Joanna nie może pozbyć się wrażenia, że wszyscy mówią tylko o niej. Słyszy o sobie w telewizji, piszą o niej gazety, a bliscy non stop zajmują się jej życiem zamiast swoim. Joanna ma urojenia ksobne. Co to oznacza?
Obiecaliśmy rozłożenie tematu urojeń na czynniki pierwsze i dzisiaj bierzemy się za urojenia ksobne, czyli koncentrujące się na osobie chorego i mogące być objawem charakterystycznym schizofrenii paranoidalnej.
Urojenia ksobne – co to jest?
Opisaliśmy, czym ogólnie są zaburzenia urojeniowe, a teraz rozszerzamy temat. Jednym z ich rodzajów są urojenia ksobne, które występują głównie w schizofrenii paranoidalnej.
Jest to zaburzenie treści myślenia odnoszące się do żywienia przekonania, że jest się w centrum uwagi. Chory każdą informację odnosi do siebie, choć nie ma to odzwierciedlenia w rzeczywistości. Oznacza to, że jest przekonany, że wszyscy mówią i myślą o nim.
Urojeniom ksobnym towarzyszy silne przewrażliwienie na własnym punkcie – każdy uśmiech, spojrzenie osoba chora odbiera jako naśmiewania się z niej. W skrajnych przypadkach widzi aluzje na swój temat w telewizji, prasie i literaturze.
Jak w przypadku innych zaburzeń myślenia, pacjent jest przekonany o prawdziwości swoich urojeń i nie przyjmuje argumentacji otoczenia.
Urojenia ksobne – objawy
Czym obawiają się urojenia ksobne? Jak je rozpoznać? Przy łagodnym nasileniu urojeń, chory odnosi ciągłe wrażenie, że ludzie go obserwują i obgadują – jedynie w negatywnym kontekście.
Odnosi się to do jego całego otoczenia – rodziny oraz współpracowników czy ludzi spotkanych na ulicy czy sklepie.
Nawet, gdy inni milczą, osoba z zaburzeniami jest przekonana, że to spisek i knucie przeciwko jemu.
Pamiętaj, że chory nie traci kompletnie kontaktu z rzeczywistością, dlatego jego bliscy mogą mylić objawy choroby z przewrażliwieniem, cechą osobowości albo z nerwicą. Wątpliwości rozwiewają sytuacje jak np.
odczytywanie wszelkich informacji z mediów jako mówiących o osobie z zaburzeniami. Choć nikt nie podaje nazwiska chorego, jest on przekonany, że wiadomości są właśnie o nim. Takim momentom towarzyszą lęk i agresja.
Zaburzenia ksobne mogą łączyć się z innymi urojeniami np. z prześladowczymi czy wielkościowymi (nieadekwatne przekonanie o swojej wysokiej pozycji i roli społecznej).
Zobacz: Ciągła potrzeba bycia w centrum uwagi. Jakie są objawy i przyczyny osobowości histrionicznej? Jak ją leczyć?
Urojenia ksobne – przyczyny
Tak, jak w przypadku pozostałych zaburzeń urojeniowych, przyczyny ich występowania są złożone. Mogą wynikać ze schizofrenii paranoidalnej, którą z kolei mogą wywoływać czynniki genetyczne. Nie bez znaczenia są także wpływy środowiskowe i psychologiczne, z którymi chory miał styczność w okresie dzieciństwa i wychowania.
Mogą to być traumatyczne doświadczenia jak przemoc, molestowanie, uzależnienie. Istotne mogą być także negatywne metody wychowawcze jak presja rodziców, niespójność przekazów wychowawczych, wygórowane oczekiwania wychowawców.
Szukając źródeł problemu, specjalista zwraca również uwagę na czynniki neurologiczne jak wydzielanie niektórych neuroprzekaźników.
Zobacz: Czuję wewnętrzny przymus do bycia najlepszym. Osobowość anankastyczna – objawy, przyczyny, leczenie
Urojenia ksobne – leczenie
Jak leczyć urojenia ksobne? Metoda leczenia jest dopasowana do przyczyny zaburzeń. W przypadku schizofrenii paranoidalnej stosowana jest psychoterapia i farmakoterapia, które nieraz odbywają się w warunkach szpitalnych.
