Regurgitacja (cofanie się pokarmu)

dr n. med. Marcin Dziekiewicz

dr hab. n. med. Piotr Albrecht

Wprowadzenie

Ulewanie, czyli regurgitacje, to jeden z najczęstszych objawów pojawiających się u niemowląt. Oznacza wsteczny ruch treści z żołądka do jamy ustnej i (najczęściej) na zewnątrz. U większości dzieci ma podłoże czynnościowe, tzn. nie zaburza rozwoju psychofizycznego, oraz łagodny i przemijający charakter.

Rozpoznanie ustala się na podstawie szczegółowego badania przedmiotowego i podmiotowego przy jednoczesnym wykluczeniu objawów alarmowych. Badania pomocnicze nie są konieczne. Duże znaczenie ma ocena przyrostu masy ciała.

Postępowanie terapeutyczne powinno obejmować uspokojenie rodziców co do charakteru objawów oraz ewentualną modyfikację diety, w tym rozważenie zagęszczania pokarmu.

Omówienie

Czynnościowe zaburzenia przewodu pokarmowego, takie jak kolka, ulewanie czy dyschezja, są jednymi z najczęstszych problemów, z jakimi rodzice noworodków czy niemowląt zgłaszają się do gabinetów lekarskich. Dane z piśmiennictwa sugerujące, że dotyczą one nawet 50% dzieci do 12 miesiąca życia, wydają się niedoszacowane.1

Najczęstszym z tych zaburzeń jest ulewanie. Według opublikowanego niedawno przeglądu piśmiennictwa może ono dotyczyć nieco ponad 25% dzieci w pierwszym roku życia,2 choć gdy pod uwagę weźmiemy jedynie dzieci do 3-4 miesiąca życia, wartość ta wzrośnie nawet do 50-60%.3

Szczyt występowania ulewania przypada na pierwsze miesiące życia, dlatego budzi ono wśród rodziców zrozumiały niepokój. Przejście do porządku dziennego nad sytuacją, w której dziecko ulewa niekiedy znaczną objętość dopiero zjedzonego pokarmu – szczególnie jeśli występują też inne objawy, takie jak niepokój – jest trudne.

 Z drugiej strony, jak wiadomo, zaburzenia czynnościowe nie wiążą się z nieprawidłowościami anatomicznymi czy biochemicznymi, nie zaburzają rozwoju psychofizycznego, mają też najczęściej łagodny i przemijający charakter.

Nakłada to na lekarza szczególną rolę tego, który nie tylko ustali właściwe rozpoznanie, ale w razie potwierdzenia czynnościowego podłoża zaburzeń – uspokoi opiekunów.

Definicja

Sześć wieków przed Chrystusem słynny chiński generał Sun Tzu jako jeden z warunków pokonania wroga stawiał uprzednie poznanie go. Tymczasem przede wszystkim wśród rodziców, ale także niektórych lekarzy, panuje pewien leksykalny bałagan.

Terminy ulewanie, regurgitacje, refluks żołądkowo-przełykowy (GER – gastroesophageal reflux), choroba refluksowa (GERD – gastroesophageal reflux disease) czy kolokwializmy w rodzaju „cofa się”, „ma refluks” bywają używane naprzemiennie.

 W rzeczywistości jednak ich znaczenie jest różne.

Najbliższy potocznemu „ulewaniu” jest termin regurgitacje. Oznacza on cofanie się treści pokarmowej z żołądka do jamy ustnej i najczęściej poza nią.4 Proces ten ma zazwyczaj charakter swobodny, niegwałtowny, choć niekiedy może być bliższy chlustaniu.

Refluks żołądkowo-przełykowy jest pojęciem nieco szerszym i polega na ruchu wstecznym treści z żołądka do przełyku, czemu mogą, ale nie muszą, towarzyszyć regurgitacje. U każdego zdrowego człowieka, niezależnie od wieku, w ciągu doby dochodzi do kilkunastu-kilkudziesięciu epizodów GER. Są one krótkotrwałe – zazwyczaj poposiłkowe – i nie towarzyszą im istotne objawy.

 O chorobie refluksowej mówimy natomiast, gdy cofaniu się treści z żołądka towarzyszą dokuczliwe objawy lub powikłania.

Rozpoznawanie

Stara medyczna prawda głosi, że kluczem do ustalenia właściwego rozpoznania jest dobrze zebrany szczegółowy wywiad i skrupulatne badanie przedmiotowe. Nie inaczej jest w przypadku ulewających niemowląt.

Rozmawiając z rodzicami, szczególną uwagę należy zwrócić na kilka elementów. Warto poprosić opiekunów dziecka o możliwie dokładne opisanie przebiegu ulewania. Ma to na celu wyjaśnienie, czy mamy do czynienia z regurgitacjami, czy też wymiotami.

Jak wspomniano powyżej, podczas regurgitacji treść pokarmowa przemieszcza się z żołądka do jamy ustnej zazwyczaj pod niskim ciśnieniem, bez wysiłku ze strony dziecka, a jej objętość jest niewielka. Wymioty to natomiast reakcja bardziej złożona, forsowna, autonomiczna, w której uczestniczy aparat motoryczny.

Trzeba jednak zaznaczyć, że „odrobina mleka spływająca po brodzie” to tylko jeden kraniec obrazu klinicznego i niekiedy mimo ewidentnie czynnościowego podłoża ulewana objętość może być znaczna.

Kolejnym elementem prawidłowo zebranego wywiadu powinna być analiza diety niemowlęcia. Trzeba ustalić, w jaki sposób jest karmione (piersią czy mieszanką mlekozastępczą), z jaką częstotliwością, a także jakie objętości zjada zarówno jednorazowo, jak i sumarycznie w ciągu całej doby.

