Wiek dojrzewania masz już dawno za sobą, a tymczasem na Twojej twarzy co rusz pojawiają się wypryski? A może bez względu na to, ile wetrzesz w siebie balsamów i kremów, Twoja skóra jest sucha? Jeśli myślisz ‘taka moja uroda’ i machasz na to ręką, jesteś w błędzie – być może Twoje ciało sygnalizuje w ten sposób poważne problemy.
Różnego rodzaju zmiany, odbarwienia, zaczerwienia, uczucie suchości lub swędzenia mogą bowiem świadczyć o schorzeniach samej skóry lub maskować choroby ogólnoustrojowe: począwszy od alergii, przez zakażenia bakteryjne i wirusowe, po poważne kłopoty z tarczycą, wątrobą, a nawet nowotwory. Dlatego nie lekceważ ich, zwłaszcza gdy towarzyszą im dodatkowe dolegliwości.
Nasz krótki przegląd pomoże Ci odkryć potencjalne przyczyny różnego rodzaju nieestetycznych zmian na skórze.
Bielactwo wrodzone jest nieuleczalne, ale naukowcy próbują leczyć nabyte (vitiligo). Zdarza się, że organizm sam sobie z nim radzi. To jednak tylko nieliczne, lekkie przypadki.
Na czym polega? Fragmenty skóry, najczęściej na rękach, dekolcie lub skórze głowy, tracą swój pigment i stają się białe. Choroba może rozwijać się też wewnątrz jamy ustnej i nosa. Pojawia się, gdy melanocyty, czyli komórki odpowiedzialne za produkcję pigmentów, obumierają lub przestają funkcjonować prawidłowo.
Duża częstość rodzinnego występowania bielactwa sugeruje jego podłoże genetyczne1. Prawdopodobnie zmiany depigmentacyjne pojawiają się również pod wpływem promieniowania ultrafioletowego, stresu oksydacyjnego albo urazów fizycznych, ale dokładny mechanizm ich rozwoju nie został dotychczas poznany.
Wiadomo natomiast, że rozległość plam wiąże się ze zwiększonym ryzykiem rozwoju schorzeń z autoagresji. W jednym z badań u osób z ogniskami odbarwień obejmującymi więcej niż 25% powierzchni skóry prawdopodobieństwo wystąpienia choroby autoimmunologicznej tarczycy było 2,31 razy wyższe2.
Co pomaga? Niekiedy pomagają leki immunologiczne, które prowokują wytwarzanie barwnika. Dzięki temu skóra zaczyna przybierać naturalny kolor, ale nie zawsze na stałe. Z kolei podawane miejscowo kortykosteroidy mają liczne skutki uboczne, m.in. zmniejszają grubość skóry i powodują zaburzenia hormonalne3.
Jedną z najnowszych prób leczenia bielactwa są autoprzeszczepy naskórkowe. Zabiegi takie polegają na przeszczepianiu cieniutkich płatków zdrowej skóry na plamy bielacze.
Zgodnie z wolnorodnikową teorią przyczyn bielactwa pomocne może być również przyjmowanie dużej ilości przeciwutleniaczy, takich jak selen, cynk, witaminy C, A i E. U myszy taka mieszanina w połączeniu z zieloną herbatą po 6 miesiącach spowodowała repigmentację skóry w 70% przypadków4.
Łuszczyca zwykła, czyli najczęstsza postać tej choroby, objawia się wykwitem drobnych grudek, które w zależności od nasilenia mogą zlewać się w większe ogniska.
Na czym polega? W normalnie funkcjonującej skórze proces przemiany (rozwoju, dojrzewania i obumierania) komórek trwa 26-28 dni. W łuszczycy skraca się on do ok. 4 dni, co powoduje, że naskórek ma objętość 4-6 razy większą niż u osób zdrowych5. To dlatego na ciele tworzy się warstwa martwych komórek w postaci twardych łusek.
Nie wiadomo jednak, jaka jest bezpośrednia przyczyna ich pojawienia się.
Największą rolę przypisuje się czynnikom genetycznym, ale atak łuszczycy powodują zwykle czynniki zewnętrzne, takie jak infekcje (paciorkowcowe gardła lub górnych dróg oddechowych), niektóre leki (w tym beta-blokery i niesteroidowe leki przeciwzapalne – NLPZ), stres, niewłaściwa dieta (bogata w białko, ostre przyprawy i żywność wysokoprzetworzoną) oraz alkohol i papierosy, które dodatkowo nasilają objawy6.
Co pomaga? Leczenie polega na usunięciu łuski za pomocą preparatów keratolitycznych. Następnie na oczyszczoną skórę nakłada się maści – cygnolinę, dziegcie oraz pochodne witaminy D.
Niekiedy stosuje się maści sterydowe i leki immunosupresyjne, które działają na układ odpornościowy (np. cyklosporynę) lub pochodne witaminy A (tzw. retinoidy). Skuteczna jest też fototerapia, czyli naświetlanie UVA, przed którym przyjmuje się preparaty światłouczulające.
Potrzeba ok. 20 zabiegów 2-3 razy w tygodniu, by osiągnąć efekt leczniczy.
Miejscowo do gojenia ran stosuje się również rośliny o właściwościach przeciwzapalnych i przeciwwysiękowych (takie jak glistnik jaskółcze ziele i koniczyna czerwona) oraz oleje (konopny, lniany i z awokado), które zapobiegają nawrotom7.
Atopowe zapalenie skóry (AZS) dotyczy nawet 20% ludzi na całym świecie. Zwykle pojawia się u niemowląt, ale zdarza się, że daje o sobie znać znacznie później. Mogą towarzyszyć mu inne choroby atopowe, np. astma oskrzelowa, alergiczny nieżyt nosa lub alergia pokarmowa.
