Zapalenie tkanek okołowierzchołkowych – rodzaje, przyczyny, objawy, leczenie

Ropień zęba jest dolegliwością charakteryzującą się uciążliwym bólem. 123rf.com

Ropień zęba to ostre ropne zapalenie tkanek, które znajdują się wokół wierzchołka korzenia zęba. Schorzenie to jest uciążliwe i wywołuje silne dolegliwości bólowe. Ropień zęba wymaga specjalistycznego leczenia, które determinowane jest przede wszystkim stopniem zaawansowania stanu zapalnego.

Ropień zęba to ostre ropne zapalenie tkanek okołowierzchołkowych zęba. W nomenklaturze medycznej opisuje się go jako patologiczną komorę otoczoną tkankami, która jest wypełniona treścią ropną.

Jest to gęsta i mętna wydzielina o brzydkim zapachu.

Powstaje ona w efekcie rozpadu i upłynnienia obumarłych tkanek, komórek bakteryjnych i komórek układu odpornościowego, do czego dochodzi z udziałem enzymów komórkowych.

Ropień zęba – przyczyny

Ropień zęba ma idealne warunki do rozwoju w naszej jamie ustnej. U każdego człowieka bytuje w niej niezwykle duża liczba bakterii, które jednak w normalnych warunkach nie stanowią dla nas żadnego zagrożenia. Wystarczy jednak choroba zęba, uraz czy też bodziec termiczny, chemiczny lub fizyczny, aby się to zmieniło.

W przypadku naruszenia tego typu barier ochronnych w jamie ustnej bakterie automatycznie stają się czynnikiem patologicznym, który stanowi dla nas potencjalne zagrożenie. Każda, choćby najmniejsza martwa tkanka w jamie ustnej, stanowi doskonałe siedlisko rozwoju bakterii.

Zwłaszcza że sprzyja temu wysoka wilgotność i temperatura w jamie ustnej.

W większości przypadków za zapalenie miazgi i w konsekwencji również za jej martwicę odpowiada próchnica. Skutkuje to stopniowym rozwojem bakterii w martwej miazdze, a także produkowaniem przez nie toksyn, które następnie rozprzestrzeniają się w organizmie. W efekcie dochodzi do powstania stanu zapalnego tkanek okołowierzchołkowych, co wymaga odpowiedniego leczenia zęba przyczynowego.

Ropień zęba – rodzajeRopień zęba może przybrać jedną z trzech postaci, które są kolejnymi stadiami rozwoju tej zmiany. Następują one po sobie w przypadku, gdy u danego pacjenta nie zostanie zastosowane odpowiednie leczenie. W zależności zatem od jego nasilenia, wielkości i rozprzestrzenienia możemy wyróżnić:

• Ropień okołowierzchołkowy.
• Ropień podokostnowy.
• Ropień podśluzówkowy.

Ropień okołowierzchołkowy rozwija się wyłącznie śródkostnie, co oznacza, że nie przekracza on zewnętrznej powłoki kości. Z czasem ropień coraz bardziej się powiększa i zaczyna obejmować również tkanki.

O ropniu podokostnowym możemy mówić w momencie, kiedy przebije on istotę zbitą kości, a jego treść trafi pod okostną, co z kolei sprawia, że dochodzi do jej odwarstwienia.

W sytuacji, gdy wciąż nie zostanie wdrożone odpowiednie leczenie, ropień stosunkowo szybko jest w stanie przebić się przez okostną i dotrzeć do śluzówki jamy ustnej. Wówczas mówimy już o ropniu podśluzówkowym.

W związku z tym, że ciśnienie wewnątrz komory ropnia nieustannie wzrasta, w końcu dochodzi do przerwania ciągłości błony śluzowej albo skóry, w efekcie czego ropień opróżnia się samoistnie.

Pacjent może poczuć w tym momencie ulgę, ale trzeba pamiętać, że uwolnienie treści ropnej nie jest równoznaczne z wyleczeniem choroby. Choć otwór, z którego wyciekła wydzielina, tzw. przetoka, pokrywa się nabłonkiem, przez cały czas wydobywa się z niego ropa, w mniejszej lub większej ilości.

Dlatego należy podjąć stosowne leczenie, dzięki któremu ostatecznie uporamy się z ropniem zęba.

Ropień zęba – objawy

Ropień zęba może dawać nieco zróżnicowane objawy w zależności od stopnia rozwoju zmiany. Do dolegliwości, które towarzyszą jednak wszystkim trzem rodzajom ropni, możemy zaliczyć:

• Obrzęk twarzy po stronie chorego zęba.
• Szczękościsk.
• Złe samopoczucie.
• Podniesioną temperatura ciała.
• Objawy grypopodobne.

Najważniejsze objawy związane z powstanie ropnia okołowierzchołkowego to:

• Rozpierający i pulsujący ból – w niektórych przypadkach promieniujący do ucha lub skroni, nasila się przy jedzeniu ciepłych posiłków i w pozycji leżącej.
• Uczucie określane jako wysadzanie zęba z zębodołu czy wrażenie, że ząb jest zbyt wysoki.
• Rozchwianie chorego zęba.
• Ból przy gryzieniu.
• Zaczerwienienie i bolesność uciskowa dziąsła.
• Obrzęk dziąsła.
• Powiększenie węzłów chłonnych znajdujących się pod żuchwą i na szyi.

Oprócz wymienionych już objawów ropień podokostnowy wywołuje takie dolegliwości jak:

• Nasilenie objawów bólowych.
• Powiększenie się ropnia, przez co można go wyczuć palpacyjnie.
• Bolesność ropnia przy dotyku.

Gdy pojawia się ropień podśluzówkowy do wcześniejszych objawów należy dodać:

• Nieznaczne zmniejszenie się dolegliwości bólowych.
• Obrzęk błony śluzowej nad powstającym ropniem.
• Wyczuwalne przemieszczanie się płynów wewnątrz ropnia przy dotyku.

Ropień zęba jest schorzeniem, które wymaga leczenia specjalistycznego. Nieleczone zmiany tego typu mogą prowadzić do groźnych powikłań. Dlatego w momencie pojawienia się objawów świadczących o możliwości rozwoju ropnia zęba, należy jak najszybciej udać się na wizytę do gabinetu dentystycznego.

