Zaburzenia osobowości – rodzaje, przyczyny, objawy, leczenie

Zaburzenia osobowości polegają na obecności niekorzystnych i utrwalonych cech charakterologicznych, wzorców zachowania, funkcjonowania i relacji z innymi. Cechy te są źródłem cierpienia i trudności w funkcjonowaniu społecznym, rodzinnym i zawodowym.

Często prowadzą do niekorzystnych następstw dla życia danej osoby, a czasami również dla jej otoczenia. Ich utrwalony charakter utrudnia rozwój w wymienionych zakresach, jednak te wzorce osobowościowe są podatne na zmianę, na przykład pod wpływem adekwatnej psychoterapii.

Większość z nas dysponuje większą lub mniejszą możliwością dostosowywania myślenia, emocji i zachowania się do różnych sytuacji, okoliczności, do spotykanych ludzi. Natomiast osoby z zaburzeniami osobowości cechują się zmniejszoną plastycznością funkcjonowania w tych obszarach.

Ich sposoby spostrzegania, myślenia i odczuwania, a w szczególności odnoszenia się do innych są albo skrajne, albo istotnie odmienne od przeciętnych wzorców obserwowanych w danej kulturze. Osoba taka w różnych okolicznościach zachowuje się w taki sam lub podobny sposób, który jest niedostosowany do okoliczności i bywa źródłem wtórnych problemów.

Trudności są szczególnie widoczne w kontaktach międzyludzkich.

Omawiany wzorzec osobowościowy pojawia się w okresie dojrzewania i ma skłonność do utrzymywania się w ciągu życia.

Przyczyny zaburzeń osobowości

Zaburzenia osobowości są prawdopodobnie skutkiem oddziaływania niekorzystnych wpływów rodzinnych, biologicznych, genetycznych i psychospołecznych. Pierwsze symptomy zaburzeń osobowości uwidaczniają się zwykle w późnym dzieciństwie lub w wieku młodzieńczym.

Klasyfikacja zaburzeń osobowości

Zgodnie z międzynarodową klasyfikacją zaburzeń psychicznych (ICD-10) wyróżnia się są następujące odmiany specyficznych zaburzeń osobowości:

• osobowość paranoiczna,
• osobowość schizoidalna,
• osobowość dyssocjalna,
• osobowość chwiejna emocjonalnie (w tym typ impulsywny i typ borderline),
• osobowość histrioniczna,
• osobowość anankastyczna,
• osobowość lękliwa (unikająca),
• osobowość zależna.

Z kolei w klasyfikacji DSM IV wyróżnia się:

• zaburzenia osobowości typu A: paranoiczne, schizoidalne, schizotypowe,
• zaburzenia osobowości typu B: antyspołeczne, z pogranicza (borderline), histrioniczne, narcystyczne,
• zaburzenia osobowości typu C: unikowe, zależne, obsesyjno-kompulsyjne.

Rozpoznanie zaburzeń osobowości

Rozpoznanie zaburzenia osobowości wymaga przeprowadzenie dokładnego wywiadu psychiatrycznego (od pacjenta i optymalnie od jego bliskich), co warto uzupełnić odpowiednimi badaniami psychologicznymi. Konieczne jest też wykluczenie innych zaburzeń psychicznych (choć możliwe jest współwystępowanie) oraz zmian organicznych mózgu.

Leczenie zaburzeń osobowości

Głównym sposobem leczenia osób z zaburzeniami osobowości jest długoterminowa psychoterapia psychodynamiczna. Dostępne są liczne wyniki wiarygodnych badań potwierdzających skuteczność i przydatność takiego postępowania.

W przypadku prawidłowej kwalifikacji i trwałości terapii (mającej charakter długoterminowy) możliwe jest uzyskanie realnych zmian w funkcjonowaniu pacjenta. Jest również coraz więcej danych potwierdzających skuteczność innych metod psychoterapii (np. modyfikacje terapii poznawczo-behawioralnej).

Podstawowym czynnikiem terapeutycznym, niezależnym od stosowanego podejścia, jest nawiązanie relacji terapeutycznej opartej na wzajemnym zaufaniu, bezpieczeństwie i zaangażowaniu.

Farmakoterapia ma znaczenie uzupełniające i leki zaleca się głównie ze wskazań objawowych, np. w celu opanowania nasilonej depresji, lęku czy krótkotrwałych objawów psychotycznych.

Obserwowany w ostatnich latach rozwój w zakresie terapii zaburzeń osobowości jest nadzieją dla wielu pacjentów, którzy dzięki temu mogą uniknąć stopniowej destrukcji swojego życia i mają szanse na lepsze funkcjonowanie w wielu obszarach.

Opracował: lek. med. Paweł Brudkiewicz

Czym jest przeniesienie?

Co to jest przeniesienie? Przeniesienie można określić jako zjawisko występujące w procesie psychoterapii, w ramach którego pacjent/klient nieświadomie przelewa… »

Czym jest narcyzm?

Narcyzm jest cechą osobowości charakteryzującą się wyolbrzymionym poczuciem „doniosłości” własnej osoby oraz znaczenia własnych umiejętności. Ludzie z cechami… »

Depresyjne zaburzenia osobowości

W praktyce klinicznej stosunkowo często spotykamy osoby o specyficznym, depresyjnym sposobie myślenia, przeżywania i zachowania – cechuje je pesymizm, dysforia i… »

Zaburzenia osobowości – rodzaje, objawy i leczenie zaburzeń osobowości

Zaburzenia osobowości nie są łatwe do zdiagnozowania, tym bardziej, że każdy z nas jest inny. Różnimy się sposobem zachowania, reagowaniem na określone sytuacje. Mamy też różne zainteresowania czy poglądy na dany temat. Nie ma w tym nic nienaturalnego.

