Omdlenie – przyczyny i pierwsza pomoc

Omdlenie jest częstym problemem medycznym. Wielu z nas miało do czynienia z sytuacją kiedy ktoś nagle osunął się na ziemię zemdlał lub zasłabł.

Zasłabnięcie jednak dotyczy sytuacji, kiedy nie doszło do utraty przytomności, a omdlenie wiąże się z krótkotrwałą utratą przytomności (definicja dostępne tutaj) i jest wywołane przejściowym niedotlenieniem mózgu.  Omdlenie może wystąpić u zdrowego człowieka.

Jednak dużo częściej dotyczy osób, u których stwierdza się między innymi, niskie ciśnienie krwi, przewlekłe zmęczenie, niedokrwistość, niedożywienie. Występuje również bardzo często w czasie dojrzewania, przekwitania oraz ciąży.

Kliknij tutaj i wejdź na bezpłatny kurs pierwszej pomocy online

Omdlenie pierwsza pomoc- definicja i statystyka:

Podział ze względu na przyczyny omdlenia:

Omdlenie wazowagalne (neurokardialne) to najczęściej spotykany typ omdlenia. Jest najczęstszą przyczyną omdlenia u młodzieży. Może być wywołane:

• bólem,
• wysiłkiem,
• wyczerpaniem,
• odwodnieniem,
• głodem,
• strachem,
• widokiem np krwi,
• silnym przeżyciem emocjonalnym.

Omdlenie kardiogenne jest najczęściej wywołane zaburzeniami pracy serca lub nieprawidłową pracą serca, lub utratą krwi (krwotok zewnętrzny lub wewnętrzny)

Omdlenie wywołane hipotensją orostatyczną czyli chwilowym i przejściowym obniżeniem ciśnienia krwi. Może wystąpić podczas nagłego podniesienia się z pozycji siedzącej lub leżącej. U osób w wieku podeszłym na skutek przyjmowania leków obniżających ciśnienie krwi taka sytuacja może wystąpić również po obfitym posiłku.

Omdlenie pierwsza pomoc- negatywne skutki utraty przytomności

Omdlenie bardzo często występuje nagle, a poprzedzone jest uczuciem osłabienia, zawrotami głowy, nudnościami, złym samopoczuciem. Zdarza się że poszkodowani skarżą się na zaburzenia wzroku  tzw “mroczki przed oczami”. Nagłe wystąpienie silnego pocenia się lub kołatania serca.

Niestety na skutek spadku ciśnienia tętniczego krwi, zwolnienia akcji serca i nagłej utraty przytomności może dojść do wstąpienia obrażeń ciała. Poszkodowany tracąc kontrolę nad własnym ciałem upada na ulicę, chodnik, podłogę lub jeśli jedzie samochodem powoduje wypadek drogowy.

Szczególnie niebezpieczne są obrażenia w okolicach głowy, towarzyszyć temu zjawisku mogą także drgawki, prężenia ciała, a nawet bezwiedne oddanie moczu.

Omdlenie pierwsza pomoc postępuj według poniższych zasad:

1. Staraj się podtrzymać poszkodowanego, aby złagodzić jego upadek (jeśli jesteś świadkiem zdarzenia).
2. Jeśli nie byłeś świadkiem zdarzenia oceń sytuacje i bezpieczeństwo.
3. Ułóż poszkodowanego na twardym podłożu.
4. Udrożnij drogi oddechowe i sprawdź czy poszkodowany oddycha.

5. Jeśli poszkodowany oddycha zapewnij dostęp świeżego powietrza, rozluźnij ubranie (krawat).
6. Wynieś poszkodowanego jeśli do omdlenia doszło np w saunie, windzie lub zadymionym pomieszczeniu.
7. Ułóż poszkodowanego w pozycji bezpiecznej lub czterokończynowej.

8. Wezwij pogotowie ratunkowe jeśli poszkodowany nie odzyskuje przytomności lub doznał urazu (tamuj krwotoki wpis!!!).
9. Kontroluj oddech u poszkodowanego.
10. Nie podawaj poszkodowanemu niczego do picia i jedzenia (ryzyko zadławienia).
11. Chroń poszkodowanego przed nadmiernym wychłodzeniem/ przegrzaniem.

12. Jeśli odzyskał przytomność zbierz wywiad (SAMPLE) zapewnij komfort psychiczny.
13. Jeśli poszkodowany nie oddycha rozpocznij resuscytację.

Omdlenie pierwsza pomoc- wezwanie ambulansu pogotowia ratunkowego

Czy zawsze kiedy dojdzie do omdlenia należy wezwać zespół ratownictwa medycznego? Nie można jednoznacznie odpowiedzieć na to pytanie są sytuacje kiedy taka pomoc będzie niezbędna.

W sytuacji kiedy poszkodowany nie odzyskuje przytomności, doznał obrażeń w okolicach głowy, odczuwa ból w klatce piersiowej, kołatania serca, jest nie logiczny (nie wie gdzie jest, jak się nazywa).

Należy jednak wziąć pod uwagę fakt, że każda utrata przytomności powinna być skonsultowana z lekarzem (np rodzinnym).

Każdy pacjent jest inny i tylko dogłębny wywiad lub wykonanie badań dodatkowych da nam pewność czy sytuacja ta była incydentem jednorazowym czy wymaga dalszego leczenia. W zapobieganiu omdleniom ważne jest, aby odizolować poszkodowanego od czynników mogących taki stan wywołać np:

• widok krwi,
• szybkie wstawanie z łóżka,
• nie jedzenie śniadania
• nie dbanie o właściwe nawodnienie organizmu.

pozdrawiam

Adrian Zadorecki  

Utrata przytomności i omdlenie – co robić?