Na czym polega? Choroba jest jedną z postaci atopii, czyli genetycznie uwarunkowanej skłonności do nadmiernej i niekontrolowanej produkcji immunoglobuliny E, która powoduje natychmiastową reakcję alergiczną8. W przypadku AZS na złożone interakcje genetyczne, środowiskowe i immunologiczne nakładają się defekty bariery naskórkowej.
W ich wyniku najpierw pojawia się dręczące swędzenie, skóra robi się sucha, a potem w zgięciach kończyn widoczne są czerwone krostki.
Nasilenie tych objawów mogą powodować alergeny powietrznopochodne (sierść zwierząt, karaluchy, roztocza kurzu domowego, pleśnie i pyłki roślin), niektóre pokarmy (np.
krowie mleko i jajka), czynniki klimatyczne, stres, gospodarka hormonalna, papierosy i mikroorganizmy.
Co pomaga? W AZS najlepsze wyniki daje stosowanie aktywnych emolientów z ceramidami, ponieważ to ich niedobór jest u pacjentów największy9. Ważne są również wysokonienasycone kwasy tłuszczowe, flawonoidy, mocznik oraz glicerol, dzięki którym po każdym zastosowaniu emolientu następuje uszczelnienie bariery naskórkowej. Trwała poprawa wymaga jednak 2-4 tygodni systematycznego leczenia.
Objawy AZS łagodzi się również maściami z glikokortykosteroidami, których nie należy nakładać na rany sączące – w ich przypadku sprawdzi się lżejsza formuła, np. spray. W leczeniu stosuje się również fototerapię, głównie UVB, i alergenową immunoterapię swoistą (specific alergen immunotherapy – SIT).
Aby uniknąć podrażnienia skóry, przy AZS nie używaj zapachowych kosmetyków i pierz w proszkach dla alergików. Unikaj też basenów z chlorowaną wodą oraz zakurzonych i zadymionych pomieszczeń. Możesz wypróbować suplementy z witaminami D lub E – wstępne badania sugerują ich potencjalną skuteczność w leczeniu AZS10.
Na tropie winnego
Zmiany na skórze mogą świadczyć o chorobie różnych narządów. Dlatego pomocne są badania krwi, które pozwalają wykryć kłopoty z tarczycą, wątrobą, nerkami oraz choroby weneryczne, które także mogą być przyczyną wykwitów skórnych.
Tarczyca na cenzurowanym
Gdy bez wyraźnej przyczyny odczuwasz świąd całego ciała, Twoje włosy są łamliwe i wypadają, a skóra na łokciach i kolanach stała się szarawa lub brązowa – to znak, że powinnaś zbadać tarczycę. Tak bowiem objawia się niedoczynność tego gruczołu. W przypadku jego nadczynności świądowi skóry towarzyszą czerwone plamy na łydkach i na stopach.
Alarm – cukrzyca!
Częstym objawem sygnalizującym to schorzenie jest suchość skóry i jej pękanie, zwłaszcza na piętach, czasem też rogowacenie naskórka w innych miejscach, np. na palcach rąk.
Leniwe nadnercza
Niedoczynność tych gruczołów może się objawiać wzmożoną pigmentacją skóry i błon śluzowych. U chorych pojawiają się brunatne przebarwienia na kolanach, łokciach, zgięciach i grzbietach dłoni.
Strajk wątroby
Wysypka na korpusie oraz nasilony świąd skóry mogą być pierwszym sygnałem marskości wątroby. Czasem towarzyszy im widoczne zaczerwienienie skóry dłoni.
Trądzik wbrew pozorom wcale nie jest tylko defektem estetycznym, ale również chorobą wymagającą leczenia. W przeciwnym razie może pozostawić na skórze trwałe blizny.
Na czym polega? Ma 3 postaci11. Pierwsza to zaskórniki, potocznie nazywane wągrami, które wyglądają jak białawe lub czarne punkciki i pojawiają się na twarzy, ramionach, dekolcie czy plecach, czyli w miejscach nagromadzenia gruczołów łojowych. Grudki i krostki to średnio nasilona postać trądziku.
Na skórze widać wypukłe, czerwonawe zmiany, które świadczą o rozwoju stanu zapalnego wokół gruczołów łojowych. W trzecim stadium choroby na skórze widoczne są guzki o sinoczerwonej barwie, wypełnione ropą.
Zakażenie obejmuje już głębsze warstwy skóry, a głębokie cysty pozostawiają trwałe blizny.
U osób dorosłych przyczyną trądziku może być zepsuty ząb lub długotrwałe zapalenie przyzębia. Wypryski pojawiają się wtedy najczęściej w okolicy ust, na brodzie i kościach szczęki. U kobiet choroba może być następstwem zespołu policystycznych jajników lub zaburzeń hormonalnych (zaostrzających też objawy), dlatego warto odwiedzić nie tylko dermatologa, ale też ginekologa.
Co pomaga? W łagodnych postaciach trądziku najczęściej stosowane są jedynie retinoidy (głównie tretynoina, izotretynoina i retinaldehyd), nadtlenek benzoilu oraz kwas azelainowy12. Leczenie trwa nawet kilka miesięcy. Niestety może powodować skutki uboczne, np. podrażniać skórę i zwiększać jej wrażliwość na światło.
Można wypróbować również terapię ozonową – zabiegi w gabinetach kosmetycznych dostarczają skórze dawkę kwasów omega, likwidują stany zapalne, regenerują i ograniczają wydzielanie sebum, a stosowane samodzielnie oliwki przedłużają te efekty. Zaletą mieszaniny tlenowo-ozonowej są właściwości antyseptyczne, dezynfekujące i antybakteryjne, dzięki którym oliwka z takim dodatkiem przyspiesza gojenie.
Przy bardziej zaawansowanym trądziku stosuje się doustne antybiotyki (tetracykliny i makrolidy), a w szczególnie ciężkich przypadkach – doustną izotretinoinę.