Udowodniono, że wraz ze wzrostem objętości spożywanego pokarmu wydłuża się czas opróżniania żołądka, co podwyższa ciśnienie w jego wnętrzu, a to z kolei zwiększa liczbę tzw. przemijających relaksacji dolnego zwieracza przełyku.5 Nierzadkim zjawiskiem jest mylne interpretowanie przez rodziców zasady karmienia na żądanie.

Dokładnie oznacza ona, że to dziecko określa, kiedy i jak często powinno dostawać pokarm. W pierwszych tygodniach życia zazwyczaj oznacza to karmienie nawet co godzinę czy półtorej, natomiast wraz z wiekiem liczba karmień zmniejsza się do około 8 na dobę.

Bywa jednak, że każdy niepokój czy płacz niemowlęcia odczytywany jest przez rodziców jako głód. Sprzyja to przekarmianiu dziecka, co może być przyczyną ulewania.

Istotne znaczenie ma również pozycja podczas karmienia i „odbijanie” dziecka po nim oraz to, jak przebiega samo karmienie: spokojnie czy też dziecko przerywa je, kaszląc, krztusząc się, płacząc lub przyjmując wymuszoną pozycję ciała. To ostatnie może oznaczać związany z chorobą refluksową zespół Sandifera. Wówczas niemowlę odgina głowę i plecy do tyłu, co przypomina opistotonus.

Przy badaniu czynnościowego podłoża objawów, niezależnie od ich rodzaju, absolutnie konieczne jest wykluczenie obecności objawów alarmowych. Powinny one skłonić lekarza do poszerzenia diagnostyki, a niekiedy skierowania dziecka do specjalisty. Wśród nich należy wymienić przede wszystkim:

• pojawienie się ulewania przed 3 tygodniem lub po szóstym miesiącu życia
• wymioty treścią żółciową, krwistą, fusowatą
• forsowne wymioty
• upośledzenie rozwoju fizycznego
• biegunkę/zaparcie
• gorączkę
• powiększenie wątroby i śledziony
• uwypuklenie ciemiączka.

Badanie przedmiotowe ma przebieg standardowy.

 W kontekście diagnostyki ulewania trzeba podkreślić, że jej niezbędnym elementem są pomiary antropometryczne (przede wszystkim masy ciała i długości) wraz z naniesieniem ich na siatki centylowe.

Analizie poddany powinien zostać nie tylko pojedynczy pomiar, ale też jego zmiana w czasie. Co do zasady fizjologiczne regurgitacje nie powinny być rozpoznawane u dzieci słabo przybierających na masie.6

Refluks żołądkowo-przełykowy – objawy i leczenie. Co na zgagę?

Refluks, a właściwie choroba refluksowa przełyku, może bardzo uprzykrzyć życie, a czasem wręcz uniemożliwiać normalne funkcjonowanie. Jak się objawia? Na czym polega leczenie? Czy refluksowi można zapobiec?

Refluks, czyli choroba refluksowa przełyku (GERD – gastroesophageal  reflux disease), to przewlekłe, nawracające schorzenie, polegające na cofaniu się do przełyku treści żołądkowej, czyli połkniętego wcześniej jedzenia wraz z enzymami trawiennymi i kwasem solnym.

Choroba refluksowa przełyku jest jednym z najczęściej spotykanych schorzeń gastrologicznych  – w krajach rozwiniętych cierpi na nie nawet 20 do 40 proc. dorosłych!

Jak podają autorzy dotyczących tej choroby wytycznych dla lekarzy rodzinnych, w Polsce rozpoznaje się ją u 34 proc. osób, które zgłaszają się do przychodni, także u tych, które przyszły w zupełnie innej sprawie.

Nieleczona lub nieprawidłowo leczona choroba refluksowa przełyku może prowadzić do poważnych powikłań. 

Leczyć się trzeba także dlatego, że refluks jest bardzo nieprzyjemny. Jak podkreśla dr n. med. Maria Korzonek z Samodzielnej Pracowni Opieki Długoterminowej PUM w Szczecinie, refluks to ogromne – zarówno fizyczne, jak i emocjonalne – obciążenie dla chorego.

– Przeprowadziłam badania dotyczące jakości życia osób cierpiących na chorobę refluksową przełyku – mówi dr Maria Korzonek.

– Wynika z nich, że choć to schorzenie na ogół nie jest to groźne, jakość życia zmagających się z nim osób jest niższa niż w przypadku osób cierpiących na inne choroby, na przykład chorobę potencjalnie zagrażającą życiu chorobą wieńcową.

Dzieje się tak dlatego, że chorzy z chorobą wieńcową cierpią  okresowo, na przykład po wysiłku albo w stresie, natomiast osoby z chorobą refluksową przełyku niemal nieustannie. Wielu z nich kwaśny posmak w ustach ma często tuż po obudzeniu. Mogą mieć także  a problemy z mówieniem i uczucie, że w ich gardle tkwi jakieś ciało obce.

Łagodzi objawy związane z chorobą wrzodową żołądka lub dwunastnicy, zapaleniem błony śluzowej żołądka, nadkwaśnością, przepukliną rozworu przełykowego, niestrawnością i innymi zaburzeniami żołądkowo-jelitowymi (zgaga, wzdęcia). Zawarty w preparacie symetykon zmniejsza dolegliwości związane z gromadzeniem się nadmiernej ilości gazu w przewodzie pokarmowym. ZAMÓW JUŻ DZIŚ!