Pewien czas temu jedna z łodzianek wezwała zespół ratownictwa medycznego do nieprzytomnego mężczyzny. Po przybyciu zespołu na miejsce ratownicy zastali mężczyznę siedzącego w fotelu i oglądającego telewizję. Sytuację wyjaśniła rozmowa z wzywającą pogotowie kobietą. Gdy mąż pod wpływem alkoholu wrócił spóźniony po pracy do domu żona urządziła mu awanturę. Mężczyzna nie reagował na zaczepki słowne. W związku z tym żona uznała, że stracił przytomność i wezwała pomoc. Podobnych przykładów ratownicy medyczni mogą wymieniać bez liku. Nic w tym dziwnego, większość społeczeństwa nie potrafi zdefiniować utraty przytomności.

Czym jest utrata przytomności?

Utrata przytomności to stan nagłego zagrożenia zdrowia będący zewnętrznym wyrazem zaburzeń czynności ośrodkowego układu nerwowego. Do jej wystąpienia może doprowadzić szereg czynników. Wśród nich warto wymienić:

• urazy (np. urazy głowy)
• choroby naczyniowe (np. udar mózgu, nagły spadek ciśnienia tętniczego)
• choroby metaboliczne (np. spadek poziomu glukozy w organizmie)
• choroby neurologiczne (np. padaczka, nowotwory ośrodkowego układu nerwowego)
• zatrucia (np. zatrucie alkoholem, zatrucie lekami uspokajającymi)
• czynniki środowiskowe (np. przegrzanie lub wychłodzenie organizmu)

Jakie zagrożenia wiążą się z utratą przytomności?

Cechą charakterystyczną utraty przytomności jest zniesienie odruchów obronnych organizmu oraz spadek napięcia mięśni. Z tego powodu drożność dróg oddechowych osoby nieprzytomnej jest zagrożona.

Zwłaszcza jeśli poszkodowany znajduje się w pozycji leżącej na plecach lub z przygiętą do klatki piersiowej głową.

Brak szybkiego podjęcia właściwych działań może doprowadzić wówczas do nagłego zatrzymania krążenia.

Jakie są objawy utraty przytomności?

Osoba nieprzytomna nie reaguje na jakiekolwiek bodźce zewnętrzne. Jeśli udzielając pierwszej pomocy lekko potrząśniesz osobę nieprzytomną za ramiona i głośno zapytasz „Halo! Co się stało?!” osoba taka nie odpowie w żaden sposób. Nie udzieli odpowiedzi na pytanie (nawet bełkocąc), nie poruszy się, nie będzie bronić się przed potrząśnięciem za ramiona.

Jak należy postępować z osobą nieprzytomną?

Przed rozpoczęciem udzielania pierwszej pomocy rozejrzyj się do koła w poszukiwaniu niebezpieczeństw. Zwróć uwagę na obecność przewodów energetycznych, zwierząt oraz agresywnych osób. Wykorzystaj również środki ochrony osobistej. Załóż rękawiczki, przygotuj maseczkę do resuscytacji – może być potrzebna.

Jeśli jest bezpiecznie, podejdź do poszkodowanego i lekki potrząśnij go za ramiona. Jednocześnie głośno zapytaj „Halo! Co się stało?!”. Jeśli poszkodowany nie reaguje na te czynności masz do czynienia z osobą nieprzytomną.

Połóż dwa place pod częściami kostnymi żuchwy oraz dłoń na czole poszkodowanego. Następnie odchyl głowę do tyłu. Pozwala to przywrócić drożność dróg oddechowych.

Pochyl się nad twarzą poszkodowanego tak, aby jednocześnie móc obserwować ruchy klatki piersiowej, wyczuć prąd wydychanego z ust powietrza oraz usłyszeć odgłosy dobierające z dróg oddechowych. Oceniaj oddech przez 10 sekund. Jeśli poszkodowany oddycha prawidłowo powinieneś w tym czasie dostrzec przynajmniej dwa oddechy.

• Ułóż w pozycji bezpiecznej

Jeśli poszkodowany oddycha prawidłowo ułóż go w pozycji bezpiecznej. Pamiętaj! Jeśli poszkodowany doznał urazu pozycja ta jest przeciwwskazana. W takiej sytuacji należy wezwać pomoc i pozostać przy poszkodowanym regularnie oceniając jego stan.

Utrata przytomności to stan zagrożenia zdrowia. Wezwij pomoc dzwoniąc pod numer 112 lub 999. Podaj swoją lokalizację, opisz stan poszkodowanego. Odpowiadaj na pytania dyspozytora medycznego. Nie odkładaj pierwszy słuchawki.

Pozycja bezpieczna

Pozycja bezpieczna (dawniej: boczna ustalona) pomaga utrzymać drożność dróg oddechowych osoby nieprzytomnej. Poza tym zabezpiecza drogi oddechowe poszkodowanego przed aspiracją wydzieli takich jak krew lub wymiociny.

Wskazaniem do zastosowania pozycji bezpiecznej sytuacja, w której poszkodowany nieprzytomny oddycha prawidłowo. Pozycji tej nie wolno natomiast stosować, gdy osoba udzielająca pomocy podejrzewa, że poszkodowany mógł doznać obrażeń ciała.

Nie musimy przy tym widzieć urazów (np. zdeformowanej kończyny). Aby móc podejrzewać obrażenia ciała wystarczy sam mechanizm zdarzenia (np. upadek z wysokości, fakt potrącenia przez samochód itp.).

Szczegółową procedurę układania poszkodowanego pozycji bezpiecznej przedstawia poniższy film.

Czym jest omdlenie?

Omdlenie jest krótkotrwałą utratą przytomności. Jego przyczyną jest przejściowe zmniejszenie przepływu krwi przez mózg. Do omdleń dochodzi najczęściej w wyniku:

• długotrwałego przebywania w pozycji stojącej (często dotyczy osób młodych)
• gwałtownej pionizacji (najczęściej dotyczy osób starszych)
• działania silnych bodźców emocjonalnych (np. strach, ból)
• chorób mięśnia sercowego (np. zaburzeń rytmu serca)

Jakie są objawy omdlenia?

