienia
• zaburzenia czucia
• wzmożone napięcie mięśni przykręgosłupowych, zwłaszcza w odcinku lędźwiowym kręgosłupa
• ograniczona ruchomość kręgosłupa lędźwiowego (często jest to ograniczenie bólowe)
• odruchowe skrzywienie kręgosłupa lędźwiowego
• osłabione prostowanie kolana, zniesienie odruchu kolanowego oraz stopniowy zanik mięśnia czworogłowego uda

W przypadku nerwu skórnego bocznego uda:

• piekące bóle – zewnętrzna powierzchnia uda – po dłuższym chodzeniu lub staniu. Ból zmniejsza się w czasie spoczynku (położenie się i zgięcie kończyny w biodrze przynosi ulgę).
• osłabienie czucia na całym obszarze skóry, którą zaopatruje nerw oraz całkowite zniesienie czucia na małej powierzchni skóry, pokrywającej górną część pasma biodrowo-piszczelowego.
• bolesność uciskowa w miejscu przejścia nerwu przez więzadło pachwinowe (jeśli przyczyną choroby jest kompresja nerwu, spowodowana jego usidleniem).

• W przypadku nerwu płciowo-udowego jest są to głównie ból poniżej więzadła pachwinowego, ból w okolicy moszny lub warg sromowych.
• Punkty spustowe mięśnia lędźwiowego
• Wiadomym jest, że mięśniowo-powięziowe punkty spustowe mogą wywoływać dolegliwości bólowe w sposób rzutowany na nawet odległe rejony ciała. W przypadku tego mięśnia punkty spustowe będą rzutowały ból na odcinek lędźwiowy kręgosłupa, przednią oraz przednio-przyśrodkową część uda, na okolicę pośladków czy staw krzyżowo-biodrowy [7]
• Charakterystyka dysfunkcji

Ze względu na swoje liczne „anatomiczne koneksje” mięsień lędźwiowy jest strukturą, która w przypadku uszkodzeń, hiper lub hipotonusu, zrostów czy innych dysfunkcji może powodować wiele dolegliwości bólowych czy problemów strukturalnych.

Należy pamiętać, że ze względu na swoje położenie topograficzne odgrywa w ludzkim ciele ogromną rolę i wymaga dużej uwagi ze strony terapeuty. Dolegliwości w obrębie mięśnia mogą powstawać także na skutek urazów spowodowanych np. upadkiem, urazami sportowymi (nagły start, wyskok, zeskok, sporty walki, podnoszenie ciężarów).

W przypadku mięśnia lędźwiowego możemy zatem wymienić powodowanie przez niego takich dolegliwości, zmian strukturalnych jak:

• Fizyczna asymetria tego mięśnia prowadzi do rotacyjnego ustawienia kręgów lędźwiowych,
• Przykurcz obustronny mięśnia powoduje przodopochylenie miednicy i hiperlordozę ,
• Bóle podbrzusza, górnej części uda,
• Hipertoniczne mięśnie lędźwiowe przyspieszają koksartroze i zwyrodnienie stawów w odcinku lędźwiowym kręgosłupa,
• Przeciążenie przejścia piersiowo-lędźwiowego i stawów krzyżowo-biodrowych,
• Wpływ na wzorzec oddechowy,
• w sytuacji nadmiernego napięcia przyczynia się do stanu kompresji dyskowej,
• Bóle miednicy mniejszej,
• Bóle kolan,
• Osłabienie zgięcia w stawie biodrowym,
• Bóle w okolicy zstępnicy i wstępnicy,
• Bóle w okolicach kolców biodrowych przednich górnych,
• Bóle w dole biodrowym, bóle pseudo-jajnikowe,
• Bóle w poprzek uda.

Palpacja oraz praca terapeutyczna z mięśniem lędźwiowym

W przypadku pracy z mięśniem lędźwiowym można zastosować techniki masaż tkanek głębokich [4]. Aby prawidłowo znaleźć mięsień należy ułożyć pacjenta w leżeniu tyłem ze zgiętymi kończynami w stawach biodrowych i stawach kolanowych. Pozycja ta spowoduje skrócenie mięśnia, rozluźnienie powłok brzusznych oraz ułatwi dostęp do głębokich warstw tułowia, w których znajduje się mięsień.

Mięsień najłatwiej znaleźć prosząc pacjenta aby uniósł lekko głowę w celu wywołania skurcz mięśnia prostego brzucha.

Znajdując jego krawędź boczną poniżej linii pępka, a powyżej linii łączącej kolce biodrowe przednie górne znajdziemy się w strefie gdzie będziemy poszukiwać mięśnia lędźwiowego.

