Uczulenie na wodę – przyczyny, objawy, test, leczenie

Pokrzywka to choroba skóry, która występuje stosunkowo często – szacuje się, że u około 20 proc. populacji. Objawia się nagłym pojawieniem bąbla pokrzywkowego, obrzęku naczynioruchowego lub obu tych zmian łącznie na wcześniej niezmienionej powierzchni skóry.

Pokrzywka często jest mylona z innymi chorobami skór, czasami nawet ze świerzbem.

Pokrzywka przyczyny

Wśród najczęstszych czynników wywołujących objawy pokrzywki wymienia się: ostre infekcje, procesy autoimmunologiczne, zakażenia pasożytnicze (zwłaszcza pasożyty u dzieci), ekspozycję na alergeny, zimno, ciepło, ucisk, tarcie, wibracje i niektóre leki.

Pokrzywka jak długo trwa

Ze względu na długość czasu utrzymywania się objawów wyróżnia się:

• pokrzywkę ostrą (trwającą ≤ 6 tygodni);
• pokrzywkę przewlekłą (trwająca > 6 tygodni, z objawami nawracającymi przez większość dni tygodnia).

Pokrzywkę przewlekłą dzieli się na:

• przewlekłą pokrzywkę indukowaną, w tym:
  • pokrzywkę fizyczną:
    • dermografizm objawowy,
    • pokrzywka słoneczna,
    • pokrzywka opóźniona z ucisku,
    • pokrzywka z zimna,
    • pokrzywka z gorąca,
    • obrzęk naczynioruchowy spowodowany wibracją,
  • pokrzywka kontaktowa,
  • pokrzywka wodna,
  • pokrzywka cholinergiczna,
• przewlekłą pokrzywkę spontaniczną – objawy utrzymują się > 6 tygodni, o znanej lub nieznanej przyczynie.

Pokrzywka w Polsce

Według badań epidemiologicznych dotyczących populacji polskiej (2014 r.), 11,2 proc. ankietowanych zadeklarowało wystąpienie epizodu pokrzywki przynajmniej raz w życiu. Przy czym 62,5 proc. z nich stanowiły osoby, u których objawy choroby się powtarzały.

Najczęstszym objawem pokrzywki były bąble pokrzywkowe (67,6 proc. osób). Niewiele mniej (64,2 proc.) respondentów odczuwało świąd lub pieczenie skóry.

Pokrzywka objawy

Objawem pokrzywki może być wyłącznie bąbel pokrzywkowy lub tylko obrzęk naczynioruchowy.

Oba te objawy mogą również współistnieć – dzieje się tak w około 40 proc. przypadków tej choroby.

Poza zmianami skórnymi mogą współwystępować także inne objawy, które nie obejmują skóry, jak np.: znaczne osłabienie, zawroty głowy, uczucie gorąca, chrypka, nudności i wymioty, spadek ciśnienia tętniczego. Pokrzywka również powoduje intensywny świąd i pieczenie skóry.

Pokrzywka dermograficzna stanowi najczęstszą postać pokrzywki indukowanej. Dermografizm Dosłownie oznacza „pisanie po skórze”.

Dermografizm:

• jest zwykle wynikiem zadrapania czy ucisku,
• ma charakter linijnego układu zmian skórnych, które pojawiają się w miejscu podrażnienia skóry,
• zmiany skórne zwykle ustępują do 2 godzin, z wyjątkiem pokrzywki mechanicznej, przy której czas ten bywa dłuższy.

W literaturze naukowej wyróżniono dwa rodzaje dermografizmu:

• prosty – bez uczucia świądu i występowania bąbli;
• objawowy (pokrzywkowy) – z uporczywym świądem i obecnością charakterystycznych pokrzywkowych zmian skórnych.

Pokrzywka diagnostyka

W pokrzywce ostrej zwykle nie przeprowadza się żadnej diagnostyki, ponieważ objawy najczęściej ustępują samoistnie (w ciągu 24-48 godzin). Wyjątkiem może być podejrzenie pokrzywki związanej z alergią pokarmową lub nadwrażliwością na leki (np. niesteroidowe leki przeciwzapalne).

W tych przypadkach kluczowe jest właściwe rozpoznanie choroby i identyfikacja czynnika wyzwalającego objawy. Pozwala to podjąć ukierunkowane działania zapobiegające nawrotom.

W przypadkach, gdy objawy utrzymują się powyżej 6 tygodni – czyli pokrzywki przewlekłej – lekarz zwykle próbuje wykluczyć inne jednostki chorobowe oraz zidentyfikować czynniki zaostrzające objawy lub, gdy to możliwe, przyczyny objawów klinicznych.

Z badań diagnostycznych najczęściej wystarczają podstawowe testy laboratoryjne – tj. morfologia krwi, stężenie białka ostrej fazy (CRP) i/lub ocena wskaźnika opadania krwinek czerwonych (OB).

W diagnostyce przewlekłej pokrzywki indukowanej lekarz może zlecić wykonanie próby prowokacji razem z określeniem intensywności czynnika wywołującego objawy.

Pokrzywka alergiczna

Objawy pokrzywki na tle alergicznym pojawiają się szybko – od kilku minut do 2 godzin od momentu ekspozycji na alergen. Przyczyną reakcji alergicznej mogą być alergeny zawarte w pokarmach, dodatkach do żywności, lekach, jadach owadów czy lateksie.

U dzieci pokrzywka alergiczna jest najczęściej związana z reakcją alergiczną na mleko, jaja, orzeszki ziemne, orzechy drzew, soję i pszenicę. U dorosłych wiąże się głównie z nadwrażliwością na ryby, owoce morza, orzechy drzew i pszenicę.

Objawy pokrzywki alergicznej mogą pojawić się również w wyniku kontaktu skóry z uczulającym alergenem, np. zawartym w ślinie zwierząt, kosmetykach, ale również pokarmach.