W przypadku zaburzeń ksobnych niezwiązanych ze schizofrenią, konieczna jest terapia, w trakcie której terapeuta skupia się na uświadomieniu pacjentowi nieprawdziwości jego urojeń poprzez szukanie różnych wyjaśnień jednego zjawiska.
Celem działań jest obniżenie lęku oraz zaangażowanie chorego do współpracy nad wyjaśnieniem treści urojeń.
Co istotne w przypadku leczenia chorych – konieczna jest także edukacja ich bliskich, bowiem jako stykający się na co dzień z osobą z zaburzeniami mogą bezkrytycznie jej ufać i wówczas nie posądzą o zaburzenie, a uwierzą w jej urojenia.
Zobacz również: 
Joanna nie może pozbyć się wrażenia, że wszyscy mówią tylko o niej. Słyszy o sobie w telewizji, piszą o niej gazety, a bliscy non stop zajmują się jej życiem zamiast swoim. Joanna ma urojenia ksobne. Co to oznacza?
Czytaj więcej ⟶ 
Strach przed opuszczeniem domu, zasłanianie okien i wrażenie, że ciągle jest się podsłuchiwanym. Oto codzienność osoby z urojeniami prześladowczymi. Jak je rozpoznać i leczyć?
Czytaj więcej ⟶ 
Brniemy dalej w urojenia myślenia. Ich rodzaje wyodrębnione są w oparciu o treść nieprawdziwych obrazów, które produkuje wyobraźnia chorego. Tym razem skupimy się paranoi hipochondrycznej lub somatycznej. Co to jest, jak ją poznać i jak…
Czytaj więcej ⟶
Urojenia ksobne – objawy i leczenie
Tagi:Urojenia
Urojenia są zaburzeniami treści myślenia, ponieważ dotyczą myślenia. Są to sądy, opinie, przekonania niezgodne z rzeczywistością, pochodzenia chorobowego. Towarzyszy im niezwykle silne przekonanie ich oczywistości i emocjonalne przeżywanie, oraz niekorygowalność.
To znaczy, że nie podlegają perswazji, kontrargumenty nie zmieniają ich przeżywania. Niezależnie, jak bardzo będziemy się starali udowodnić, że pacjent myli się w swoich sądach, to nie ma to wpływu ani na nasilenie objawów ani na ich wyciszenie. Urojenia nie są fantazjami, marzeniami, wyobrażeniami czy konfabulacjami.
Ich występowanie jest dla pacjenta tak samo realne, jak otaczający świat, a ich poziom absurdalności nie zależy od dojrzałości, wykształcenia czy pozycji społecznej. Najczęściej towarzyszy im zmienione, urojeniowe zachowanie.
Bywa oczywiście, że pacjent pomimo nasilonych urojeń ma zachowany krytycyzm i wie, że są objawem chorobowym, jednak nadal jest uwikłany w emocjonalne ich przeżywanie.
Na czym polegają urojenia ksobne? (Objawy urojeń ksobnych)
Urojenia ksobne nie są samodzielną jednostką chorobową, są objawem psychotycznym występującym w określonych zaburzeniach psychicznych. Mogą występować w wielu zaburzeniach psychicznych. Urojenia ksobne, czyli odnoszenie do siebie. Cechą tych urojeń jest odnoszenie do siebie wydarzeń z otoczenia.
Określonemu wydarzeniu przypisuje się irracjonalną, urojeniową interpretację, nadawanie szczególne znaczenie temu wydarzeniu. Wydarzenia są prawdziwe i obiektywne, jedynie ich interpretacja przez osobę jest niewłaściwa – urojeniowa. Urojenia ksobne mogą dotyczyć najbliższych osób, członków rodziny, jak również mniej znanych osób czy w ogóle nieznanych np.
przechodniów na ulicy, pasażerów autobusu, wykładowców i studentów na studiach, współpracowników. Mogą być różnej treści np.:
- Urojeniowe przekonanie, że ludzie z otoczenia zwracają na pacjenta szczególną uwagę, dają sobie znaki, mówią o nim, obgadują go. Żywa rozmowa pasażerów autobusu i śmiech jest interpretowane, jako rozmowa o pacjencie i wyśmiewanie się z niego.
