Wirus coxsackie – objawy zakażenia i leczenie u dzieci i dorosłych

Fot. vladans / Getty Images

Wirus Coxsackie wywołuje różnego rodzaju choroby i objawy zakażenia. Jest bardzo rozpowszechniony. Rozprzestrzenia się przede wszystkim drogą fekalno-oralną przez brudne ręce. Leczenie jest objawowe, z reguły objawy ustępują samoistnie.

Wirusy Coxsackie dzieli się na dwie grupy – A i B – różniące się chorobotwórczością. Może wywołać wiele chorób, w tym choroby układu oddechowego, zapalenie mózgu i opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenie wątroby, choroby gorączkowe. Grupa B może atakować mięsień sercowy i osierdzie, a grupa A częściej wywołuje zapalenia gardła czy spojówek.

Jest to wirus rozpowszechniony na całym świecie, choć przede wszystkim znaczną ilość zachorowań odnotowuje się w krajach rozwijających się, gdzie warunki sanitarno-epidemiologiczne są złe. Szczególnie często wirusy Coxsackie wywołują zakażenia wśród niemowląt i dzieci, które wydalają je z kałem i są źródłem zakażenia dla innych.

Wirus Coxsackie – charakterystyka

Wirusy Coxsackie to małe wirusy należące do większej, złożonej grupy enterowirusów. Stanowią drugi po rynowirusach czynnik etiologiczny zakażeń wirusowych u człowieka.

Wśród enterowirusów doszukać się można wielu rodzajów wirusów, w tym 23 serotypy wirusa Coxsackie A i 6 serotypów Coxsackie B. Wirus Coxsackie zawiera genom złożony z pojedynczej nici RNA, która jest otoczona kapsydem zawierającym cztery białka wirusowe.

Nie ma lipidowej otoczki, jest oporny na działanie kwasów, w tym kwasu żołądkowego. Może przetrwać w temperaturze pokojowej przez długi czas.

Źródłami zakażenia są nosiciele bądź osoby chore. Istnieje również ryzyko zakażenia wirusem w sposób pośredni, czyli przez kontakt z zakażonymi przedmiotami. Uznaje się go za chorobę brudnych rąk.

Zanieczyszczony pokarm czy woda również mogą stanowić źródło inwazji wirusa. Droga wziewna jest istotna jedynie dla Coxsackie wywołującego choroby dróg oddechowych.

Wirus Coxsackie jest niebezpieczny dla kobiet w ciąży, ponieważ przechodzi do płodu przez łożysko i jest przyczyną zakażeń matczyno-płodowych.

Najczęściej do zakażeń wirusem Coxsackie dochodzi latem. Większa jest też zapadalność w krajach o klimacie tropikalnym.

Objawy zakażenia wirusem Coxsackie

Zazwyczaj zakażenia wirusem Coxsackie mają postać bezobjawową bądź charakter nieokreślonej choroby gorączkowej. Objawy poszczególnych typów zakażeń są następujące:

• Choroba gorączkowa, inaczej określana mianem letniej grypy. Jest to najczęstsza forma zakażenia. Okres wylęgania trwa do 6 dni, następnie pojawiają się gorączka, uogólnione złe samopoczucie, ból głowy. Bardzo rzadko występują objawy zakażenia układu oddechowego. Choroba ustępuje samoistnie w ciągu 4 dni;
• Choroba noworodków, występująca w pierwszych dobach po porodzie, choć na ciężkie postacie zakażenia narażone są dzieci do ukończenia 3. miesiąca. Objawy choroby przypominają posocznicę bakteryjną. Pojawiają się gorączka, drażliwość, senność. W badaniach laboratoryjnych można wykazać wysoki poziom leukocytów, małopłytkowość, wzrost aktywności enzymów wątrobowych, zwiększoną komórkowość w płynie mózgowo-rdzeniowym. Choroba może przejść w zapalenie wątroby, mięśnia sercowego, mózgu i płuc, stanowiąc poważne zagrożenie dla życia noworodka;
• Zapalenie mózgu i opon mózgowo-rdzeniowych może rozwinąć się zarówno u dorosłych, jak i u dzieci. Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych ma nagły początek, objawia się gorączką, dreszczami, bólem głowy, a także światłowstrętem. W badaniu fizykalnym stwierdza się dodatnie objawy oponowe, ponadto chory zazwyczaj jest senny i drażliwy. Z reguły przechodzi krótki okres gorączkowy, a po kilku dniach przerwy występują u niego kolejne objawy;
• Choroba Bornholmska, czyli tzw. diabelska grypa, obejmuje gorączkę, kłucie w klatce piersiowej (częściej u dorosłych), ból w górnej części brzucha (częściej u dzieci). Napady bólu są bardzo silne i przypominają nawet „dźganie” nożem. Trwają po 15 minut. Wraz z bólem narasta gorączka, która ustępuje wraz z napadem. Można powiedzieć, że choroba przypomina zawał serca. Objawy ustępują w ciągu kilku dni. Choroba ma najczęściej epidemiczny charakter;
• Herpangina, czyli opryszczkowe zapalenie gardła, daje objawy w postaci gorączki, bólu gardła, problemów z połykaniem, pęcherzyków na błonach śluzowych jamy ustnej i gardła. Z czasem pęcherzyki przekształcają się w nadżerki;
• Zapalenie mięśnia sercowego i osierdzia występuje częściej u noworodków i małych dzieci niż u dorosłych. Pojawiają się m.in. gorączka, duszność; 
• Wysypki o różnorodnym charakterze i lokalizacji.

Rozpoznanie i leczenie wirusa Coxsackie

Niektóre jednostki chorobowe wywołane przez wirusa Coxsackie można rozpoznać już na podstawie wywiadu chorobowego i badania fizykalnego.

W przypadku podejrzenia zakażenia opon mózgowo-rdzeniowych konieczne jest wykonanie badania płynu mózgowo-rdzeniowego. Materiał na posiew powinno pobierać się z kilku miejsc, np.

z płynu mózgowo-rdzeniowego, z krwi i kału. Coraz częściej wykorzystuje się metody reakcji polimerazy łańcuchowej (PCR).