Refluks – przyczyny

Przyczyny refluksu są złożone. W artykule „Choroba refluksowa przełyku (GERD) — problem wciąż aktualny”, dr Maria Korzonek wymienia kilka czynników, które wyjaśniają jej mechanizm:

• uszkodzenie tzw. bariery antryrefluksowej, na którą składają się dolny zwieracz przełyku, włókna
• przepony oraz kąt Hisa, czyli odcinek brzuszny przełyku i więzadło połączenia żołądkowo
• przełykowego
• samoistna, zbyt częsta relaksacja (rozluźnienie) dolnego zwieracza przełyku
• uszkodzenie mechanizmów obrony śluzówkowej przełyku i zaburzenia jego motoryki

Refluks pojawia się także u kobiet w ciąży. Może również towarzyszyć cukrzycy, zaburzeniom hormonalnym i innym chorobom.

Pojawieniu się choroby sprzyjają:

• nieprawidłowa, zbyt kaloryczna dieta
• otyłość
• siedzący tryb życia
• palenie papierosów
• picie alkoholu
• stres

Refluks – kto choruje najczęściej?

Z refluksem równie często zmagają się kobiety i mężczyźni, jednak w przypadku mężczyzn częściej dochodzi do powikłań (piszemy o nich niżej).

Refluks – objawy

Typowe objawy choroby refluksowej przełyku (tzw. zespoły przełykowe GERD)  to:=

• zgaga, czyli uczucie palenia lub pieczenia za mostkiem, które może promieniować w stron
• gardła
• odbijanie
• uczucie cofania się treści żołądkowej do przełyku (regurgitacja)
• ból albo uczucie dyskomfortu w nadbrzuszu

Objawy mogą mieć różne natężenie, co oznacza, że niektórzy chorzy czują jedynie lekki dyskomfort, a inni nie są w stanie normalne funkcjonować. Refluks może także utrudniać sen.  Ba! Może nawet powodować koszmary!

Nieprzyjemne objawy nasilają się po zbyt obfitym posiłku, zjedzeniu czegoś zbyt tłustego lub pikantnego, a także po wpiciu napojów gazowanych i alkoholu. Najbardziej dają się we znaki, gdy chory leży lub się pochyla. 

Chorobie refluksowej przełyku może towarzyszyć także: 

• ból w klatce piersiowej, który może się kojarzyć z bólami wieńcowymi – to właśnie refluks jest najczęściej spotykaną, niezwiązaną z chorobami serca przyczyną bólu w tym miejscu
• nudności, wymioty i związane z nimi chudnięcie – właśnie w ten sposób może się objawia
• choroba refluksowa przełyku u osób po 65. roku życia
• czkawka

Z chorobą refluksową przełyku mogą się także wiązać objawy, które mniej się kojarzą z cofaniem treści pokarmowej (tzw. zespoły pozaprzełykowe GERD):

• przewlekły kaszel (tzw. refluksowy zespół kaszlowy), który nie wynika z innych przyczyn (np.
• ze spływania kataru po tylnej ścianie gardła albo z astmy) i pojawia się najczęściej w czasie
• jedzenia lub po nim, podczas pochylania, rozmowy, śmiechu, śpiewania
• zespół refluksowego zapalenia krtani
• efluksowy zespół astmatyczny
• uszkodzenia szkliwa zębów, spowodowane niższym pH w ustach

Związek z refluksem może mieć również:

• zapalenie gardła, zatok przynosowych i ucha środkowego
• idiopatyczne (nie dające się wyjaśnić) zapalenie płuc

Uwaga, objawy alarmowe!

Pilnie zgłoś się do lekarza, jeśli objawy choroby refluksowej przełyku się nasilają, przyjmowanie leków nie pomaga lub pojawi się choć jeden  z poniższych objawów:

• narastające trudności z przełykaniem
• anemia
• wymioty
• wymioty z domieszką krwi
• smoliste stolce
• chudnięcie
• guz w nadbrzuszu

Takie objawy wymagają pilnej gastroskopii, czyli badania, które pozwala dokładnie ocenić górny odcinek przewodu pokarmowego.

Refluks – powikłania

Jeśli treść pokarmowa wraca do przełyku raz na jakiś czas, np. po przejedzeniu, nie dzieje się nic szczególnego. Jeśli jednak choroba refluksowa przełyku trwa długo i nie jest prawidłowo leczona, mogą pojawić się powikłania. Dr Korzonek wymienia wśród nich:

• nadżerki, czyli ubytki błony śluzowej wyścielającej przełyk i w efekcie stan zapalny –  nadżerkowe zapalenie przełyku
• owrzodzenie, czyli głębsze niż nadżerka uszkodzenie przełyku i zwężenie przełyku, do którego dochodzi na skutek powstania blizn i które objawia się postępującymi problemami z połykaniem – problem na początku dotyczy tylko pokarmów stałych, potem także półpłynnych i płynnych
• tzw. przełyk Barretta  – wymagający stałej kontroli stan przedrakowy przełyku
• rak przełyku

Refluks – diagnostyka

1. Objawy choroby refluksowej przełyku  – zwłaszcza zgaga i cofanie treści pokarmowej do przełyku –  są tak charakterystyczne, że by ją rozpoznać, lekarzowi wystarczy na ogół dokładnie przeprowadzony wywiad lekarski.

2. W przypadku bólów w klatce piersiowej lekarz zleca także badania wykluczające problemy z sercem.

3. Pomocne mogą być także inne badania, między innymi:

• badanie przy pomocy endoskopu, pozwalające wykluczyć ewentualne powikłania
• test farmakologiczny z PPI czyli próba leczenia lekami z grupy PPI (inhibitory pompy protonowej)
• badanie endoskopowe górnego odcinka przewodu pokarmowego, które pozwala ocenić stopie
• zaawansowania choroby
• pomiar pH w przełyku
• manometria przełyku, która pozwala ocenić pracę zwieraczy przełyku

W razie potrzeby można także przeprowadzić wiele innych badań.