Wówczas należy przeprowadzać okresowe badania krwi na stężenie enzymów wątrobowych i poziom lipidów trzustkowych.
Tabletki z izotretinoiną mogą też powodować samoistne poronienia, a ponieważ ryzyko wad rozwojowych u dziecka wynosi 20%, w przypadku zajścia w ciążę podczas kuracji wskazana jest aborcja13.
Warto również zwrócić uwagę na jadłospis. Wskazane są lekka dieta nieobciążająca wątroby oraz wykluczenie alkoholu.
Opryszczka, zwana potocznie zimnem, najczęściej występuje pod postacią swędzących pęcherzyków podciękniętych limfą, widocznych na linii warg.
Gdy podobne wykwity pojawią się na skórze lub narządach płciowych, to znak, że dopadła nas jedna z chorób wirusowych: ospa, półpasiec lub opryszczka narządów płciowych, wywołana przez wirusa HSV-2, kuzyna opryszczki wargowej (HSV-1)14.
Na czym polega? Wirusy odpowiedzialne za te przypadłości po pierwszym zachorowaniu (zwykle w dzieciństwie) pozostają uśpione w naszym organizmie.
Nawet 80% ludzi nosi w sobie wirusy HSV! Aktywują się one, gdy jesteśmy zestresowani lub przemęczeni, czy po prostu mamy obniżoną odporność.
Co więcej, bardzo łatwo dochodzi do ich rozprzestrzeniania – wystarczy pocałunek czy napicie się z tej samej butelki co osoba chora, by się od niej zarazić.
Co pomaga? Objawy opryszczki łagodzi wczesne podanie leków przeciwwirusowych. Spośród nich zarówno w profilaktyce, jak i terapii najczęściej stosuje się acyklowir, który wykazuje bardzo dobrą skuteczność, gdy podany jest we wstępnej fazie choroby15.
W żadnym wypadku nie wolno rozdrapywać czy wyciskać zawartości pęcherzyków – to prowadzi do rozsiania wirusa. Ważne jest również podniesienie ogólnej odporności. Jeśli czujesz się osłabiona, sięgnij po produkty zawierające cynk oraz witaminy C i z grupy B.
Rumień na skórze to medyczna nazwa zaczerwienienia o wyraźnie zaznaczonych brzegach, które może mieć kilka przyczyn.
Na czym polega? Jeśli zaczerwieniona plamka wielkości ok. 5-7 cm zaczyna się rozlewać i rozrastać na skórze, a przy tym nie jest bolesna – najprawdopodobniej mamy do czynienia z rumieniem wędrującym. Jest to charakterystyczny objaw boreliozy przenoszonej przez kleszcze16. Nie zniknie, póki nie zostanie wyleczona choroba z Lyme.
Jeśli bolesne, żywoczerwone guzy umiejscowione są zwłaszcza na przedniej powierzchni podudzi, prawdopodobnie oznaczają rumień guzowaty – najczęstszą postać zapalenia tkanki podskórnej17. Może on być efektem przebytej infekcji czy choroby układowej albo stosowania hormonalnych środków antykoncepcyjnych, salicylanów i innych leków.
Natomiast gdy zaczerwienienie pojawia się na twarzy i dłoniach, a towarzyszą mu m.in. biegunka, otępienia, osłabienie, bezsenność i agresja, możesz mieć do czynienia z tzw. rumieniem lombardzkim. Choroba ta znana jest też jako pelagra, a wywołuje ją niedobór witaminy B3 (PP)18.
Co pomaga? W przypadku pelagry kluczowe jest uzupełnienie niedoborów poprzez podawanie wysokich dawek witaminy PP. Znajdziesz ją w drożdżach, rybach, mięsie, wątrobie, pełnych ziarnach, migdałach, fistaszkach, awokado i suszonych daktylach. Warto także jeść przetwory mleczne oraz jaja. Czasem pelagra jest spowodowana ogólną awitaminozą. Wtedy trzeba uzupełniać jeszcze witaminę A i C.
Inne postaci rumienia wymagają przede wszystkim wizyty u lekarza, diagnostyki i leczenia choroby, która leży u ich podłoża. Do tego czasu można stosować leki przeciwzapalne.
Ostuda, zwana też melasmą, objawia się brązowymi, symetrycznymi plamami na policzkach i czole, rzadziej na karku lub górnej wardze. Nie towarzyszy im stan zapalny. Zazwyczaj schorzenie to dotyka kobiet, zwłaszcza w okresach zmian hormonalnych (podczas ciąży lub menopauzy)19.
Na czym polega? Ostuda powstaje w wyniku nadprodukcji melaniny, która może wynikać z szeregu przyczyn: od nadmiernego opalania, przez zaburzenia hormonalne, po długotrwałe zażywanie leków (przeciwbólowych, kardiologicznych). Pewne znaczenie mogą mieć również choroby tarczycy, choć badania w tym zakresie nie są jednoznaczne20.
Ryzyko ostudy wzrasta po ekspozycji na promieniowanie słoneczne. Dlatego, stosując antykoncepcję hormonalną, cytostatyki, leki moczopędne, a nawet niektóre rośliny (dziurawiec, nagietek, bergamotkę, arnikę, oset, mniszek lekarski czy chryzantemę), należy unikać opalania.
Co pomaga? Jeśli masz tendencję do pojawiania się przebarwień lub stosujesz wymienione leki, najlepiej zrezygnuj z kąpieli słonecznych, a na twarz i odsłonięte części ciała nakładaj kremy z wysokim filtrem.
Przy powierzchownej ostudzie sprawdzą się peelingi oraz preparaty złuszczające i rozjaśniające z hydrochinonem, kwasem azaleinowym, glikolowym lub kojowym i retinoidami.