- Urojeniowe przekonania, że w telewizji, radiu mówiono o pacjencie, bądź do pacjenta. Nic nie szkodzi, że nie wymieniono go z nazwiska, bo „treść i sposób przedstawienia informacji w TV był symboliczny, znaczący, jasny i czytelny dla pacjenta, przeznaczony tylko dla niego, i on potrafi tę zakamuflowaną informację odczytać, zrozumieć aluzje.”
- Urojeniowym przekonaniom może towarzyszyć zmiana zachowania, adekwatna do przeżywanych treści urojeniowych np. uporczywe i agresywne domaganie się zaprzestania działań ze strony otoczenia.
- Jeśli urojenia nie mają zdecydowanego nasilenia, i nie są wyraźnie absurdalną interpretacją zdarzeń i zachowań innych to bywa, że otoczenie ma problem z rozstrzygnięciem, gdzie jest granica pomiędzy rzeczywistą interpretacją zdarzenia a urojeniową. Bywa, że mniej nasilone mają charakter nastawień urojeniowych.
- Urojeniom ksobnym mogą towarzyszyć inne urojenia np. inni sterują moimi myślami, mają na nie wpływ, inni znają moje myśli, ja znam myśli innych. Mogą występować urojenia prześladowcze i wielkościowe. Pacjent może być przekonany, że jest szczególną osobą, dlatego jest w centrum zainteresowania. Urojenia ksobne mogą być powiązane z przeżywaniem halucynacji słuchowych – głosów. Bywa, że treść urojeń jest związana z głosami. Tym bardziej trudno jest oczekiwać od pacjenta jakiegokolwiek dystansu i krytycyzmu do przeżywanych objawów psychotycznych. Jest urojeniowo przekonany, że inni są wrogo do niego nastawieni i słyszy głosy o charakterze krytykującym go.
- Urojenia ksobne mają przykre treści dla pacjenta i zazwyczaj towarzyszy im lęk.
- Urojeniom ksobnym szczególnie nasilonym towarzyszy urojeniowe zachowanie, które zdarza się, że w początkowej fazie nasilenia objawu, pacjent stara się kontrolować. Jeśli pacjent jest przekonany, że na studiach inni go obmawiają, wyśmiewają, wykładowcy go nie lubią, traktują go tendencyjnie żle i niesprawiedliwie, to dla własnego komfortu psychicznego rezygnuje ze studiów. Wycofywanie się z aktywności społecznej, ograniczanie wychodzenia z domu, a w skrajnych przypadkach w ogóle nie opuszczanie mieszkania może być skutkiem przeżywania urojeń ksobnych.
- Nagle zmieniające się w sposób niezrozumiały dla otoczenia, zachowanie pacjenta wynikające z przeżywania urojeń ksobnych, może być nieprzyjazne, wrogie i agresywne wobec otoczenia i osób najbliższych.
- Nasilone urojenia ksobne mogą być zagrażające dla zdrowia i życia pacjenta, oraz innych osób, które są uwikłane w system urojeniowy pacjenta.
Urojenia ksobne, podobnie jak inne objawy psychotyczne są trudne do zrozumienia przez członków rodziny. Najczęściej bliscy są przekonani, że jak poświęcą czas na perswazję, udawadnianie i perswadowanie to zmieni się przeżywanie i zachowanie pacjenta.
Zazwyczaj jedynym skutkiem jest wysoki poziom negatywnych emocji w rodzinie, złość, napięcie, poczucie bezradności, że pomimo ich wysiłków pacjent nadal pozostaje przy swoich absurdalnych poglądach. A efektem może być większa izolacja pacjenta i nie opowiadanie o swoich przeżyciach.
Najtrudniej jest zrozumieć i pogodzić się członkom rodziny z faktem, że urojenia nie podlegają perswazji, pacjent nie ma zachowanego krytycyzmu, nie ma wpływu na przeżywanie treści urojeniowych, są one niezależne od jego woli, nie jest za nie odpowiedzialny.