Refluks – leczenie

• Choroby refluksowej przełyku nie wolno pozostawiać samej sobie.
• Leczenie pozwala nie tylko poprawić jakość życia (bo dzięki niemu objawy ustępują), ale także prowadzi go wygojenia się zmian zapalnych śluzówki przełyku i zapobiega powikłaniom.
• Trzeba jednak pamiętać, że same leki nie pomogą.

– Warunkiem sukcesu w leczeniu choroby refluksowej przełyku jest podejście kompleksowe. To oznacza, że konieczne jest nie tylko regularne przyjmowanie leków, ale także zmiana stylu życia i nawyków żywieniowych  – mówi dr Maria Korzonek.

– Chorym zaleca się także redukcję masy ciała, co pozwala – jak wykazały badania – zredukować objawy refluksu nawet o 40 proc.

By pozbyć się refluksu u osób z nadmiarem kilogramów,  konieczna jest zmiana diety  na niskokaloryczną.  Warto także wykluczyć z jadłospisu produkty, które mogą nasilać refluks. Należą do nich:

• cytrusy
• soki owocowe
• napoje gazowane
• alkohol
• napoje gazowane
• tłuste i pikantne potrawy

– Trzeba także rzucić palenie papierosów, bo i one mogą zaostrzać objawy refluksu – przypomina dr Korzonek.

Pomóc może także:

• uniesienie materaca o 15-20 cm; spanie na większej poduszce
• przyjmowanie pozycji leżącej dopiero po 2-3 godzinach od ostatniego posiłku
• zrezygnowanie z jedzenia tuż przed snem
• noszenie ubrań luźnych w talii
• spanie na lewym boku

Refluks  – leki

Wśród leków stosowanych w leczeniu refluksu autorzy rekomendacji dla lekarzy rodzinnych wymieniają:

leki działające miejscowo w przełyku i żołądku

• Wśród nich są:
• Preparaty zobojętniające (alkalia), które – jak wskazuje nazwa – zobojętniają wytwarzany w żołądku kwas solny. Są  skuteczne, jednak nie przyspieszają gojenia nadżerek w przełyku i nie zapobiegają powikłaniom.
• Alginiany, zmniejszające ryzyko wystąpienia objawów po posiłku, poprzez utworzenie w żołądku rodzaju bariery ochronnej (tzw. tratwy), która zapobiega cofaniu się treści żołądkowej do przełyku
• Leki działające już w przełyku – pokrywają go warstwą ochronną i przyspieszją gojenie.

leki hamujące wydzielanie kwasu solnego za pomocą PPI (inhibitory pompy protonowej –

uważa się je za podstawę leczenia.

Pozwalają zlikwidować objawy i wygoić zmiany zapalne w przełyku. „U większości chorych 8-tygodniowe leczenie PPI przynosi ulgę w postaci zmniejszenia natężenia objawów oraz gojenia zmian zapalnych przełyku” – piszą autorzy wytycznych. 

Refluks – nawrót choroby

Zła wiadomość jest taka, że – jak ostrzegają autorzy wytycznych – u 80 proc.

pacjentów po 6-12 miesiącach od zakończenia terapii nieprzyjemne objawy wracają i konieczne jest powtarzanie leczenia ściśle według zaleceń lekarza.

„Obecnie nie zaleca się leczenia „na żądanie”, czyli stosowania PPI w przypadku wystąpienia objawów klinicznych, ze względu na czas potrzebny do uzyskania efektu działania leku, który wynosi ponad 24 godziny.”

Leków stosowanych w przypadku reflusku jest oczywiście więcej. Ich wybór powinien należeć do lekarza.

Refluks – leczenie alternatywne

U osób, z zaawansowaną chorobą refluksową przełyku i powikłaniami, np. zwężeniem przełyku, może być konieczne leczenie chirurgiczne lub endoskopowe.

Refluks – zapobieganie

Jeśli chcesz uniknąć refluksu:

• nie przejadaj się. Postaw na dietę śródziemnomorską, a więc dużą ilość warzyw, produkty pełnoziarniste, ryby, oliwę z oliwek, ogranicz czerwone mięso

• jedz posiłki o niewielkiej objętości
• nie spiesz się przy jedzeniu
• nie kładź się po obfitym posiłku – pozycja leżąca sprzyja pojawieniu się refluksu
• nie jedz tuż przed snem
• nie pal i uważaj z alkoholem –  jedno i drugie sprzyja powstawaniu nadżerek w przełyku
• staraj się wysypiać
• żyj aktywnie – siedzący tryb życia jest jednym z czynników ryzyka wystąpienia refluksu, jednak uwaga:  przesada także nie jest dobra, bo zbyt intensywny trening także może doprowadzić do
• pojawienia się nieprzyjemnych objawów.

1. Źródła:
2. 1. Postępowanie u pacjentów z objawami choroby refluksowej
3. przełyku – rekomendacje dla lekarzy rodzinnych, Anita Gąsiorowska i  inni, Lekarz POZ, 3-4/2019
4. 2. Choroba refluksowa przełyku (GERD) — problem wciąż aktualny, Maria Korzonek i inni,  Forum Medycyny Rodzinnej 2014, vol 8, no 5

Regurgitacja – co to jest i jak się objawia?