Zdarza się, że zachowanie niektórych osób znacznie odbiega od przyjętych norm lub charakteryzuje się nasileniem konkretnych objawów. W takich przypadkach możemy mieć do czynienia z zaburzeniami osobowości. Zaburzenia osobowości to negatywne nastawienie do świata, wycofanie i nadmierna chęć kierowania innymi

Osobowość możemy określić jako stosunkowo stabilne psychiczne i behawioralne właściwości jednostki, jej sposób patrzenia na świat i odniesień do niego. Jest niezmienna w różnych sytuacjach.

Czym są zaburzenia osobowości?

Zaburzenia osobowości zwykle objawiają się jako:

• negatywne nastawienie do świata,
• wycofanie,
• nadmierna chęć kierowania innymi.

Osoby takie są zwykle nieelastyczne, nie potrafią się dostosować do grupy, co powoduje problemy w funkcjonowaniu w życiu społecznym i zawodowym. Zaburzenia osobowości możemy określić ogólnie jako trwałe wzorce niefunkcjonalnego postępowania 1.

Rodzaje zaburzeń osobowości

W zależności od przyjętej klasyfikacji chorób, mamy do czynienia z drobnymi różnicami w typologii zaburzeń osobowości.

Klasyfikacja DSM-V Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego 2 wyróżnia 10 typów zaburzeń:

• zaburzenia paranoiczne,
• zaburzenia schizoidalne,
• zaburzenia schizotypowe,
• zaburzenia antyspołeczne,
• zaburzenia z pogranicza (borderline),
• zaburzenia histrioniczne,
• zaburzenia narcystyczne,
• zaburzenia unikowe,
• zaburzenia zależne,
• zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne.

Klasyfikacja zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania w ICD 10 2 wyróżnia  następujące osobowości:

• paranoiczną,
• schizoidalną,
• dyssocjalną,
• chwiejną emocjonalnie, a w jej obrębie: typ impulsywny i borderline,
• histrioniczną,
• anankastyczną,
• lękliwą,
• zależną,
• inne określone zaburzenia osobowości ,
• zaburzenia osobowości BNO.

Istnieją również mieszane zaburzenia i inne zmiany osobowości oraz trwałe zmiany osobowości niewynikające z uszkodzenia ani z choroby mózgu 2.

Jak często występują zaburzenia osobowości?

Szacuje się, że zaburzenia osobowości mogą dotyczyć od 10 do 20% populacji ogólnej 3. Jedne z nich występują częściej u kobiet, inne u mężczyzn. Wszystko zależy od rodzaju choroby.

Przykładowo zaburzenie typu borderline częściej dotyka żeńską część populacji w przeciwieństwie do antyspołecznego zaburzenia osobowości, które częściej występuje u mężczyzn 3.    

Jakie są przyczyny zaburzeń osobowości?

Przyczyny zaburzeń osobowości nie są do końca poznane. Podejrzewa się, że odpowiada za nie zbiór różnych zmiennych. Są nimi np. czynniki genetyczne. Przyczyniają się one do rozwoju m.in. antyspołecznego zaburzenia osobowości oraz zaburzenia osobowości typu borderline 3.

Naukowcy wskazują również czynniki społeczne jako te, które mogą mieć wpływ na opisywane zaburzenia. Brane są pod uwagę zwłaszcza:

• zaniedbania,
• przemoc seksualna i emocjonalna w dzieciństwie,

które mogą przyczyniać się do rozwoju zaburzenia osobowości typu borderline czy histrionicznego 3.

Wśród możliwych przyczyn wymienia się również czynniki biologiczne, m.in. niski poziom acetyloholiny u pacjentów z zaburzeniem osobowości typu borderline, oraz kwestie temperamentu 3.    

Objawy zaburzeń osobowości

Pierwsze objawy zaburzeń osobowości możemy zaobserwować już w dzieciństwie lub w wieku młodzieńczym.

W zależności od rodzaju zaburzenia, obserwujemy różne symptomy, np.:

• Osobowości paranoiczna / osobowość schizoidalna – mamy do czynienia np. z zachowaniami ekscentrycznymi. Czasami takie osoby są określane mianem dziwnych ze względu na swoją ciągłą podejrzliwość, niecodzienne zachowania czy używanie niespotykanej mowy 3.
• Osobowość histrioniczna / osobowość typu borderline – obserwujemy u pacjentów bardzo radykalne postawy bądź wycofanie.
• Osobowość unikająca – pacjenci stronią od nowości, przejawiają duże poczucie lęku 3.

Należy również zaznaczyć, że u danego pacjenta mogą występować objawy kilku zaburzeń osobowości.

Kto diagnozuje zaburzenia osobowości?

Diagnozą zaburzeń osobowości zwykle zajmuje się psychiatra lub psycholog. Stawia ją na podstawie obserwacji pacjenta, wywiadu oraz po przeprowadzeniu odpowiednich testów. 

Testy na zaburzenia osobowości

Istnieje kilka narzędzi badawczych służących do badania osobowości pacjenta.

• Minnesocki Wielowymiarowy Inwentarz Osobowości (MMPI) – najbardziej popularny test osobowości, składa się z ponad 500 stwierdzeń, na które badany odpowiada „prawda”, „fałsz” lub „nie wiem”. Wyniki mogą być ujmowane w wielu skalach.
• Millon Clinical Multiaxial Inventory (MCMI) – narzędzie samoopisowe, zawierające 22 skale, gdzie na 344 stwierdzenia pacjent odpowiada „prawda” lub „fałsz” 3.