Plamy możesz też smarować sokiem z cytryny lub ogórka – zawierają one rozjaśniające cerę kwasy organiczne i witaminę C.
W przypadku trwałych przebarwień możesz rozważyć leczenie laserowe lub zastrzyk z arbutyną, która hamuje wytwarzanie melaniny.
Przesuszona skóra z czasem staje się szorstka i traci elastyczność, a naskórek pęka i nadmiernie się łuszczy. Objawy te mogą być efektem schorzeń dermatologicznych (jak AZS czy łuszczyca), chorób ogólnoustrojowych (niedoczynności tarczycy lub niewydolności nerek) albo starzenia się organizmu21.
Na czym polega? Na stopień nawilżenia skóry wpływa wiele czynników, m.in. niedobory żywieniowe (zwłaszcza witaminy A), długotrwałe przebywanie w pomieszczeniach klimatyzowanych lub kontakt z drażniącymi związkami. Wszystko to powoduje zaburzenia procesów wiązania wody w naskórku i jego złuszczania.
Zazwyczaj dochodzi do naruszenia lipidowej koperty rogowej (element bariery naskórkowej), naturalnego czynnika nawilżającego (ang. natural moisturizing factor, NMF) lub zewnątrzkomórkowego płaszcza hydrolipidowego (zwanego cementem międzykomórkowym) – to niedobór powierzchniowych lipidów lub NMF jest najczęstszą przyczyną nadmiernej suchości22.
Obniża on zdolność wiązania wody w skórze i zwiększa wskaźnik jej utraty.
Co pomaga? Przede wszystkim codziennie pij co najmniej 2 l niegazowanej wody i kontroluj poziom wilgotności w pomieszczeniach – powinien wynosić 70-95%.
Wypróbuj też tłoczone na zimno i nierafinowane roślinne oleje ze słonecznika, pestek winogron, lnu, kiełków pszenicy i wiesiołka. Szukaj kosmetyków z gliceryną, mocznikiem i ceramidami. Zadbaj też, by w Twojej diecie nie zabrakło ‘witaminy młodości’ (A) i antyoksydacyjnej E. Znajdziesz je w ciemnopomarańczowych owocach, tłuszczach roślinnych, orzechach i pestkach dyni.
8 faktów na temat uczulenia na słońce
strona główna Blog Okiem specjalisty 8 faktów na temat uczulenia na słońce
Ładna, ciemna opalenizna to często wyznacznik tego, że wakacyjna pogoda dopisała. To właśnie latem skóra podlega szczególnej ekspozycji na promieniowanie UV. Różne schorzenia, kosmetyki, leki, perfumy, a nawet określone typy karnacji mogą być przyczyną nadwrażliwości na światło słoneczne i w związku z tym będą potęgować nieprzyjemne objawy alergii. Warto więc zdawać sobie sprawę z pewnych faktów na temat uczelnia na słońce i wiedzieć, jak można z nim walczyć.
Czym jest alergia na słońce?
Alergia, czy też uczulenie na słońce to dość potoczne określenie używane w przypadku zmian skórnych powodowanych przez światło słoneczne.
Klasyfikacja i rozróżnienie tego typu schorzeń jest bardzo szerokie. Jednak dolegliwości pojawiające się pod wpływem promieniowania zalicza się do jednej grupy chorobowej zwanej Fotodermatozą.
Szacuje się, że występuje ona u ok. 4% Polaków.
Co wywołuje uczulenie na słońce?
Jedyną przyczyną alergii na słońce, wcale nie jest samo promieniowanie.
Uczulenie może mieć podłoże zaburzeń genetycznych lub metabolicznych, spowodowanych niedoborami konkretnych enzymów, które determinują wiele procesów biochemicznych organizmu.
Przyczyną uczulenia na słońce mogą być także reakcje fototoksyczne i fotoalergiczne, powodowane przez składniki leków, kosmetyków, czy wód toaletowych. Podobne efekty mogą się pojawić po zażyciu leków profilaktycznych np. antymalarycznych.
Objawy uczulenia na słońce
Objawy uczelnia na słońce są łatwo zauważalne, dzięki czemu szybko można zacząć je zwalczać. Pojawiają się zazwyczaj w okresie 12-24 godzin od momentu styczności ze światłem słonecznym. Czasem jednak występują dopiero po 48 godzinach, a czasem już nawet po kilku minutach.
Zmiany skórne zajmują głównie miejsca odsłonięte i wystawione na działanie promieni słonecznych. Na ogół jest to twarz, szyja, dekolt, czy przedramiona. Wówczas można dostrzec rumienie, swędzące grudki, czy pęcherzyki. Są one charakterystyczne zwłaszcza dla świerzbiączki letniej oraz opryszczki letniej.
Podobne objawy występują także przy pokrzywce słonecznej, z tą różnicą, że bąble przybierają większe rozmiary.
Poważniejsze zapalenia skóry powodowane promieniowaniem słonecznym to różnego rodzaju wypryski – bardzo ciężkie fotodermatozy o ostrym lub podostrym przebiegu.
Wówczas mamy do czynienia z rumieniem, pęcherzem i obrzękiem. Zmiany te poza tym, że zajmują twarz, ręce oraz kark, to mogą rozprzestrzeniać się również na inne części ciała.
W niektórych przypadkach zauważalne jest bliznowacenia oraz przebarwienia skóry.
Gdzie i jak leczyć uczulenie na słońce?
To zależy, z jakiego rodzaju uczuleniem mamy do czynienia. Nawet jeśli alergia nie jest dokuczliwa i objawia się niewielką wysypką, to nie należy jej bagatelizować i zgłosić się przynajmniej do lekarza internisty.