Regurgitacja to zjawisko polegające na niekontrolowanym cofaniu się treści żołądkowej z żołądka, aż do przełyku. U osób dorosłych, może być symptomem choroby refluksowej przełyku. Regurgitację możemy zaobserwować także u niemowląt (w tym przypadku mamy do czynienia z tzw. ulewaniem się pokarmu na zewnątrz).

1. Regurgitacja – co to jest?

Regurgitacja jest biernym przesunięciem treści żołądkowej z żołądka do przełyku. U dorosłych najczęściej związana jest z refluksem żołądkowo-przełykowym lub chorobą refluksową przełyku. Może sygnalizować również stan jakim jest zespół przeżuwania.

Zjawisko można zaobserwować także u niemowląt. W przypadku najmłodszych, cofanie się treści żołądkowej związane jest z niedojrzałym mechanizmem antyrefluksowym. Do tzw. ulewania przyczyniają się też inne czynniki, m.in. niewygodna pozycja (najczęściej leżąca), płynny pokarm, połykanie powietrza.

Regurgitacja często mylona jest refluksem żołądkowo-przełykowym oraz chorobą refluksową przełyku. Warto zwrócić uwagę na zasadnicze różnice:

• Refluks żołądkowo-przełykowy (Gastroesophageal Reflux Disease) – związany jest ze zwracaniem kwaśnej treści z żołądka do przełyku. Towarzyszą mu następujące objawy: ból brzucha, uczucie pieczenia w mostku, zgaga. Dolegliwości związane z refluksem żołądkowo-przełykowym można zauważyć po spożyciu obfitego lub ciężkostrawnego posiłku. Sam w sobie nie stanowi dużego zagrożenia, jednak może być przyczyną poważniejszych dolegliwości, np. wrzodów.

• Regurgitacja – związana z zarzucaniem treści żołądkowej do gardła towarzyszy nasilonemu refluksowi. Osoba borykająca się z tą dolegliwością czuje kwaśność w ustach.

• Choroba refluksowa przełyku – jest zespołem objawów, którego przyczyną jest zarzucanie treści pokarmowej z żołądka do przełyku. Schorzenie dotyka ponad 10% populacji wysoko rozwiniętych krajów. Związana jest z bardzo nasilonym refluksem żołądkowo-przełykowym. Pacjenci zmagający się z tą dolegliwością odczuwają nadkwasotę, kwaśne odbijanie, a także bóle w górnej części brzucha.

2. Regurgitacja, a choroba refluksowa przełyku

Choroba refluksowa przełyku (GERD – gastroesophageal reflux disease) jest schorzeniem polegającym na cofaniu się treści pokarmowej z żołądka do przełyku.

Do najczęstszych przyczyn choroby refluksowej przełyku możemy zaliczyć:

• zwiotczenie mięśnia zwieracza przełyku u wejścia do żołądka,
• zaburzenia związane z opróżnianiem żołądka,
• ciąża (w trakcie ciąży mamy do czynienia ze zwiększonym ciśnieniem jamy brzusznej, przez co treść żołądkowa może być wypychana do przełyku)

Osoby zmagające się z chorobą refluksową przełyku zmagają się tylko reguritacją. Często odczuwają również zgagę, kwaśny posmak w ustach, pieczenie w okolicy nadbrzusza. Choroba refluksowa przełyku może objawiać się trudnościami z połykaniem, nudnościami i wymiotami.

Niektórzy pacjenci odczuwają też objawy pozaprzełykowe. Wśród nich możemy wyróżnić:

3. Leczenie

Pacjentom uskarżającym się na regurgitację oraz zmagającym się z chorobą refluksową przełyku, zaleca się zmianę dotychczasowego stylu życia.

Wdrożenie odpowiedniej diety można wyeliminować niektóre objawy przypadłości. Dodatkowo, warto pamiętać o:

• utrzymywaniu odpowiedniej wagi (otyłość i nadwaga negatywnie wpływają na przebieg choroby)
• unikaniu używek (wyroby tytoniowe nie są wskazane, ponieważ mogą osłabić napięcie dolnego zwieracza przełyku),
• unikaniu niektórych pozycji (szczególnie pozycji zgiętej)

U niektórych pacjentów konieczne jest zastosowanie leczenia farmakologicznego. Wiele osób stosuje środki zobojętniające sok żołądkowy. Poważniejsze przypadki leczy się za pomocą ranitydyny, famotydyny. Część pacjentów jest zmuszona przyjmować leki redukujące produkcję kwasu solnego. Niezbędne jest wówczas stosowanie omeprazolu, pantoprazolu lub esomeprazolu.

4. Regurgitacja – powikłania

Regurgitacja może przyczynić się uszkodzenia błony śluzowej przełyku, co z kolei prowadzi do jej zapalenia, zmian przednowotworowych, a nawet rozwoju raka. U niektórych osób oprócz dyskomfortu, może pojawić się dysfagia (trudność przełykania) oraz spadek masy ciała.

Istnieją również inne powikłania związane z regurgitacją. Osoby zmagające się niekontrolowanym cofaniem się treści żołądkowej z żołądka, często uskarżają się na problemy ze szkliwem zębów. Wielu pacjentów uskarża się też na wysiękowe zapalenie ucha środkowego.

Regurgitacja może nieść za sobą przykre konsekwencje zdrowotne. Zdarzają się przypadki, w których chorzy zmagają się z ropniem płucnym.

Katarzyna Wąś-Zaniuk,  2 miesiące temu

Cofanie się pokarmu u dorosłych – przyczyny

Refluks kojarzy się przede wszystkim z dziećmi. Jednak także dorośli doświadczają nieprzyjemnego i dokuczliwego cofania się treści z żołądka do przełyku. Nieleczony niesie za sobą wiele nieprzyjemnych dolegliwości oraz może być przyczyną różnych chorób.