Mechanizm alergiczny jest stosunkowo rzadką przyczyną pokrzywki. Częściej stwierdzane są pseudoalergie związane z pokarmem lub niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi.

Pseudoalergia

Pseudoalergia, zwana również nadwrażliwością niealergiczną, odpowiada za pojawienie się objawów klinicznych przypominających chorobę alergiczną. Natomiast jej mechanizm odbiega od reakcji angażującej układ odpornościowy – typowej dla chorób alergicznych.

Najczęstszymi czynnikami wywołującymi reakcje pseudoalergiczne są niesteroidowe leki przeciwzapalne, ale również dodatki do żywności (np. tartazyna, salicylany, benozesany). Są to reakcje, które nie angażują układu odpornościowego. Diagnostyka opiera się zwykle na różnicowaniu objawów klinicznych i ocenie odpowiedzi na eliminację czynnika indukującego objawy.

Pomocne mogą być próby eliminacji i prowokacji.

Osoby, które mają pokrzywkę o etiologii alergicznej, związanej z pewnymi pokarmami lub lekami, powinny pozostawać pod opieką alergologa. U tych, którzy są obarczeni ryzykiem anafilaksji, zalecane jest posiadanie autostrzykawek lub ampułkostrzykawek z adrenaliną.

Pokrzywka leczenie

Leczenie obejmuje przede wszystkim odpowiednią farmakoterapię oraz eliminację  czynników wywołujących objawy choroby lub zaostrzających jej przebieg. Jeżeli pokrzywka stanowi objaw innej choroby, leczenie jest ukierunkowane na chorobę podstawową.

Celem leczenia powinna być pełna kontrola objawów pokrzywki, łącznie z uwzględnieniem bezpieczeństwa leczenia i wpływu terapii na jakość życia pacjenta.

Jeżeli identyfikacja przyczyny i/lub czynników wywołujących objawy pokrzywki jest możliwa, stanowi ona punkt wyjścia podejmowanego postępowania. Jednak jedynym dowodem potwierdzającym przyczynowo-skutkowy charakter wpływu danego czynnika jest ustąpienie objawów (remisja) po jego eliminacji i nawrót objawów pokrzywki po ponownym wprowadzeniu danego czynnika (próba prowokacji).

O czym osoby z pokrzywką powinny pamiętać?

• farmakoterapią z wyboru są leki przeciwhistaminowe II generacji, które łagodzą uczucie świądu;
• leki (np. niesteroidowe leki przeciwzapalne), jeżeli są podejrzewane o wywoływanie i zaostrzanie objawów pokrzywki powinny zostać niezwłocznie odstawione, a ich dalsze stosowanie należy skonsultować z lekarzem;
• unikanie czynników fizycznych, które wywołują objawy przewlekłej pokrzywki indukowanej (np. noszenia ciężkich toreb w przypadku pokrzywki związanej z uciskiem) są zalecane, ale często trudne do osiągnięcia;
• stres także może zaostrzać objawy pokrzywki, dlatego warto znać i ćwiczyć metody radzenia sobie z nim.

Pokrzywka leki

Leczenie pokrzywki ostrej i przewlekłej rozpoczyna się od leków przeciwhistaminowych drugiej generacji.

Początkowa dawka leku przeciwhistaminowego II generacji to 1 tabletka/dobę. Nie zaleca się stosowania różnych leków przeciwhistaminowych H1 w tym samym czasie. W razie niezadowalającej kontroli objawów, po około 2-4.

tygodniach lub szybciej, lekarz może zlecić zwiększenie dawki. Większość pacjentów, którzy nie odpowiadają na standardową dawkę leku przeciwhistaminowego, odnosi korzyść ze zwiększenia dawki leku przeciwhistaminowego H1.

Nie zaleca się zwiększania dawki powyżej 4-krotności dawki podstawowej w leczeniu pokrzywki przewlekłej.

W przypadku ciężkiego zaostrzenia objawów pokrzywki przewlekłej lekarz może rozważyć krótkookresowe leczenie kortykosteroidami systemowymi. Leczenie sterydowe nie powinno być długookresowe, ponieważ ich dłuższe podawanie wiąże się z ryzykiem wystąpienia objawów ubocznych.

Pokrzywka dieta

Postępowanie dietetyczne jest wskazane tylko w przypadku pokrzywki na tle alergicznym lub pseudoalergicznym. Alergia IgE-zależna jest rzadką przyczyną przewlekłej pokrzywki spontanicznej.

Jeżeli u osoby z pokrzywką zostanie zdiagnozowana alergia na pokarm, konieczne jest wyeliminowanie z diety pokarmów zawierających alergeny wywołujące objawy.

Taka modyfikacja diety może doprowadzić do remisji objawów choroby nawet w ciągu 24 godzin.

Prowadzenie dziennika spożywanych pokarmów oraz notowanie czasu wystąpienia i charakteru objawów może pomóc lekarzowi w określeniu związku między konkretnymi spożywanymi pokarmami a objawami.

Jest szczególnie zalecany u małych dzieci z objawami pokrzywki. W przypadku podejrzenia reakcji alergicznej lekarz może zlecić odpowiednie testy diagnostyczne (z krwi lub skórne) oraz próbę eliminacji lub prowokacji.