Omdlenie mogą poprzedzać pewne niespecyficzne objawy (tzw. stan przedomdleniowy). Zwykle są to: uczucie osłabienia oraz mroczki przed oczyma. Następnie poszkodowany upada na ziemię i nie reaguje (jest nieprzytomny).

Jak należy postępować w przypadku omdleń?

Do omdleń dochodzi często w dusznych i źle wentylowanych pomieszczeniach (np. kościołach). W takiej sytuacji poszkodowanego należy ewakuować i zapewnić mu dostęp świeżego powietrza oraz cień. Warto rozpiąć kołnierzyk lub poluzować krawat. Mogą one poprzez ucisk na naczynia krwionośne szyi być powodem omdlenia.

Podczas omdlenia dochodzi do rozszerzenia naczyń krwionośnych. Krew spływa do naczyń położonych w najniższych partiach ciała. Dochodzi w ten sposób do chwilowego niedokrwienia (a tym samym niedotlenienia) mózgu. Uniesienie nóg do góry pozwala przeciwdziałać temu mechanizmowi. Po kilku minutach (ok. 5-10 min) przebywania w takiej pozycji poszkodowany powinien odzyskać przytomność.

• Nie pozwól gwałtownie wstać poszkodowanemu

Jeśli poszkodowany odzyskuje przytomność nie pozwól mu gwałtownie wstać. Może to spowodować nawrót omdlenia. Poproś poszkodowanego aby najpierw usiadł. Po następnych kilku- kilkunastu minutach pozwól mu powoli wstać.

• Wezwij pomoc jeśli poszkodowany nie odzyskuje przytomności

Jeśli pomimo uniesienia nóg poszkodowany nie odzyskuje przytomności po 10-15 minutach ułóż go w pozycji bezpiecznej oraz wezwij pomoc medyczną. W takiej sytuacji najprawdopodobniej utrata przytomności ma inne podłoże.

Czego nie należy robić podczas utraty przytomności lub omdlenia?

• Nie klep poszkodowanego po twarzy celem oceny przytomności. Może oddać!

Sposób oceny przytomności opisano wyżej. Jeśli osoba, której przytomność oceniasz będzie pod wpływem alkoholu (lub innych środków psychoaktywnych) w reakcji na klepanie po twarzy może spróbować Ci oddać. Brzmi śmiesznie? Uwierz nam, znamy takie przypadki.

• Nie próbuj sadzać osoby nieprzytomnej

Jak wspominaliśmy podczas utraty przytomności dochodzi do zmniejszenia napięcia mięśni. Jeśli będziesz próbował sadzać osobę nieprzytomną jej głowa zostanie przygięta do klatki piersiowej.

Spróbuj sam czytając ten artykuł przygiąć głowę mocno do klatki piersiowej.

Z pewnością odczujesz trudności w oddychaniu a przecież jesteś przytomny! U osób nieprzytomnych pozycja ta wywoła niedrożność dróg oddechowych.

• Nie podawaj leków osobom, które omdlały

Znamy przypadek, w którym osobie omdlałej na terenie kościoła świadkowie zdarzenia podali kilka tabletek podjęzykowych obniżających ciśnienie tętnicze. Pamiętaj! W ramach pierwszej pomocy nie podajemy jakichkolwiek leków! Tym bardziej osobom nieprzytomnym gdyż spowoduje to niedrożność dróg oddechowych.

Omdlenie – przyczyny, rodzaje omdleń, pierwsza pomoc, objawy zwiastujące

fot. Adobe Stock

Omdlenie to stan krótkotrwałej utraty przytomności (świadomości), który zazwyczaj jest nagły i po niedługim czasie (do 20 sekund) ustępuje, a osoba omdlała samoistnie odzyskuje świadomość. Omdlenie wiąże się z przejściowym, ostrym niedokrwieniem mózgu, odpływem krwi z mózgu lub zbyt małą zawartością tlenu we krwi docierającej do głowy.

Spis treści:

Przyczyny omdlenia. Jakie są rodzaje omdleń i jak im zapobiegać?

Omdlenie może mieć wiele przyczyn, w związku z czym istnieje kilka jego rodzajów. Najczęstszym typowym omdleniem, niezwiązanym z chorobą, jest omdlenie wazowagalne.

Omdlenie wazowagalne (inaczej odruchowe, neurogenne) to omdlenie spowodowane przykrymi bodźcami fizycznymi lub emocjonalnymi, jak ból, strach, widok krwi, kasłanie, ściskanie kołnierzyka, brak wentylacji w pomieszczeniu czy tłok w miejscu, gdzie przebywa dana osoba. Jest to najczęstszy rodzaj omdleń u ludzi młodych, bez chorób serca, ale zdarza się też u osób starszych.

Omdlenie wazowagalne przeważnie występuje podczas stania i wcześniej daje sygnały zwiastujące, takie jak osłabienie, nudności, pocenie się, ziewanie czy zamazane widzenie. Jego podłożem jest zaburzona reakcja odruchowa, która prowadzi do rozszerzenia naczyń lub zwolnienia pracy serca poniżej normy (bradykardii).

Zapobieganie omdleniu wazowagalnemupolega na:

• unikaniu sytuacji sprzyjających omdleniu: ciasnych, dusznych pomieszczeń, odwodnieniu,
• przyjmowaniu dużej ilości płynów, 
• leczeniu przyczyn omdlenia, np. kaszlu,
• reagowaniu na objawy zwiastujące (przyjmowanie pozycji leżącej lub siedzącej, niektórym pomaga wysiłek izometryczny: ściskanie piłeczki, krzyżowanie nóg, napinanie mięśni brzucha),
• treningu ortostatycznym,
• noszeniu uciskowych pończoch,
• regularnej aktywności fizycznej,
• spaniu z głową uniesioną wyżej niż reszta ciała.