Leczenie ropnia zęba opiera się przede wszystkim na odprowadzeniu treści ropnej i zapewnieniu jej odpływu do momentu, gdy taka zmiana w pełni się zagoi. Niezbędne jest także podjęcie leczenia endodontycznego lub usunięcie zęba, w którym rozwinął się stan chorobowy, będący przyczyną powstania ropnia.

Kiedy u pacjenta stwierdzony zostanie ropień podokostnowy lub podśluzówkowy, wówczas jest on już dobrze widoczny. Dlatego też stomatolog nacina ropień, pozwalając na całkowity odpływ treści ropnej.

Następnie jama ropnia musi zostać przepłukana specjalnie do tego przeznaczonymi preparatami.Zdarzają się przypadki, gdy po przejściu przez cały ten proces, okazuje się, że stomatolog musi umieścić w ranie dren albo gumowy sączek.

Pozwala to uniknąć zamknięcia odpływu ropy i tym samym nawrotu choroby.

Dodatkowo lekarz może także zadecydować o wdrożeniu leczenia farmakologicznego, przy pomocy odpowiednich antybiotyków. Jest to jednak jedynie kuracja dodatkowa, a zatem nie zastąpi leczenia chirurgicznego.

Z reguły antybiotyki są podawana tym pacjentom, którzy doświadczają objawów ogólnych albo mają obniżoną wydolność układu odpornościowego.Niezwykle ważnym elementem w leczeniu ropnia zęba jest przeprowadzenie leczenia endodontycznego zęba, w którym powstała taka zmiana.

Znacznie rzadziej wykonuje się ekstrakcję takiego zęba, choć bywa to czasem konieczne.

Ropień zęba – profilaktyka

Ropień zęba jest schorzeniem, przed którym można się ustrzec. Podstawą jest w tym przypadku utrzymywanie właściwej higieny jamy ustnej.

Nie można nigdy zapominać o codziennym szczotkowaniu i nitkowaniu zębów. Powinniśmy także regularnie odwiedzać gabinet dentystyczny.

Systematyczne kontrole pozwalają szybko wykryć zmiany próchnicowe, które w wielu przypadkach są przyczyną powstawania ropni zębów.

Stomatologia – profilaktyka przeciw powstawaniu próchnicy u dzieci

Ból zęba – rodzaje i przyczyny

Ból to najczęściej występujący objaw w medycynie. Spełnia rolę ostrzegawczą, jest sygnałem potencjalnego zagrożenia i co ważne – jak mówi Pan Profesor Jan Dobrogowski, Kierownik Zakładu Badania i Leczenia Bólu Szpitala Uniwersyteckiego w Krakowie – sygnalizuje potrzebę poszukiwania pomocy medycznej. 

Sam ból ani jego charakter nie jest swoistym objawem, czyli charakterystycznym dla jednej konkretnej jednostki chorobowej. Może być objawem prodromalnym, czyli wczesnym, zwiastunem choroby. Nigdy nie należy go lekceważyć. 

Różnicowanie bólu

Jest kilka aspektów różnicowania bólu, utrudniających pacjentowi dokonanie prawidłowej samooceny. Zbyt mała wiedza medyczna, osobniczo zmienne odczuwanie bólu, trudność w przypisaniu rodzaju bólu do konkretnej jednostki chorobowej. Ocena obarczona tymi zastrzeżeniami najczęściej skutkuje błędną diagnozą. 

Także ustalenie leczenia na „własną rękę”, bez konsultacji z lekarzem stomatologiem, może skutkować poważnymi konsekwencjami zdrowotnymi, nie tylko w postaci chorób stomatologicznych, ale również ogólnoustrojowych. Mamy nadzieję, że poniższa wiedza nie będzie stanowiła podstawy do podjęcia samodzielnej diagnostyki i leczenia. 

Rodzaje bólu zęba a jednostki chorobowe

Wymieniamy jednostki chorobowe z podkreśleniem różnic w nasileniu i charakterze odczuwania bólu z nimi związanego: 

• nadwrażliwość zębów spowodowana ubytkami szkliwa lub recesją dziąseł – ból nagły, ostry i najczęściej krótkotrwały, pojawia się podczas spożywania słodyczy, napojów lub posiłków o skrajnych temperaturach (zimne i gorące), wysokiej kwasowości, wywołuje go także zimne powietrze; 
• próchnica, początki ropnia, złamany korzeń zęba – ból może występować okresowo, pojawiać się i zanikać, może być o różnym nasileniu; 
• zaawansowana próchnica – ból jest przewlekły i pulsujący; 
• stan zapalny miazgi – ból o nieco większym nasileniu, ale także o charakterze przewlekłym i pulsującym, nasilający się w pozycji leżącej, również podczas snu; 
• zapalenie tkanek okołowierzchołkowych – intensywny przewlekły ból i uczucie wypychania zęba z zębodołu, także ból okolicy wierzchołkowej; 
• martwica miazgi, bakteryjne zakażenie, ropień zęba, torbiel korzeniowa – mocny stały ból nieustępujący po lekach przeciwbólowych, z towarzyszącym obrzękiem; 
• przeciążenie zębów, zapalenie tkanek okołowierzchołkowych, nieprawidłowe wypełnienie ubytku, mikrourazy – ból przy gryzieniu, nagryzaniu i przeżuwaniu; 
• nieprawidłowe wyrzynanie, zatrzymane ósemki – ból zlokalizowany jest z tyłu szczęki i promieniuje na całą stronę twarzy, której patologia dotyczy; 
• choroba okluzyjna, czyli nieprawidłowy kontakt górnego i dolnego łuku zębowego – ból szczęki promieniujący na znaczną część twarzy, odczuwalne trzaski i przeskakiwanie w stawie skroniowo-żuchwowym; 
• neuralgia nerwu trójdzielnego – ogromny ból całej twarzy (czoło, policzki, nos, żuchwa, dziąsła) trudny do wytrzymania, ma charakter przeszywający, piekący, rozrywający. Może trwać krótko, od kilku do kilkudziesięciu sekund. Może pojawić się po zadziałaniu różnego rodzaju bodźców zewnętrznych, np. powiew wiatru, nagryzienia pokarmu. 