Pokrzywka u dzieci

• Jeśli pojawi się pokrzywka u dziecka, postępowanie diagnostyczne w pokrzywce przewlekłej, podobnie jak jej leczenie powinny być zbliżone do tego u osób dorosłych i mieć podobne cele.
• 
• Piśmiennictwo

1. Asero R. New-onset urticaria. UpToDate, Topic 8101 Version 25.0. (dostep: 28.11.2019 r.).
2. Zuberbier T i wsp. The EAACI/GA2LEN/EDF/WAO guideline for the definition, classification, diagnosis and management of urticaria. Allergy 2018; 73: 1393-1414.
3. Maurer M, Mager M, Ansotegui I i wsp. The international WAO/EAACI guideline for the management of hereditary angioedema – the 2017 revision and update. World Allergy Organization Journal 2018; 11: 5.
4. Zuraw B. An overview of angioedema: clinical features, diagnosis, and management. UpToDate, Topic 8105 Version 20.0 (dostęp: 10.09.2019).
5. Silpa­archa N, Kulthanan K, Pinkaew S. Physical urticaria: prevalence, type and natural course in a tropical country. J Eur Acad Dermatol Venereol 2011; 25: 1194­1199.
6. Guldbakke KK, Khachemoune A. Dermographism. Dermatol Nurs 2006; 18: 263.
7. Raciborski F, Kłak A, Czarnecka-Operacz M, et al. Epidemiology of urticaria in Poland – nationally representative survey results. Advances in Dermatology and Allergology/Postępy Dermatologii i Alergologii. 2018; 35(1): 67-73.
8. Dice JP, Gonzalez-Reyes E. Physical (inducible) forms of urticaria. UpToDate, Topic 8109 Version 26.0. (dostep: 28.11.2019 r.).
9. Pawliczak R. Alergologia – Kompedium. Termedia Wydawnictwo Medyczne, Poznań 2018.
10. Konopka-Błaszczyk M. Jaka może być przyczyna nagłego pojawienia się pokrzywki fizykalnej o typie dermografizmu u rocznego dziecka? Medycyna Praktyczna, 5000 pytań z pediatrii, https://www.mp.pl/pytania/pediatria/chapter/B25.QA.7.6.16. (dostep: 28.11.2019 r.).
11. Urticaria, Angioedema, and Anaphylaxis. Clive E.H. Grattan, Elena Borzova, in Clinical Immunology (Fifth Edition), 2019 (dostep: 28.11.2019 r.).
12. Tidman MJ. Managing urticaria in primary care. The practitioner 2015; 259(1779): 25-28.

Dowiedz się więcej

Pokrzywka przewlekła jako potencjalny wskaźnik choroby ogólnoustrojowej

https://pdfs.semanticscholar.org/2c42/a26173afa9a5962933c9d56b01e21fa3d97d.pdf

Pokrzywka słoneczna.

https://web.b.ebscohost.com

Aspekty kliniczne i odrębności

http://elib.grsu.by/katalog

Odwodnienie organizmu – objawy. Jak się nawadniać, ile wody pić?

Odwodnienie organizmu może być śmiertelnie groźne. Jak rozpoznać objawy odwodnienia? Jakie symptomy świadczą o odwodnieniu u dzieci, a jakie u seniorów. Jak wykonać prosty test na odwodnienie? Dowiedz się, jak rozpoznać odwodnienie, dlaczego jest ono groźne, kto jest najbardziej narażony na niedobory płynów oraz jak zdrowo się nawadniać.

Czy odwodnienie organizmu jest niebezpieczne? Najprostszą odpowiedzią będzie to, że dorosły człowiek może przeżyć bez jedzenia ponad miesiąc, ale bez wody (zależnie od tempa jej utraty) czas ten skraca się do maksymalnie kilku dni.

Zapotrzebowanie na wodę, zaraz po zapotrzebowaniu na tlen, to warunek naszego życia. Woda to główny składnik naszego ciała. Jej ilość w organizmie waha się w granicach 45–75 procent jego masy i zależy od płci, budowy ciała i od wieku.

Całkowita ilość wody w organizmie zmniejsza się wraz upływem lat o około 15 procent, co odpowiada ok. 6 litrom w okresie od 20. do 80. roku życia.

Osoby starsze nie odczuwają pragnienia tak silnie, jak osoby młodsze, co powoduje, że piją mniej. W wyniku procesu starzenia się, nerki mają zmniejszoną zdolność do zagęszczania moczu i zatrzymywania wody w przypadku braku regularnego dostarczania wody do organizmu.

Odwodnienie to stan, w którym zawartość wody oraz elektrolitów w organizmie spada poniżej wartości niezbędnej do jego prawidłowego funkcjonowania. Odwodnienie organizmu to stan zagrażający zdrowiu i życiu człowieka. Objawy bywają różne, dlatego warto znać normy spożywania wody i ich przestrzegać, aby nie narażać organizmu na destrukcję.

>> Elektrolity do picia i w tabletkach musujących

>> Preparaty z potasem, potas w tabletkach i kapsułkach

Ile wody należy pić?

Z informacji na stronie Narodowego Centrum Edukacji Żywieniowej wynika, że minimum płynów dziennie to:

• dla mężczyzn 2,5 litra wody, czyli 10 szklanek dziennie,
• dla kobiet 2 litry wody, czyli 8 szklanek dziennie.

Brytyjski NHS (National Health Service) zaleca z kolei picie co najmniej 6 szklanek wody dziennie.

Według zaleceń Europejskiej Agencji ds. Bezpieczeństwa i Żywności – dzieci w wieku 14-19 lat i dorośli powinni spożywać dziennie ok. 30 ml płynów na każdy kilogram ciała. Jednak zapotrzebowanie wzrasta wraz ze wzrostem temperatury. Latem, szczególnie w czasie upałów, zaleca się zwiększenie ilości spożywanych płynów – o 250 ml na każdy stopień powyżej 37 st. C.

W upalne dni należy także uzupełniać nie tylko samą wodę, ale także sole minerałów (głównie sód i potas). Objawy ich niedoboru również bywają szkodliwe dla organizmu, dlatego warto stosować odpowiednią suplementację i np. dodawać do wody elektrolity.