Z kolei, jeśli ma się do czynienia z uciążliwymi wypryskami, czy pęcherzami to zdecydowanie potrzebna będzie pomoc specjalisty dermatologa lub alergologa. Jeśli zmiany skórne wywołują reakcje fototoksyczne, czy fotoalergiczne to leczenie polega na wyeliminowaniu czynnika wywołującego objawy. Z kolei do leczenia wyprysków stosuje się m.in.
beta-karoten oraz naświetlanie małymi dawkami UVA. W zależności od postawionej diagnozy lekarz może zalecić stosowanie odpowiednich leków bądź zabiegów.
Kto jest bardziej narażony na uczulenie słoneczne?
Nie każdy w taki sam sposób reaguje na działanie promieni słonecznych. Dlaczego? Zależy to na ogół od dwóch czynników, mianowicie – od posiadanych schorzeń oraz od fototypu skóry.
Osoby cierpiące na bielactwo pozbawione naturalnego filtra UV, czyli melaniny są szczególnym przypadkiem, który cierpi z powodu słońca. Także pacjenci ze schorzeniami metabolicznymi, toczeniem rumieniowatym, czy rumieniem lombardzkim tzw.
pelagra są bardziej narażeni na promieniowanie.
Należy także wiedzieć, że wyróżnia się 6 fototypów skóry. Każdy ma inny poziom absorpcji światła słonecznego. W zależności od typu karnacji reakcja skóry na promieniowanie UV będzie różna.
Fototypy I, II oraz III, czyli kolejno celtycki, północnoeuropejski i środkowoeuropejski wykazują największą nadwrażliwość. Przy tego typu karnacji po kontakcie z promieniowaniem UV mogą występować zaczerwieniania i podrażnienia.
Z kolei Fototypy IV, V i VI, czyli kolejno południowoeuropejski, azjatycko-arabski i afrykański mają dużą ilość melaniny, w związku z tym ich skóra nie ulega poparzeniom.
Uczulenie na słońce a solarium
Leczenie alergii na słońce w dużej mierze polega właśnie na unikaniu nie tyle samego słońca, a promieniowania UV w ogóle. W związku z tym korzystanie z solarium jest niedozwolone w przypadku nadwrażliwości skóry na słońce.
Już jedna wizyta w kabinie może wywołać ostre objawy alergii. Ponadto niekorzystny wpływ solarium na skórę w takiej sytuacji będzie jeszcze większy i znacznie przyspieszy jej fotostarzenie.
Może dojść również do przesuszenia skóry, rogowacenia naskórka, pękania naczynek, czy przedwczesnego powstania głębokich zmarszczek.
Składniki fotoalergizujące to te substancje, które powodują nadwrażliwość skóry na promieniowanie słoneczne.
Można je spotkać w kosmetykach, perfumach, środkach przeciwsłonecznych, a nawet w lekarstwach, czy antybiotykach.
Jeśli po kontakcie ze słońcem miewamy zmiany skórne, warto sprawdzić, czy stosowane kremy, balsamy, czy mgiełki do ciała nie zawierają przypadkiem poniższych fotoalergenów:
- alkohol,
- kwas AHA i BHA,
- witamina A,
- olejki eteryczne,
- olejek lawendowy,
- olejek cytrynowy,
- środki przeciwbakteryjne.
Podsumowanie
Jeśli miewamy problemy z uczuleniem na słońce, warto zdiagnozować jego przyczyny i rozpocząć leczenie. Z kolei w przypadku fototypów skóry I, II, III należy unikać nasłonecznionych miejsc oraz solarium. Spacerując, warto wybierać zacienioną stronę chodnika, czy w ogóle zacienione parki i deptaki.
Jeśli jednak pojawią się pierwsze objawy alergii na słońce, można spróbować je zwalczyć domowymi sposobami, robiąc np. okłady ze zsiadłego mleka, czy z zielonego ogórka. Jeśli zmiany skórne nie ustępują i są uciążliwe, nie należy zwlekać z wizytą u lekarza.
Odkładanie leczenia w tej sytuacji może prowadzić do nieodwracalnych przebarwień, czy nieestetycznych blizn.
BIbliografia:http://www.radoslawspiewak.net/edu2009-01.pdf
Co to jest pelagra? Przyczyny i objawy rumienia lombardzkiego
Fot: Zerbor / fotolia.com
Pelagra, inaczej rumień lombardzki czy choroba 3D, spowodowana jest brakiem witamin z grupy B, a zwłaszcza B3. Do lat 30. XX w. była śmiertelną chorobą. Obecnie rozpoznawana jest w krajach zagrożonych głodem, ale i regionach wysoko rozwiniętych jako konsekwencja choroby alkoholowej.
Na początku XVIII w., po imporcie kukurydzy do Europy, w Hiszpanii wybuchła epidemia pelagry, która szerzyła się tam, gdzie roślina ta była podstawą wyżywienia, a dieta uboga była w witaminy z grupy B.
Co to jest pelagra?
Pelagra to choroba spowodowana awitaminozą niacyny, nazywanej też witaminą PP (ang. pellagra preventive factor – czynnik zapobiegający pelagrze). Nazwa choroby pochodzi od łacińskiego określenia „pella agra”, co oznacza szorstką skórę.
Znana jest także pod nazwą rumień lombardzki. W Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10 pelagrę określono jako niedobór niacyny (E52).
Nie jest ona wyłącznie wynikiem niedoboru witaminy B3, ale bywa spowodowana poliawitaminozą, gdy towarzyszy jej też niedobór innych witamin z grupy B, a także C i A.
Rumień lombardzki został opisany po raz pierwszy w 1735 r. przez Gaspara Casala, który zwrócił uwagę na silną zależność między spożywaniem kukurydzy, która jest uboga w niacynę i niewystarczającej ilości mięsa a rozwojem epidemii pelagry. W 1926 r.