Rozpoznanie zaburzeń osobowości

Według klasyfikacji ICD 10 2, aby rozpoznać zaburzenia osobowości musimy wykluczyć, że dany stan nie jest bezpośrednio związany ze znacznym uszkodzeniem bądź chorobą mózgu, ani z innymi zaburzeniami psychicznymi i spełnia następujące kryteria:

• wyraźnie dysharmonijne postawy i zachowania, obejmujące zazwyczaj wiele zakresów funkcjonowania, np.:°uczuciowość, czy pobudliwość – osoby z zaburzoną osobowością mają np. tendencję do zachowywania się zbyt agresywnie podczas zwykłej rozmowy, mogą krzyczeć, być roszczeniowe;
• wzorzec nieprawidłowego zachowania jest długotrwały i nie ogranicza się do epizodów choroby psychicznej;
• wzorzec nieprawidłowego zachowania jest całościowy i wyraźnie niedostosowany w stosunku do rozmaitych sytuacji indywidualnych i społecznych np.: °osoba z zaburzoną osobowością nie podporządkowuje się ogólnie przyjętym normom, czy nie zwraca uwagi na uczucia innych w sytuacjach, gdy jest to oczekiwane, np. wypowiadanie przykrych słów do człowieka w trudnej sytuacji życiowej, zamiast udzielenia mu wsparcia;
• wymienione trudności zawsze pojawiają się w okresie dzieciństwa lub w okresie młodzieńczym i utrzymują się w wieku dojrzałym;
• zaburzenia prowadzą do wyraźnie złego samopoczucia (distresu), które może pojawić się dopiero w późniejszym okresie;
• zaburzenie zazwyczaj, ale nie zawsze, współwystępuje z istotnymi trudnościami w zakresie sprawności zawodowej i społecznej (osobom z zaburzoną osobowością może być trudno np. współpracować z innymi osobami, czy słuchać uwag innych osób).

Leczenie zaburzeń osobowości

Leczenie zaburzeń osobowości jest zwykle trudne i czasochłonne. Dzieje się tak dlatego, iż w przeciwieństwie do innych zaburzeń psychicznych, w tym przypadku chory nie odczuwa cierpienia, a swoją osobowość postrzega jako pewnego rodzaju fundament 3.

Zwykle nie zgłasza się więc do specjalisty, aby coś zmienić. Pacjent pojawia się zazwyczaj dopiero wówczas, gdy mamy już do czynienia z kryzysem, depresją bądź np. zaburzeniami lękowymi.

W przypadku zaburzeń osobowości stosuje się zarówno terapię grupową, jak i indywidualną. Zwykle jest ona utrzymana w nurcie behawioralnym, poznawczym 3.

Terapia poznawczo-behawioralna w leczeniu zaburzeń osobowości

Polega w pierwszej kolejności na identyfikacji problemu leżącego u podstaw zaburzenia. Tę pracę wykonują wspólnie terapeuta i chory. Następnie pacjent stara się zmienić swój sposób myślenie (aspekt poznawczy) i zachowania (aspekt behawioralny) przy wsparciu psychologa.

W zaburzeniach osobowości skuteczna jest też terapia grupowa.

Zaburzenia osobowości rokowanie

Rokowania przy zaburzeniach osobowości różnią się w zależności od ich rodzaju. Pozytywne wyniki leczenia zależą m.in. od trwałości danych cech czy samej motywacji pacjenta. Niezbędna jest również systematyczna psychoterapia.

Powikłania zaburzeń osobowości

W zależności od rodzaju zaburzenia osobowości, mogą wystąpić różne powikłania, m.in. depresja. Charakterystyczne jednak dla wszystkich chorych jest zwykle utrudnione funkcjonowanie społeczne i zawodowe, niejednokrotnie powodujące dyskomfort, a niekiedy nawet cierpienie. 

Zaburzenia osobowości zalecane postępowanie

Jeżeli niepokoją Cię jakiekolwiek zaburzenia zachowania u siebie, bądź u kogoś bliskiego, skontaktuj się ze specjalistą.

Piśmiennictwo:

1 ‘Psychopatologia M.E.P. Seligman i in., Zysk i S-ka, Poznań 2003

2‘Klasyfikacja zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania w ICD 10’ Vesalius, Warszawa 2000

3‘Psychiatria’ Czelej, Lublin 2011

Dowiedz się więcej:

Zaburzenia osobowości – różne spojrzenia i próby ich integracji

http://strona.ppol.nazwa.pl/uploads/images/PP_5_2012/829Grabski_Psychiatr_Pol_5_2012.pdf

Choroba psychiczna – dlaczego obawiamy się wizyty u psychiatry?

https://www.medicover.pl/o-zdrowiu/choroba-psychiczna-dlaczego-obawiamy-sie-wizyty-u-psychiatry,6161,n,2672

Załóż konto aby odkryć pełnię możliwości portalu!

Czym są zaburzenia osobowości? Jak je zdiagnozować?

Zaburzenia osobowości nie są proste do zdiagnozowania, każdy z nas jest inny. Różnimy się sposobem zachowania, reagowaniem na różne sytuacje, które spotykają nas w życiu. Mamy też różne zainteresowania, poglądy czy spostrzeżenia na dany temat. Nie ma w tym nic nienaturalnego.

Zdarza się, że zachowanie niektórych osób znacznie odbiega od przyjętych norm lub charakteryzuje się nasileniem konkretnych objawów. W takich przypadkach możemy mieć do czynienia z zaburzeniami osobowości.

Zaburzenia osobowości, odmiennie od innych problemów zdrowia psychicznego, nie są chwilowe, nie pojawiają się i nie przemijają.

Jak możemy wyjaśnić zaburzenia osobowości?

Zaburzeniach osobowości charakteryzują się trwałymi cechami charakterologicznymi danej osoby, które charakteryzują utrwalone postępowanie czy zachowania w relacjach z innymi ludźmi oraz funkcjonowania społecznego. Osoby dotknięte zaburzeniami osobowości najczęściej mają utrudnione funkcjonowanie w sferze interpersonalnej, zawodowej czy szeroko pojętej psychospołecznej.Zaburzenia osobowości zwykle objawiają się jako:

• negatywne nastawienie do świata,
•  wycofanie,
• nadmierna chęć kierowania innymi.