Dzięki temu istnieje duża szansa, że odwodnienie organizmu nie nastąpi, a ponadto nie zostanie on wyjałowiony z niezbędnych mikroelementów.

Pożądany poziom przyjmowanych płynów zależy od wieku, budowy ciała, schorzeń, czynności, jakie się wykonuje i temperatury otoczenia. Ważne jest zatem to, by wiedzieć, kiedy zbliżamy się do niebezpiecznej granicy odwodnienia i obserwować niepokojące objawy.

1. Pragnienie to pierwszy sygnał, jaki organizm wysyła, gdy potrzebuje wody. Nawet niewielki jej brak może powodować nieprzyjemne konsekwencje. UWAGA! Pragnienie z wiekiem zanika, dlatego osoby starsze powinny regularnie pić wodę, nawet gdy nie odczuwają go.
2. Zmiany w kolorze lub ilości oddawanego moczu. Kolor moczu powinien być delikatnie żółty. Jeśli jest ciemnożółty lub pomarańczowy – pijemy za mało. Z kolei jeśli jest jasny – pijemy za dużo. Warto jednak pamiętać, że niektóre pokarmy i lekarstwa mogą wpływać na kolor i ilość moczu. Jeśli mocz trwale zmienia swoją barwę, należy skonsultować się z lekarzem, ponieważ nie zawsze sprawcą będzie odwodnienie organizmu czy jego przepojenie.
3. Zmęczenie lub senność. Utrata płynów rzędu 1-3 proc. masy ciała, (co uważane jest za łagodne odwodnienie) może powodować uczucie zmęczenia i senności podczas wykonywania codziennych czynności.
4. Bóle głowy – utrata płynów o 1,4 proc. masy ciała powoduje bóle głowy oraz złe samopoczucie u zdrowych kobiet. Woda potrafi także zmniejszyć ból głowy w ciągu 30 minut.
5. Zmiany elastyczności skóry. Odwodnienie może powodować zmiany w wyglądzie i fakturze skóry. Zdrowa i dobrze nawilżona skóra będzie napięta i elastyczna.
6. Rozdrażnienie – odwodnienie może mieć znaczący wpływ na funkcje mózgu. Nawet niewielkie odwodnienie może powodować podrażnienie i zaburzenia czynności mózgu.

Możemy w prosty sposób sprawdzić, czy nasz organizm jest dostatecznie nawodniony. Wystarczy uszczypnąć skórę z wierzchu dłoni i przytrzymać przez kilka sekund. Jeśli skóra, po wypuszczeniu z palców, szybko wraca do swojego kształtu, jesteś nawodniony. Jeśli trwa to dłużej, twojemu organizmowi przydałaby się kolejna szklanka z wodą.

Jak rozpoznać objawy odwodnienia u dziecka?

Objawy odwodnienia u dzieci to:

• apatia, osłabienie,
• zwolnienie reakcji na bodźce zewnętrzne,
• brak apetytu,
• nudności,
• wzdęty brzuch,
• spadek napięcia gałek ocznych,
• obniżenie napięcia mięśni szkieletowych – wiotkie ciało,
• sucha skóra i błony śluzowe w jamie ustnej,
• zmniejszenie ilości wydalanego moczu,
• brak łez,
• przyspieszona praca serca,
• spadek ciśnienia krwi,
• śpiączka.

W ocenie odwodnienia pomaga też wykonanie podstawowych badań, głównie stężeń elektrolitów oraz gazometrii.

Jakie są przyczyny odwodnienia?

Najczęstszą przyczyną odwodnienia u niemowląt i dzieci są biegunki lub wymioty występujące podczas zakażenia wirusami (rotawirusy) lub bakteriami (salmonella, gronkowce). U zdrowych niemowląt przyczyną odwodnienia latem może być niskie spożycie napojów.

Sprawdź: Witamina D3 w kapsułkach, tabletkach i aerozolu

Odwodnienie u osób starszych może być efektem:

• spożycia zbyt małej ilości płynów (głównie wody) w stosunku do zapotrzebowania (zmniejszenie odczuwania pragnienia),

• przyjmowania dużej ilości środków o działaniu odwadniającym, np. leki moczopędne czy napoje typu mocna kawa, mocna herbata, alkohol,

• jedzenia zbyt dużej (hipernatremia) lub zbyt małej (hiponatremia) ilości soli kuchennej,

• zaburzeń, takich jak: biegunka, wymioty, gorączka,

• zaburzeń nieprawidłowego poziomu glukozy we krwi w przebiegu cukrzycy,

• szybkiej utraty masy ciała,

• stosowania diety bogatej w błonnik pokarmowy przy niewystarczającym spożyciu wody,

• stosowania dietę wysokobiałkowej przy niewystarczającym spożyciu wody.
• stosować kurację wspomagającą, np. pić zioła na odwodnienie albo elektrolity.

Czynniki ryzyka odwodnienia szczególnie dotyczą osób starszych, które:

• mają zaburzenia połykania, w efekcie np. udaru mózgu, choroby Parkinsona, demencji,

• są w wieku powyżej 85. roku życia,

• mają problem z biegunkami, wymiotami,

• ograniczają picie płynów w obawie przed nietrzymaniem moczu,

• cierpią na choroby przewlekłe (np. choroby nerek).

Jak zapobiec odwodnieniu u seniorów?

Aby zapobiec odwodnieniu organizmu, bardzo ważne jest zapewnienie odpowiedniej ilości płynów w ciągu dnia.