Nie ma swoistej metody leczenia zakażeń Coxsackie. Choroba ustępuje samoistnie, nie wywołując trwałych powikłań.

Stosuje się leki przeciwbólowe, przeciwgorączkowe, często konieczna jest hospitalizacja, szczególnie w przypadku noworodków, niemowląt i małych dzieci.

U noworodków oraz osób z zaburzeniami odporności w ciężkich zakażeniach można podać preparaty immunoglobulin z wysokimi mianami przeciwciał przeciw wirusowi wywołującemu chorobę.

Czy artykuł okazał się pomocny?

Enterowirusy – objawy, diagnostyka i leczenie

Enterowirusy stanowią grupę wirusów wywołujących szereg chorób zakaźnych, zwykle o łagodnym przebiegu. Jednakże w niektórych przypadkach, szczególnie gdy dojdzie do zakażenia centralnego układu nerwowego, mogą rozwinąć się poważne choroby.

Głównymi przedstawicielami enterowirusów są wirusy ECHO (ang. enteric cytopathogenic human orphan viruses) oraz wirusy Coxsackie (inaczej enterowirus koksaki).

Enterowirusy są przyczyną polio (choroba Heinego-Medina), wirusowego zapalenia wątroby typu A (żółtaczka pokarmowa) oraz choroby dłoni, stóp i jamy ustnej (HFMD, ang. hand, foot and mouth disease).

Uważa się, że enterowirusy to najbardziej rozpowszechnione wirusy na świecie i rocznie zainfekowanych może być nimi nawet 1 miliard ludzi. Enterowirusy zaliczane są do rodziny pikornawirusów (Picornaviridae).

Przyczyny zakażeń enterowirusami

Enterowirusy mogą się rozprzestrzeniać drogą kropelkową oraz drogą oralno-fekalną. Do zakażenia się enterowirusami może dojść na skutek kontaktu z osobą zainfekowaną, która kicha lub kaszle. Nośnikiem enterowirusów mogą być również zanieczyszczone nimi powierzchnie (np. blat stołu), czy też skażona woda (w tym woda w kąpieliskach i na basenach).

Stąd, aby ustrzec się przed zakażeniem wywołanym przez enterowirusy należy przestrzegać zasad higieny (w tym przede wszystkim należy zadbać o częste i dokładne mycie rąk oraz dezynfekcję często dotykanych powierzchni).

Jest to istotne, ponieważ dotychczas nie wynaleziono szczepionek chroniących przed enterowirusami innymi, niż polio i wirusowe zapalenie wątroby typu A.

Enterowirusy – objawy

Szacuje się, że większość osób zakażonych enterowirusami nie ma żadnych objawów lub objawy te nie są specyficzne (np. nagła gorączka). Wśród najczęstszych symptomów infekcji wirusowej można wymienić też zaburzenia żołądkowo-jelitowe, objawy grypopodobne przebiegające z gorączką i bólami mięśni, a także wysypkę.

Jak wcześniej wspomniano, większość chorób wywołanych przez enterowirusy ma łagodny przebieg, ale u niektórych osób mogą rozwinąć się ciężkie choroby, w tym choroby mózgu i serca (np. zapalenie mózgu, zapalenie serca i osierdzia), zapalenie płuc, a także zapalenie wątroby. Należy wiedzieć, że wirusy te mogą przenosić się na różne narządy (np. na śledzionę, szpik kostny, serce, wątrobę).

Jednym ze skutków infekcji może być enterowirusowe zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych. Jednakże występuje ono stosunkowo rzadko. Osoby zmagające się z tym problemem zwykle skarżą się na takie objawy, jak: bóle głowy i gałek ocznych, światłowstręt, bóle mięśni, wysoka gorączka.

Diagnostyka enterowirusów

Rozpoznanie infekcji enterowirusem następuje zazwyczaj podczas wywiadu medycznego z osobą chorą, na podstawie zaobserwowanych objawów. Ze względu na dużą różnorodność wirusów z tej grupy, nie ma idealnych badań diagnostycznych. W niektórych przypadkach stosuje się testy genetyczne (np. test PCR).

Enterowirusy – leczenie

Infekcje enterowirusami zwykle ustępują samoistnie (najczęściej bez powikłań) w ciągu kilku dni i nie wymagają leczenia. Zakażenia o cięższym przebiegu mogą trwać około tygodnia lub dłużej. Obecnie nie ma dostępnych leków antywirusowych przeciwko enterowirusom.

Zazwyczaj, jeżeli to konieczne, wprowadza się leczenie objawowe polegające na stosowaniu środków przeciwgorączkowych i przeciwbólowych. Jednakże w przypadku niektórych powikłań niezbędna jest hospitalizacja. Niestety ze względu na wcześniej wspomniane duże zróżnicowanie tej grupy wirusów, po przebyciu infekcji możemy ponownie zakazić się enterowirusem.

Odporność uzyskujemy wyłącznie na jeden, konkretny szczep wirusa. A w przyrodzie jest ich bardzo wiele.

Enterowirusy a ciąża

W przypadku zakażenia się kobiety ciężarnej enterowirusem istnieje ryzyko, że infekcja ta przeniesie się również na dziecko. Jednakże na obecną chwilę nie ma wyraźnych dowodów na to, że zakażenie enterowirusami (innymi, niż polio) podczas ciąży zwiększa ryzyko poważnych powikłań, w tym wad wrodzonych, poronienia, czy też urodzenia martwego dziecka.

Literatura

1. Nikonov OS. i wsp.: Enteroviruses: classification, diseases they cause, and approaches to development of antiviral drugs. Biochemistry, 2017, 82, 13, 1615-1631. 2. Lugo D. i wsp.: Enteroviruses in the early 21st century: new manifestations and challenges. Curr Opin Pediatr, 2016, 28, 1, 107-113. 3. Rajtar B. i wsp.

: Enteroviruses in water environment–a potential threat to public health. Ann Agric Environ Med., 2008, 15, 2, 199-203. 4. Stalkup JR. i wsp.: Enterovirus infections: a review of clinical presentation, diagnosis, and treatment. Dermatol Clin., 2002, 20, 2, 217-223. 5. Pons-Salort M. i wsp.