Bywa, że rodzina interpretuje zmianę zachowania pacjenta, jako zmianę cech osobowościowych „ córka stała się niedobra, agresywna, roszczeniowa, wroga, zmieniła się jej osobowość”.
Oznacza to, że rodzina jest przekonana, że gdyby córka wykazała chęć i dobrą wolę mogłaby się zmienić, taki pogląd i niezrozumienie istoty urojeń, powoduje, że osoba chora jest obwiniana i obarczana wysokim poziomem negatywnych emocji, co może dodatkowo nasilać lęk, niepokój i objawy choroby.
Urojenia ksobna występują w zaburzeniach urojeniowych, zaburzeniach schizofrenicznych, mogą występować w zaburzeniach depresyjnych i zaburzeniach o podłożu organicznym. Mogą pojawić się w ryzykownych stanach psychicznych, jako objaw prodromalny, zwiastujący możliwość wystąpienia zaburzenia psychicznego.
Leczenie urojeń ksobnych
Leczenie urojeń ksobnych jest zależne od zaburzenia, którego jest objawem. Leczone jest zaburzenie psychiczne, a nie tylko jeden jego objaw.
W leczeniu zaburzeń psychotycznych stosuje się leczenie farmakologiczne lekami przeciwpsychotycznymi. Stosowana jest psychoterapia poznawczo-behawioralna, która jest szczególnie uzasadniona w przewlekłych urojeniach, które nie poddają się leczeniu farmakologicznemu.
Terapia skupia się na urojeniowych przekonaniach i próbach modyfikowania ich. Charakterystyczne dla terapii jest proszenie pacjenta o przedstawienie alternatywnych prób interpretacji urojeniowych przekonań i tzw. „sprawdzanie rzeczywistości”.
Celem psychoterapii jest obniżenie emocjonalnego uwikłania w przeżywane treści urojeniowe, uczenie strategii radzenia sobie z objawem.
Rating: 4.4/5. From 5 votes.
Please wait…
Voting is currently disabled, data maintenance in progress.
Schizofrenia epidemiologia i diagnostyka
Schizofrenia jest zaburzeniem psychicznym, zaliczanym do grupy psychoz, czyli stanów nacechowanych odmiennym odbiorem, zaburzonym postrzeganiem oraz błędnym ocenianiem.
Objawia się głównie halucynacjami i omamami, wycofaniem emocjonalnym oraz obniżeniem poziomu funkcji poznawczych. Nazwa „schizofrenia” pochodzi od łac. schizma i phrenos.
Słowa te oznaczają rozszczepienie umysłu, przez co schizofrenia mylnie kojarzona jest z podwójną osobowością.
Na świecie żyje około 21 mln ludzi ze schizofrenią. Według wskaźników rozpowszechnienia życiowego (bo nie jest to choroba śmiertelna) 0,5–1,5% populacji choruje lub miało objawy w przeszłości. Natomiast odsetek osób chorych na schizofrenię w jednym okresie (chorobowość punktowa) wynosi pięć przypadków na tysiąc osób – liczba ta waha się od 2,7 do 8,3 w zależności od regionu świata.
Choroba ta częściej dotyka mężczyzn (140 mężczyzn w stosunku do 100 kobiet). Co ciekawe, u mężczyzn schizofrenia uaktywnia się głównie w młodym wieku (15–24 lata), natomiast u kobiet występują dwa szczyty zachorowalności – w młodości (15–24 lata) oraz wieku dojrzałym (55–64 lata).
Badania nad czynnikami ryzyka wystąpienia tej choroby były i są prowadzone od wielu lat, zarówno te retrospektywne, jak i prospektywne. W ciągu ostatnich pięćdziesięciu lat opracowano zaledwie kilka przełomowych prac dotyczących schizofrenii i przyczyn powstawania tej choroby.
Mimo iż nie mogą one nadal określić żadnego czynnika jako jednoznacznie i silnie predykcyjnego, są w stanie potwierdzić związek niektórych stanów i zachowań ze zwiększoną zachorowalnością.
Model podatności i stresu jest najbardziej prawdopodobnym w określeniu epidemiologii schizofrenii, gdzie zmiany w mózgu są czynnikiem podatności, a stres związany ze środowiskiem jest określany jako wyzwalacz choroby.