Zgodnie z zaleceniami Narodowego Centrum Edukacji Żywieniowej należy:

• Pić płyny w formie małych porcji wypijanych regularnie w ciągu całego dnia, zamiast picia napojów jednorazowo w dużych ilościach.
• Wypić minimum 8 szklanek płynów dziennie.
• Lato to szczególny okres, w którym zapotrzebowanie na płyny wzrasta razem ze wzrostem temperatury. Należy zwiększyć ilości wypijanych płynów o 250 ml (dodatkowa szklanka) na każdy stopień powyżej 370C. Podczas upałów należy uzupełniać również niedobory sodu i potasu.
• W okresach zwiększonego ryzyka odwodnienia należy zwrócić szczególną uwagę na dostępność płynów oraz ich odpowiednią ilość w diecie.
• Wykluczyć napoje alkoholowe, ograniczyć mocną kawę i mocną herbatę oraz napoje o wysokiej zawartości białka (szczególnie w dużych ilościach), ponieważ mogą mieć działanie moczopędne. Prowadzić to może do zwiększonej utraty wody z organizmu, a to z kolei może powodować lub nasilać objawy odwodnienia.
• Unikać napojów gazowanych, ponieważ pochodzący z nich dwutlenek węgla, poprzez drażnienie zakończeń nerwowych w ścianie żołądka, hamuje uczucie pragnienia.
• Ułatwiać codzienne picie płynów poprzez zachęcanie osób starszych do picia wody. Niech ulubione płyny będą w łatwo dostępnym miejscu, pod ręką i na widoku, umieszczone w małych butelkach, kubkach lub pojemniczkach.
• Zachęcać do popijania leków wyłącznie wodą.
• Dokładnie obserwować zachowanie osób starszych, aby jak najszybciej rozpoznać wczesne objawy odwodnienia. Znaki ostrzegawcze to zmęczenie, zawroty głowy, pragnienie, ciemny kolor moczu, bóle głowy, suchość w ustach/nosie, suchość skóry oraz skurcze mięśni.
• Pamiętać, że pokarmy o dużej zawartości wody, takie jak świeże owoce, warzywa i niektóre produkty mleczne mogą wspomóc organizm w dostarczeniu zalecanej dziennej ilości wody. Dlatego należy zachęcać osoby starsze do urozmaicania własnej diety.
• Pamiętać, że strach przed nietrzymaniem moczu może powodować celowe zmniejszenie ilości wypijanych płynów w ciągu dnia. W związku z tym zaleca się, aby osoby borykające się z tym problemem na co dzień – wypijały więcej płynów w ciągu dnia, w okresie, kiedy są w domu, i zmniejszyły ich ilość bezpośrednio przed snem. Dodatkowo picie małych ilości wody w ciągu dnia również może pomóc ograniczyć ten problem.

Sprawdź: Suplementy diety na odporność

Jak zapobiegać odwodnieniu w przypadku biegunki u dorosłych?

Aby zapobiec odwodnieniu, należy podawać płyny w odpowiedniej objętości. W pierwszej fazie, przy odwodnieniu łagodnym, trzeba w ciągu 3-4 godzin podać choremu 50 ml płynu na kilogram masy ciała.

Po oddaniu jednego biegunkowego stolca trzeba uzupełnić płyny w objętości 5-10 ml na kg masy ciała. Zazwyczaj osobie dorosłej podajemy 350-700 ml płynu po każdym luźnym stolcu. Osobom z wymiotami należy podać dodatkowo 2-5 ml płynu na kg masy ciała, zazwyczaj ok.

140-350 ml płynów po każdym epizodzie wymiotów.

Pojawienie się pragnienia w trakcie ostrej biegunki zwykle wskazuje na niedobór co najmniej 1000 ml płynów. Płyny najlepiej podawać drogą doustną.

W aptekach bez recepty doustne płyny nawadniające, które zawierają glukozę i podstawowe elektrolity – sód, potas, chlor i jony wodorowęglanowe. Sprzedawane są w postaci proszku do rozpuszczenia w wodzie.

Nie powinno się podawać chorym soków owocowych, warzywnych czy napojów gazowanych, np. typu cola, oraz mleka, ponieważ mogą one nasilać biegunkę.

Jeśli płyny nawadniające nie są dostępne, można zamiast nich używać lekko posolonej wody, herbaty lub marchwianki. Najlepiej tolerowane są płyny chłodne. Płyny należy podawać często, w małych porcjach.

Jak zapobiegać odwodnieniu u dzieci?

Niemowlę, które cierpi na biegunkę, a jest karmione naturalnie, należy dostawiać do piersi, aby zapobiec odwodnieniu.

Dzieciom starszym oraz karmionym mlekiem modyfikowanym należy podawać przegotowaną wodę lub lekko osłodzoną herbatkę w małych ilościach – po łyżeczce, ale często – co 5 minut. Dziecko wymiotujące powinno być często nawadniane preparatami doustnymi. W przypadku odwodnienia stopnia lekkiego i umiarkowanego podaje się preparaty nawadniające, np. Gastrolit, ORS 200.

UWAGA! W przypadku przedłużającej się biegunki, trwającej dłużej niż jeden dzień, należy koniecznie skonsultować się z lekarzem.

Atopowe zapalenie skóry – na czym polega to schorzenie?

Atopowe zapalenie skóry nazywane jest również AZS, egzemą oraz wypryskiem atopowym bądź alergicznym. Jest to przewlekła choroba skóry związana z jej stanem zapalnym oraz charakterystycznym świądem. Atopowe zapalenie skóry ma charakter nawrotowy.

AZS często współistnieje z innymi problemami na tle alergicznym:

• zwiększonym stężeniem IgE w surowicy,
• alergią IgE-zależną,
• astmą lub alergicznym nieżytem nosa (występowanie osobnicze lub rodzinne).

Atopowe zapalenie skóry dotyczy różnych grup wiekowych, jednak 50% zachorowań obserwowanych jest w 3-6 miesiącu życia. Na całym świecie AZS dotyka od 1 do 22% dzieci i młodzieży.