Konsultacja stomatologiczna

Pacjenci często określają ból zębów – niezależnie od jego charakteru – jako jedno z najbardziej dokuczliwych i uciążliwych doznań. Jak na wstępie napisano: ból to zawsze reakcja organizmu na jakąś patologię. 

Często stosowany przez pacjentów proceder, polegający na aplikowaniu sobie leków przeciwbólowych, najczęściej źle rokuje, ponieważ w przeważającej mierze jest to postępowanie objawowe, nieusuwające przyczyny bólu, nieleczące choroby. Pod osłoną tych leków proces chorobowy rozwija się coraz bardziej i w perspektywie czasu skutkuje pogorszeniem stanu zdrowia. 

Zachęcamy pacjentów, aby w przypadku pojawienia się bólu, możliwie najszybciej odbyli konsultację stomatologiczną. Szybkie wdrożenie leczenia zawsze skutkuje skróceniem jego czasu i ograniczeniem jego rozległości. 

Zapalenie okostnej zęba – przyczyny i leczenie

Okostna jest tkanką, zaopatrzoną w liczne zakończenia nerwowe. Przy ostrym, nieswoistym zapaleniu kości na pierwszy plan wysuwają się, najbardziej uciążliwe dla pacjenta dolegliwości bólowe o samoistnym, pulsującym, promieniującym charakterze. W obrazie klinicznym pojawiają się dodatkowo:

• obrzęk,
• zaczerwienie skóry,
• uczucie gorąca nad zajętymi tkankami,
• wzrost napięcia mięśni w okolicy patologii.

W zależności od umiejscowienia schorzenia, dolegliwości powodują upośledzenie funkcji. Jeśli zaburzenie dotyczy kończyny górnej, pojawiają się problemy z jej poruszaniem lub precyzyjnymi ruchami dłoni. W przypadku objęcia zapaleniem kończyny dolnej pacjent może utykać oraz mieć problemy z chodzeniem.

Zapalenie okostnej objawy

Poza objawami miejscowymi, do obrazu choroby mogą dołączyć dolegliwości ogólne. Pacjent zgłasza złe samopoczucie, utratę apetytu, gorączkę oraz dreszcze.

Ważną wskazówką w diagnostyce zapalenia okostnej jest wywiad urazu, złamania lub przechodzonej w niedawnym czasie infekcji bakteryjnej (np. anginy czy zapalenia układu moczowego).

Aby postawić właściwe rozpoznanie, lekarz ma do dyspozycji szereg badań dodatkowych. W przypadku kości, prostym i niedrogim sposobem ich oceny są zdjęcia rentgenowskie. Promieniowanie X pokaże ogniska zmian, ich rozległość oraz dokładną lokalizację.

W przypadkach niejasnych lub trudnych do interpretacji, specjalista może posiłkować się badaniem scyntygraficznym z użyciem radioaktywnych izotopów.

Badania laboratoryjne wskazują zazwyczaj na uniesienie wskaźników stanu zapalnego – podwyższony poziom białych krwinek, białka CRP oraz przyspieszony OB.

Zapalenie okostnej przybiera również formę przewlekłą, która jest najczęściej powikłaniem zapalenia ostrego. Objawy kształtują się podobne, jednak cechują się mniejszym nasileniem.

Istotną kwestią pozostaje odróżnienie zapalenia okostnej od nowotworów kości. Stosowana w obu przypadkach terapia bardzo się od siebie różni, więc właściwe rozpoznanie na wstępnym etapie choroby daje większą szansę wdrożenia odpowiedniego leczenia.

Schorzenia onkologiczne dotyczące szkieletu rozwijają się najczęściej powoli. W przeciwieństwie do zapaleń, głównym objawem nie jest ból, a pojawiająca się narośl lub zgrubienie. W przypadku podejrzenia nowotworu kości, konieczne może okazać się pobranie wycinka do badań pod mikroskopem (biopsja), aby dokładnie określić typ schorzenia.

Zapalenie okostnej przyczyny

Zapalenie okostnej może rozwijać się szybko i dawać gwałtowne objawy lub w sposób utajony, powoli. Z tego powodu dzieli się zapalenia na ostre oraz przewlekłe.

Najczęstszym źródłem ostrego nieswoistego zapalenia kości są infekcje bakteryjne. Wśród czynników wpływających na nie wymienia się:

• gronkowca złocistego,
• dwoinkę zapalenia płuc,
• paciorkowca beta-hemolizującego.

Bakterie dostają się do kości i okostnej różnymi ścieżkami. Najczęstszą jest droga krwionośna. Prąd krwi porywa mikroorganizmy i rozsiewa je z miejsc objętych zakażeniem do tkanek zdrowych, które mogą stać się kolejnym ogniskiem.

Droga krwiopochodna infekcji zalicza się do bardzo rzadkich powikłań paciorkowcowego zapalenia gardła (anginy), zakażeń układu moczowego, zapaleń płuc czy martwiczego zapalenia miazgi zęba. Dotyczy głównie osób o obniżonej odporności.

Rzadszą sytuacją jest przeniesienie bakterii drogą naczyń limfatycznych lub z przyczyn urazowych. Zapalenie urazowe powstaje w wyniku złamania otwartego lub jako powikłanie zabiegów ortopedycznych.

Przewlekłe zapalenie okostnej i kości powstaje najczęściej jako efekt zejściowy nieleczonego, tlącego się procesu ostrego. Do innych przyczyn przewlekłego zapalenia okostnej zalicza się osteoartropatię przerostową. Dokładne pochodzenie tej choroby nie zostało wyjaśnione, jednak sugeruje się, że może powstawać na skutek niedotlenienia tkanek z powodu schorzeń płuc (najczęściej raka).

Niewystarczająca ilość dostarczanego tlenu najczęściej objawia się w zmianie wyglądu palców i paznokci (palce pałeczkowate i paznokcie o wyglądzie szkiełka od zegarka) oraz dolegliwościach, podobnych jak w chorobach reumatycznych (ból i obrzęk stawów oraz kończyn, problemy z poruszaniem się). Przy wystąpieniu takich zaburzeń, warto zagłębić się w poszukiwaniu przyczyny objawów, gdyż osteoartropatia przerostowa może wyprzedzać pozostałe objawy choroby podstawowej.