Osoby takie są zwykle nieelastyczne, nie potrafią się dostosować do grupy, co powoduje problemy w funkcjonowaniu w życiu społecznym i zawodowym. Zaburzenia osobowości możemy określić ogólnie jako trwałe wzorce niefunkcjonalnego postępowania.

Rodzaje zaburzeń osobowości

W zależności od przyjętej klasyfikacji chorób, mamy do czynienia z drobnymi różnicami w typologii zaburzeń osobowości. Wyróżniamy wiele rodzajów zaburzeń osobowości, jednak do najczęściej spotykanych należą:

• Osobowość schizoidalna – charakteryzuje się dużą odmiennością w zachowaniach często aspołecznych. Osoby dotknięte tym typem zaburzenia nie wchodzą w bliższe związki uczuciowe z innymi osobami. Często poświęcają czas na charakterystyczne hobby i realizują go sami. W sytuacji, jeżeli ktoś naruszy ich samotny, czas potrafią być opryskliwi.
• Osobowość paranoiczna – charakterystyczne cechy to nadmierna podejrzliwość w stosunku do innych osób, których podejrzewają o złe intencje. Z uwagi na duży lęk w relacjach z innymi często nie mówią o swoich podejrzeniach, W relacjach związkowych bywa, że podejrzewają partnera o zdradę.
• Osobowość unikająca – charakteryzuje się unikaniem relacji z innymi osobami z uwagi na obawy, że ktoś ich skrytykuje czy odrzuci. U źródeł tego zaburzenia leży niska samoocena. Osoby dotknięte tym zaburzeniem wolą nie wchodzić w relacje z innymi z powodu obaw przed odrzuceniem i przeżyciem rozczarowania.
• Osobowość zależna – charakteryzuje się nadmierną niesamodzielnością w życiu dorosłym, charakteryzuje się też obawami przed wyrażeniem własnego zdania. Osoby dotknięte tym zaburzeniem często domagają się wsparcia, opieki czy podejmowania decyzji za nich.
• Osobowość borderline (z pogranicza) – charakterystyczne zachowania to duża zmienność uczuć i emocji „raz kochają, raz nienawidzą”, istotne w tym zaburzeniu jest też duża impulsywność zachowań w tym często zachowań ryzykownych bądź autoagresywnych.
• Osobowość anankastyczna – charakteryzuje się sztywnością w przeżywaniu reguł, trzymania się zasad i braku spontaniczności. Często też charakterystyczny jest nadmierny perfekcjonizm i potrzeba kontroli.

Jakie są przyczyny zaburzeń osobowości?

Przyczyny zaburzeń osobowości nie są do końca poznane. Podejrzewa się, że odpowiada za nie zbiór różnych zmiennych np. czynniki genetyczne. Przyczyniają się one do rozwoju m.in. antyspołecznego zaburzenia osobowości oraz zaburzenia osobowości. Naukowcy wskazują również czynniki społeczne jako te, które mogą mieć wpływ na opisywane zaburzenia. Brane są pod uwagę zwłaszcza:

• zaniedbania,
• przemoc seksualna i emocjonalna w dzieciństwie, które mogą przyczyniać się do rozwoju zaburzenia osobowości.

Zaburzenia osobowości mogą się objawiać również jako nadmierna chęć kierowania innymi. Wśród możliwych przyczyn wymienia się również czynniki biologiczne, m.in. niski poziom acetyloholiny u pacjentów z zaburzeniem osobowości oraz kwestie temperamentu.

Objawy zaburzeń osobowości

Pierwsze objawy zaburzeń osobowości możemy zaobserwować już w dzieciństwie lub w wieku młodzieńczym. W zależności od rodzaju zaburzenia obserwujemy różne symptomy, np.:

• osobowości paranoiczna / osobowość schizoidalna – mamy do czynienia np. z zachowaniami ekscentrycznymi. Czasami takie osoby są określane mianem dziwnych ze względu na swoją ciągłą podejrzliwość, niecodzienne zachowania czy używanie niespotykanej mowy,
• osobowość histrioniczna / osobowość typu borderline – obserwujemy u pacjentów bardzo radykalne postawy bądź wycofanie,
• osobowość unikająca – pacjenci stronią od nowości, przejawiają duże poczucie lęku,
• należy również zaznaczyć, że u danego pacjenta mogą występować objawy kilku zaburzeń osobowości.

Leczenie zaburzeń osobowości

Głównym sposobem leczenia zaburzeń osobowości jest długoterminowa psychoterapia. Z wielu licznych badań wynika, z długoterminowa trwała relacja terapeutyczna pozwoli zmienić sposób funkcjonowania.

Zaburzenie osobowości borderline: na czym polega oraz jakie są przyczyny i jak leczyć?

Osobowość borderline (BPD – z ang. borderline personality disorder) charakteryzuje osobę, u której występują dolegliwości z pogranicza zaburzeń psychotycznych oraz nerwicowych. Należą do nich przede wszystkim: niestabilność nastrojów, negatywna ocena świata zewnętrznego oraz nadmierna impulsywność. Zaburzenie to nie jest zjawiskiem nowym, zostało dokładnie opisane już w XIX wieku. Uważano wówczas, że osobowość borderline znacznie częściej spotykana jest u kobiet, niż mężczyzn, jednak współczesne badania nie potwierdziły tej tezy. Częstość występowania BPD można przyjąć za stosunkowo dużą (według niektórych badaczy z tym problemem może zmagać się nawet do 3% populacji), w porównaniu ze schizofrenią, która według statystyk dotyka około 1% osób.

Czym jest zaburzenie osobowości borderline?