Hipotensja ortostatyczna jest inną nierzadką przyczyną omdleń. To spadek ciśnienia tętniczego pojawiający się w ciągu 3 minut od przyjęcia pozycji stojącej.

Ten rodzaj omdleń częściej występuje u osób nadużywających alkoholu oraz przyjmujących leki diuretyczne i rozszerzające naczynia krwionośne. Częstość występowania hipotensji ortostatycznej rośnie z wiekiem.

Szacuje się, że dotyczy nawet co trzeciej osoby starszej.

Zespół zatoki tętnicy szyjnej (nadwrażliwość zatoki szyjnej) powoduje omdlenia związane z uciskiem tętnicy szyjnej.

Przyczyną jest zbyt duża wrażliwość baroreceptorów umiejscowionych w pobliżu tego naczynia.  Nadwrażliwość zatoki szyjnej występuje rzadko (ok. 1% omdleń).

Aby zapobiec utracie przytomności u niektórych pacjentów stosuje się wszczepienie dwujamowego stymulatora serca (sztucznego rozrusznika serca).

Omdlenie kardiogenne wywołane jest chorobą serca lub arytmią. Zazwyczaj występuje nagle i równie nagle i samoistnie przemija. Aby zapobiec tego rodzaju omdleniom, należy wyleczyć chorobę powodującą utraty świadomości. Wcześniej lekarz powinien zlecić badanie EKG metodą Holtera, aby wykryć ewentualną arytmię, lub inne badanie elektrofizjologiczne.

Omdlenie z przyczyn naczyniowomózgowych może zdarzyć się podczas napadu migreny, zwężenia tętnicy, napadu niedokrwienia mózgu np. u osób starszych z objawami miażdżycy. By zapobiegać tego typu omdleniom, należy leczyć chorobę podstawową.

Omdlenie w zatorowości płucnej występuje u osób ze zwężeniem lub zamknięciem naczyń płucnych. Towarzyszy mu duszność, przyspieszony oddech, dolegliwości w klatce piersiowej oraz sinica ciała. 

Omdlenie z przyczyn metabolicznych

Omdlenie – przyczyny, diagnostyka, pierwsza pomoc

Omdlenie to przemijająca utrata przytomności oraz napięcia posturalnego spowodowana chwilowym zmniejszeniem przepływu krwi w mózgu ustępująca samoistnie. Aby doszło do omdlenia, wystarczy już kilkusekundowe przerwanie dopływu krwi do mózgu lub zmniejszenie ilości dostarczanego do niego tlenu o 20%.

Zwykle trwa ono od kilku sekund do kilku minut i jest opisywane przez osoby, które go doświadczyły, jako odczucie „ciemności przed oczami”. Szacuje się, że znaczna większość społeczeństwa na którymś etapie swojego życia doświadczyła lub też doświadczy tego stanu.

Co jeszcze powinien więc wiedzieć każdy z nas na temat omdleń? Po więcej informacji na ten temat zapraszamy do naszego artykułu.

Przyczyny omdleń

Choć omdlenia mogą występować bez żadnej uchwytnej przyczyny, mogą być one spowodowane m.in.:

• Niskim ciśnieniem tętniczym krwi,
• Odwodnieniem,
• Zbyt niskim stężeniem glukozy we krwi,
• Silnymi emocjami np. strachem,
• Silnymi bodźcami bólowymi,
• Długotrwałe przebywanie w pozycji stojącej,
• Zbyt szybkie podniesienie się z pozycji leżącej lub wstanie z pozycji siedzącej,
• Silnym kaszlem,
• Zbyt wysoką temperaturą otoczenia,
• Długotrwałym lub zbyt intensywnym wysiłkiem fizycznym,
• Drgawkami,
• Nadmiernym spożyciem alkoholu,
• Spożyciem substancji psychoaktywnych.

Dodatkowo również niektóre leki mogą zwiększać ryzyko omdlenia, co ma miejsce szczególnie u pacjentów przyjmujących leki przeciwnadciśnieniowe, przeciwalergiczne i przeciwdepresyjne, oraz chorych na cukrzycę, arytmię, a także napady lękowe.

Rodzaje omdleń

Z uwagi na przyczyny oraz mechanizmy, które doprowadziły do wystąpienia omdlenia, możemy wyróżnić różne rodzaje omdleń:

• Omdlenia w wyniku hipotonii ortostatycznej – to epizody chwilowej utraty przytomności w wyniku nagłego spadku krwi przy zmianie pozycji na stojącą – ich przyczyną mogą być zaburzenia krążenia.
• Omdlenia spowodowane zaburzeniami rytmu serca – np. w przebiegu migotania przedsionków.
• Omdlenia związane z chorobami naczyń mózgowych.
• Omdlenia odruchowe – wynik chwilowego zmniejszonego dostarczania krwi do mózgu wskutek niewystarczającej pracy serca. Do omdlenia dochodzi wskutek niewłaściwego przekazania impulsu nerwowego, co powoduje rozszerzenie naczyń lub bradykardię. Występują zwykle u osób młodych, bez towarzyszących chorób serca , choć mogą pojawić się także u osób starszych ze współistniejącą chorobą organiczną serca. To ten rodzaj omdleń występuje najczęściej.

Diagnostyka omdleń

Jeżeli pacjent jest w stanie ogólnym dobrym i nastąpiło jednorazowe omdlenie bez żadnych dodatkowych i niepokojących objawów, to taka sytuacja nie wymaga diagnostyki.