Joseph Goldberger sformułował hipotezę, że przy pelagrze występuje niedobór witaminy nazwanej przez niego PP. Do lat 30. XX w. była chorobą śmiertelną. Nadal rozpoznawana jest w Indiach, Chinach i większości państw Afryki z powodu niedożywienia.
Jej przypadki zdarzają się także w wysokorozwiniętych krajach, jako skutek choroby alkoholowej.
Rozwój pelagry determinowany może być ponadto zaburzoną przemianą TRP w niacynę, za co odpowiadać może m.in.
zespół rakowiaka, choroba Hartnupów (zaburzenie wchłaniania tryptofanu w jelitach, jak i jego wychwytu zwrotnego w nerkach), nowotwory wywodzące się z komórek wewnątrzwydzielniczych, choroba Crohna i stany po leczeniu gruźlicy izoniazydem.
Pelagra nasila się wiosną i latem, gdyż zaliczana jest do grona fotodermatoz endogennych (uwarunkowane genetycznie lub powstałe na skutek niedoboru witamin).
Jakie objawy wywołuje pelagra?
Charakterystyczne w przebiegu pelagry objawy stanowią:
- stan zapalny skóry (łac. dermatitis) rozwijający się symetrycznie, zwłaszcza na odsłoniętych częściach ciała, szczególnie w obrębie skóry twarzy, na grzbietach dłoni, przedramionach (rękawice pelagry) i szyi (naszyjnik Cassala); skóra staje się gęstsza, ciemniejsza i narażona na infekcje bakteryjne;
- otępienie (łac. dementia), czyli znaczne obniżenie sprawności umysłowej będące konsekwencją zaburzenia czynności ośrodkowego układu nerwowego;
- biegunka (łac. diarrhoea), czyli zwiększona częstotliwość wypróżnień (co najmniej 3 razy na dobę) i ilości wydalanego dziennie stolca (przynajmniej 200 g), czemu towarzyszy zmiana konsystencji stolca na płynną lub półpłynną oraz inne objawy ze strony przewodu pokarmowego, jak zapalenie błony śluzowej przewodu pokarmowego.
Na podstawie powyższych objawów rumień lombardzki określa się mianem choroby 3D (dermatitis, dementia, diarrhoea).
Pelagra powodować może ponadto: osłabienie, bezsenność, agresję, skurcze mięśni całego ciała, epizody zaburzeń świadomości, ataksję (zaburzenia koordynacji ruchów ciała), jasnoczerwone zabarwienie języka tzw.
język truskawkowy, apatię, bóle i zawroty głowy, przewlekłe zmęczenie, zaniki pamięci, nudności, wymioty, zaburzenia koncentracji, drażliwość, wybuchy złości, nadmierne pobudzenie, choroby skórne przybierające postać pigmentowej wysypki, rumienia, egzemy, pęcherzy, trądziku, zapalenie języka czy jamy ustnej, owrzodzenie warg, wypadanie włosów, uczucie odrętwienia, skurcze kończyn, problemy z chodzeniem, niedokrwistość, astmę oskrzelową i podwyższone stężenie glukozy we krwi.
Pelagra leczenie
Leczenie pelagry polega na suplementacji witaminą PP. Dzienne zapotrzebowanie na niacynę szacowane jest na 15–20 mg.
Jej doskonałym źródłem są: mięso drobiowe, podroby (nerki, wątroba), ryby, warzywa strączkowe (fasola, groch), kasza i otręby pszenne, grzyby, a zwłaszcza drożdże, mleko, warzywa o zielonych liściach, kawa, herbata, migdały, orzechy ziemne i masło orzechowe, brzoskwinie, banany i suszone daktyle. Zastosowanie w leczeniu pelagry mają ponadto: pyłek pszczeli, sok i miąższ aloesowy, lucerna.
W sprzedaży dostępne są suplementy diety stosowane przy niedoborze witaminy PP. Preparaty wykorzystywane w jego leczeniu dzieli się na:
- krystaliczne – o natychmiastowym uwalnianiu niacyny (IR), która jest szybko absorbowana i wydalana, szczytowe stężenie osiągane jest w czasie 30–60 minut po przyjęciu doustnym, preparat zażywany jest codziennie w kilku dawkach;
- o długotrwałym i kontrolowanym uwalnianiu niacyny (LA), które charakteryzują się opóźnioną absorpcją, czas uwalniania witaminy wynosi zazwyczaj do ponad 12 godzin, jest bardzo wolno metabolizowana;
- o przedłużonym uwalnianiu niacyny (ER lub PR), które absorbowane są przez 8–12 godzin, przyjmowane raz dziennie na noc.
Niestety ich zażywanie wiąże się ze skutkami ubocznymi. Najczęstszymi działaniami niepożądanymi są: uderzenia gorąca, nagłe zaczerwienienie, uczucie mrowienia i swędzenie twarzy, ramion i klatki piersiowej w wyniku rozszerzenia się skórnych naczyń krwionośnych.
Bibliografia:
- Garza C., Niacin, W: Pitkin R.M., Dietary Reference Intakes: Thiamin, Riboflavin, Niacin, Vitamin B-6, Vitamin B-12, Pantothenic Acid, Biotin, and Choline, Washington, National Academy Press, 1998, s. 123–149.
- Piepho R.W. The pharmacokinetics and pharmacodynamics of agents proven to raise high-density lipoprotein cholesterol, „ American Journal of Cardiology”, 2000, 86, s. 35–40.
- Nagalski A., Bryła J., Zastosowanie niacyny w terapii, „Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej”, 2007, 61, s. 288–302.
- Bryan C.S., Mull S.R., Pellagra Pre-Goldberger: Rupert Blue, Fleming Sandwith, and The ‘Vitamine Hypothesis’, “Transactions of the American Clinical and Climatological Association”, 2015, 126, s. 20–45.