Spróbujmy wyjaśnić pojęcie borderline, co to dokładnie oznacza. Okazuje się, że pod tą dziwną nazwą kryje się jedno z najcięższych zaburzeń osobowości. Określane jest również jako osobowość chwiejna emocjonalnie, bpd lub osobowość z pogranicza.

Polega na częstej zmianie nastrojów, poczuciu niespełnienia i pustki, zaburzeniu tożsamości, obniżeniu nastroju, braku umiejętności budowania stabilnych relacji z innymi, a w szczególności tworzenia stałych związków emocjonalnych.

W głównej mierze wynika to z lęku przed odrzuceniem, porzuceniem oraz rozczarowaniem swoją osobą. Negatywne postrzeganie świata osób cierpiących na BPD znajduje pełny wyraz w ich zachowaniu, które jest nieufne, impulsywne i antyspołeczne.

Osobowości borderline towarzyszą negatywne uczucia: złości, gniewu, frustracji, niepokoju, smutku, wstydu i znudzenia (samym sobą, innymi ludźmi oraz całym światem).

Jak rozpoznać borderline?

Rozpoznanie osobowości borderline opiera się głównie na analizie wyników kwestionariuszy do oceny osobowości (np. MMPI).

Przeprowadzaniem tych testów zajmują się przede wszystkim specjaliści ochrony zdrowia psychicznego – psycholodzy, psychoterapeuci oraz psychiatrzy. Choroba borderline różnicowana jest m.in.

ze zmianami zachowania związanymi z chorobą afektywną dwubiegunową, zaburzeniami psychotycznymi oraz innymi zaburzeniami osobowości (np. powstałymi po nadużywaniu substancji psychoaktywnych).

Osoba z zaburzeniami BPD nie umie samodzielnie przezwyciężyć stresu i sytuacji kryzysowych. Zamiast działać, tonie w zniechęceniu, panice i niepokoju.

Nie potrafi zmobilizować się ani zebrać myśli, by opracować plan wyjścia z sytuacji. Nie podejmuje walki, woli raczej wycofać się, czy poddać myślom samobójczym.

Często reaguje gniewem na rozmaite trudne, życiowe sytuacje, doprowadza do kłótni, awantur i znieważania innych.

Cechuje ją chwiejność emocjonalna – może obdarzać te same osoby bardzo skrajnymi uczuciami, w jednej chwili mając ich za swoich ukochanych, a w drugiej uznając za najgorszych wrogów.

Borderline – objawy

Do cech charakterystycznych osobowości z pogranicza należy:

• labilność uczuciowa, polegająca na szybko zmieniających się, skrajnych nastrojach,
• wrażliwość na ocenę innych – chorych łatwo urazić, a niewinne uwagi mogą uznawać za straszne obelgi,
• bardzo silne odczuwanie emocji – złości, gniewu, wściekłości,
• zaborczość i zazdrość w związkach, która wynika ze strachu przed odrzuceniem i porzuceniem (osoby chore wolą pierwsze zerwać kontakt, niż niepokoić się, że zrobi to druga osoba),
• odczuwanie nieustannej potrzeby zapewniania o uczuciach przez partnera czy przyjaciela,
• skłonność do podejmowania różnego rodzaju ryzyka, używania substancji psychoaktywnych w celach eksperymentalnych,
• problemy z odżywianiem (na przykład anoreksja i bulimia),
• patologiczne kłamanie i konfabulacja,
• próby samobójcze, samookaleczenie się,
• skłonność do palenia za sobą wszystkich mostów.

Jakie są przyczyny borderline?

Dokładne przyczyny występowania zaburzenia osobowości borderline nie są znane. Istnieje wiele koncepcji i teorii, jednak zdania na ten temat są w środowisku naukowym i medycznym podzielone. Prawdopodobnie BPD wynika z traumatycznych doświadczeń z dzieciństwa, na przykład porzucenia odrzucenia lub śmierci rodzica.

Osobowość borderline może też być skutkiem błędów wychowawczych lub zaburzeń osobowości jednego czy obojga rodziców, co tłumaczyłoby lęk przed porzuceniem, niestabilność emocjonalną oraz negatywne nastawienie do świata.

Niektórzy specjaliści dopatrują się nieprawidłowości natury biologicznej, ponieważ u części pacjentów z borderline poprawę przynosi stosowanie leków psychotropowych, np. środków przeciwdepresyjnych, co wskazywałoby na pewien związek z nieprawidłowym poziomem neuroprzekaźników w ośrodkowym układzie nerwowym.

Psychoterapeuci tłumaczą zaburzenia borderline powstawaniem mechanizmów obronnych, związanych z problemami, które miały miejsce we wczesnym dzieciństwie, jak na przykład:

Zaburzenia osobowości borderline leczy się farmakologicznie lub za pomocą psychoterapii. W skrajnych przypadkach (np. przy podejmowaniu prób samobójczych lub kiedy występuje zagrożenie podjęcia takiej próby), pacjentów poddaje się hospitalizacji.

W leczeniu farmakologicznym stosuje się leki przeciwdepresyjne, przeciwpsychotyczne (szczególnie atypowe) oraz stabilizujące nastrój.

Terapia poznawczo-behawioralna polega na uzmysłowieniu pacjentowi mechanizmów sterujących jego nastrojami i zachowaniem, pokazywaniu różnych aspektów i niuansów tej samej sprawy, ponieważ osoby chore myślą głównie w dwóch kategoriach – czarne albo białe (dobre lub złe, albo-albo itd.).

Uczy ich dostrzegania „drugiej strony medalu”, pokazuje inne punkty widzenia oraz szerszą skalę oceny. Pozwala także poznać metody zapanowania nad wystawianiem pochopnej, negatywnej opinii w różnych sytuacjach. Walka o zdrowie jest długotrwała i wymaga niezwykłej cierpliwości, taktu oraz opanowania ze strony terapeuty, dlatego w przypadku borderline terapię powinni przeprowadzać wyłącznie doświadczeni specjaliści.