Konsultacji lekarskiej wymagają za to często powtarzające się omdlenia (>1 w miesiącu), szczególnie jeśli wcześniej takie sytuacje nie występowały, a także u osób z poważnymi schorzeniami m.in.

serca i mózgu oraz u osób starszych.

Podczas wizyty lekarz zbierze dokładny wywiad dotyczący okoliczności zdarzenia, a także aktualnych chorób i przyjmowanych leków i innych suplementów.

W trakcie rozmowy z lekarzem warto podać jak najwięcej szczegółów, które towarzyszyły omdleniu np. kołatania serca, ból głowy, silne uczucie lęku oraz poinformować go o występowaniu w rodzinie nagłych zgonów.

W zależności od wywiadu i badania fizykalnego lekarz może zlecić badania dodatkowe m.in.:

• Badanie morfologii krwi,
• EKG (ocena aktywności elektrycznej serca),
• UKG (ocena budowy i funkcji serca),
• EEG (ocena aktywności elektrycznej mózgu),
• Badanie Holterowskie (monitorujące pracę serca przez 24 godziny na dobę).

Na podstawie wywiadu i wykonanych badań dodatkowych lekarz zadecyduje o postawieniu diagnozy, ewentualnym leczeniu lub o pogłębieniu diagnostyki. Warto pamiętać, że im więcej informacji pacjent dostarczy lekarzowi, tym szybsza i bardziej trafna będzie postawiona przez niego diagnoza.

Pierwsza pomoc przy omdleniach

W przypadku omdlenia należy w pierwszej kolejności odsunąć gapiów i zapewnić osobie poszkodowanej dostęp świeżego powietrza. Następnie delikatnie ułożyć omdlałego na plecach i po udrożnieniu dróg oddechowych ocenić jego funkcje życiowe (oddech przez 10 sekund i tętno – zalecane do wykonania tylko przez osoby z doświadczeniem).

Jeżeli poszkodowany oddycha, należy umieścić go w pozycji bezpiecznej. Jeżeli poszkodowany nie oddycha, należy zadzwonić po pogotowie i rozpocząć wykonywanie RKO według algorytmu BLS (30 uciśnięć klatki piersiowej : 2 wdechy).

Przypadek omdlenia może w każdej chwili dotknąć nas lub naszych bliskich, dlatego też warto wiedzieć, jak postąpić w takiej sytuacji i kiedy należy udać się po pomoc do specjalisty.

Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Skonsultuj się z lekarzem.

Omdlenie – pierwsza pomoc

29.08.2020

Krótkotrwała, samoustępująca utrata przytomności i napięcia mięśniowego, zwana omdleniem, spowodowana jest niedotlenieniem mózgu w wyniku spadku ciśnienia krwi lub zaburzeń pracy serca. Przyczyną takiego stanu rzeczy mogą być różne czynniki. Nawet jednorazowego epizodu nie wolno lekceważyć i w sytuacji omdlenia należy zasięgnąć porady lekarskiej.

Omdlenia dotyczą osób w każdym wieku, jednak ryzyko ich wystąpienia jest większe u osób starszych. Sprawdź jak udzielić pomocy osobie, która utraciła przytomność.

Przyczyny omdlenia

Omdlenie występuje w okolicznościach skrajnego strachu lub bólu. Może być również następstwem gwałtownej zmiany pozycji, silnego kaszlu, spadku stężenia cukru we krwi, działania niektórych leków czy alkoholu. Krótkotrwała utrata przytomności może wynikać także z odwodnienia organizmu lub krwotoku.

Często jest to jednak efekt nieprawidłowej budowy serca, zaburzeń jego pracy i chorób (np. zapalenie mięśnia sercowego, choroba wieńcowa, zawał mięśnia sercowego itp.). Na omdlenia mogą cierpieć przejściowo również kobiety w ciąży, zwłaszcza w ostatnim trymestrze. Dzieje się tak na skutek ucisku powiększonej macicy na żyłę główną dolną.

Omdlenia może również powodować uprawianie aktywności fizycznej w wysokiej temperaturze.

Omdlenie ustępuje samoistnie i trwa krótko: zazwyczaj od kilku sekund do kilku minut. Utracie przytomności często towarzyszy bladość skóry twarzy, sine usta oraz zimny pot na czole.

Jeśli w Twoim otoczeniu zemdleje osoba, postaraj się jej pomóc. Ułóż ją w pozycji bezpiecznej. Zapewnij  dopływ świeżego powietrza: gdy jesteś w budynku – otwórz okno, jeśli to możliwe. Rozepnij poszkodowanemu  kołnierzyk, poluzuj krawat czy pasek u spodni. Bardzo ważne jest ocenienie jego funkcji życiowych (oddech).
Natychmiast wezwij pogotowie, jeśli chory:

• Nie oddycha.
• Nie odzyskuje przytomności przez kilka minut.
• Doznał podczas upadku obrażeń i krwawi.
• Ma problemy z cukrzycą.
• Jest w ciąży.
• Nie może poruszać kończynami.
• Nie kontroluje pracy pęcherza i jelit.
• Ma konwulsje.
• Skarży się na zaburzenia widzenia lub mówienia.
• Skarży się na ból w klatce piersiowej .

To ważne! Osobie, która doświadczyła utraty przytomności nie podawaj picia, jedzenia czy leków. Nie potrząsaj nią, nie poklepuj jej policzków i nie polewaj lodowatą wodą. Możesz natomiast delikatnie przetrzeć jej twarz i szyję zwilżonym w zimnej wodzie ręcznikiem.

Jeśli czujesz że zaraz sam zemdlejesz, połóż się tak, aby nogi znajdowały się nieco wyżej. Jeśli jest to niemożliwe usiądź na krześle lub przyklęknij na jedno kolano i opuść głowę do przodu – w tej pozycji ułatwisz krwi przepływ do mózgu.