Przewlekłe zapalenie okostnej pojawia się również przy nadmiernym wysiłku fizycznym. Bóle przeciążeniowe często pojawiają się na przedniej powierzchni piszczeli (shin splints), ale mogą dotyczyć innych kości.

Charakterystycznie, dolegliwości pojawiają się pod koniec treningu, zmuszając często do jego przerwania. Ulgę przynoszą chłodne okłady czy rozciąganie, ale problem pojawia się podczas kolejnych aktywności fizycznych.

Shin splints to częsty kłopot biegaczy, który zmusza do zaprzestania treningów.

Zapalenie okostnej zęba

Szczególnym rodzajem zapalenia okostnej, ze względu na lokalizację, objawy oraz poważne powikłania jest jama ustna. Określenie „zapalenie okostnej zęba” nie oddaje sedna sprawy, ponieważ zęby nie posiadają okostnej.

Stan zapalny toczy się w tkance pobliskiej kości szczęki lub żuchwy, a miazga zęba stanowi jedynie pierwotną lokalizację zakażenia.

Do komory zęba drobnoustroje przedostają się zwykle przez ubytki próchnicowe. Bakterie, poprzez ciągłość tkanek infekują kolejne elementy zęba.

Przechodzą do kanału korzeniowego, a następnie z okolicy okołowierzchołkowej mają prostą drogę do kości szczęki lub żuchwy.

Okostna broni się przed namnażaniem bakterii, zapoczątkowując miejscowy stan zapalny. Dochodzi do intensywnego napływu komórek układu odpornościowego oraz produkcji wielu biologicznie czynnych substancji, które mają na celu eliminację zakażenia. Pod odklejoną okostną zaczyna gromadzić się ropa. W ten sposób tworzy się ropień podokostnowy.

Narastanie ropnia podokostnowego powoduje silny, stały, samoistny ból, który potęguje ciepło, gryzienie oraz pozioma pozycja ciała. Występuje obrzęk, wzmożone ucieplenie oraz zaczerwienienie okolicy zajętego zęba. Przy nasilonym procesie mogą pojawić się objawy ogólne, jak gorączka, złe samopoczucie, utrata apetytu.

Niekiedy ropień podokostnowy może samoistnie pękać. Jego zawartość wylewa się wówczas pod błonę śluzową jamy ustnej tworząc ropień podśluzówkowy. Na tym etapie zmniejszają się dolegliwości bólowe pacjenta, jednak objawy ogólne mogą się utrzymywać, a obrzęk narasta.

Jeśli ropień nie zostanie potraktowany odpowiednią terapią, rozlewa się na kolejne tkanki. W zależności od lokalizacji zęba przyczynowego, daje różne, poważne powikłania. Odpływ krwi z górnej wargi ma punkt styczny z naczyniami mózgu, więc zakażenie tej okolicy może prowadzić do zakrzepowego zapalenia zatoki jamistej.

W niektórych przypadkach zakażenie rozlewa się na przestrzeń przygardłową lub zagardłową, a stamtąd, poprzez ciągłość tkanek zstępuje do klatki piersiowej, powodując zapalenie śródpiersia – odpowiednio przedniego lub tylnego.

Bakterie z zakażonych struktur jamy ustnej, wraz z krwią, mogą docierać do odległych narządów, tworząc zapalenia lub ropnie odległe wątroby, nerek, serca czy stawów. W związku z możliwością zaistnienia tak poważnych konsekwencji zakażenia miazgi, profilaktyka zdrowia jamy ustnej stanowi podstawową broń w walce z przykrymi powikłaniami.

Zwrócenie szczególnej uwagi na poprawną higienę jamy ustnej w domu, regularne wizyty kontrolne w gabinecie stomatologicznym, co najmniej dwa razy do roku oraz zaopatrywanie zmian próchnicowych na bieżąco pozwoli cieszyć się pięknym uśmiechem przez długie lata.

Leczenie zapalenia okostnej

W zależności od przyczyny, rodzaju oraz lokalizacji, zapalenie okostnej wymaga różnej terapii.

Gdy mamy do czynienia z ostrym, nieswoistym zapaleniem kości, które powstaje w wyniku infekcji bakteryjnej, leczenie zaczyna się od podawania antybiotyków.

Aby nie dopuścić do przejścia stanu ostrego w przewlekły, leki należy podać możliwie jak najszybciej po uzyskaniu właściwej diagnozy. Takie działanie zapobiegnie również postępującej destrukcji kości.

Antybiotyk stosuje się zazwyczaj między 14 a 21 dniem.

W przypadku zaawansowanego ostrego zapalenia kości i okostnej, konieczne może okazać się wdrożenie terapii miejscowej. Zbierającą się pod okostną oraz wewnątrz kości ropę, trzeba usunąć poprzez drenaż.

Uzyskany w ten sposób materiał wysyła się do badania mikrobiologicznego, w celu dobrania najskuteczniejszego antybiotyku w walce z konkretnymi drobnoustrojami.

Pozwoli to właściwie zmodyfikować leczenie i zminimalizuje narażenie na potencjalne działania niepożądane leków.

Leczenie przewlekłego zapalenia okostnej zależy od przyczyny. Jeśli powstało jako efekt zejściowy ostrego, nieswoistego zapalenia, terapia polega na połączeniu stosowania antybiotyków z zabiegiem usunięcia ognisk toczącej się patologii oraz drenażem.

Osteoartropatia przerostowa rozwija się zazwyczaj jako zaburzenie wtórne, a co za tym idzie najważniejszą kwestią pozostaje wnikliwe poszukiwanie oraz szybkie wdrożenie terapii choroby podstawowej. Leczenie uzupełniające opiera się na zwalczaniu bólu dostępnymi środkami farmaceutycznymi oraz hamowaniu niszczenia kości, poprzez podawanie leków z grupy bisfosfonianów.

Zapalenie okostnej, powstające na tle nadmiernego obciążenia leczy się najczęściej zachowawczo. Podstawową kwestią jest odpoczynek, czyli danie organizmowi czasu na regenerację. Powrót do treningów powinien odbywać się stopniowo, a wznowiona aktywność fizyczna musi przebiegać ze zmniejszoną intensywnością.