- Bańkowski E., Biochemia. Podręcznik dla studentów uczelni medycznych, Wrocław, Urban & Partner, 2009.
- Śpiewak R., Szewczyk K., Fotodermatozy: Choroby skóry prowokowane przez światło, W: Olszański R., Ochrona Zdrowia Wojsk w Tropiku, Gdynia, Wydawnictwo Polskiego Towarzystwa Medycyny i Techniki Hiperbarycznej, 2008, s. 120–133.
- Serviansky T.H., Moreno Coutiño G., Arenas R., Galván Martínez I.L., Pellagra: More than a medical chronicle to tell, „ Dermatología CMQ”, 2012, 10(3), s. 191–197.
- Aleksandrowicz J., Gumowska I., Kuchnia i medycyna, Warszawa, Wydawnictwo Watra, 1986.
Czy artykuł okazał się pomocny?
Pelagra | Neuropsychologia.org
Pelagra, zwana też rumieniem lombardzkim, jest chorobą niedoborową spowodowaną niedostatkiem witaminy B3, zwanej też niacyną, witaminą PP i kwasem nikotynowym. Jest substancją rozpuszczalną w wodzie i składnikiem wielu koenzymów.
Niacynę dostarczamy z pożywieniem lub może być endogennie wytwarzana z tryptofanu w obecności witaminy B2 i B6. W organizmie człowieka, niacyna pełni bardzo ważne role – m.in. uczestniczy w przemianie węglowodanów do glukozy, metabolizmie tłuszczów i białek.
Warunkuje też prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego, wydzielanie hormonów płciowych i związanych ze stresem oraz poprawia funkcjonowanie układu krążenia i obniża poziom „złego” cholesterolu [1].
Nazwa choroby pochodzi od włoskiego wyrażenia „pelle agra”, gdzie „pelle” oznacza „skóra”, „agra” – „szorstka”. Po raz pierwszy została opisana przez Gaspera Carsala w 1735 r. jako stan chorobowy polegający na współwystępowaniu zapalenia skóry, biegunki i objawów demencji.
Zaobserwował wtedy związek pomiędzy dużym spożyciem importowanej kukurydzy, a wystąpieniem objawów chorobowych wśród miejscowej biedoty, w której jadłospisie zabrakło mięsa [2].
Przyczyny pelagry
Dzienne zapotrzebowanie dorosłego człowieka na niacynę wynosi około 15–20 mg.
Do jej niedoboru dochodzi na skutek niewystarczającego spożywania produktów bogatych w tą witaminą (drożdże, zboża, mięso, ryby, wątroba, mleko, orzeszki ziemne [3], warzywa strączkowe, kawa i herbata [1]) lub niedostatecznej podaży źródeł tryptofanu (mięso, mleko). Warto wiedzieć, że około połowa dziennego zapotrzebowania niacyny może pochodzić z tryptofanu [3].
Oprócz błędów dietetycznych, w etiologii niedoboru niacyny odgrywają też zespoły złego wchłaniania w przebiegu np. choroby Hartnupów, alkoholizmu, choroby Crohna, w stanach po leczeniu gruźlicy izoniazydem.
Niedobór niacyny bywa też skutkiem nieprawidłowości w przekształcaniu tryptofanu do niacyny (proces ten zachodzi w wątrobie).
Choroba częściej występuje wśród populacji ludzi spożywających dużo kukurydzy (która jest uboga w niacynę i tryptofan) [3], pacjentów z jadłowstrętem psychicznym, niedożywionych, nosicieli wirusa HIV, czy też zmagających się z marskością wątroby, cukrzycą i nowotworami [4, 5, 6, 7].
- Objawy pelagry i diagnostyka
- Parestezje
- Możliwości leczenia
Można je podzielić na trzy grupy: dotyczące układu pokarmowego, objawy skórne i zaburzenia ze strony układu nerwowego. Do symptomów z pierwszej grupy zaliczamy: brak łaknienia i jadłowstręt, zaburzenia jelitowe (biegunka i zaparcia) oraz zapalenie języka [1, 3]. Ważnym objawem jest zapalenie języka z towarzyszącym obrzękiem i tkliwością. Język jest żywo zaczerwieniony i gładki (z zanikiem brodawek). Usta, język i dziąsła są bolesne i mogą się łuszczyć [8] Początkowo zmiany skórne mogą przypominać oparzenie słoneczne na odsłoniętych częściach ciała, ale trzeba wiedzieć, że już stanowią objaw ciężkiego niedoboru [3]. Obserwowane są także pęcherze, a później zgęstnienie skóry i jej przebarwienia. Zmiany najczęściej lokalizują się na grzbietach rąk i stóp oraz przedramionach i podudziach. Na twarzy przybierają kształt motyla (zajmują bowiem policzki, grzbiet nosa, czoło). Zmiany w obrębie szyi określane są mianem naszyjnika Carsala. Okolica moszny i krocza oraz miejsca narażone na ucisk również bywają zmienione chorobowo [9]. Wczesnymi objawami neuropsychiatrycznymi są: apatia i łagodna depresja, które mogą pozostać niezauważone. Do objawów neurologicznych zaliczamy osłabienie napięcia mięśniowego, które przyczynia się do zaburzeń chodu, a także parestezje (czucie opaczne) i wrażenia pieczenia na skórze. Może wystąpić ataksja i neuropatia obwodowa. Obserwuje się też bóle głowy, splątanie i wyraźne zmiany w stanie psychicznym pacjentów (lęk, dezorientacja, urojenia, psychozy, niepokój, napięcie, rozdrażnienie, możliwe otępienie). Nieleczony niedobór niacyny może doprowadzić do śmierci [1, 8]. W ustaleniu diagnozy może być pomocne wykonanie testu z niacyną. Poprawa stanu pacjenta po jej podaniu może przesądzić o rozpoznaniu. Potwierdzeniem niedoboru niacyny jest także stwierdzenie niskiego poziomu tej witaminy we krwi, a także obniżonych wartości dinukleotydu nikotynamido-adeninowego (NAD+ i NADP+). Bardziej czułym okazuje się jednak badanie wysokosprawnej chromatografii cieczowej metabolitów niacyny w moczu [10].