Test na zaburzenie osobowości borderline

Przeprowadzeniem diagnozy tego typu zaburzeń zwykle zajmuje się psychiatra lub psycholog. Rozpoznanie stawia się na podstawie obserwacji pacjenta, wywiadu oraz po przeprowadzeniu analizy odpowiednich kwestionariuszy na borderline. Test diagnozujący BPD stworzył m.in. John Gunderson. Można również przeprowadzić takie badanie samemu.

Osobowość borderline – test przykładowy:

Odpowiedz na następujące pytania, aby przekonać się, czy masz objawy borderline:

• Czy odczuwasz pustkę?
• Czy masz tendencję do autoagresji?
• Czy łatwo popadasz w złość?
• Czy Twoje związki można określić jako burzliwe?
• Czy podejmowałeś kiedyś próby samobójcze?

Jeżeli odpowiedziałeś TAK na przynajmniej 3 z 5 pytań, zalecamy konsultację z psychologiem, ponieważ mogą u Ciebie występować objawy zaburzenia osobowości typu borderline.

Test oryginalny jest jednak w języku angielskim, dlatego dostępne w sieci mniej lub bardziej udane tłumaczenia nie powinny być traktowane jako narzędzie diagnostyczne.

Zobacz również https://www.wapteka.pl/blog/artykul/zapalenie-opon-mozgowych-wszystko-co-musisz-wiedziec-przyczyny-objawy-i-leczenie.

Histrioniczne zaburzenie osobowości – co warto wiedzieć

Najważniejsze fakty o histrionicznym zaburzeniu osobowości:

• Histroniczne zaburzenie osobowości jest zaburzeniem z klastra B, który zawiera także zaburzenia osobowości antyspołeczne, narcystyczne oraz typu borderline.
• Przyczyny nie są znane – jednym z powodów tego stanu rzeczy jest bardzo niewielka ilość badań przeprowadzona w tym zakresie.
• Najpowszechniej stosowaną metodą leczenia jest psychoterapia.

Czym jest histrioniczne zaburzenie osobowości?

Osobowość to specyficzna kombinacja cech, która wytwarza wzorce myśli  i zachowań unikatowe dla danej jednostki. Jako że osobowości ludzkie bardzo się różnią, trudno jest określić, co stanowi osobowość „normalną”.

Niektórzy ludzie jednak przejawiają pewne kombinacje cech, które wydają się być dysfunkcjonalne, czy utrudniające adaptację w codziennym życiu. Mówimy wówczas o zaburzeniu osobowości. Ogromna ilość cech składających się na osobowość człowieka implikuje fakt, iż istnieją różne rodzaje rozpoznanych zaburzeń osobowości.

Piąta edycja podręcznika DSM (DSM-5), opublikowana przez Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne, stanowi bazę, na podstawie której definiuje się osobowości.

Podręcznik ten wyróżnia 10 kategorii zaburzeń osobowości pogrupowanych w trzy klastery:

• Klaster:
  • A – zachowania dziwne i ekscentryczne
  • B – zachowania emocjonalne i nieobliczalne
  • C – zachowania lękowe.

Histroniczne zaburzenie osobowości powiązane jest ze zniekształconym obrazem siebie i pozostaje jedynym zaburzeniem osobowości wyraźnie powiązanym z wyglądem zewnętrznym.

Tak jak wskazuje powyższa klasyfikacja, histroniczne zaburzenie osobowości obejmuje zachowania, które są:

• dramatyczne
• emocjonalne
• nieobliczalne
• polegające na kompulsywnym poszukiwaniu uwagi i aprobaty innych.

Jednostka z HPD może na przykład znacznie przesadzać i wyolbrzymiać swoje osiągnięcia, aby zyskać uznanie w oczach otoczenia.

Rozwój histronicznego zaburzenia osobowości

Histroniczne zaburzenie osobowości zazwyczaj rozwija się w okresie dorastania i może mieć negatywny wpływ na zdolności społeczne, np. w szkole, a potem także w dorosłości. W rezultacie osoby te mogą mieć trudności z osiąganiem dobrych wyników w nauce lub utrzymaniem pracy w późniejszym życiu.

Zaburzenie to może być powodowane przez rozmaite czynniki genetyczne, społeczne i rozwojowe. Na przykład, doświadczenie traumy w dzieciństwie może przyczynić się do rozwoju tej jednostki chorobowej u osób, które mają genetyczną skłonność do odczuwania lęku.

Uważa się, iż HPD jest bardziej powszechne u kobiet niż u mężczyzn, jednakże być może kobiety są po prostu bardziej skłonne do zgłaszania symptomów.

Objawy histronicznego zaburzenia osobowości

Symptomy HPD w przeważającej mierze mają naturę psychiczną i mogą być długotrwałe. Należą do nich:

• kompulsywna potrzeba uwagi otoczenia
• przerysowane i prowokacyjne zachowanie
• poczucie dyskomfortu w sytuacji braku uwagi innych
• obsesja na punkcie obrazu samego siebie
• niewłaściwe zachowania o naturze seksualnej
• niestabilność emocjonalna
• nadużywanie wyglądu zewnętrznego w celu poszukiwania uwagi
• wysoka sugestywność
• impulsywność.

Często jednostki z HPD cierpią również na depresję lub zaburzenia lękowe.

Relacje z innymi

Osoby te są zazwyczaj bardzo sprawne w manipulowaniu sytuacjami społecznymi tak, aby umieścić siebie w centrum uwagi.

W sytuacji braku atencji otoczenia, potrafią zachowywać się teatralnie lub irracjonalnie.