Doraźnie, w walce z bólem i obrzękami, pomogą zimne okłady, leki przeciwbólowe dostępne bez recepty, rozciąganie przed i po treningu.

Z taką dolegliwością warto zgłosić się na konsultację do fizjoterapeuty, który pokaże, w jaki sposób ćwiczyć bezpiecznie.

Ostateczną metodą leczenia przeciążeniowego zapalenia okostnej jest zabieg operacyjny, jednak wykonuje się go bardzo rzadko, kiedy metody zachowawcze wykazują brak pozytywnych efektów.

Zapalenie okostnej zęba leczy się najczęściej poprzez nacięcie i drenaż ropnia, co przynosi dużą ulgę w dolegliwościach bólowych, ale nie likwiduje przyczyny, czyli bakteryjnego zapalenia miazgi. W zależności od rozległości uszkodzenia zęba oraz okolicznych tkanek, stomatolog decyduje się na leczenie kanałowe (endodontyczne) lub usunięcie zęba przyczynowego.

Antybiotyki w tym przypadku nie są stosowane rutynowo, ale jeśli chory wykazuje nasiloną gorączkę, dreszcze, bardzo złe samopoczucie czy liczne choroby dodatkowe, osłabiające odporność, lekarz może zdecydować o przepisaniu preparatów przeciwdrobnoustrojowych.

Podsumowanie

Okostna to włóknista błona, otaczająca kości, która bierze udział w ich odżywianiu, regeneracji i odczuwaniu bólu. Zapalenie okostnej i kości ma najczęściej charakter bakteryjny, a w leczeniu stosowane są antybiotyki.

Lokalizacja zębów w jamie ustnej sprawia, że zapalenie okostnej w tej okolicy charakteryzuje się specyficznymi objawami i podlega szczególnej terapii.

Nacięcie formującego się pod okostną ropnia przynosi ulgę w bólu, natomiast leczeniem przyczynowym w tym przypadku jest usunięcie zęba lub leczenie kanałowe.

Źródło:

1. Jańczuk Z., Kaczmarek U., Lipski M.: Stomatologia zachowawcza z endodoncją. Zarys kliniczny, Warszawa, 2014.
2. Chirurgia szczękowo – twarzowa, Kryst L. (red.), Warszawa, 2011.
3. Gaździk T.: Ortopedia i traumatologia t. 2, Warszawa, 2009.

Zapalenie tkanek okołowierzchołkowych – jakie są rodzaje, przyczyny, objawy i leczenie?

Głównym objawem wskazującym na toczący się proces zapalny w tkankach okołowierzchołkowych jest bardzo intensywny ból zęba. Jest on charakterystyczny dla stanów ostrych oraz przewlekłych zaostrzonych.

Ząb przyczynowy staje się bardzo wrażliwy na dotyk, opukiwanie oraz boli przy nagryzaniu. Dyskomfort nie ustępuje po zastosowaniu ogólnodostępnych środków przeciwbólowych. Niekiedy może nasilać się pod wpływem bodźca cieplnego (np.: gorącego napoju).

Może wystąpić obrzęk okolicznych tkanek, ich zaczerwienienie.

W przebiegu zapalenia tkanek okołowierzchołkowych pojawiają się też objawy ogólne, czyli pogorszenie samopoczucia, stan podgorączkowy, powiększenie węzłów chłonnych w pobliżu zęba przyczynowego. Zapalenia przewlekłe zwykle nie manifestują się objawami. Często wykrywane są podczas wykonywania kontrolnego badania rtg uzębienia.

Czy wiesz, co jeszcze wywołuje nadwrażliwość zębów na ciepło lub zimno?

 Jak rozpoznać stan zapalny?

Podstawowym sygnałem wskazującym na obecność toczącego się stanu zapalnego jest wystąpienie epizodu bólowego. Pojawia się objaw Owińskiego, czyli bolesność przy ucisku błony śluzowej w okolicy chorego zęba.

Ból zęba zdecydowanie nasila się przy próbie nagryzania. Występuje również uczucie ‘rozpierania’ zębodołu z towarzyszącym pulsowaniem.

Niekiedy może być obecne uwypuklenie na powierzchni dziąsła z towarzyszącym obrzękiem tkanek (czasem bardzo rozległe, powodujący opuchnięcie całego policzka).

Leczenie zapalenia okołowierzchołkowego zęba 

Zmiany okołowierzchołkowe, po prawidłowo przeprowadzonym wywiadzie oraz badaniu rtg oraz wewnątrzustnym, wymagają leczenia endodontycznego zęba przyczynowego. Tylko poprawne oczyszczenie i płukanie kanałów zębowych oraz odbudowa tkanki zęba dają szansę na pozbycie się schorzenia tkanek okołowierzchołkowych.

Zależnie od stopnia zaawansowania zmian oraz w przypadku obecności objawów ogólnych, stomatolog może zalecić również leczenie antybiotykiem.

Nie ma możliwości wyleczenia tego stanu samodzielnie, czyli bez wizyty u dentysty.

Domowe sposoby na zapalenie okołowierzchołkowe zęba mogą jedynie przynieść chwilowe zmniejszenie natężenia odczuwanego bólu. Nie rozwiązują jednak problemu podstawowego. 

W okresie poprzedzającym przeprowadzenie terapii endodontycznej, warto płukać jamę ustną płynem z chlorheksydyną, co wpłynie korzystnie na ograniczenie rozwoju i namnażania bakterii w jamie ustnej. Stosowanie przeciwzapalnej płukanki o odświeżającym smaku redukuje płytkę bakteryjną oraz wspomaga odbudowę zdrowej tkanki dziąsła.

Ból zęba – różne typy, odmienne przyczyny

Gdy zbliża się termin wizyty u dentysty, Polacy są jednym z najbardziej strachliwych narodów – wynika z badania „Nawyki Europejczyków związane z higieną i zdrowiem jamy ustnej”. Aż 39 proc. z nas obawia się bólu w trakcie leczenia i stresuje na sam dźwięk wiertła.

Choć dyskomfort borowania w kontekście rozwoju technologii i nowoczesnych znieczuleń u dentysty przestaje być problemem, to specjaliści przyznają, że jest coś gorszego – ból zęba, który lekceważymy.