Poproś kogoś, by chwilę był przy Tobie.

Konieczna konsultacja lekarska

Chory po omdleniu powinien zostać zbadany przez lekarza, który zadecyduje o dalszym postępowaniu. Niezwykle istotne jest bowiem znalezienie przyczyny utraty przytomności i przeciwdziałanie kolejnym epizodom.

Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u lekarza. Pamiętaj, że w razie wystąpienie problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się ze specjalistą.

Pierwsza pomoc przy omdleniach

Omdlenie to krótkotrwała utrata przytomności, spowodowana spadkiem przepływu krwi przez centralny układ nerwowy, natomiast przy zasłabnięciu nie dochodzi do utraty przytomności.

Omdlenia i zasłabnięcia zdarzają się zarówno wśród młodzieży (szacuje się, że nawet 15 proc. zdrowych dzieci w wieku dojrzewania doświadcza omdlenia), jak i osób dorosłych. Większość z takich sytuacji nie wymaga leczenia, ale zawsze trzeba sprawdzić, jaka jest ich przyczyna. U części pacjentów omdlenie to bowiem sygnał poważnych problemów zdrowotnych i konieczna może okazać się leczenie.

Przykładowe choroby, u których podłoże mają omdlenia:

• choroby naczyń mózgowych;
• choroby serca (szczególnie w zaburzenia rytmu serca, wady anatomiczne serca);
• cukrzyca;
• padaczka.

Większość omdleń nie jest jednak spowodowana tymi chorobami. Olbrzymią ich część, zwłaszcza wśród młodych osób, stanowią tzw.

wazowagalne (odruchowe, pospolite) oraz ortostatyczne – częstsze u osób starszych – występujące przy zmianie pozycji ciała, np. u osób podatnych omdlenie powoduje zbyt gwałtowne wstawanie z łóżka: krew nagle „ucieka” do nóg, zanim zdąży dotrzeć do głowy, wskutek czego dochodzi do małego niedokrwienia mózgu.

– Nazwa omdleń odruchowych wywodzi się stąd, że są wywołane nieprawidłową reakcją odruchową na jakiś bodziec, prowadzącą do spadku ciśnienia tętniczego lub zwolnienia pracy serca.

Występują często przy długotrwałym staniu, szczególnie w upale, aktywności fizycznej a nawet ekspozycji na nieprzyjemny bodziec – zapach, dźwięk, czy ból – wyjaśnia lek.

Dariusz Starczewski, anestezjolog z Centrum Medycznego MML w Warszawie.

U starszych osób, które przyjmują stale leki, niektóre z nich mogą w niesprzyjających warunkach doprowadzać do omdlenia. Tak dzieje się na przykład z lekami na nadciśnienie, zwłaszcza wtedy, gdy pacjent przyjmie ich zwiększoną dawkę.

– Osoby chore mają różną tolerancję na upały i szczególnie i ci którzy biorą leki odwadniające, zbyt dużą dawką mogą się gwałtownie odwadnić. Zmniejsza się wtedy objętość krwi krążącej, spada ciśnienie i ludzie mdleją – mówi lekarz.

Jak zapobiegać omdleniom

• Lepiej unikać sytuacji, w których dochodzi do omdlenia: długotrwałej pozycji stojącej, przebywania w dusznych pomieszczeniach, upału;
• Zadbać o jedzenie; zwłaszcza nie należy rezygnować ze śniadania;
• Pić dużo płynów, najlepiej wody;
• Nie wstawać gwałtownie;
• Jeśli dochodzi do stanu przedomdleniowego (uczucie zasłabnięcia, mroczki przed oczami, nagła bladość skóry, sine wargi), natychmiast się położyć, napić się wody;
• W przypadku znalezienia się w sytuacji predysponującej do omdlenia należy wykonywać ćwiczenia izometryczne – krzyżowanie nóg, balansowanie palce-pięta, zaciskanie pięści, napinanie mięśni ramion;
• Przy pobieraniu krwi należy leżeć, a nie siedzieć;

Lekarze i ratownicy medyczni zgodnie twierdzą, że liczba wezwań na pogotowie do omdleń wzrasta w upalne niedziele, a adresem często jest… kościół.Powodem może być nie tylko to, że wielu ludzi wówczas stoi w dusznej atmosferze. Prof. Zbigniew Gaciong z Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego podejrzewa, że część takich omdleń to efekt niezdrowych nawyków u starszych osób cierpiących na choroby układu krążenia. Niektórzy starsi ludzie idą bowiem na mszę po zażyciu swoich leków nasercowych, czyli obniżających ciśnienie, ale bez śniadania. Połączenie tych dwóch czynników może się skończyć omdleniem podczas próby wstania w trakcie nabożeństwa.

Czy można poznać, że ktoś za chwilę zasłabnie?

Tak, sygnały wyprzedzające to dość częste zjawisko. Omdlenie często poprzedzają takie objawy, jak:

• zblednięcie twarzy,
• sinica warg,
• zimny pot na czole i skroniach.

Jak pomóc osobie, która zemdlała

• Po pierwsze trzeba sprawdzić, czy oddycha i czy jest przytomna.
• – Raczej nie szukamy tętna, bo robienie tego w stresie, przez osoby niewprawne, może nie przynieść dobrego skutku, a nawet zaszkodzić – zaznacza lekarz.
• Jeśli stwierdzamy, że osoba nie oddycha, należy natychmiast wezwać pogotowie i rozpocząć resuscytację.

Jeśli pacjent oddycha, ale jest nieprzytomny, należy ułożyć go w pozycji bezpiecznej na boku.

Choć kiedyś zalecano podnoszenie nóg, ostatnie wytyczne nie zawierają tego rodzaju rekomendacji ze względu na ryzyko problemów kardiologicznych lub neurologicznych osoby, która zemdlała.