Czynniki genetyczne
Aktualne badania genetyczne dotyczące przyczyn schizofrenii pochodzą z 2016 r. i zostały przeprowadzone przez naukowców z Centrum Badań Psychiatrycznych Instytutu Broada, Szkoły Medycznej Harvardu oraz Szpitala Dziecięcego w Bostonie. Uwagę badaczy po przebadaniu ponad 100 tys. ludzi przykuł jeden z genów, do tej pory wiązany jedynie z procesem odpornościowym.
Okazało się jednak, że wpływa także na procesy odpowiedzialne za rozwój mózgu. Konkretna konfiguracja tego genu wpływa na aktywność w mózgu. Co ciekawe, jest on silnie zróżnicowany strukturalnie, u różnych ludzi ma inne formy i liczbę kopii, w odróżnieniu od większości genów. Po przebadaniu ponad 65 tys.
ludzkich genomów wykryto, że istnieje silna korelacja między dziedziczeniem tego konkretnego wariantu genów odpowiedzialnych za proces eliminacji synaps (czyli połączeń międzyneuronalnych) a wzrostem ryzyka zachorowania na schizofrenię.
To odkrycie potwierdza również fakt, że choroba uaktywnia się w okresie dojrzewania, gdy mózg jest szczególnie aktywny w procesie eliminacji synaps, i powiązana jest z występowaniem cieńszej kory mózgowej (mniejsza liczba synaps) u osób dotkniętych schizofrenią. Badania nad rodzinami, w których pojawiła się schizofrenia, prowadzone są od lat osiemdziesiątych.
Wielokrotnie zostało potwierdzone zwiększenie ryzyka wystąpienia choroby u krewnych pierwszego stopnia osoby chorej. Prawdopodobieństwo to jest dziesięciokrotnie wyższe niż u osób z grup kontrolnych.
Badania nad bliźniętami wyraźnie pokazują, że zachorowalność wśród bliźniąt jednojajowych wynosi aż 50%, natomiast u bliźniąt dwujajowych prawdopodobieństwo wynosi tylko 9%.
Natomiast w przypadku choroby obydwojga rodziców prawdopodobieństwo urodzenia zdrowego dziecka wynosi, niestety, tylko 54%.
Jednocześnie badania osób adoptowanych pokazały, że wzrasta ryzyko zachorowania, gdy relacje w rodzinie są zaburzone, co wywołuje stres u dziecka (wtedy pojawia się dodatkowo czynnik społeczny) i aktywizację choroby.
Dylematy związane z czynnikami wywołującymi chorobę
Mimo wielu prób i badań podejmowanych w temacie ustalenia przyczyn schizofrenii nadal brak jednoznacznych wyników, co do których można z pewnością ustalić przyczyny tego zaburzenia psychicznego.
Dylematem pozostaje problem większości chorych na schizofrenię, w rodzinach których nie pojawiała się wcześniej ta choroba – jaka zatem jest przyczyna ich zachorowania? Podejrzenie jakoby możliwym powodem rozwoju choroby były jedynie czynniki społeczne, wyklucza obserwacja rodzin niedotkniętych chorobą, którzy adoptowali dziecko obciążone wywiadem rodzinnym.
Mimo wychowania w środowisku osób nieschizofrenicznych pacjenci nadal częściej zapadali na schizofrenię, w porównaniu do osób wychowywanych przez jednego chorego opiekuna.
Wyniki badań, mimo pewnych niejasności, wciąż skłaniają do dalszych poszukiwań w obrębie dziedziczenia genu odpowiedzialnego za tę przypadłość, określając czynniki genetyczne ryzyka na poziomie 80%, natomiast środowiskowe tylko na 20%.
Inne predyktory wystąpienia choroby
Związek między niektórymi dolegliwościami oraz objawami a schizofrenią jest zauważalny i wynika z wielu badań obserwacyjnych. Nie jest jednakże nadal na tyle istotny statystycznie, by traktować go jako bezpośredni predyktor ryzyka zachorowalności. Badania prowadzone w kilku krajach europejskich (m.in.