– Wciąż wielu pacjentów ma tendencję, by odkładać wizytę u dentysty i zwlekać z podjęciem leczenia, mimo że ząb daje o sobie znać. Dolegliwości uśmierzają metodami domowymi lub tabletkami przeciwbólowymi, co jest najgorszym rozwiązaniem. Problem wróci ze zdwojoną siłą – wyjaśnia lek. stom. Joanna Oleksiak z gabinetu Stankowscy & Białach Stomatologia w Poznaniu.

Ból zęba wymieniany jest przez pacjentów, jako jeden z najbardziej uciążliwych bólów fizycznych dla człowieka. Co więcej, dotyczy on na jakimś etapie życia każdego z nas. Kiedy należy się nim martwić?

– Zawsze. Ból nie jest normalnym stanem, ale reakcją organizmu na nieprawidłowość, najczęstszą przyczyną jest próchnica.

Ale mogą to być również stany zapalne pochodzące od dziąseł, infekcje głębszych tkanek jak miazga czy okostna, reakcja nadwrażliwości na drażniące bodźce, skutek urazu lub nieprawidłowo przeprowadzonego zabiegu.

Zawsze jednak ból, który powraca, wymaga konsultacji ze specjalistą – mówi stomatolog.

WARTO PRZECZYTAĆ

5 najczęstszych przyczyn wyrywania zębów

Ból nagły, ostry, pojawia się czasami

Jeśli odczuwasz intensywny ból przy spożywaniu zimnych lub gorących posiłków oraz napojów, może to być przejaw nadwrażliwości zębów. Najczęściej jest ona spowodowana recesją dziąseł oraz utratą szkliwa, np. na skutek agresywnego szczotkowania lub niewłaściwej higieny zębów.

– Nadwrażliwość zębów to dolegliwość pojawiająca się w odpowiedzi na drażniący bodziec. Wówczas zębina przez kanaliki zębinowe przewodzi impuls do miazgi, czyli tej unerwionej tkanki zęba. Pojawia się nagły, przeszywający i najczęściej krótkotrwały ból.

Bodźcem prowokującym może być zmiana temperatury, nawet mroźne powietrze, gdy oddychamy ustami. Ból prowokują także słodycze oraz produkty o wysokiej kwasowości np. napoje gazowane, wino czy kwaśne owoce. Co ważne, nadwrażliwość da się zredukować, dentysta może np.

zastosować specjalne preparaty zamykające kanaliki zębinowe, które przewodzą ból – wyjaśnia dr Oleksiak.

Ból zęba pojawiający się od czasu do czasu może być również oznaką próchnicy, rozwijającego się ropnia zębowego, a także urazu mechanicznego, który mógł doprowadzić do złamania korzenia zęba. Powodem bólu może być również plomba, która wypadła lub jest nieszczelna.

Ból chroniczny, ćmiący lub pulsujący

Jeśli ból w zębie (lub zębach) nie mija, to winowajcą może być postępująca próchnica prowadząca do zapalenia miazgi. Jak do niego dochodzi? Początkowo próchnica jest powierzchowna i obejmuje tkanki zewnętrzne: szkliwo oraz koronę zębową.

Następnie bakterie docierają do zębiny i miazgi zębowej, powodując stan zapalny i ból. Miazga jest żywą tkanką i jeśli dojdzie do jej zakażenia, a nie podejmiemy leczenia, to obumiera. Ból zęba wynikający z zakażonej miazgi często pojawia się w pozycji leżącej, np.

gdy śpimy, pochylamy się lub przy spożywaniu gorących pokarmów i płynów.

Przyczyną zapalenia miazgi może być, obok nieleczonej próchnicy, uraz mechaniczny lub nieprawidłowo przeprowadzone leczenie kanałowe. Właśnie pozbyłeś się ósemki? Przyczyną silnego, narastającego bólu może być w tym wypadku tzw. suchy zębodół, czyli powikłanie po ekstrakcji zęba mądrości.

Ból stały, intensywny z towarzyszącym obrzękiem

Silny, pulsujący ból niedający się zwalczyć środkami przeciwbólowymi w pakiecie z obrzękniętym policzkiem? Może to być skutek powikłań bakteryjnego zakażenia miazgi zębowej i jej martwicy, do których należą: zapalenie tkanek okołowierzchołkowych (może również do niego dojść na skutek urazu zęba np. zwichnięcia lub złamania korzenia zęba), ropień zębowy lub torbiel korzeniowa. Przy zapaleniu tkanek okołowierzchołkowych ból może dawać wrażenie „wysadzania” zęba z zębodołu, a także może występować bolesność okolicy wierzchołkowej zęba.

Jak daje o sobie znać ropień zębowy? Przede wszystkim bólem – ciągłym, samoistnym i ostrym. Tu również może pojawić się obrzęk twarzy, powiększone węzły chłonne szyi, gorączka lub ropny guzek na dziąśle (przetoka), w którym osadzony jest „chory” ząb. Ropień zębowy jest stanem wymagającym natychmiastowego leczenia.

Jako że jest ogniskiem zapalnym w zębie, stanowi źródło infekcji dla całego organizmu. Istnieje ryzyko, że bakterie z ropnia przedostaną się do krwioobiegu, a stąd w inne obszary np. do mięśnia sercowego, płuc, wątroby, nerek czy mózgu.

U ciężarnej pacjentki uogólnione zakażenie od zęba może być także czynnikiem ryzyka przedwczesnego porodu czy nawet poronienia.

– W takich przypadkach należy pilnie zgłosić się do dentysty, niezbędne może się okazać leczenie kanałowe, antybiotykoterapia, usunięcie zęba lub zabiegi chirurgiczne.

Pamiętajmy, że bagatelizowanie objawów przy zapaleniach zębopochodnych stwarza ryzyko powikłań miejscowych i ogólnoustrojowych, m.in.

torbieli i zgorzeli zębowej, zapalenia zatok, zapalenia nerwów czaszkowych, zapalenia zakrzepowego żył twarzy, zapalenia mózgu lub ropnego zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, zawału serca oraz sepsy – przestrzega dentysta.