Dodatkowo dzieci z AZS mają wysokie ryzyko rozwoju astmy alergicznej (może rozwinąć się nawet u 50% dzieci) i alergicznego nieżytu nosa. Ryzyko to zwiększa się jeszcze bardziej w przypadku wczesnego początku AZS, atopii w rodzinie i wczesnego uczulenia na pokarm.

Atopowe zapalenie skóry – jakie są przyczyny?

Wśród przyczyn atopowego zapalenia skóry wymienia się czynniki genetyczne, środowiskowe, zaburzenia bariery naskórkowej i odpowiedzi układu immunologicznego.

Czynniki ryzyka atopowego zapalenia skóry:

• mieszkanie w mieście,
• rasa czarna,
• obecność atopii u rodziców (może zwiększyć ciężkość przebiegu AZS u dziecka),
• karmienie piersią zakończone do 4 miesiąca życia,
• uczulenie na alergeny wziewne (sierść zwierząt domowych, roztocza, pyłki roślin) oraz na alergeny pokarmowe (wpływa również na ciężkość choroby),

Niektóre badania wskazują, że dłuższe karmienie piersią może opóźnić wystąpienie pierwszych objawów atopowego zapalenia skóry (efekt może trwać nawet do 3 roku życia). Możliwe jest również, że zastosowanie niektórych probiotyków w czasie ciąży i po narodzinach opóźnia wystąpienie choroby.

Czynniki zaostrzające objawy atopowego zapalenia skóry:

• nasilony stres,
• narażenie na alergeny,
• infekcje, a w szczególności zakażenia drobnoustrojami skórnymi (Staphylococcus aureus, drożdżaki z rodzaju Malassezia),
• zaburzenia autoimmunologiczne,
• narażenie na czynniki drażniące skórę, np. szorstkie i wełniane tkaniny, substancje chemiczne (detergenty, mydła),
• okres jesienno-zimowy,
• temperatura (wysoka, niska lub jej zmiany),
• duża wilgotność powietrza.

Mechanizm wykształcenia atopowego zapalenia skóry

Aktualnie jako główną przyczynę atopowego zapalenia skóry uznaje się zaburzenie struktury i dysfunkcję bariery naskórkowej skóry. Czynnik ten skutkuje uwalnianiem mediatorów zapalnych. Mechanizmem, który prowadzi do zaburzeń tej bariery, jest defekt genu filagryny.

Obecność tej mutacji wiążę się z:

• częstszą suchością skóry u osób bez AZS,
• wcześniejszym początkiem atopowego zapalenia skóry (przed trzecim miesiącem życia),
• większym ryzykiem alergicznego nieżytu nosa i rozwoju nadwrażliwości;
• większym ryzykiem astmy oskrzelowej wśród osób z AZS.

Ogólnie objawy atopowego zapalenia skóry obejmują suchość i świąd skóry oraz zmiany wtórne do drapania i pocierania. Obraz choroby różni się jednak w zależności od wieku.

Suchość skóry w AZS spowodowana jest przez dysfunkcję bariery skórnej i nadmierną utratę wody przez naskórek. Obserwuje się również obniżony próg świądu, przez co chory drapie się w przypadku ekspozycji na alergeny i czynniki drażniące, silnego pocenia się, zmiany wilgoci. Świąd zwykle nasila się w nocy, przez co zaburza sen i jakość życia chorego.

Atopowe zapalenie skóry u niemowląt

U niemowląt atopowe zapalenie skóry pojawia się zwykle już koło 3 miesiąca życia. W rodzinie tych niemowląt bardzo często występują choroby atopowe. U niemowląt obserwuje się:

• swędzące grudkie i pęcherzyki z rumieniowym podłożem,
• niepokój i płaczliwość;
• lokalizację zmian na policzkach, czole, owłosionej skórze głowy, płatkach usznych, dystalnych częściach kończyn,
• w ciężkich przypadkach rozprzestrzenienie zmian na skórę tułowia i pośladków (z pominięciem okolicy pieluszkowej).

Atopowe zapalenie skóry u dzieci

Od drugiego roku życia do okresu dojrzewania mówi się o dziecięcej fazie atopowego zapalenia skóry:

• zmiany rumieniowo-grudkowe, ostry stan zapalny, sączenie, nadżerki, lichenizacja (pogrubieniem skóry najczęściej w wyniku drapania i przewlekłego stanu zapalnego skóry);
• może dochodzić do nadkażenia bakteryjnego;
• lokalizacja zmian symetrycznie na rękach i stopach (powierzchnie grzbietowe), wokół nadgarstków i kostnej, w zgięciach łokciowych i podkolanowych, a także na szyi, powiekach i wokół ust.

Atopowe zapalenie skóry u dorosłych

Obraz atopowego zapalenie skóry typowego dla dorosłych zaczyna się jeszcze w okresie dojrzewania. Choroba zajmuje niemal całe ciało, jednak zmiany dotyczą głównie:

• fałdów zgięciowych (głównie łokciowych i podkolanowych),
• twarzy (wokół ust, czoło, powieki) i szyję,
• górnych części tułowia,
• dłoni i stóp – powierzchnie grzbietowe i palców.

Zmiany są w charakterze suchych i łuszczący się grudek oraz blaszek z rumieniem. Może dojść do powstania rozległych zlichenizowanych blaszek.

Atopowe zapalenie skóry – diagnostyka

• kryteria rozpoznawcze
• diagnostyka różnicowa
• testy alergiczne ❱
• badanie histologiczne skóry

Z alergiami wiązane są takie objawy jak katar, łzawienie, kichanie, kaszel, wysypka, bóle brzucha, wzdęcia, biegunki czy wymioty. Jeżeli takie dolegliwości występują u Ciebie, wykonaj test pod kątem alergii.