1. Co jest przyczyną refluksu?

Refluks żołądkowo-przełykowy dotyczy przede wszystkim cofania się zawartości żołądka do przełyku. Można się z nim urodzić, ale też go nabyć poprzez nieodpowiednią dietę, jako dolegliwość w innych chorobach, z uwagi na starszy wiek lub nadużywanie np. leków lub tytoniu.

Refluks dotyczy cofania się treści pokarmowych (123RF)

2. Jak radzić sobie z nieprzyjemnymi objawami refluksu?

Powrót treści żołądka do przełyku jest bardzo nieprzyjemną dolegliwością, która może zdarzyć się nie tylko podczas jedzenia, ale także w najmniej oczekiwanym momencie.

Dochodzi do niego, gdy zwieracz umieszczony w dolnym przełyku jest albo osłabiony, albo rozkurcza się nieprawidłowo.

Z uwagi na złe funkcjonowanie tego zwieracza dochodzi do cofania się kwaśnej treści żołądka do przełyku.

Osoba, która doświadcza refluksu, najczęściej skarży się na zgagę oraz bardzo charakterystyczne pieczenie w żołądku i kwaśny posmak w ustach. Jednak dość często dochodzi także do krztuszenia się i występowania silnego kaszlu.

Trzeba także uważać na możliwość zachłyśnięcia się podczas spania na płaskiej poduszce. Czasami również chory odczuwa bóle w okolicy mostka, co bywa bardzo podobnym objawem, jak w przypadku zawałów.

Ból ten potrafi promieniować do szyi i gardła.

3. Sposoby leczenia refluksu

Nie należy bagatelizować zgagi czy też pieczenia w żołądku lub gardle, a już tym bardziej, gdy objawy powtarzają się kilka razy w ciągu tygodnia.

Wówczas wizyta u lekarza i wykonanie podstawowych badań to początek drogi w postawieniu szczegółowej diagnozy. Następnie możliwe, że chory zostanie skierowany na bardziej specjalistyczne badania, tj.

gastroskopia, manometria, pH-metria lub radiologiczne badanie górnego odcinka przełyku, najlepiej z użyciem kontrastu.

W zależności od otrzymanych wyników lekarz będzie mógł dobrać najskuteczniejszą formę leczenia refluksu. Czasami wystarczy jedynie odpowiednio dobrana farmakologia. W niektórych przypadkach konieczne jest poddanie się operacji, najczęściej laparoskopowej. Jednak zarówno w jednym, jak i drugim sposobie leczenia nie obejdzie się bez zmiany diety na lekkostrawną.

Chory ma za zadanie przede wszystkim zapobiegać pojawianiu się nieprzyjemnych objawów, tj. pieczenia w gardle, czy też ciągłemu odksztuszaniu zawartości cofniętej z żołądka. Zatem dieta w chorobie refluksowej jest bardzo istotnym czynnikiem wyzdrowienia i trzeba jej bacznie przestrzegać.

Refluks czyli cofanie się pokarmu. Przyczyny, objawy i leczenie refluksu

Refluks to słowo, którym potocznie określamy cofanie się treści z żołądka do przełyku. Lekarze, by odróżnić taki refluks od innych, nazywają go refluksem żołądkowo-przełykowym. Jakie są przyczyny i objawy refluksu? Jak diagnozuje się i leczy refluks?

Refluks może obrzydzić życie – zgaga, pieczenie, kwaśny posmak w ustach. Refluks trzeba leczyć, bo może prowadzić do zapalenia przełyku, a co gorsza, może być nawet przyczyną pojawienia się nowotworu.

Refluks: przyczyny

Refluks może być wrodzony lub nabyty. Wśród przyczyn refluksu nabytego wymienia się złą dietę – potrawy smażone i tłuste, kawę, alkohol, czekoladę, nadużywanie mięty.

Poza tym refluks może pojawić w przebiegu innych chorób – przepukliny rozworu przełykowego, niewydolności wpustu żołądka, otyłości, cukrzycy, ciąży, wpływ może mieć również starszy wiek, zażywanie niektórych leków czy palenie.

Refluks: mechanizm dolegliwości

Refluks pojawia się, gdy zwieracz dolny przełyku, który odpowiada za zamknięcie treści pokarmowej w żołądku jest osłabiony albo rozkurcza się nieprawidłowo, w niewłaściwym momencie i pozwala na cofanie się kwaśnej treści żołądka.

Refluks: objawy

Najczęstsze objawy refluksu to:

• pieczenie
• kwaśne odbijanie
• ulewanie pokarmu
• krztuszenie się
• kaszel
• zamostkowy ból promieniujący do szyi i gardła (imituje bóle zawałowe).

Zdarza się, że treść żołądka podchodzi tak wysoko, że można się nią zachłysnąć np. gdy śpisz na płaskiej poduszce. Oczywiście, nie zawsze występują wszystkie te dolegliwości.

Refluks: badania diagnostyczne

Jeśli masz objawy refluksu co najmniej dwa razy w tygodniu, najwyższy czas odwiedzić lekarza. Podstawowym badaniem, które zleci lekarz, będzie gastroskopia, a kolejnymi:

Po wykonaniu tych badań wiadomo, czy wystarczy leczenie farmakologiczne, czy niezbędna jest operacja.

Refluks: leczenie

Refluks wymaga zmiany diety na lekkostrawną – chodzi o unikanie pokarmów pobudzających wytwarzanie kwasów żołądkowych, oraz jedzeniem większej ilości mniejszych posiłków.