: The epidemiology of non-polio enteroviruses: recent advances and outstanding questions. Curr Opin Infect Dis., 2015, 28, 5, 479-487.

Zakażenia wirusem Coxsackie

Zakażenie tym wirusem należy do jednej z bardziej licznych rodzin wirusów Picornaviridae, czyli wirusów o bardzo małej wielkości, które powodują bardzo wiele chorób dotyczących dużej ilości narządów – głównie układu pokarmowego, układu nerwowego, skóry i błon śluzowych.

Wirusy Coxsackie są wydalane przez człowieka wraz ze stolcem. Z uwagi na odporność na różne czynniki chemiczne są w stanie przetrwać w ściekach, skąd są izolowane. Przenoszone są drogą pokarmową lub kropelkową od zakażonej osoby lub za pośrednictwem wody. Czynnikiem ryzyka zakażenia są:

1. przebywanie w zamkniętych zbiorowiskach, np. koszarach, domach starości lub internacie,

2. korzystanie z publicznych basenów.

• Rodzaje wirusa Coxsackie
• Wyróżnia się wiele odmian tego wirusa, które ogólnie dzieli się na dwie grupy:- Coxsackie A – wpływające na powstawanie chorób dróg oddechowych i serca 
• – Coxsackie B – będące przyczyną dolegliwości układu nerwowego.
• Poniższe choroby wywoływane są przez wirusa Coxsackie:

1. zapalenie gardła,

2. choroby przeziębieniowe

3. wrzodziejące zapalenie jamy ustnej i gardła

4. angina herpetica (herpangina) z pęcherzykami na podniebieniu, gorączką, bólem głowy i niekiedy z biegunką, wymiotami,

5. choroba bornholmska (mialgia epidemica),

6. diabelska grypa – z wysoką temperaturą i bólami mięśniowymi w okolicybrzucha, klatki piersiowej, kończyn, którą może wikłać wirusowe zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych,

7. choroba bostońska (dłoni, stóp i ust) – towarzyszą jej czerwone plamy nakończynach oraz bolesne pęcherze na dłoniach i stopach oraz w gardle, występuje często z z gorączką i niekiedy biegunką; jest bardzo zaraźliwa, czasami wymaga jednak tylko leczenia objawowego (zbijania gorączki) – samoistnie ustępuje,

8. zapalenie opłucnej,

9. zapalenie jąder,

10. letnie biegunki niemowląt,

11. zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, rzadziej z zajęciem mózgu, częściej z zapaleniem rdzenia kręgowego – zazwyczaj ma dość łagodny przebieg, często dwufazowy, wówczas choroba rozpoczyna się wysoką temperaturą, bólami mięśni i stawów oraz brzucha, potem na chwilę pozwala pozornie ozdrowieć, by następnie znów być powodem sztywnego karku, którego nie można zgiąć, sztywnych kolan, które zgięte nie dają się wyprostować, bólu głowy,

12. zapalenie mięśnia sercowego,

13. ostre zapalenie trzustki

14. spontaniczne poronienia u zakażonych kobiet będących w ciąży,

15. zakażenia okresu okołoporodowego, czyli takie, do których może dojść w wyniku zakażenia wewnątrzmacicznego (w brzuchu matki), podczasporodu lub niedługo po.

    Nowo narodzone dziecko może na pozór wydawać się zupełnie zdrowe, zaś skutki zakażenia pojawią się później w postaci ciężkich chorób tj.

    : zapalenia mózgu i mięśnia sercowego noworodków z gwałtownym przebiegiem, kończące się zgonem w ciągu kilkunastu godzin; zapalenie wątroby z żółtaczką czy zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu.

Naukowe zdobycze – Coxsackie a cukrzyca

Zakażenie wirusem Coxsackie jest również uważane za prawdopodobny czynnik sprzyjający powstaniu cukrzycy typy 1. Według tej teorii wirus miałby niszczyć komórki beta wysp trzustkowych, które produkują insulinę i w ten sposób prowadzić do rozwoju choroby.

Ze względu na podobne objawy do zakażenia wywołanego przez inne czynniki chorobotwórcze, sam obraz kliniczny (objawy choroby) zakażenia wirusem Coxsackie nie zawsze jest wystarczający do postawienia właściwej diagnozy.

Czasami lekarz może wykonać badanie wirusologiczne, które pozwala na wyizolowanie i rozpoznanie rodzaju wirusa. W tym celu w zależności od wywołanej choroby może być pobrany płyn mózgowo – rdzeniowy, wymaz z odbytu lub gardła.

W chorobach o ciężkim przebiegu stosuje się dożylnie leki przeciwwirusowe.

Treści z serwisu medonet.pl mają na celu polepszenie, a nie zastąpienie, kontaktu pomiędzy Użytkownikiem Serwisu a jego lekarzem. Serwis ma z założenia charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny.

Przed zastosowaniem się do porad z zakresu wiedzy specjalistycznej, w szczególności medycznych, zawartych w naszym Serwisie należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem.

Administrator nie ponosi żadnych konsekwencji wynikających z wykorzystania informacji zawartych w Serwisie.