Wielka Brytania) wskazały na widoczne już w okresie wczesnodziecięcym różnice w rozwoju dzieci dotkniętych schizofrenią w późniejszym wieku. Zauważono przede wszystkim lekkie opóźnienia w rozwoju motorycznym, w rozumieniu mowy oraz kompetencjach społecznych.
Zwrócono także uwagę na ogólny późniejszy rozwój poznawczy, oprócz rozwoju mowy – ten był szybszy niż u dzieci zdrowych. Pewne nieprawidłowości wystąpiły także w obszarze ogólnej budowy ciała, m.in. głowy, oczu (heterochromia), ust, uszu oraz rąk i stóp.
Wskazuje się, że główną przyczyną odpowiedzialną za te różnice współwystępujące ze schizofrenią są zaburzenia w okresie rozwoju płodowego. Przede wszystkim zaburzenia powstałe w I i II trymestrze ciąży, kiedy rozwój mózgu jest najsilniejszy.
Jednym z potencjalnych klinicznych markerów diagnostycznych jest upośledzenie płynnego ruchu wodzenia gałkami ocznymi u osób cierpiących na schizofrenię. Nietypowe zachowanie można zaobserwować u ponad 80% chorych na tę przypadłość oraz u połowy ich bliskich w pierwszym stopniu pokrewieństwa. Natomiast u osób nieschizofrenicznych zaburzenie to występuje rzadziej (10% populacji).
| OBJAWY POZYTYWNE | OBJAWY NEGATYWNE | OBJAWY POZNAWCZE |
| Dziwaczne zachowania Do tej grupy objawów można zaliczyć przede wszystkim nieadekwatne zachowania, wykraczające poza przyjęte społecznie ramy, zachowania balansujące na granicy bezpieczeństwa, ryzykowne, ekscentryczne.Urojenia Jednymi z głównych objawów pozytywnych są urojenia. Urojenia różnią się od zwykłych przekonań tym, że są sztywne w formie, bardzo ingerujące w zachowanie pacjenta i dominujące w jego świadomości. Występuje też silna wiara w ich słuszność. Istotną cechą urojeń jest także ich ksobny charakter (wszystkie zdarzenia nakierowane na pacjenta, jego osoba jest elementem oddziaływań), przypisywanie swoim doświadczeniom przyczyn zewnętrznych (manipulacja), określanie intencji innych tylko na podstawie swoich podejrzeń. Pacjent sam podtrzymuje te urojenia, wspiera je, myśląc katastroficznie, zamykając się na inne opcje i rozwiązania, stara się działać tak, by zapewnić sobie bezpieczeństwo przed „zagrożeniem”.Najczęstszym rodzajem urojeń są urojenia prześladowcze. Odnosić się mogą do jednej osoby (np. kogoś bliskiego) lub do całej grupy osób (np. partia rządząca, kosmici). Osoba z urojeniami prześladowczymi odczuwa zagrożenie, jest w strachu o swoje zdrowie i życie. Myśli te mogą występować rzadko i nieregularnie lub stale i stabilnie, tworząc spójny i logiczny system (nazywane jest to zespołem urojeń). Urojenia te mogą prowadzić do podejmowania dziwacznych i nieadekwatnych do rzeczywistości zachowań.Urojenia ksobne (odnoszące) dotyczą zauważonych przez pacjenta działań zewnętrznych, które błędnie zinterpretował jako dotyczące jego osoby. Przykładem takiego urojenia może być np. przekonanie pacjenta, że osoby rozmawiające przez telefon na ulicy mówią o nim. Urojenia te dotyczą zwykle (nieuzasadnionego niczym) bycia negatywnie ocenianym i krytykowanym przez innych ludzi. Osoby, które doświadczają urojeń bycia kontrolowanym, żyją w poczuciu, że jakaś siła zewnętrzna lub agencja ma władzę i kontrolę nad nimi. Wydaje im się, że ktoś steruje ich myślami, zachowaniami, odczuciami. Urojenia nasyłania myśli są podobne objawowo. Dotyczą osób, które wierzą, że ich myśli zostały zaszczepione przez nieokreśloną zewnętrzną siłę lub agencję do ich umysłu. Czują się zmanipulowane i prześladowane. Odwrotnym zjawiskiem są urojenia odciągania i