Podaje się również leki hamujące produkcję kwasu żołądkowego, a także poprawiające napięcie zwieracza przełyku i osłaniające błony śluzowe przełyk.

Czasem w leczeniu choroby refluksowej niezbędne jest wykonanie operacji, zazwyczaj laparoskopowej.

Czy artykuł był przydatny?

Refluks żołądka i przełyku u dzieci – przyczyny, leczenie

Choroba refluksowa przełyku u dzieci polega na wstecznym zarzucaniu pokarmu z żołądka do przełyku.

Jeśli dodatkowo pojawią się biegunki, spadek wagi, zaburzenia połykania, anemia oraz dolegliwości ze strony układu oddechowego należy niezwłocznie skontaktować się z lekarzem. Zobacz jakie są przyczyny, objawy i sposoby leczenia.

Spis treści

Refluks żołądkowo-przełykowy to wsteczne zarzucanie pokarmu z żołądka do przełyku. Należy odróżnić od niego ulewanie, które jest mimowolnym (biernym) cofaniem się połkniętego pokarmu do jamy ustnej i na zewnątrz.

• Refluks żołądkowo-przełykowy – to wsteczne zarzucanie pokarmu z żołądka do przełyku.
• Ulewania – to mimowolne (bierne) cofanie się połkniętego pokarmu do jamy ustnej i na zewnątrz. W odróżnieniu od wymiotów, które są czynnością odruchową, aktywną, ulewania są zjawiskiem biernym. Występują u 50% niemowląt między 2 a 8 miesiącem życia, ze szczytem występowania w wieku 3-4 miesięcy. Są zjawiskiem fizjologicznym, przemijającym, charakterystycznym dla tej grupy wiekowej ze względu na istnienie u niemowląt predyspozycji anatomicznych i czynnościowych.
• Regurgitacje – mimowolne cofanie się połkniętego pokarmu do jamy ustnej. Są zewnętrznym objawem refluksu żołądkowo-przełykowego.

Refluks żołądkowo-przełykowy u dzieci – przyczyny

• krótki przełyk o małej pojemności,
• spożywanie dużych objętości płynnego pokarmu (mniejsza niż w późniejszym wieku podatność żołądka na rozciąganie),
• nierozwinięte w pełni mechanizmy antyrefluksowe – zapobiegające cofaniu się pokarmu do przełyku (krótszy odcinek śródbrzuszny przełyku).

Refluks żołądkowo-przełykowy – objawy

Jeśli u dziecka nie stwierdza się niepokojących objawów, takich jak:

• brak przyrostu masy ciała,
• zmniejszenie masy ciała
• anemia

to jest to powszechny, przemijający refluks żołądkowo-przełykowy. Nie powinien budzić niepokoju rodziców. Jeśli jednak rodzice zaobserwują, że dziecko słabo przybiera na wadze (niechęć do jedzenia) lub zaobserwują objawy z układu oddechowego:

• nawracające zapalenia oskrzeli,
• przewlekły kaszel,
• epizody bezdechów,

wtedy konieczna jest pilna konsultacja i leczenie farmakologiczne dziecka.

Objawy niepokojące (alarmujące) u dzieci wymiotujących/ ulewających:

• nagły początek wymiotów,
• wymioty chlustające,
• wymioty pojawiające się po raz pierwszy po 6 miesiącu życia,
• żółć w treści wymiotnej,
• krew w treści wymiotnej,
• zaburzenia połykania,
• ALTE (objawy zagrażające życiu),
• zahamowanie rozwoju somatycznego,
• niedobory masy ciała i wzrostu,
• osłabienie,
• nadmierna drażliwość,
• gorączka,
• biegunka,
• zaparcia, zatrzymanie oddawania stolca,
• drgawki,
• ból głowy,
• zaburzenia oddechu, bezdechy,
• obecność objawów oponowych.

U dzieci starszych mechanizmy antyrefluksowe są wystarczająco dojrzałe, dziecko zjada mniejsze objętościowo posiłki w przeliczeniu na masę ciała niż niemowlę, a pionizacja postawy sprzyja lepszemu oczyszczaniu przełyku. U tych dzieci nie ma już przemijającego refluksu.

Mogą pojawić się jawne objawy:

• wymioty,
• ulewania,
• ból lub pieczenie w klatce piersiowej.

Refluks żołądkowo-przełykowy u dzieci – diagnoza

Podczas wizyty u lekarza należy przedstawić dokładnie sposób karmienia dziecka (jak często, jakie objętości) i postępowanie z nim po jedzeniu. Rozpoznanie ustala się na podstawie wywiadu oraz badań dodatkowych:

• 24-godzinnej pH-metrii (wykrywa refluks „kwaśny”) – obecnie jest podstawowym badaniem stosowanym w wykrywaniu patologicznego refluksu żołądkowo-przełykowego,
• Gastroskopię połączona z biopsją stosuje się u pacjentów z podejrzeniem powikłań miejscowych refluksu – umożliwia obejrzenie zmian w przełyku oraz pobranie wycinków błony śluzowej do badania histologicznego w celu oceny stopnia nasilenia stanu zapalnego,
• Impedancja przełykowa jest nową metodą pomocną w ocenie refluksu żołądkowo-przełykowego – umożliwia pomiar refluksu „kwaśnego” i ”nie-kwaśnego” – z pH > 4.

Gdy choroba refluksowa przebiega skrycie, a objawy są nietypowe (nawracające zapalenia oskrzeli, płuc, astma oskrzelowa), wtedy dziecko wymaga przebadania w specjalistycznym ośrodku, który dysponuje właściwą aparaturą i doświadczeniem koniecznym dla przeprowadzenia odpowiedniej diagnostyki.