To  niewłaściwe, mające na celu przyciągnięcie uwagi zachowanie i zmienność emocjonalna prowadzi często do tego, iż jednostki z HPD rozwijają niestabilne i powierzchowne relacje z innymi.

Diagnostyka

Diagnozowanie zaburzeń zachowania stanowi bardzo duże wyzwanie, jako że symptomy mogą być czasami powiązane z bardziej poważnymi i stanowiącymi prawdziwe podłoże zaburzeniami psychicznymi lub fizycznymi. Dlatego też lekarz często najpierw ocenia medyczną i psychologiczną historię pacjenta, a następnie zaleca dodatkowe badania w zakresie zdrowia organizmu.

Jeśli zaistnieje podejrzenie zaburzenia osobowości, jednostka zostanie skierowana do specjalisty w zakresie zdrowia psychicznego – psychologa lub psychiatry. Przy pomocy pytań diagnostycznych oraz wskazówek zawartych w DSM-5 specjalista  oceni, czy dana jednostka cierpi na histroniczne zaburzenie osobowości.

Niestety różne typy zaburzeń osobowości pokrywają się wzajemnie jeśli chodzi o występujące symptomy, utrudniając przeprowadzenie diagnostyki. W podręczniku DSM-5 zostało zaproponowanych kilka procedur diagnostycznych, odnoszących się do tych trudności. Intencją było zapewnienie bardziej szczegółowego podejścia do diagnozy.

Nowy model został dodany do podręcznika jako suplement i ma stanowić zachętę do dalszych badań i rozwoju podejścia.

Terapia

Terapeuta stara się zidentyfikować lęki i motywacje leżące u podłoża zachowań,  które mogą być odpowiedzialne za zachowania jednostki.

Będzie także dążył do wsparcia pacjenta w rozpoznawaniu różnych sposobów formułowania myśli oraz zachowań, aby dzięki temu poprawić jego funkcjonowanie społeczne. Jednostki z HPD często nie czują potrzeby leczenia zaburzenia osobowości.

Mogą wówczas szukać pomocy w związku z np. depresją. Terapia powinna wtedy obejmować leczenie farmakologiczne.

Podsumowanie

Histrioniczne zaburzenie osobowości często jest stanem trwającym całe życie. Jest to wynikiem trudności w jego diagnozowaniu i leczeniu, jak również niechęci ludzi do szukania pomocy. Może być ono destrukcyjne dla codziennego funkcjonowania ludzi, szczególnie w sferze społecznej i zawodowej.

I choć zaburzenie to wywołuje czasem bardziej poważne problemy zdrowotne, to jednak chore jednostki są niejednokrotnie w stanie prowadzić relatywnie normalne życie.

Jedynie pojedyncze osoby cierpiące na histroniczne zaburzenie osobowości doświadczają znaczących zakłóceń życia codziennego będących bezpośrednim wynikiem tego zaburzenia.

Tłumaczenie: Joanna Romanowska

Źródło: https://www.medicalnewstoday.com/articles/320485.php

Osobowość zależna – jak sobie radzić w życiu?

Czym jest osobowość zależna?

Osoby o typie osobowości zależnej charakteryzują się stałymi schematami myślenia i zachowania, które tworzą ich ogólny wzorzec funkcjonowania w codziennym życiu.

Tego typu zachowania poparte są kryteriami diagnostycznymi, które muszą zostać spełnione, aby można było zdiagnozować zaburzenie osobowości.

O zaburzeniach osobowości zależnej mówimy, kiedy cechy danej osoby są powtarzalne, nieelastyczne i utrudniają codzienne funkcjonowanie. W przypadku osób z osobowością zależną najważniejszymi kryteriami podczas rozpoznania są:

• Trudności w podejmowaniu samodzielnych decyzji
• Potrzeba nadmiernej opieki przez osoby z bliskiego otoczenia
• Silna potrzeba miłości i troski ze strony innych
• Nieumiejętność sprzeciwiania się innym
• Brak pewności siebie oraz w swoje umiejętności i możliwości
• Lęk przed odrzuceniem
• Skrajnie silna obawa przed krytyką, dezaprobatą ze strony innych

Osobowość zależna – przyczyny

Najczęstszą próbą zrozumienia powstawania zaburzeń osobowości w tym osobowości zależnej psycholodzy i psychiatrzy doszukują się zarówno we wpływie czynników biologicznych, które mają wpływ na uwarunkowania temperamentu, a także wśród czynników środowiskowych, które składają się z oddziaływań zarówno rodzinnych, społecznych, jak i kulturowych.

W procesie rozwojowym czynniki te przekładają się na szereg indywidualnych doświadczeń życiowych. Kluczowym w procesie kształtowania się osobowości są relacje z rodzicami bądź opiekunami i ich podejście wychowawcze. Zachowania rodzicielskie w konsekwencji wykształcają zdolność do radzenia sobie w życiu dorosłym.

W przypadku rozwoju osobowości zależnej takie zachowania rodzicielskie określane są, jako nadopiekuńcze i autorytarne. Tego typu wychowanie może prowadzić do uzależnienia dzieci od innych oraz braku samodzielności.

Nadmierna opieka i podporządkowywanie się zasadom stawianym przez rodziców od najmłodszych lat prowadzą do tego, że osoby z osobowością zależną nie potrafią poradzić sobie z najprostszymi czynnościami przez co uczą się fałszywych przekonań na swój temat i otaczającego ich świata: „Jestem bezradny”, „poradzę sobie tylko, wtedy kiedy ktoś mi pomoże”, „sam nie dam sobie z tym rady”.

Tego typu przekonania napędzają myśli automatyczne, które często mają negatywny stosunek do siebie samego oraz utwierdzają takie osoby w przeświadczeniu o braku własnych kompetencji.