Internista – umów się na wizytę

• zakażenie wirusem Coxsackie
• wirus Coxsackie

• COVID-19 czy alergia? Te choroby można pomylić, ale są też różnice. Lekarz tłumaczy Alergie może mieć nawet 40 proc. Polaków i odsetek ten wciąż rośnie. W rozmowie z Medonetem prof. Andrzej Emeryk mówił, że wprawdzie osoby z chorobą alergiczną…
• Ponowne zakażenia COVID-19. Można zachorować nawet trzeci raz. Jak to możliwe? Jedną z dominujących emocji, jaka towarzyszy ozdrowieńcom, jest ulga, że COVID-19 mają już za sobą. Bez względu na to, czy przebieg choroby był bezobjawowy, czy… Paulina Wójtowicz
• Candida – zakażenia grzybicze i ich leczenie Candida albicans (bielnik biały) to grzyb pasożytniczy zaliczany do rzędu drożdżaków, który zasiedla ludzki organizm. W normalnych warunkach nie daje żadnych…
• Jak uchronić się przed zakażeniem koronawirusem? Eksperci polecają technikę “czosnkowego oddechu” Opublikowane właśnie badanie brytyjskich naukowców rzuca nowe światło na zasadę “Dystans, dezynfekcja, maseczka”. Kluczową rolę w zapobieganiu transmisji COVID-19…
• Osoby z tą grupą krwi mają większe ryzyko zakażenia koronawirusem – nowe badanie O tym, że grupa krwi może wpływać na ryzyko “złapania” koronawirusa naukowcy informowali już na początku pandemii w zeszłym roku. Nie było jednak do końca…
• Pięć sposobów na uniknięcie zakażenia koronawirusem w zamkniętym pomieszczeniu W chłodniejszych miesiącach, chcąc nie chcąc, coraz więcej czasu spędzamy w zamkniętych pomieszczeniach. Dlatego obok przestrzegania zasad higieny, częstego mycia…
• Kiedy na siłowniach rośnie ryzyko zakażenia COVID-19? CDC wskazuje kluczowy czynnik Ryzyko rozprzestrzeniania się COVID-19 w siłowniach czy centrach fitness zależy od wielu czynników. Amerykańska CDC właśnie opublikowała badania, które wskazują… Monika Mikołajska
• Wstydliwe choroby przenoszą się nie tylko drogą płciową. Oto inne drogi zakażenia Choroby weneryczne obrosły w wiele mitów utrudniających rozpoznanie i leczenie. Obalamy jeden z nich: to nieprawda, że AIDS, kiła czy rzeżączka grożą tylko tym,… Aleksandra Lipiec
• Tysiące uczniów wróciło do szkół w środku pandemii. Aż o 70 proc. można zmniejszyć ryzyko zakażenia, stosując tylko dezynfekcję rąk i maskę Setki tysięcy dzieci klas I-III wróciło w poniedziałek do nauki w szkołach podstawowych w całej Polsce. Choć niewątpliwie cieszy powolny powrót do normalności, to…
• Szczepienia spowodują oblężenie przychodni. Możesz się przygotować, żeby uniknąć zakażenia wirusem Od 15 stycznia można zgłaszać się na szczepienia przeciwko COVID-19 za pośrednictwem specjalnego formularza online. Po jego wypełnieniu zostaniemy wpisani na…

Enterowirusy – objawy, leczenie, diagnostyka

W ujęciu taksonomicznym enterowirusy (Enterovirus) są przedstawicielami rodziny Picornaviridae, która należy z kolei do rzędu Picornavirales. Dotychczas opisano około 300 różnych ludzkich enterowirusów.

W swej cząsteczce zawierają jednoniciowe, dodatnio spolaryzowane RNA i charakteryzują się jednymi z najmniejszych rozmiarów wśród wszystkich wirusów.

Mimo mikroskopijnej średnicy powodują u ludzi szeroki zakres chorób i zaburzeń wielonarządowych.

Do enterowirusów zaliczamy między innymi: 

• wirusy Coxsackie A (koksakiwirus A),  
• wirusy Coxsackie B (koksakiwirus B),  
• wirusy ECHO (echowirusy), 
• enterowirusy 68, 69, 70, 71 (EV 68, 69, 70, 71), 
• wirusy polio (PV), 
• rinowirusy, 
• wirusy powodujące wirusowe zapalenie wątroby typu A.

Choć występowanie enterowirusów jest powszechne na całym świecie, ich poszczególne odmiany mogą być charakterystyczne dla określonych regionów, np. w ciągu ostatniej dekady wiele przypadków zapalenia mózgu w Europie było spowodowanych echowirusami, podczas gdy enterowirus A71 (EV-A71) był odpowiedzialny za wiele schorzeń neurologicznych w regionie Azji i Pacyfiku.  

W jaki sposób dochodzi do zakażenia enterowirusami? 

Enterowirusami można zarazić się drogą fekalno-oralną lub kropelkową. Źródłem zakażenia mogą być przede wszystkim: 

• osoby chore,  
• bezobjawowi  nosiciele,  
• skażona woda i pokarm, 
• skażone kąpieliska i baseny,  
• możliwe są zakażenia w łonie matki, gdyż enterowirusy przenikają przez łożysko.  

Ze względu na drogę rozpowszechniania wirusa najważniejszymi czynnikami profilaktycznymi są: 

• dezynfekcja często używanych przedmiotów i skażonych powierzchni,  
• odpowiednia higiena i częste mycie rąk, 
• noszenie masek ochronnych, 
• unikanie dużych skupisk ludzkich, 
• unikanie dzikich kąpielisk i miejsc, gdzie nie ma kontroli nad czystością wody.  

Dotychczas nie wyprodukowano uniwersalnej szczepionki chroniącej przed enterowirusami, ale możliwa jest ochrona przed niektórymi patogenami należącymi do tej grupy. Przykładem jest wirus polio, który dzięki szczepieniom ochronnym został prawie całkowicie wyeliminowany w krajach wysoko rozwiniętych. 

Przeczytaj również:Czy choroba Heinego-Medina jest nadal niebezpieczna?Czy szczepienie przeciwko polio jest obowiązkowe?Czym jest zespół post-polio?

Enterowirus – objawy 

Choroby wywołane przez enterowirusy mają charakter sezonowy i najczęściej spotykane są w okresie letnio–jesiennym. W przypadku łagodnych infekcji możemy zaobserwować następujące objawy: 

• gorączkę, 
• osłabienie,  
• wysypkę skórną, 
• ból gardła. 

Powyższe symptomy najczęściej ustępują samoistnie w ciągu tygodnia, a pacjent w pełni wraca do zdrowia.  

Zachowajmy jednak szczególną ostrożność w przypadku odnotowania objawów mogących świadczyć o ostrym przebiegu zakażenia enterowirusami. Należą do nich między innymi: 

• ból głowy, 
• bóle mięśniowe, 
• ból gałek ocznych,  
• światłowstręt, 
• duszność,  
• nudności i wymioty, 
• sztywność karku, 
• ból i uczucie kłucia w klatce piersiowej, 
• zaburzenia rytmu serca, 
• przyspieszona akcja serca. 