W zależności od potrzeb lekarz zaleci badania:

• radiologiczne,
• pHmetrię,
• endoskopię,
• scyntygrafię,
• manometrię.

Refluks żołądkowo-przełykowy u dzieci – karmienie

W przypadku niepowikłanych ulewań u niemowląt zaleca się postępowanie niefarmakologiczne w postaci modyfikacji karmień – zwiększenie liczby posiłków w ciągu doby ze zmniejszeniem ich objętości:

1. U dzieci przekarmianych, u których ulewanie może wynikać z nadmiernej objętości karmień, powinno się zmniejszyć objętość karmień,
2. U dziecka z podejrzeniem alergii na białka mleka krowiego oraz u każdego niemowlęcia z uporczywymi ulewaniami lekarz zaleci dietę eliminacyjną z wykluczeniem białek mleka krowiego u kobiety karmiącej piersią,
3. U niemowlat karmionych sztucznie – zastosowanie hydrolizatów serwatkowych lub kazeinowych (na okres próbny: 1-2 tygodni). Poprawa po ich zastosowaniu wskazuje, że ulewania były objawem alergii na białka mleka krowiego.

• jeśli ulewania występują sporadycznie i nie wzbudzają niepokoju u rodziców, nie ma wskazań do stosowania mieszanek AR (mleko sztuczne przeciw regurgitacjom),
• jeśli ulewania są częste i obfite można włączyć mieszanki AR,
• terapię ułożeniową – rodzice powinni unikać sadzania dziecka przez około godzinę po jedzeniu:
• układać niemowlę na lewym boku zabezpieczając je przed przewróceniem się na brzuch – pozycja ta zmniejsza częstość ulewań. 

Mieszanki AR – są to mieszanki mleczne zawierające substancje zagęszczające. Zmniejszają one częstość ulewań i objętość cofającego się pokarmu podczas refluksu. Ze względu na większą kaloryczność można podać dziecku mniejsze objętości pokarmu, które pokryją jego zapotrzebowanie kaloryczne.

Zarówno preparaty zawierające skrobię ryżową jak i mączkę chleba świętojańskiego można podać niemowlętom już od 1 miesiąca życia. Są dobrze tolerowane.

W przypadku nasilonych ulewań, gdy brak innych powikłań i dziecko prawidłowo przybiera na wadze nie ma wskazań do zaprzestania karmienia piersią i wcześniejszego wprowadzenia mieszanek AR. Są one korzystne u dzieci, które słabo przybierają na wadze lub zmniejszają masę ciała.

Refluks żołądkowo-przełykowy u dzieci – leczenie

W przypadku wystąpienia powikłań refluksu stwierdza się u dziecka chorobę refluksową przełyku, która wymaga leczenia farmakologicznego.

Oprócz wyżej opisanego postępowania niefarmakologicznego lekarz zaleci lek z grupy prokinetyków – najskuteczniejszy cisapryd.

W przypadku zmian zapalnych w przełyku lub zmian w układzie oddechowym – inhibitory pompy protonowej.

 Prokinetyki usprawnią perystaltykę, przesuwanie treści pokarmowej do dalszych odcinków przewodu pokarmowego, a inhibitory pompy protonowej zmniejszają kwaśność soku żołądkowego, a tym samym ograniczają niekorzystny wpływ kwaśnego refluksu

Postępowanie diagnostyczne i leczenie choroby refluksowej u dzieci powyżej 2 roku życia jest zbliżony do stosowanego u ludzi dorosłych. Obejmuje ono stopniowe wzmacnianie kuracji (tzw.

terapia step-up), w której zaczyna się od zmiany stylu życia (odpowiednia dieta, rezygnacja z używek, z późnych posiłków, wyższe ułożenie podczas snu itp.

), a następnie wprowadza się leki zobojętniające, prokinetyki, inhibitory pompy protonowej.

Stosuje się też „terapię schodzącą” (step down), w której, po wstępnym rozpoznaniu choroby refluksowej, kuracje rozpoczyna się od mocnych środków takich jak PPI(inhibitory pompy protonowej) prowadząc ją przez okres 2 do 4 tygodni. Brak poprawy jest sygnałem do przeprowadzenia dalszej diagnostyki (najczęściej wykonanie endoskopii) i modyfikacji leczenia w zależności od stwierdzonych zmian.

W przypadku niepowodzenia leczenia farmakologicznego stosuje się leczenie chirurgiczne. U dzieci starszych częściej niż u niemowląt zachodzi konieczność przeprowadzenia operacji antyrefluksowej. Zabiegi te wykonywane są również metodą laparoskopową.

Refluks żołądkowo-przełykowy – powikłania

Wyżej wymienione objawy są powikłaniami pozaprzełykowymi refluksu i świadczą o jego patologicznym charakterze.

 Powikłania pozaprzełykowe są częstsze w wieku niemowlęcym niż powikłania miejscowe, takie jak:

• stan zapalny błony śluzowej przełyku,
• owrzodzenia,
• zwężenia.

• .,Częste problemy w praktyce pediatrycznej. Medycyna Praktyczna Pediatria,wydanie specjalne 3,,2009
• Dobrzańska A., Ryżko J.,Pediatria,Urban&Partner,2004
• .,Poradnik Pediatry 2008,,

Dziękujemy za przeczytanie naszego artykułu do końca. Jeśli chcesz być na bieżąco z informacjami na temat zdrowia i zdrowego stylu życia, zapraszamy na nasz portal ponownie!