Sprawdź dostępne testy alergiczne

Kryteria rozpoznawcze atopowego zapalenia skóry

W rozpoznaniu atopowego zapalenia skóry stosuje się kryteria wg Hannifina i Rajki, czyli zbiór najbardziej charakterystycznych objawów i cech w przebiegu atopowego zapalenia skóry. Wymagane jest potwierdzenie 3 z czterech kryteriów większych oraz co najmniej 3 kryteria mniejsze.

Kryteria większe w rozpoznaniu AZS:

• świąd
• typowe umiejscowienie zmian skórnych
• przewlekły i nawrotowy przebieg
• atopia u chorego lub w wywiadzie rodzinnym

Kryteria mniejsze w rozpoznaniu AZS obejmują: suchość skóry (xerosis), podwyższone stężenie IgE w surowicy (atopia), dodatnie wyniki testów skórnych z alergenami, nietolerancję niektórych pokarmów, zaostrzenia po stresach psychicznych, biały dermografizm, pogrubienie fałdów na szyi, rogowacenie przymieszkowe (keratosis pilaris) lub rybią łuskę (ichthyosis), natychmiastowe odczyny skórne, rumień twarzy, zapalenie czerwieni wargowej, początek AZS w dzieciństwie, stożek rogówki, objaw Dennie-Morgana (dodatkowy fałd skórny poniżej dolnej powieki), łupież biały, zapalenie brodawek sutkowych, skłonność do niespecyficznego stanu zapalnego skóry dłoni i stóp, skłonność do nawrotowych zakażeń skóry, zaćmę, świąd po spoceniu, nawrotowe zapalenie spojówek, przebarwienia powiek i skóry wokół oczu, nietolerancję wełny.

Rozpoznanie różnicowe

Rozpoznanie różnicowe jest również istotne w diagnostyce atopowego zapalenia skóry ze względu na podobny przebieg niektórych chorób. AZS należy rozróżnić z podrażnieniami, łuszczycą, łojotokowym lub kontaktowym zapaleniem skóry, chorobą Duhringa, świerzbem, grzybicą, świerzbiączką objawową i letnią, a także niedoborami witamin.

Badania w kierunku alergii

Alergie są częstym problemem w przebiegu atopowego zapalenia skóry. Rodzaj alergii zwykle związany jest wiekiem chorego:

• w okresie niemowlęcym i wczesnego dzieciństwa dominują alergie pokarmowe (najczęściej na mleko krowie, jaja kurze, soję, zboża, ryby i orzechy arachidowe);
• w okresie przedszkolnym i szkolnym zaczynają dominować alergie powietrznopochodne (roztocza kurzu domowego, alergeny zwierzęce, bakteryjne, pleśni i drożdży, a także pyłki roślin).

Dodatkowo pojawia się problem alergii krzyżowych pomiędzy alergenami wziewnymi i pokarmowymi.

W przypadku większości osób dorosłych z AZS (ok. 80%) obserwuje się:

• podwyższone całkowite stężenie przeciwciał IgE (>150 kU/l),
• alergię pokarmową i alergię wziewną,
• współistnienie alergicznego nieżytu nosa lub astmy.

Testy alergiczne pozwalają stwierdzić, które alergeny mają znaczenie w przebiegu atopowego zapalenia skóry i mogą prowadzić do jego zaostrzenia.

Testy skórne punktowe oceniają reakcję organizmu (pęcherz z rumieniem) w stosunku do najczęściej występujących alergenów pokarmowych i wziewnych. Test ten jest powszechnie wykorzystywany w alergologii. Do jego przeprowadzenia wymagane jest odstawienie ewentualnego leczenia.

Próby prowokacyjne opierają się na reakcji organizmu w stosunku do bezpośredniego kontaktu z określonym alergenem, np. spożyciem produktu, który jest podejrzewany o wywołanie objawów.

Ten rodzaj testu umożliwia zbadanie jednocześnie tylko jednego alergenu.

Również wymagane jest tutaj odstawienie leczenia antyalergicznego, a samo badanie może powodować niebezpieczne dla zdrowia objawy.

Testy na alergie z krwi wymagają pobrania niewielkiej ilości krwi w celu zmierzenia poziomu przeciwciał IgE swoistych w stosunku do konkretnych alergenów. Badania przeprowadza się zwykle w panelach po 20-30 alergenów. Dostępne są panele

• oddechowe – w kierunku najczęstszych alergenów wziewnych w populacji,
• pokarmowe – w kierunku najczęstszych alergenów pokarmowych w populacji,
• pediatryczne – w kierunku najczęstszych alergenów pokarmowych i wziewnych wśród dzieci.

Oprócz nich możliwe jest również kompleksowe zbadanie swojego profilu immunologicznego. Na to pozwala test molekularny ALEX, który obejmuje 282 alergeny pokarmowe i wziewne, jady owadów, a także molekuły alergenowe, które są bezpośrednią przyczyną uczulenia. Taki test dostarcza dokładnej informacji, co uczula chorego, a także czy istnieje w danym przypadku ryzyko alergii krzyżowej.

Testy alergiczne z krwi można wykonać u każdego bez konieczności odstawienia leczenia i nie wiążą się one z żadnymi nieprzyjemnymi skutkami.

Histologia skóry

Badanie histologiczne pozwala określić stadium choroby w zależności od zmian skóry:

• niewielkie okołonaczyniowe nacieki limfocytów T świadczą o skórze niezmienionej klinicznie (chociaż nie funkcjonuje prawidłowo, jest sucha i reaguje silniej na czynniki drażniące),
• znaczne nacieki limfocytów T CD41+ występują w przypadku ostrych zmian widocznych makroskopowo,
• złogi kolagenu w skórze właściwej i nacieki makrofagów w przypadku przewlekłych zmian skórnych.

Jak leczyć atopowe zapalenie skóry?