Nadmierna troska może hamować w dzieciństwie takie osoby przed eksploracją nowych rzeczy, co może nie tylko stłumić ich naturalną ciekawość świata i innych, ale także wzbudzać lęk przed porzuceniem przez rodzica/ opiekuna, czego konsekwencją w życiu dorosłym jest nieuzasadniony lęk i strach przed życiem w samotności. Tego typu zachowania, które mają początek w dzieciństwie mają swoje konsekwencje w życiu dorosłym takich osób i wpływają na jakość ich życia w każdej jego sferze.

Osobowość zależna – leczenie

Jedną z możliwości leczenia osób z zaburzeniami osobowości o typie zależnym jest psychoterapia w nurcie poznawczo – behawioralnym (CBT), która w swoim procesie terapeutycznym skupia się na pracy nad konkretnymi negatywnymi przekonaniami, nie przystosowawczymi schematami myślenia, a także na zachowaniach, które charakterystyczne są dla osób z zaburzeniami osobowości. W przypadku osobowości zależnej główny cel terapii to uzyskanie większej niezależności i samodzielności przez pacjenta. Terapeuta wykorzystuje w terapii również techniki behawioralne takie jak: prace domowe, trening asertywności, czy trening relaksacji.

Źródła:

1. Cierpiałkowska, L. (2015). Psychopatologia. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
2. Cierpiałkowska, L., Soroko, E. (2014). Zaburzenia osobowości. Problemy diagnozy klinicznej. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM
3. Faith, C. (2009). Dependent Personality Disorder: A Review of Etiology and Treatment. Graduate Journal of Counseling Psychology: Vol. 1:Issue 2, Article 7. 
4. Seligman, M.E.P., Walker, E.F., D.L., Rosenhan. (2001). Psychopatologia. Poznań: Wyadwnictwo Zysk i S-ka.
5. Sęk, H. (2005). Psychologia kliniczna. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 

Data dodania: czwartek, 09 lipca 2020

Zaburzenia osobowości – czym są? Rodzaje i objawy

Zaburzenia osobowości, w zależności od swojego typu, mają wyraz w różnych objawach:

Osobowość anakastyczna

Objawia się nadgorliwością, przesadną dbałością o detale, wykonywaniem czynności w określonym schemacie. Cel danego działania ma drugorzędne znaczenie, istotny jest perfekcjonizm w jego wykonaniu. Osoby, których dotyka ten problem, często rezygnują z życia towarzyskiego czy wypoczynku, by z nadmierną skrupulatnością uzyskać oczekiwany efekt.

Osobowość borderline

Towarzyszą jej częste przeskoki stanów emocjonalnych, ze skrajności w skrajność, od pozytywnych uczuć do znienawidzenia; osoby borderline mogą mówić, że kogoś kochają, by nagle dać wyraz nienawiści w stosunku do tej osoby. Osoby z tą dolegliwością często podejmują impulsywne zachowania lub mają skłonność do hazardu. Chorzy zazwyczaj mają drażliwy nastrój – który określamy dysforycznym.

Osobowość dyssocjalna (antysocjalna)

Ludzie o zaburzenia dyssocjalnych nie stosują się do powszechnie respektowanych i funkcjonujących zasad i praw, mają tendencję do łamania zakazów, agresji. Zachowania takich osób są impulsywnie.

W przypadku tych zaburzeń częste jest sięganie po różne używki.

Ponadto tego typu osoby mają problemy z oceną własnego zachowania, które łamie ustalony porządek i jest niezgodne z ogólnie przyjętymi konwencjami.

Osobowość histrioniczna

Ludzie, którym dolega histrioniczne zaburzenie osobowości odczuwają nieustającą potrzebę bycia w centrum uwagi.

Takie osoby zazwyczaj nie stosują się do panujących konwenansów, mogą zachowywać się nieprzyzwoicie i bezpruderyjnie.

Mają zaburzoną ocenę kontaktów międzyludzkich, często interpretują je jako zbyt bliskie i bardziej zażyłe niż faktycznie są. Ponadto mogą zachowywać się w sposób teatralnie nienaturalny.

Osobowość unikająca

Osoby o unikających zaburzeniach osobowości stronią od podejmowania wyzwań, nie są zainteresowanie wymagającymi działaniami, często ograniczają życie towarzyskie. Jest to przypadłość ugruntowana strachem przed krytyką oraz obniżoną samooceną.

Osobowość schizoidalna

Osobowość schizoidalna często przejawia się indywidualizmem, brakiem czerpania satysfakcji z obcowania z innymi ludźmi – zatem trudnością z budowaniem stałych związków i przykładaniem niewielkiej wagi do spraw seksualności. Takie osoby wolą samotne życie i pracę, w której nie jest wymagana interakcja z innymi członkami zespołu.

Osobowość zależna

Zależne zaburzenia osobowości charakteryzują się niesamodzielnością, potrzebą ciągłego wsparcia i zwierzchnictwa. Osobom o takiej przypadłości z trudnością przychodzi wyrażanie własnego zdania. Tego typu problemy wynikają z lęku, że dana osoba nie będzie mogła sama sobie poradzić w życiu.

Zaburzenia osobowości – przyczyny

Istnieje kilka możliwych przyczyn różnych zaburzeń osobowości, są to:

1. problemy rodzinne, przemoc domowa,
2. nadmierna opieka rodziców i ciągła kontrola dziecka,
3. brak dostatecznego zaangażowania emocjonalnego w kontaktach z dzieckiem,
4. nadużywanie substancji psychoaktywnych.

Zaburzenia osobowości – leczenie

Leczenie zaburzeń osobowości głównie zasadza się na psychoterapii, czasami wymagana jest terapia indywidualna, a w niektórych przypadkach terapia grupowa, rodzinna. Dodatkiem do odpowiednio prowadzonej psychoterapii są środki farmakologiczne, np. leki antydepresyjne.