– Z doświadczenia wiem, że zadbanie o dopływ świeżego powietrza, poluzowanie uściskanych rejonów ciała szybko daje dobry efekt i pacjent szybko odzyskuje świadomość – mówi lek. Dariusz Starczewski.

Lekarz przestrzega, aby nie pionizować takiej osoby zbyt szybko – lepiej dać jej poleżeć, potem spokojnie posiedzieć, a przy wstawaniu asekurować, ponieważ możliwość nawrotu omdlenia jest dość duża. Warto taką osobę napoić, szczególnie podczas upałów, ale płyn podajemy tylko wtedy, gdy osoba jest przytomna i sama może unieść szklankę czy butelkę.

Pod żadnym pozorem nie wolno dawać jej swoich leków, np. nitrogliceryny, ponieważ tego typu medykamenty mają za zadanie rozszerzać naczynia i obniżać ciśnienie, co może skończyć się powtórnym omdleniem.

Monika Wysocka, Justyna Wojteczek, zdrowie.pap.pl Artykuł na temat omdleń wazowagalnych u dzieci autorstwa I. Janiec, B. Werner, R. Pietrzaka opublikowany w Nowej Pediatrii

Czytaj też:Domowe sposoby na poparzenia słoneczne

Jak rozpoznać omdlenie i jak udzielić pierwszej pomocy? – Blog

Omdlenie należy do najczęstszych przyczyn krótkotrwałych utrat przytomności. Szacuje się, że wystarczy przerwanie dopływu krwi do mózgu na czas 6-8 sekund, aby doszło do omdlenia.

W jaki sposób je rozpoznać? Co zwykle poprzedza omdlenie i jakie mogą być jego przyczyny? Upewnijmy się, że wiemy, jak udzielić poszkodowanemu pierwszej pomocy i w jakich przypadkach powinniśmy niezwłocznie wezwać pogotowie ratunkowe.

– CZYTAJ TAKŻE –

Czym jest omdlenie?

Omdleniem nazywa się nagłą i przejściową utratę świadomości oraz napięcia mięśniowego, spowodowaną niedotlenieniem mózgu, które nastąpiło wskutek zmniejszenia przepływu krwi przez ten narząd. Charakteryzuje się szybkim rozwojem objawów aż do zupełnej utraty świadomości, krótkim czasem trwania oraz samoistnym i pełnym odzyskaniem przytomności. 

Objawy omdlenia

Omdlenie zazwyczaj trwa od kilku do kilkunastu sekund. Niekiedy może poprzedzać go uczucie określane jako „ciemność przed oczami”, a także wyraźne zblednięcie twarzy, sinica warg oraz zimny pot na czole i skroniach. Po upadku na ziemię osoba omdlała pozostaje bez ruchu, jest wiotka i zwykle ma chłodne kończyny oraz słabe tętno.

Każdorazowo warto upewnić się, czy na pewno mamy do czynienia z omdleniem. Konieczne jest przeprowadzenie wywiadu dotyczącego okoliczności poprzedzających incydent. Kluczowe będzie to, w jakiej pozycji przebywał poszkodowany, jakie czynności wykonywał i czy wydarzenia poprzedzały konkretne objawy.

Zwykle omdlenie nie powinno być źródłem niepokoju – szczególnie wówczas, gdy nie wiążą się z nim inne dolegliwości chorobowe. Jeśli jednak dochodzi do niego częściej i towarzyszą mu niepokojące objawy, należy bezwzględnie zgłosić się do lekarza. Warto także pamiętać, że u osób, które ukończyły 70. rok życia, ryzyko omdleń gwałtownie wzrasta.

Zawsze, szczególnie w przypadku wycieczek warto mieć przy sobie apteczkę pierwszej pomocy, która może udzielić poszkodowanemu pomocy.

Omdlenie a zasłabnięcie

Nie należy mylić omdlenia z zasłabnięciem, choć jedno może wiązać się z drugim. Zasłabnięcie bowiem w przeciwieństwie do omdlenia nie powoduje utraty przytomności. Może objawiać się zawrotami głowy, mdłościami, tzw.

zimnymi potami, problemami wzrokowymi, zaburzeniami świadomości i spadkiem napięcia mięśni.  Zasłabnięcie może – choć nie musi – prowadzić do omdlenia.

Jak więc rozpoznać omdlenie od zasłabnięcia? Powtórzmy – omdlenie powoduje utratę przytomności.

Utrata przytomności a omdlenie

Omdlenie jest więc krótkotrwałą utratą przytomności. Nie należy stawiać omdlenia i utraty przytomności jako tych samych schorzeń.

Omdlenie jest jednym z rodzajów utraty przytomności, która z kolei może być również bardziej długotrwała i wiązać się z o wiele bardziej poważnymi przyczynami. Utrata przytomności jest stanem zaburzenia świadomości, w którym osoba nie reaguje na żadne bodźce zewnętrzne.

Badaniem można sprawdzić reakcje na polecenia i bodźce. Osoba całkowicie nieprzytomna nie wykazuje żadnej reakcji na polecenia, a także nawet na silne bodźce bólowe.

Do najczęściej spotykanych stanów utraty przytomności, w których jest możliwa, a nawet konieczna świadoma i właściwa pierwsza pomoc należą:

• niespodziewane zatrzymanie akcji serca i oddychania,
• omdlenia,
• udar cieplny i słoneczny,
• zatrucie, np. gazem świetlnym i czadem,
• niedocukrzenie krwi,
• zmiany naczyniowe mózgu.