nagłaśniania myśli, gdy pacjentom wydaje się, że ktoś zabiera myśli z ich głowy, przeważnie przy pomocy telepatii lub elektroniki.Urojenia wielkościowe dotyczą postrzegania swojej osoby w nierealnym świetle. Pacjenci uważają się np. za osobę sławną, z nadprzyrodzonymi mocami, niewiarygodną siłą. Może to prowadzić do podejmowania niebezpiecznych i ryzykownych zachowań, np. skoku z okna (gdy pacjent jest przekonany o swojej umiejętności latania). Chorzy dotknięci urojeniami grzeszności i winy są przekonani o tym, że popełnili wielkie krzywdy i zbrodnie. Czują się winni, pragną kary za to, co według ich mniemania jest przestępstwem. Przypisują sobie popełnienie przestępstw, czują się niegodni. Często takie urojenia łączą się z urojeniami religijnymi, gdy pacjent przejawia nadmierne zainteresowanie tym tematem. Osobną grupę stanowią pacjenci z urojeniami hipochondrycznymi, zwanymi także somatycznymi. Chorzy zgłaszają, że coś im dolega. Twierdzą, że jakaś część ciała nie działa poprawnie, że są bardzo chorzy (fizycznie), mimo że obiektywne przesłanki i badania lekarskie nie potwierdzają takich dolegliwości.Omamy Omamy są odczuciami sensorycznymi, które pojawiają się bez zewnętrznej stymulacji. Zwane także halucynacjami powodują doznania powstałe bez żadnego bodźca. Najczęściej występujące omamy to urojenia słuchowe. Doświadcza ich 50–70% osób ze schizofrenią. Przeważnie są to głosy spierające się ze sobą, komentujące, oceniające, rzadko zdarzają się takie, które nakazują wykonywać polecenia. Czasem występują także omamy dźwiękowe. Zwykle idą w parze z urojeniami. Wyróżnia się także omamy wzrokowe, gdy pacjent dostrzega nieistniejące kształty, ludzi, obiekty. Omamy mogą też dotyczyć zmian w wyglądzie, np. pozostali ludzie wydają się mniejsi (omamy lilipucie). Omamy węchowe oraz somatyczne i dotykowe występują rzadziej w porównaniu z innymi halucynacjami | Opisując objawy negatywne, należy rozróżnić syndromy występujące w fazie prodromalnej oraz takie, które występują w fazie psychotycznej. Objawy w pierwszej fazie są zbliżone do symptomów depresji. Pacjent jest wtedy apatyczny, lękliwy, bez chęci i motywacji do życia. Ma także zaniżone funkcjonowanie społeczne w porównaniu ze stanem wyjściowym.Natomiast objawy występujące w fazie psychotycznej są niestabilne, raczej towarzyszą objawom pozytywnym. Myślenie, mowa, ekspresja emocjonalna, wola, podejmowanie decyzji oraz odczuwanie przyjemności są znacznie zubożone. Objawy te wiążą się również z awersją społeczną, unikaniem towarzystwa, czarnowidztwem | Osobną kategorią objawów schizofrenii są objawy poznawcze. Pacjenci cierpiący na schizofrenię zwykle przejawiają zaburzenia związane ze zdolnościami społecznymi, takimi jak interpretacja międzyludzkich interakcji, rozważanie pomysłów i podejmowanie decyzji, formułowanie i wyciąganie wniosków. Inkoherencja i dygresyjność w wypowiedzi są składowymi należącymi do tej grupy objawów. Zaobserwowano także obniżoną zdolność do uczenia się (tym niższa, im wyższy wiek pacjenta) |
Do innych prawdopodobnych czynników ryzyka można zaliczyć także zaawansowany wiek ojca, infekcje przebyte w trakcie ciąży, dzieci urodzone w miesiącach zimowych (ta hipoteza może wynikać z faktu, że drugi trymestr ciąży przypada na jesień, czyli w czasie szczytowej zachorowalności na grypę). Jedno z badań mówi także o trzykrotnym wzroście zachorowania na schizofrenię przez osoby mieszkające w dużych miastach w porównaniu do mieszkańców mniejszych miast i wsi.