Ból podczas jedzenia

Ból zęba podczas posiłku najczęściej jest spowodowany próchnicą zębów. Winne może być również niedopasowane wypełnienie, korona zębowa lub mikrouraz zęba, które wywołują dyskomfort przy gryzieniu i żuciu pokarmu. Ból przy nagryzaniu może być również oznaką zapalenia tkanek okołowierzchołkowych, a także objawem przeciążeń zębów.

Ból całej szczęki

Jeśli ból nie pojawia się przy konkretnym zębie, ale jest umiejscowiony z tyłu szczęki i np. promieniuje na całą stronę twarzy, jego źródłem mogą być problematyczne zęby mądrości – ich wyrzynanie, ale w szczególności nieprawidłowości w trakcie tego procesu.

– Trzecie zęby trzonowe mogą boleć nie tylko przy wyrzynaniu. Równie dobrze mogą być schowane pod dziąsłem w kości i być nieprawidłowo ułożone. Wówczas nie ma szansy na prawidłowe ich wyrznięcie, mogą uciskać nerw i powodować znaczny ból u często nieświadomego pacjenta – wyjaśnia ekspert.

Ból szczęki lub promieniujący na większą część twarzy może być również spowodowany zaburzeniem pracy układu żucia: zębów, mięśni żucia i stawów skroniowo-żuchwowego. To tajemnicze dla większości pacjentów schorzenie fachowo nazywane jest chorobą okluzyjną. W stomatologii okluzją nazywany jest bowiem kontakt obu łuków zębowych – dolnego i górnego.

– Nieprawidłowo kontaktujące się zęby mogą prowadzić do poważnych dolegliwości, m.in. przeciążeń w stawie czy zaciskania i zgrzytania zębami. Konsekwencje to m.in. starte szkliwo, odsłonięta zębina, kruszące się zęby, napięcie mięśni głowy i szyi przeskakiwania i trzaski w żuchwie – mówi Joanna Oleksiak.

Leczenie choroby okluzyjnej polega na doprowadzeniu do równego kontaktu wszystkich zębów przy rozluźnionych mięśniach żucia i prawidłowym położeniu stawu skroniowo-żuchwowego. Można to osiągnąć m.in. poprzez odbudowę utraconych zębów, korektę wad zgryzu czy operacyjnie (przy genetycznych wadach szkieletowych).

Ból całej twarzy

Nerw trójdzielny to jeden z dwunastu nerwów czaszkowych, jednocześnie jest to nerw najgrubszy, mocno rozgałęziony (gałąź oczna, szczękowa oraz żuchwowa) – stanowi on jedną z najlepiej unerwionych okolic całego ciała.

Jego naruszenie może powodować tzw.

neuralgię nerwu trójdzielnego (rwa twarzowa), która przez pacjentów opisywana jako ból rozrywający, piekący, przeszywający, trudny do wytrzymania – mimo że czasem trwa „jedynie” kilka lub kilkadziesiąt sekund.

Co wywołuje napad bólu? Nawet niewinne bodźce np. powiew wiatru, ruch warg, kęs pokarmu – boli okolica czoła, nosa, policzki oraz żuchwa. Co jest przyczyną bolesnej neuralgii? Może to być m.in. naczynie krwionośne, uciskające nerw trójdzielny w jamie czaszki i zaburzające prawidłowe przesyłanie bodźców czuciowych, ale też guzy mózgu czy… ząb.

– U części pacjentów nerwoból może spowodować nieprawidłowo usunięty ząb, gdy podczas ekstrakcji dojdzie do przypadkowego uszkodzenia gałązki nerwowej.

Niezależnie jednak od przyczyny, neuralgia nerwu trójdzielnego bywa diagnozowana właśnie w gabinecie stomatologicznym.

Wynika to z faktu, że tego rodzaju nerwoból może być odczuwany w szczęce, dziąsłach i zębach, dlatego pacjenci identyfikują go jako zębopochodny i szukają pomocy u dentysty – wyjaśnia dr Joanna Oleksiak

Źródło: inf. pras.

Stan zapalny – czym jest? Przyczyny, objawy i leczenie stanu zapalnego w organizmie

Stan zapalny jest odpowiedzią układu immunologicznego na czynnik uszkadzający. Zadaniem reakcji zapalnej jest usunięcie szkodliwej przyczyny. Na czym polega ten mechanizm? Jakie objawy mogą świadczyć o stanie zapalnym w organizmie? Dowiedz się więcej z poniższego artykułu. 

Stan zapalny to reakcja układu odpornościowego organizmu mająca na celu usunięcie czynnika uszkadzającego tkanki organizmu. Bodźcem wywołującym stan zapalny mogą być np. wirusy, bakterie, ciała obce, martwica.

Czasami reakcja immunologiczna jest nieadekwatnie nasilona w stosunku do bodźca uszkadzającego lub jest skierowana przeciwko zdrowym tkankom. Takie mechanizmy leżą u podłoża chorób alergicznych i autoimmunologicznych.

Stan zapalny – co to takiego? 

Stan zapalny (łac. inflammatio) to rodzaj reakcji obronnej organizmu w odpowiedzi na czynniki uszkadzające.

W reakcji zapalnej biorą udział komórki układu odpornościowego, komórki tkanki łącznej, niektóre białka krwi oraz naczynia krwionośne.

Celem powstawania stanu zapalnego jest odgraniczenie szkodliwego czynnika, unieszkodliwienie go oraz naprawa uszkodzonych tkanek.  

Mechanizm powstawania reakcji zapalnej jest bardzo złożony. W dużym uproszczeniu można uznać, że inicjatorami stanu zapalnego są specjalne komórki układu odpornościowego lub komórki tkanki łącznej znajdujące się we wszystkich tkankach organizmu.

Za pośrednictwem specjalnych białek, zwanych cytokinami, dają one sygnał innym komórkom układu odpornościowego do namnażania się i do migracji w miejsce zapalenia.

Komórki immunologiczne przedostają się do tkanek drogą naczyń krwionośnych, naczyń chłonnych, naturalnych przewodów ciała lub bezpośrednio. Poszczególne komórki układu immunologicznego spełniają różne funkcje.