Przyczyny omdlenia

Choć w niektórych przypadkach omdlenie może wystąpić bez możliwej do ustalenia przyczyny, to zazwyczaj jest ono wywołane przez wiele czynników, wśród których należy wymienić:

• silny stres lub przeżycie,
• niskie ciśnienie krwi,
• niskie stężenie cukru we krwi,
• odwodnienie,
• silny ból,
• długotrwałe przebywanie w pozycji stojącej lub zbyt szybkie wstanie z miejsca,
• uprawianie aktywności fizycznej w wysokiej temperaturze,
• nadmierne spożywanie alkoholu,
• długotrwałe przebywanie na słońcu,
• zażywanie narkotyków.

Ryzyko omdlenia może także podnosić przyjmowanie różnorodnych leków – w tym preparatów stosowanych w leczeniu nadciśnienia, depresji lub alergii. Do grupy osób szczególnie narażonych na omdlenia zalicza się chorych na cukrzycę, arytmię oraz cierpiących na napady lękowe i blokady serca.

– CZYTAJ TAKŻE –

Pierwsza pomoc w przypadku omdlenia

Jeśli doszło do omdlenia, to w pierwszej kolejności należy sprawdzić podstawowe czynności życiowe: przytomność i oddech. Jeśli poszkodowany nie oddycha, konieczne jest wezwanie pogotowia ratunkowego i rozpoczęcie resuscytacji krążeniowo-oddechowej.

Jeśli wyczuwamy oddech, to układamy nieprzytomną osobę w pozycji bocznej ustalonej. Zapewnijmy jej dostęp do świeżego powietrza oraz ułatwijmy oddychanie, np. poprzez rozpięcie koszuli, krawatu itd. Nie należy mdlejącemu lub omdlałemu podawać niczego do picia, ponieważ może dojść do zakrztuszenia.

Nie wolno także podawać mu na własną rękę leków ani polewać go zimną wodą, gdyż może to spowodować szok – zamiast tego możemy przetrzeć delikatnie jego twarz lub szyję mokrym ręcznikiem.

W przypadku omdlenia warto także okryć pacjenta płachtą ratunkową, która zapobiega wychłodzeniu, przemarznięciu, a także przed nadmiernym przegrzaniem organizmu. Taka płachta powinna się znajdować w każdej apteczce pierwszej pomocy, przede wszystkim w samochodach.

Pierwsza pomoc – resuscytacja krążeniowo-oddechowa

Resuscytacja krążeniowo-oddechowa to zespół czynności stosowanych u poszkodowanego, u którego wystąpiło podejrzenie nagłego zatrzymania krążenia, czyli ustanie czynności serca z utratą świadomości i bezdechem. Przed przystąpieniem do resuscytacji krążeniowo-oddechowej należy ułożyć pacjenta na plecach, na twardej i równej powierzchni.

Może to oznaczać konieczność przeniesienia go z łóżka na podłogę czy z pochylonego terenu na płaski. Powinny wykonywać ją tylko osoby, które przeszły odpowiednie szkolenie i dobrze znają technikę uciśnięć, ich miejsce oraz różnicę w resuscytacji dzieci i dorosłych.

Warto znaleźć kurs szkolący w tym zakresie, bo nigdy nie wiadomo, kiedy przyda nam się taka wiedza.

Rodzaje omdleń

Można wyróżnić kilka rodzajów omdleń:

• omdlenia w przebiegu hipotonii ortostatycznej – powtarzające się epizody, podczas których ciśnienie krwi spada w pozycji stojącej. Ich przyczyną mogą być zaburzenia krążenia,
• omdlenia odruchowe – kiedy serce tylko przez chwilę nie dostarcza do mózgu odpowiedniej ilości krwi. Ich przyczyną jest niewłaściwe przekazanie impulsu przez łuk odruchowy, który to z kolei jest fragmentem układu nerwowego. Po takim omdleniu osoba jest w stanie normalnie funkcjonować, wie co się stało i w sposób logiczny odpowiada na zadane pytania,
• omdlenia związane z chorobami naczyń mózgowych,
• omdlenia spowodowane arytmią serca.

Najczęściej spotkać się można z omdleniami odruchowymi, nazywanymi także omdleniami neurogennymi. Omdlenie tego typu opiera się na reakcji odruchowej, powodującej rozszerzenie się naczyń lub bradykardię.

Występują głównie u ludzi młodych, którym nie towarzyszą organiczne choroby serca. Omdlenia odruchowe mogą również pojawiać się u ludzi starszych lub z chorobami organicznymi serca, np.

zwężenie ujścia aorty czy po zawale serca.

Objawami wskazującymi na ten rodzaj omdlenia, są:

• brak objawów chorób serca,
• omdlenie spowodowane niespodziewanym bodźcem,
• omdlenie podczas przebywania w zatłoczonym i gorącym pomieszczeniu,
• omdlenie podczas skrętu głowy lub wskutek ucisku okolicy zatoki szyjnej,
• omdlenie występujące podczas posiłku lub po posiłku.

Omdlenie z drgawkami

Kiedy chory po omdleniu dostaje także drgawek, należy zapewnić poszkodowanemu warunki ograniczające możliwość obrażeń.

Przede wszystkim należy zachować spokój i zapewnić choremu bezpieczeństwo, czyli zabezpieczyć przed upadkiem i wtórnymi urazami.

Należy stabilizować głowę poszkodowanego oraz kontrolować drożność dróg oddechowych i podstawowych funkcji życiowych. Po ustaniu napadu ułożyć poszkodowanego w pozycji bezpiecznej.

Pod żadnym pozorem:

• NIE wkładaj choremu nic twardego między zęby,
• NIE otwieraj na siłę zaciśniętych szczęk,
• NIE powstrzymuj na siłę drgawek,
• NIE podawaj choremu żadnych płynów,
• NIE krępuj ruchów chorego,
• NIE budź chorego od razu po ataku, zapewnij mu spokój!

Omdlenie z drgawkami może być objawem szeregu schorzeń:

• padaczki,
• zaburzeń elektrolitowych, w tym szczególnie wahania sodu i wapnia,