Początki schizofrenii
Początkowe objawy chorobowe mogą pojawić się w różnym natężeniu na przestrzeni pięciu lat poprzedzających pierwszy epizod choroby. Mniej więcej połowa pacjentów przeżywa długi okres rozpoczynający chorobę, natomiast u drugiej połowy występuje ostry początek.
Psychiatryczna klasyfikacja schizofrenii jako choroby jest opisana w Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób (europejska wersja) oraz w Podręczniku Diagnostyki i Statystyki Zaburzeń Psychicznych (amerykańska wersja). Klasyfikacje schizofrenii w obu źródłach uzupełniają się nawzajem, zawierają jednak nieznaczne różnice.
Pierwszy epizod schizofrenii
Pierwszy etap choroby określany jest mianem fazy prodromalnej. Zwykle trwa od 2 do 5 lat. Większość pacjentów pamięta, co działo się z nimi w tym czasie. Pojawiają się wtedy pierwsze negatywne objawy, takie jak chęć izolacji od społeczeństwa, apatyczność, zachowania podobne do depresyjnych lub lękowych. Po tych symptomach zwykle występują objawy pozytywne, tzn.
urojenia, zaburzenia poznawcze, zwiększona podejrzliwość, wybiórcze zmiany w postrzeganiu. Istotną cechą tej fazy jest występowanie objawów nietypowych do tej pory u pacjenta – dotyczy to zarówno jego zachowań, jak i przeżyć. Fazę tę można definiować jako proces prowadzący do „docelowego” stanu, gdyż poprzedza rozwój stanu chorobowego.
Może być także uważany za odrębny stan, którego kolejnym poziomem jest pełen rozwój choroby. Pierwszy epizod schizofrenii u większości chorych pojawia się pomiędzy 15. a 30. rokiem życia (75% pacjentów). Średnio w ciągu 3–4 miesięcy od pojawienia się psychozy następuje podjęcie leczenia.
U kobiet pierwszy epizod zwykle uaktywnia się w przedziale wiekowym 20–29 lat oraz 50–55 lat, natomiast u mężczyzn w wieku 18–25 lat. Połowa chorych rozwija objawy w ciągu 3–5 miesięcy, u pozostałych 50% objawy narastają w znacząco szybszym czasie (4–5 dni). DSM-V przedstawia kryteria, które muszą wystąpić u pacjenta, by zakwalifikować jego schorzenie jako schizofrenię.
Kryteria te są uszeregowane zgodnie z alfabetem od A do F. Do rozpoznania schizofrenii niezbędne jest wystąpienie każdego z nich. Kryterium A
wnosi, że powinien wystąpić co najmniej jeden z trzech objawów przez co najmniej jeden miesiąc:
- zaburzenia urojeniowe z dziwacznymi treściami,
- silne omamy (głosy) lub
- dwa z: katatonia, nietypowy afekt, omamy, urojenia.
Dodatkowo do wiarygodnego rozpoznania schizofrenii konieczne jest wystąpienie co najmniej jednego z tzw. pozytywnych objawów.
Kolejne kryteria dotyczą zmian w zakresie funkcjonowania społecznego (powinien być niższy niż stan wyjściowy), czas trwania (pół roku lub dłużej, z fazą czynną), wykluczenie choroby afektywnej dwubiegunowej (czyli brak depresji lub manii), brak organicznych czynników, które rozpoczynają lub podtrzymują objawy, a także – w przypadku potwierdzonego spektrum autyzmu – określenie nasilenia omamów lub urojeń.
Objawy schizofrenii można podzielić na trzy kategorie: pozytywne, negatywne i poznawcze. Objawy pozytywne można określić jako „dodatkowe” do funkcjonowania, tzn. zwiększające lub zniekształcające pewne zachowania, myśli i odczucia. Objawy te stosunkowo łatwiej zaobserwować i dzięki temu zdiagnozować niż objawy negatywne, które mogą być mylnie skategoryzowane z innymi zaburzeniami.
Analiza poszczególnych rodzajów schizofrenii według ICD-10 i DSM-IV
Schizofrenia paranoidalna je…