Zakażenia enterowirusami – diagnostyka i leczenie 

Do rozpoznania infekcji enterowirusowej najczęściej dochodzi na podstawie występujących objawów i wywiadu z pacjentem. W niektórych przypadkach pomocne mogą być: 

• pobranie wymazów (np. z gardła), 
• wykonanie badań serologicznych, 
• przeprowadzenie punkcji lędźwiowej, 
• wykorzystanie metod genetycznych (np. PCR).  

Leczenie ma zwykle charakter objawowy, polegający na podawaniu środków przeciwbólowych i przeciwgorączkowych, jednak u pacjentów z ciężkim przebiegiem zakażenia konieczna jest hospitalizacja. Podczas infekcji należy dbać o odpoczynek i prawidłową gospodarkę wodno-elektrolitową pacjenta.  

Dla kogo enterowirusy są niebezpieczne? 

Enterowirusy są szczególnie niebezpieczne dla niemowląt i małych dzieci, które nie mają jeszcze ukształtowanego układu odpornościowego.  

W grupie ryzyka znajdują się też: 

• osoby z obniżoną odpornością i przyjmujące leki immunosupresyjne,  
• osoby z chorobami przewlekłymi, 
• pacjenci ze zdiagnozowaną agammaglobulinemią (wrodzony niedobór przeciwciał klasy IgG), 
• zakażenie enterowirusami może być niebezpieczne podczas ciąży, gdyż istnieje ryzyko poronienia lub powstania wad rozwojowych u płodu. 

Infekcje enterowirusowe są rzadko diagnozowane u osób dorosłych, co może tłumaczyć fakt, że przebyta w dzieciństwie infekcja zapewnia długotrwałą odporność. Należy jednak pamiętać, że enterowirusy nie są jednorodną grupą, dlatego możliwe jest wielokrotne zachorowanie spowodowane różnymi szczepami tych patogenów.   

Jakie są skutki zakażenia enterowirusami? 

Zakażenie enterowirusami może przebiegać bezobjawowo lub łagodnie, np. w postaci wysypki lub chorób układu oddechowego (np. ostre zapalenie gardła, czyli herpangina). Zdarzają się także wylewy podspojówkowe, które skutkują rozwojem krwotocznego zapalenia spojówek.  

Często obserwowana jest tzw. choroba dłoni, stóp i jamy ustnej (ang. hand, foot and mouth disease, HFMD), która jest efektem zakażenia głównie wirusami Coxsackie A oraz enterowirusem 71.

Objawy choroby obejmują między innymi gorączkę oraz wysypkę enterowirusową, czyli występowanie pęcherzy i grudkowo-plamistych zmian skórnych, umiejscowionych na śluzówce jamy ustnej, stopach, dłoniach, pośladkach i pachwinach.  

Przeczytaj również:Bostonka (choroba bostońska) – co to jest, jak zaraża i jak długo trwa? 

Niestety zdarza się, że skutki infekcji są dużo poważniejsze i obejmują między innymi: 

• zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, 
• ostre wiotkie zapalenie rdzenia kręgowego (ang. acute flaccid myelitis,  AFM),  
• zapalenie mięśnia sercowego,  
• zapalenie mózgu, 
• zapalenie trzustki,  
• zapalenie wątroby,  
• w skrajnych przypadkach także śmierć. 

Pamiętamy, że enterowirusy stanowią istotny problem i element zdrowia publicznego, szczególnie w przypadku niemowląt i dzieci.

Choć większość infekcji enterowirusowych ma charakter łagodny, warto sięgnąć po poradę lekarską.

Jest to szczególnie wskazane ze względu na diagnostykę różnicową innych chorób i ewentualne wykluczenie poważnych skutków zakażenia, takich jak zapalenie mięśnia sercowego czy zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych. 

Źródła: 

• Malinkiewicz, W., & Pawlak, A. (2018). Infekcyjne zapalenie mięśnia sercowego a szerokość geograficzna. Kardiologia Inwazyjna, 13(2), 14-22. 
• Pons-Salort, M., & Grassly, N. C. (2018). Serotype-specific immunity explains the incidence of diseases caused by human enteroviruses. Science, 361(6404), 800-803. 
• Siegel, K., Cook, A. R., & La, H. (2017). The impact of hand, foot and mouth disease control policies in Singapore: A qualitative analysis of public perceptions. Journal of public health policy, 38(2), 271-287. 
• Suresh, S., Rawlinson, W. D., Andrews, P. I., & Stelzer‐Braid, S. (2020). Global epidemiology of nonpolio enteroviruses causing severe neurological complications: A systematic review and meta‐analysis. Reviews in medical virology, 30(1), e2082. 
• Wells, A. I., & Coyne, C. B. (2019). Enteroviruses: a gut-wrenching game of entry, detection, and evasion. Viruses, 11(5), 460. 

Odpowiedzi na pytania naszych czytelników

Wirus bostoński – charakterystyka, przyczyny, objawy, diagnoza, leczenie

Wirus bostoński inaczej choroba bostońska to rodzaj infekcji wirusowej objawiającej się wystąpieniem charakterystycznej wysypki. Wirus bostoński jest bardzo często mylony z ospą wietrzną. Wirus bostoński wywołują wirusy Coxsackie.

1. Wirus bostoński – charakterystyka choroby

Wirus bostoński bardzo często mylony jest z ospą wietrzną, ponieważ w obu przypadkach mamy do czynienia z wysypką.

Chorobę bostońską określa się inaczej wysypką pęcherzykową lub po prostu chorobą stóp, rąk i ust. Wirus bostoński najczęściej dotyka dzieci, ale może także uaktywnić się u dorosłych.

Najczęściej do zarażenia dochodzi drogą kropelkową. Zanim zobaczymy pierwsze objawy zakażenia enterowirusem, mija od 3 do 6 dni.

2. Wirus bostoński – przyczyny

Przyczyną choroby jest wirus Coxsackie, który odpowiedzialny jest także za anginę, przeziębienie, zapalenie trzustki czy biegunkę. Do zarażania dochodzi najczęściej drogą kropelkową.