Pelagra może być leczona doustnymi i pozajelitowymi preparatami niacyny oraz nikotynamidu. Wskazana jest także dieta z uwzględnieniem produktów spożywczych bogatych w niacynę i tryptofan.
W przypadku pelagry pierwotnej poprawa jest już widoczna po około dwóch dniach. Leczenie pelagry wtórnej może być trudniejsze i długotrwałe z uwagi na konieczność opanowania jej przyczyn (które mogą być nieodwracalne).
Suplementowanie pozostałych witamin z grupy B również jest wskazane w celu usprawnienia wytwarzania niacyny z tryptofanu.
Jeśli u alkoholików uzupełniane są niedobory tiaminy i pirydoksyny bez niacyny, wówczas istnieje duże ryzyko pogorszenia się stanu neurologicznego i rozwinięcia się alkoholowej encefalopatii pelagrowej.
Ponadto należy chronić skórę przed promieniami słonecznymi oraz zadbać o właściwą pielęgnację (emolienty). W przypadku zapalenia języka i trudności w połykaniu trzeba rozważyć podawanie posiłków płynnych lub gładkich papek o niedrażniącej temperaturze. W przypadku ciężkich postaci niedoboru niacyny wskazane jest leczenie spoczynkowe w łóżku.
Pelagra, czyli rumień lombardzki wynika z niedoboru witaminy B3: objawy, leczenie
Pelagra określana także jako rumień lombardzki to choroba wynikająca z niedoboru witaminy B3. Nazwa pelagra pochodzi od jednego z objawów choroby i oznacza szorstką skórę. Jeszcze do lat 30.
XX wieku pelagra była chorobą śmiertelną, obecnie występuje przede wszystkim w rejonach świata zagrożonych głodem.
Jednak jej przypadki znane są także w krajach rozwiniętych, gdzie dotyczy osób cierpiących z powodu choroby alkoholowej.
Objawy pelagry
Wśród objawów pelagry wymienić można:
- zapalenie skóry dotyczące przede wszystkim odsłoniętych części ciała – twarz oraz dłonie,
- choroby skórne takie jak: egzema, trądzik, owrzodzenie warg, przebarwienia, zwiększona wrażliwość na działanie światła słonecznego, obrzęki skórne, rumienie i pęcherze skórne oraz wypadanie włosów,
- wysypka pigmentacyjna pojawiająca się symetrycznie na skórze narażonej na działanie promieni słonecznych,
- podwyższone stężenie glukozy we krwi,
- nudności i wymioty,
- zaparcia oraz biegunki, a także inne objawy związane z przewodem pokarmowym, np. zapalenie jamy ustnej i języka,
- problemy z oddychaniem, astmę oskrzelową oraz skurcze oskrzeli,
- zaburzenia koordynacji ruchów ciała – ataksje,
- otępienie wynikające z niedoboru witaminy B3 oraz z jej wpływu na ośrodkowy układ nerwowy,
- agresję i nadmierne pobudzenie,
- bóle głowy i migreny,
- bezsenność,
- osłabienie,
- uczucie odrętwienia
- mrowienie i skurcze kończyn,
- kłopoty z chodzeniem,
- niedokrwistość,
- objawy alergiczne.
Już przy lekkim niedoborze niacyny pojawiają się wysypki, zapalenia skóry, a także pogorszenie pamięci. Charakterystyczne dla pelagry są także zaburzenia nastroju takie jak apatia czy depresja lub też przeciwnie – drażliwość, nadmierne pobudzenie oraz wybuchy złości.
Przyczyną powstawania pelagry jest niedobór niacyny, która określana również bywa witaminą B3 lub PP. Do choroby przyczynia się także niedobór innych witamin, głównie A, C oraz witamin z grupy B.
Do rozpoznania choroby prowadzą przede wszystkim charakterystyczne objawy.
Leczenie pelagry
Leczenie pelagry opiera się głównie na podawaniu wysokich dawek niacyny. W razie znacznego niedoboru konieczne jest przyjmowanie tej witaminy w tabletkach.
Przy niewielkich niedoborach lub też w celu uzupełnienia poziomu witaminy lekarz zalecić może stosowanie diety bogatej w produkty zawierające znaczne ilości witaminy B3. Wśród takich produktów wymienia się przede wszystkim: chude mięsa i ryby, a także podroby – serca i wątróbki.
Produktami pochodzenia roślinnego bogatymi w niacynę są również: groch, fasola, pełne ziarna, orzechy ziemne i masło orzechowe, migdały, banany, brzoskwinie i suszone daktyle.
Jednym z objawów pelagry są zmiany skórne, z tego względu dermatolodzy poza przepisanymi maściami oraz kremami często zalecają swoim pacjentom suplementację witamin z grupy B. Zdarza się także, że pelagra powodowana jest przez ogólny niedobór witamin, czyli przez ogólną awitaminozę. Wówczas konieczne jest uzupełnianie także niedoborów witamin A oraz C.
W celu zapobiegania pelagrze zaleca się przede wszystkim stosowanie zdrowej, zbilansowanej diety obfitującej w witaminy z grupy B.
Pelagra a powikłania
Początkowo chorobie towarzyszą przede wszystkim lekkie objawy skórne, a także ze strony przewodu pokarmowego czy też bezsenność. Jednak w miarę zwiększania się niedoboru witaminy B3 objawy choroby nasilają się i uniemożliwiają normalne funkcjonowanie. W skrajnych przypadkach pelagra prowadzić może do śmierci.