Za pomocą rozluźnionych palców powoli należy skierować je w głąb powłok brzusznych na tyle głęboko na ile pozwala napięcie tych struktur.

Faza ta może zając czasami nawet kilkadziesiąt sekund zanim tkanki powierzchowne rozluźnią się pod wpływem kompresji i ułatwią dostęp do warstw leżących głębiej. W ten sposób można odnaleźć mięsień lędźwiowy jednak aby upewnić się, że palce znajdują się na właściwej strukturze należy poprosić pacjenta o zainicjowanie zgięcie w stawie biodrowym, co wywołując napięcie mięśnia lędźwiowego upewni terapeutę iż jest we właściwym miejscu.

Na zdjęciu powyżej praca wzdłuż włókien (3) i w poprzek włókien (4) mięśnia lędźwiowego.

Praca terapeutyczna z mięśniem lędźwiowym odbywa się poprzez bardzo powolny ruch wahadłowy wzdłuż przebiegu jego włókien.

Nie ma określonego czasu pracy w taki sposób jednak odpowiednio prowadzone terapia, w sposób powolny, subtelny ale daje szybkie efekty w postaci rozluźnienia włókien mięśniowych.

W drugim etapie praca wykonywana jest w poprzek włókien mięśniowych w celu uwolnienia mięśnia od zrostów i poprzecznych sklejeń.

Gdy mięsień zostanie rozluźniony w takiej pozycji należy wyprostować kończynę dolną w stawie biodrowym. Kolejna pozycja powinna być komfortowa dla pacjenta i nie powodować bólu dlatego nie zawsze należy dążyć do pełnego wyprostu za wszelką cenę. W nowej pozycji należy powtórzyć sekwencję wyżej opisanych ruchów.

W sytuacjach gdy mięsień nie jest mocno hipertoniczny lub gdy komfort pacjenta po pierwszym etapie jest wystarczający można zastosować technikę rozciągania z zablokowaniem zgodnie z protokołem masażu tkanek głębokich [4].

Technika polega na zablokowaniu mięśnia w pozycji skrócenia (kompresja na mięśniu lędźwiowym za pomocą palców, która jest komponentą blokującą mięsień, jest skierowana w kierunku przyczepów mięśnia do wyrostków żebrowych).

Po zablokowaniu mięśnia pacjent powinien wykonać aktywny wyprost w stawie biodrowym tak aby jego stopa cały czas płasko poruszała się po podłożu. Sekwencję powtarza się kilka razy pod warunkiem, że nie wywołuje ona bólu.

Podsumowanie:

Mięsień lędźwiowy to bardzo ważny element „środka ciała”. Jego liczne połączenia mięśniowo-powięziowe z wieloma strukturami powoduje, że ma ogromne znaczenie stabilizacyjne, strukturalne, ruchowe a także jest istotną elementem w aspekcie terapii wisceralnej.

W praktyce klinicznej powinien być zawsze brany pod uwagę jako jedna ze struktur, która może uczestniczyć lub mieć wpływ na patologie zarówno w obrębie górnego i dolnego kwadrantu ciała.

Zrozumienie mechanizmów i patologii, w których może uczestniczyć ten mięsień oraz umiejętność efektywnej pracy z tą strukturą daje bardzo skutecznie narzędzie terapeucie w rozwiązywaniu wielu dolegliwości bólowych narządu ruchu.

1. Autor: Rafał Uryzaj
2. Zapraszamy na kursy masażu tkanek głębokich
3. Bibliografia:

1. Bochenek A, Reicher M. Anatomia człowieka. Wydawnictwo PZWL. Wyd. 13, Warszawa 2010.
2. Godek P., Mr Psoas – życie i twórczość. Praktyczna rehabilitacja i fizjoterapia. 2014; nr 52, 22-35
3. Myers T., The Psoas pseries. Massage and Bodywork 1993; Mar-Nov. Also self published in 2007 and available via anatomytrains.com
4. Uryzaj R. Masaż tkanek głębokich. Koncepcja pracy z tkankami miękkimi. Rehabilitacja w praktyce 2016; 4: 63-67.
5. Rolf I., Rolfing: the integration of human structures. Harper and Rowe, New York 1977.
6. Liem T., Dobler T., Puylaert M., Przewodnik po osteopatii wisceralnej tom 1. Medpharm Polska. Wrocław 2017.
7. Kostopoulos D., Rizopoulos K., Punkty spustowe i terapia mięśniowo-powięziowa. DB Publishing. Warszawa 2010.