Wirus bostoński objawia się charakterystyczną wysypką

3. Wirus bostoński – objawy

Pierwsze objawy, jakie możemy zaobserwować po zarażeniu się wirusem bostońskim to : ból gardła, wysoka gorączka, zmęczenie, złe samopoczucie, brak apetytu. Czasami mogą zdarzyć się wymioty oraz biegunka. W następnej kolejności pojawia się wysypka. Ma formę plamek i grudek.

Plamki mają około 1 cm średnicy i występują głównie na twarzy i górnej połowie klatki piersiowej. Wysypka nie jest swędząca. Wysypka zaczyna się pojawiać po około 2 – 3 dniach od pojawiania się gorączki. Objawy mijają same bez konieczności leczenia.

Choremu podaje się jedynie leki przeciwgorączkowe oraz przeciwzapalne.

4. Wirus bostoński – diagnoza

Aby zdiagnozować wirus bostoński, lekarz obserwuje zmiany skórne u dziecka. Jeśli lekarz nie jest pewny, może zlecić wykonanie badań laboratoryjnych, które pomagają wykryć wirusy Coxsackie, lecz są to badania kosztowne.

5. Wirus bostoński – leczenie

Wirus bostoński to przypadłość, której nie trzeba szczególnie leczyć. Choroba ma dość łagodny przebieg. Jeśli występuje wysoka gorączka, zaleca się przyjmowanie leków przeciwgorączkowych.

Jeśli wysypka pojawiła się w jamie ustnej, można podawać leki przeciwbólowe, ponieważ jedzenie czy picie może powodować dyskomfort. Nie stosuje się antybiotyków. Chory powinien dużo odpoczywać, pić chłodne napoje.

Na chorobę bostońska można zachorować więcej niż raz.

Bostonka – objawy, leczenie, szczepienia

Bostonka to dość powszechna choroba o charakterystycznym przebiegu. Najczęściej rozwija się u dzieci w wieku do 10 lat. Czy jest groźna? Jak dochodzi do zarażenia i jak wygląda leczenie tego schorzenia?

1. Czym jest bostonka (choroba bostońska)?

2. Bostonka – objawy

3. Jak dochodzi do zarażenia bostonką?

• 4. Leczenie bostonki
• 5. Możliwe powikłania po chorobie
• 6. Bostonka w ciąży

7. Profilaktyka – czy szczepionka pozwoli uniknąć choroby bostońskiej?

8. Bostonka i choroby do niej podobne

Choroba bostońska, zwana też bostonką, to w rzeczywistości nie jest poprawna nazwa choroby do której się odnosi. Prawidłowe określenie to choroba dłoni, stóp i jamy ustnej (ChDSU). Ze względu jednak na powszechne stosowanie określenia “bostonka” lub “choroba bostońska”, w dalszej części artykułu pozostaniemy przy tym nazewnictwie.

Bostonka to choroba wirusowa. Najczęściej powodowana jest przez wirusy Coxsackie A16, A6 i enterowirusa typu A. Jest to głównie schorzenie wieku dziecięcego. Większość przypadków infekcji zdarza się u dzieci poniżej 10. roku życia. Może jednak dotyczyć również starszych dzieci, nastolatków i osób dorosłych.

Co pewien czas wybuchają epidemie bostonki. Głównie w krajach azjatyckich, choć obserwowano je również m.in. w Stanach Zjednoczonych, Hiszpanii i Wielkiej Brytanii. Choroba bostońska uważana jest za powszechne schorzenie, a jej objawy utrzymują się zwykle nie dłużej niż 7-10 dni. Choć przebieg zakażenia wydaje się dosyć charakterystyczny, u części pacjentów (np.

cierpiących na atopowe zapalenie skóry) może bardziej odbiegać od normy. Bostonka u dzieci i dorosłych może rozwinąć się o każdej porze roku, najczęściej pojawia się podczas cieplejszych miesięcy – wiosną i wczesnym latem.  Ma zwykle łagodny przebieg, choć u części chorych jest on poważny. Może wiązać się z wystąpieniem różnych powikłań.

Zdarzają się też przypadki śmiertelne.

Pierwsze objawy bostonki to głównie:

•     złe samopoczucie;
•     gorączka;
•     ból gardła;
•     wysypka bostońska.

Okres inkubacji, czyli czas który mija od momentu zarażenia się wirusem do pojawienia się pierwszych objawów wynosi ok. 3-5 dni. Po 1-2 dniach od wystąpienia gorączki można zaobserwować wysypkę. W typowym przebiegu choroby, zmiany w pierwszej kolejności uwidaczniają się najczęściej wewnątrz jamy ustnej i są dość bolesne.

W dalszej kolejności pojawia się wysypka na dłoniach, podeszwach stóp, a czasem również w okolicy narządów płciowych i na pośladkach. Wysypka bostońska ma charakter plamisto-grudkowych wykwitów o czerwonawym zabarwieniu.

W obrębie jamy ustnej, wykwity mogą przekształcać się w pęcherze, które po pęknięciu tworzą owrzodzenia. Mogą powodować one ból i brak apetytu. Opisany przebieg choroby bostońskiej nie u każdego pacjenta będzie taki sam.

U części chorych można zaobserwować pojawienie się zmian skórnych bez gorączki, bólu gardła i pogorszonego samopoczucia. U niektórych pacjentów, wykwity mogą pokryć łokcie, kolana, a także wystąpić na grzbietowej części dłoni i stóp.

Zmiany w obrębie jamy ustnej, na dłoniach i stopach, a także innych okolicach ciała często są bolesne, choć zwykle nie swędzą. Może się jednak zdarzyć również tak, że pacjent nie odczuwa żadnych nieprzyjemnych dolegliwości. Powszechnym objawem choroby dłoni, stóp i jamy ustnej są też zmiany na paznokciach.

Widoczne staje się odwarstwienie płytki paznokcia. Mogą pojawić się także linie Beau, czyli podłużne, równoległe bruzdy o białej barwie. Należy jednak podkreślić, że zmiany w obrębie paznokci można zauważyć dopiero kilka tygodni po przebytym zakażeniu. Mogą wówczas świadczyć o przebytej chorobie bostońskiej.