Przykładowo neutrofile i makrofagi mają zdolność pochłaniania drobnoustrojów i szkodliwych cząsteczek oraz uwalniania substancji neutralizujących drobnoustroje. Poszczególne rodzaje limfocytów zajmują się wytwarzaniem przeciwciał i niszczeniem uszkodzonych komórek.

Wyróżnia się zapalenie ostre oraz przewlekłe. Zapalenie ostre trwa z reguły do kilku dni i składa się z trzech głównych etapów: uszkodzenia tkanek, wzrostu przepływu krwi i napływu komórek odpornościowych (wysięk) oraz gojenia. Zapalenie przewlekłe drwa wiele tygodni.

W jego przebiegu wszystkie trzy etapy zapalenia mają miejsce jednocześnie. Przewlekła aktywność komórek odpornościowych prowadzi do stopniowego uszkadzania zajętych tkanek i ich włóknienia.

Przykładem jest zanik błony śluzowej w przewlekłym zapaleniu błony śluzowej żołądka lub marskość wątroby w przebiegu przewlekłego wirusowego zapalenia wątroby. 

Co może spowodować stan zapalny w organizmie? 

Przyczynami stanu zapalnego mogą być: 

• czynniki biologiczne, 
• czynniki fizyczne, 
• czynniki chemiczne, 
• martwica, 
• reakcje układu odpornościowego. 

Do czynników biologicznych można zaliczyć bakterie, wirusy, grzyby, pasożyty. Czasami źródłem stanu zapalnego są nie tylko same bakterie, a także produkowane przez nie toksyny.

Czynniki fizyczne wywołujące reakcję zapalną to przykładowo urazy mechaniczne i promieniowanie jonizujące. Uszkodzenia chemiczne mogą być powodowane przez substancje żrące takie jak kwasy, zasady i niektóre pochodne węglowodorów.

W przypadku obecności martwicy komórki odpornościowe starają się odgraniczyć i usunąć tkanki martwicze. Martwica może powstać w przebiegu zmian niedokrwiennych lub niektórych nowotworów. 

Reakcje immunologiczne mogą być skierowane przeciwko czynnikom pochodzącym z zewnątrz lub przeciwko własnym tkankom.

Przyczyną reakcji alergicznych lub anafilaktycznych jest nieadekwatnie nasilona reakcja układu immunologiczna w stosunku do nieszkodliwego lub miernie szkodliwego czynnika.

W chorobach autoimmunologicznych takich jak łuszczyca czy toczeń układowy dochodzi do zaburzenia regulacji komórek odpornościowych, które następnie atakują zdrowe tkanki organizmu.  

Stan zapalny – objawy 

Zgodnie z definicją stan zapalny charakteryzuje się następującymi cechami: wzrost temperatury, zaczerwienienie, obrzęk, ból i upośledzenie funkcji danej tkanki. Wysięk towarzyszący stanowi zapalnemu może mieć różny charakter.

Jednym z nich może być wysięk ropny pojawiający się w ropniach czy zanokcicy. Wysięki mogą mieć również charakter krwotoczny, zgorzelinowy, włóknikowy i surowiczy.

W zależności od nasilenia stanu zapalnego mogą pojawić się również objawy ogólnoustrojowe takie jak gorączka, dreszcze, osłabienie, bóle lub zawroty głowy, utrata apetytu i bóle mięśniowe. 

Przewlekły stan zapalny często prowadzi do stopniowego uszkodzenia danej tkanki. Przykładowo zmiany zapalne w stawach w przebiegu reumatoidalnego zapalenia stawów są przyczyną dolegliwości bólowych, sztywności i zniekształcenia stawów. Z kolei przewlekłe zapalenie błony śluzowej żołądka powoduje zaburzenia wydzielania soku żołądkowego. 

Stan zapalny – leczenie  

Istnieje wiele substancji pozwalających łagodzić stan zapalny. Szeroko stosowaną grupą leków są niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ). Jednym z najstarszych jest kwas acetylosalicylowy, zwany aspiryną.

Do nowszych przedstawicieli tej grupy można zaliczyć substancje takie jak ketoprofen, ibuprofen, naproksen, etofenamat, diklofenak, nimesulid, meloksykam i wiele innych.

Leki te, poza działaniem przeciwzapalnym, wykazują także działanie przeciwbólowe i przeciwgorączkowe.

Leki przeciwzapalne do stosowania doustnego takie jak ibuprofen są dostępne w formach kapsułek, tabletek, proszków do sporządzania roztworów, aerozoli, kropli do podawania dzieciom. Inne preparaty takie jak diklofenak, ketoprofen czy etofenamat są dostępne w formie żeli, maści i plastrów do stosowania na skórę. 

Niesteroidowe leki przeciwzapalne są szeroko dostępne bez recepty. Jest to udogodnienie, które sprawia, że są one bardzo często nadużywane. Warto pamiętać, że każdy lek ma działania niepożądane.

W przypadku NLPZ jednym z głównych jest uszkodzenie błony śluzowej przewodu pokarmowego prowadzące do groźnych owrzodzeń żołądka. Pewna podgrupa NLPZ, tzw.

koksybów, jest pozbawiona tego działania, ale sprzyja incydentom zakrzepowym. 

Inną szeroko stosowaną grupą leków przeciwzapalnych są glikokortykosteroidy, zwane potocznie sterydami. Ich działanie przeciwzapalne jest wykorzystywane m.in.

w chorobach autoimmunologicznych, układowych chorobach zapalnych, chorobach alergicznych, a także w leczeniu miejscowych stanów zapalnych skóry, oczu, uszu, błon śluzowych. Leki sterydowe są dostępne na receptę.

Do przykładowych substancji należą hydrokortyzon, prednizon, deksametazon. Sterydy również są dostępne w rozmaitych formach, doustnej, dożylnej, wziewnej, do stosowania miejscowego. 

Do naturalnych metod leczenia stanu zapalnego można zaliczyć niektóre zabiegi fizykalne. Zimne okłady stosowane na zmiany zapalne np.

stawów nie tylko zmniejszają dolegliwości bólowe, ale często redukują także odczyn zapalny.

Metody fizykalne takie jak termoterapia, masaże czy kinezyterapia są bardzo istotnym elementem leczenia przewlekłych chorób zapalnych układu ruchu.