Leczenie atopowego zapalenia skóry wiąże się z:

• unikaniem czynników zaostrzających chorobę – alergeny, drażniące materiały i detergenty, woda,
• pielęgnacją skóry – emolienty i nawilżanie,
• leczenie farmakologiczne,
• leczenie dietetyczne w przypadku alergii pokarmowych.

U dorosłych dodatkowo może zostać zalecona fototerapia, której skuteczność jest dobrze udokumentowana. Efekty światłoleczenia niestety mijają po zakończeniu.

Atopowe zapalenie skóry a higiena

Zaleca się, aby osoby z atopowym zapaleniem skóry ograniczyły kontakt z wodą, myły się tylko letnią wodą i stosowały łagodne detergenty o pH 5,5 do 6,0.

Co najmniej dwa razy dziennie należy stosować preparaty nawilżające, natłuszczające i zmiękczające skórę, czyli głównie emolienty. Stosowanie emolientów zalecane jest również, gdy czasowo nie występują zmiany skórne.

W przypadku nasilonego świądu należy stosować emolienty z polidokanolem, w przypadku znacznej suchości z mocznikiem, a na przewlekłe zmiany rogowaciejące najlepsze są preparaty z kwasem salicylowym.

Leki stosowane w atopowym zapaleniu skóry

• Kortykosteroidy – najczęstsze w leczeniu miejscowym AZS. Stosuje się je w zależności od preparatu 1 lub 2 razy dziennie. Za korzystne uznaje się długotrwałe stosowanie miejscowe z przerwami. W przypadku niezmienionej skóry przed zaostrzeniem chroni stosowanie kortykosteroidów 2 razy w tygodniu. GKS stosowane mogą być również doustnie, jednak nie jest to zalecane przez dłuższy czas ze względu na znaczne ryzyko powikłań.
• Antybiotyki – stosowane są w przypadku współistnienia zakażenia drobnoustrojami (głównie Staphylococcus aureus). Może być wówczas zalecone leczenie doustne lub miejscowe.
• Leki przeciwhistaminowe – zalecane głównie w przypadku współistnienia innych chorób alergicznych (np. w alergicznym nieżycie nosa, zapaleniu spojówek, pokrzywce). Część preparatów ma działanie sedatywne, co może być korzystne w celu poprawy jakości snu.

Innymi lekami stosowanymi w atopowym zapaleniu skóry są cyklosporyna A, azatiopryna oraz inhibitory kalcyneuryny.

Dieta w atopowym zapaleniu skóry

• Po potwierdzeniu alergii w testach alergicznych zaleca się zastosowanie diety eliminacyjnej z całkowitym wykluczeniem szkodliwych alergenów.
• W przypadku niemowląt karmionych mlekiem matki należy wykluczyć alergen z diety matki. Natomiast w przypadku niemowląt karmionych sztucznie z alergią na białka mleka należy zastosować hydrolizaty białka o znacznym stopniu hydrolizy lub preparaty aminokwasowe przez minimum 6-8 tygodni.
• Badania naukowe dodatkowo wykazują pozytywne efekty wyeliminowania z diety dodatków do żywności, w tym konserwantów i barwników.
• Nasilenie zmian skórnych zmniejszają: kwas dokozaheksaenowy (DHA), witamina D i E.

Autor merytoryczny: Mgr Katarzyna Startek, Dietetyk

Aktualizacja: 2018-12-10

Powiązane artykuły:

Bibliografia:

1. Akdis C.A. et al.: Diagnosis and treatment of atopic dermatitis in children and adults: European Academy of Allergology and Clinical Immunology/American Academy of Allergy, Asthma and Immunology/PRACTALL consensus report. Allergy, 2006; 61: 969–987.
2. Gliński W., Kruszewski J., Silny W. i wsp.

   : Postępowanie diagnostyczno-profilaktyczno-lecznicze w atopowym zapaleniu skóry. Konsensus grupy roboczej specjalistów krajowych ds. dermatologii, wenerologii oraz alergologii. Pol. Merk. Lek., 2004; 17 (supl. 3): 3–15.

3. Hanifin J.M. et al.: Guidelines of care for atopic dermatitis.

   Journal of the American Academy of Dermatology, 2004; 50: 391-404.

4. Mohajeri S., Newman S.A.: Review of evidence for dietary influences on atopic dermatitis. Skin Therapy Letter, 2014; 19: 5–7.
5. Nowicki R.: Podział kliniczny w zależności od wieku pacjentów. [W:] Nowicki R. (red.): Atopowe zapalenie skóry w praktyce.

   Cornetis, Wrocław 2013: 74–77.

6. Nowicki R., Trzeciak M., Wilkowska A. i wsp.: Atopic dermatitis: current treatment guidelines. Statement of the experts of the Dermatological Section, Polish Society of Allergology, and the Allergology Section, Polish Society of Dermatology. Post. Dermatol. Alergol., 2015; 32: 239–249.

7. Pastuszka M., Kaszuba A.: Atopowe zapalenie skóry. Etiopatogeneza, objawy kliniczne i zalecane schematy postępowania. Lekarz Rodzinny, 2012; 6: 586–595.
8. Sadowska-Przytocka A., Jenerowicz D.: Diagnostyka różnicowa atopowego zapalenia skóry. W: Silny W. (red.): Atopowe zapalenie skóry. Poznań, Termedia, 2012: 197–207.

9. Salomon J., Szepietowski J.: Atopowe zapalenie skóry. [W:] Alergia, choroby alergiczne, astma pod redakcją Andrzeja M. Fala, tom II.
10. Shekariah T., Kalavala M., Alfaham M.: Atopic dermatitis in children: a practical approach. Pediatrics and Child Health, 2010; 21 (3): 112–118.
11. Stańczyk-Przyłuska A.

    : Czy atopowe zapalenie skóry to zawsze atopowe zapalenie skóry? Przew. Lek., 2011; 1: 158–162.

Data publikacji: 2018-09-14