Mniej typowy przebieg bostonki u dzieci i dorosłych związany jest z pojawieniem się zmian skórnych nie tylko w obrębie jamy ustnej, dłoni i stóp, ale również na tułowiu i w okolicy narządów płciowych. U małych dzieci poniżej 5. roku życia obserwowano wykwity wybroczynowe.

Choroba bostońska u pacjentów z atopowych zapaleniem skóry (AZS) zwiększa ryzyko pojawienia się nadkażeń. Zmiany skórne widoczne są wówczas w tych okolicach, które są objęte stanem zapalnym związanym z AZS. Nie do końca wiadomo czym to może być spowodowane.

Przypuszcza się, że takie objawy u chorych na AZS mogą wynikać z osłabionej bariery ochronnej skóry.

Choroba dłoni, stóp i jamy ustnej rozprzestrzenia się przez kontakt z wydzielinami lub wydalinami chorego. Bostonkę można określić jako chorobę brudnych rąk, ponieważ typową drogą zakażenia jest droga fekalno-oralna.

Nieprzestrzeganie zasad higieny, rzadkie mycie rąk, częste wkładanie brudnych rąk do buzi przez małe dzieci skutkuje dużą łatwością w rozsiewaniu wirusa. Patogeny rozprzestrzeniają się też drogą kropelkową.

Ze względu na to, że choroba bostońska powodowana jest przez różne szczepy wirusów, jednorazowe jej przechorowanie nie zapewnia odporności w stosunku do innych typów wirusa.

Dostępne dane sugerują, że na rozwój choroby bostońskiej najbardziej narażone są dzieci w wieku do 10 lat. Ryzyko zachorowania jest wyższe w wyniku kontaktu z osobami, które nie dbają w wystarczający sposób o higienę, a także wśród osób, które często przebywają w większych skupiskach.

Nie stwierdzono jednoznacznie powiązania między częstością przypadków bostonki a płcią pacjentów. Niektórzy badacze przypisują większe prawdopodobieństwo zachorowania płci męskiej, choć inni nie widzą takiej zależności. Nie tylko maluchy uczęszczające do żłobka lub przedszkola znajdują się w grupie ryzyka.

Objawy bostonki mogą pojawić się również u dziecka, które ma częsty kontakt z sąsiadami lub przebywa w miejscach, odwiedzanych przez wiele osób.

Bostonka w znaczącej większości przypadków ma łagodny przebieg. Leczenie choroby dłoni, stóp i jamy ustnej polega na łagodzeniu objawów i poprawie komfortu pacjenta. Objawy bostonki trwają zwykle nie dłużej niż 10 dni. W tym czasie układ odpornościowy sam radzi sobie z infekcją.

Choć drobnoustrojem, odpowiedzialnym za rozwój tego schorzenia jest wirus, leki przeciwwirusowe nie są obecnie zatwierdzone ani zalecane w leczeniu. Czego jeszcze nie stosować na bostonkę? Nie zaleca się podawania chorym doustnych antybiotyków, ani glikokortykosteroidów.

Te ostatnie mogą być zastosowane w pojedynczych przypadkach, kiedy choroba ma poważny przebieg.

Bostonka – leczenie opiera się wykorzystaniu leków przeciwgorączkowych i przeciwzapalnych. Ze względu na to, że gorączka w części przypadków może być łagodna i krótkotrwała, nie zawsze istnieje potrzeba wdrożenia tych leków.

Jeśli jednak chcemy podać lek na gorączkę, zaleca się wybór paracetamolu lub preparatów, należących do niesteroidowych leków przeciwzapalnych. U małych dzieci można zastosować paracetamol lub ibuprofen. Dostępne są syropy przeciwgorączkowe, takie jak Pedicetamol i Ibum Forte Pure.

U starszych dzieci można zastosować również kapsułki lub tabletki przeciwgorączkowe.  Leki te nie tylko obniżają podwyższoną temperaturę ciała, ale również łagodzą ból i zapalenie.

Więcej informacji na temat postępowania w leczeniu gorączki u dzieci można znaleźć w artykule: Gorączka u dzieci i niemowląt – kiedy jej nie zbijać?

Ważną informacją jest to, że bolesne zmiany skórne w okolicy jamy ustnej u małych dzieci nie powinny być leczone za pomocą miejscowych preparatów przeciwbólowych.

Takie działanie stwarza ryzyko pojawienia się działań niepożądanych, spowodowanych wchłonięciem się leku przez błony śluzowe do krążenia ogólnego. Bostonka u dorosłych i starszych dzieci może być leczona z wykorzystaniem tych środków.

Zmniejszą ból, zapalenie, a przez to poprawią złe samopoczucie chorych. Powyżej 14. roku życia można zastosować roztwór do płukania jamy ustnej Glimbax. Złagodzi on również uciążliwy ból gardła. Zmiany skórne na błonach śluzowych lub skórze można przemywać fioletem gencjanowym.

Istotnym aspektem leczenia zarówno dzieci jak i osób dorosłych jest dbanie o odpowiedni poziom nawodnienia i odżywienia. Przyjmowanie chłodnych napojów może łagodzić odczuwany ból i dyskomfort.

Powikłania które mogą wystąpić po chorobie bostońskiej to m.in. ciężkie odwodnienie. Jest to najczęstsze powikłanie związane z chorobą dłoni, stóp i jamy ustnej. Wynika ono przede wszystkim z osłabionego apetytu chorych. Bolesne zmiany w obrębie jamy ustnej, czasem również nadżerki i owrzodzenia zdecydowanie zmniejszają chęć przyjmowania posiłków.

Można wówczas wspomagać organizm przyjmując wysokoenergetyczne i wysokoodżywcze preparaty, takie jak Nutridrink lub Resource Protein. Mogą one zastępować posiłki podczas choroby. Dzieci powyżej 1. roku życia mogą przyjmować Nutrikid Multi Fibre. Produkty te zaleca się podawać po wcześniejszym schłodzeniu.

Będą lepiej tolerowane przez chorych i mogą przynieść im ulgę w bólu.

Kolejne poważne powikłanie to zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych. Powikłania neurologiczne, płucne lub związane z układem krążenia uważane są za przypadki ciężkiego przebiegu bostonki.

Zapalenie mięśnia sercowego, poważne zapalenie płuc lub wspomniane już zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych to rzadkie komplikacje choroby dłoni, stóp i jamy ustnej. Częściej pojawiają się u osób dorosłych. Sam przebieg bostonki u dorosłych jest zwykle bardziej poważny niż u dzieci.

Jak dotąd, nie zaobserwowano aby wirus powodujący bostonkę wywoływał trwałe następstwa w organizmie chorych. Nawet jeśli u pacjenta pojawiają się zaburzenia neurologiczne, ustępują one w krótkim czasie po infekcji.

Nie do końca poznany jest wpływ, jaki wywiera wirus wywołujący bostonkę na kobietę ciężarną. Najbardziej niebezpieczne wydaje się zarażenie chorobą bostońską w pierwszym lub trzecim trymestrze ciąży.

Infekcja wirusowa w początkowym okresie ciąży może prowadzić do rozwoju wad u płodu i komplikacji ciążowych. Istnieje ryzyko poronienia, które jest jednak dość niskie. Wirus z łatwością przedostaje się przez łożysko do dziecka.

U noworodków zakażonych bostonką w bardzo rzadkich przypadkach rozwija się ciężka choroba, która może okazać się śmiertelna. Kobieta ciężarna, u której zdiagnozowano bostonkę powinna przebywać pod stałą kontrolą lekarza.

Jeśli do infekcji dochodzi krótko przed rozwiązaniem, zwiększa się ryzyko komplikacji okołoporodowych. W większości przypadków, nie wydaje się jednak, aby bostonka w ciąży wiązała się z wysokim ryzykiem dla matki, ani dla dziecka.

Ze względu na fakt, że wirus bostoński łatwo przenosi się drogą fekalno-oralną i drogą kropelkową, za najlepsze metody profilaktyki uważa się:

• częste mycie rąk po zmianie dziecku pieluszki i korzystaniu z toalety;
• przestrzeganie podstawowych zasad higieny, takich jak niekorzystanie z tych samych sztućców lub kubków przez różne osoby;
• izolowanie chorych jak najszybciej od momentu podejrzewania bostonki;
• częstą dezynfekcję zabawek i powierzchni użytkowanych przez dzieci.

Nie została wprowadzona na rynek szczepionka, która skutecznie chroni przez bostonką. Prowadzone są jednak liczne badania nad takim preparatem. Szczepionka pozwoliłaby uniknąć choroby, gdyby obejmowała kilka najczęstszych szczepów wirusów, odpowiedzialnych za rozwój bostonki. Szczepionka przeciwko pojedynczemu szczepowi wirusa nie zapobiegnie chorobie, wywołanej przez inny szczep.

Bostonka może być mylona z ospą wietrzną. Obie choroby wywoływane są przez wirusy i w obu pojawia się wysypka. Różnicą jest jednak umiejscowienie zmian. W przypadku ospy, pojawia się wysypka na rękach, nogach, tułowiu i głowie. Jest zwykle bardzo swędząca.

Z czasem przekształca się w strupki, które nie występują przy bostonce. Inną, podobną chorobą wirusową jest też trzydniówka. Jej charakterystycznym objawem jest nagła i wysoka gorączka, która mija w okolicach 3. dnia. Po niej, na ciele dziecka można zauważyć bladoróżową, drobną wysypkę, ustępującą pod uciskiem.

Trzydniówka trwa najczęściej 4-5 dni. Zwykle pojawia się u maluchów do 2. roku życia, a choroba dłoni, stóp i jamy ustnej u dzieci do 10. roku życia. Choroba dłoni, stóp i jamy ustnej może być też mylona z alergicznymi chorobami skóry i innymi schorzeniami.

W razie wątpliwości, lekarz może zlecić wykonanie odpowiednich badań, umożliwiających potwierdzenie lub wykluczenie bostonki.

Więcej na temat ospy wietrznej u dzieci możesz przeczytać w artykule: Ospa wietrzna u dzieci – przyczyny, objawy, leczenie.Bostonka to najczęściej choroba samoograniczająca się o łagodnym przebiegu.

Szybka izolacja chorych i wdrożenie odpowiedniego leczenia pomoże zmniejszyć rozprzestrzenianie się wirusa i poprawić komfort pacjentów.

Najlepszą metodą zapobiegania infekcji jest przestrzeganie zasad higieny i częste mycie rąk.Piśmiennictwo:

1. Kua J.A., Pang J., The epidemiological risk factors of hand, foot, mouth disease among children in Singapore: A retrospective case-control study, 2020, 15(8):e0236711. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0236711.
2. Repass G.L., Palmer W.C., Stancampiano F.F., Hand, foot, and mouth disease: identifying and managing an acute viral syndrome, Cleveland Clinic Journal of Meidicne, 2014; 81: 537–543.

Kto dla Was pisze?

Ekspert allecco.pl o sobie: Nazywam się Dominika Pagacz-Tokarek. Bycie farmaceutą to dla mnie nie tylko zawód, ale przede wszystkim możliwość niesienia pomocy innym w zakresie zdrowia. Aby robić to coraz lepiej, ciągle się uczę i doszkalam. W wolnym czasie czytam książki i układam puzzle. Lubię też aktywnie spędzać czas w gronie rodzinnym.

Artykuł nie stanowi porady medycznej, ani opinii farmaceuty lub dietetyka dostosowanej do indywidualnej sytuacji pytającego.

Uzyskane informacje stanowią jedynie generalne zalecenia, które nie mogą stanowić wyłącznej podstawy do stosowania określonej terapii, zmiany nawyków, dawkowania produktów leczniczych, itp.

Przed podjęciem jakichkolwiek działań mających wpływ na życie, zdrowie lub samopoczucie należy skontaktować się z lekarzem lub innym specjalistą, w celu otrzymania zindywidualizowanej porady.

Masz pytania? Napisz po bezpłatną poradę: [email protected]