Zespół wolfa-hirschhorna – przyczyny, objawy, leczenie, rokowania

Fot: BlackJack3D / gettyimages.com

Zespół Wolfa-Hirschhorna to patologia obejmująca zespół wad wrodzonych obejmujących różne narządy oraz anomalie morfologiczne. Mutacja najczęściej powstaje na nowo bez określonych przyczyn, jednak zdarza się, że u części chorych przyczyną jest mutacja genetyczna u jednego z rodziców.

Zespół Wolfa-Hirschhorna jest rzadkim schorzeniem uwarunkowanym genetycznie. Nie jest to pojedyncza choroba, a zespół kilku wad wrodzonych. Obejmuje m.in.

małogłowie i liczne anomalie twarzy oraz upośledzenie umysłowe. Jest to rzadki zespół; dwukrotnie częściej występuje u dziewczynek.

Niestety dzieci urodzone z zespołem Wolfa-Hirschhorna niejednokrotnie nie dożywają nawet 2. roku życia.

Zespół Wolfa-Hirschhorna – przyczyny

Jak już wcześniej wspomniano, zespół Wolfa-Hirschhorna jest schorzeniem uwarunkowanym genetycznie. Wynika z delecji (utraty) jednego prążka na 4. chromosomie. Mutacja może powstać zupełnie na nowo, natomiast zdarza się, że jeden z rodziców jest już nosicielem translokacji zrównoważonej, co zwiększa ryzyko wystąpienia tego zespołu u dziecka.

Choroby rzadkie, czyli co? Odpowiedź znajdziesz w filmie:

Objawy zespołu Wolfa-Hirschhorna

Już w czasie ciąży można stwierdzić zaburzenia rozwoju i wzrostu wewnątrzmacicznego. Dziecko często słabo się rusza, jest nieprawidłowo ułożone, łożysko jest przerośnięte. Anomalie rozwojowe w zespole Wolfa-Hirschhorna obejmują m.in.:

• zwiększoną odległość pomiędzy oczami,

• małą czaszkę i małogłowie,

• ubytek przegrody międzykomorowej,

• przepuklinę przeponową i problemy z oddychaniem,

• skośnie ustawione szpary powiekowe,

• wysunięcie górnej szczęki i tyłozgryz,

• przesuniętą ku tyłowi linię włosów,

• nieprawidłowe napięcie mięśni,

Oczywiście to nie wszystkie wady rozwojowe, jakie mogą wystąpić. Częste są również wady wrodzone serca, układów oddechowego, pokarmowego, odpornościowego, a także moczowo-płciowego.

Wady serca obejmują przede wszystkim ubytek przegrody międzykomorowej, tetralogię Fallota, przetrwały przewód tętniczy, niedomykalność zastawki aortalnej.

Dzieci z zespołem Wolfa-Hirschhorna nie są zdolne do mówienia, choć często wydają różnego typu dźwięki. Zakres poruszania się i rozwój motoryczny jest różny. Niektórym dzieciom z tym zespołem udaje się nawet chodzić czy samodzielnie jeść. Jednak potrzebują wsparcia i pomocy w większości czynności.

Kiedy warto wykonać badania genetyczne? Dowiesz się tego z filmu:

Jak rozpoznać zespół Wolfa-Hirschhorna?

Podstawą rozpoznania jest wykonanie badań cytogenetycznych. Ponadto w diagnostyce wykorzystuje się szereg badań obrazowych wszystkich części ciała, by wykryć patologie narządowe. Jak w przypadku innych wad uwarunkowanych genetycznie, istnieje możliwość wykrycia tej wady przez inwazyjne badania prenatalne.

Rokowanie u dzieci z zespołem Wolfa-Hirschhorna

Do śmierci dochodzi już w pierwszych latach życia, choć najczęściej dzieci te rodzą się już martwe bądź umierają tuż po porodzie. Niejednokrotnie rozpoznanie następuje dopiero podczas badania sekcyjnego. Śmierć następuje w efekcie ciężkich wad serca współistniejących z pozostałymi objawami, a także w wyniku zakażeń, w tym zapaleń płuc.

Dzieci, które przeżywają okres noworodkowy i niemowlęcy, są narażone na wiele powikłań związanych z ciężkimi wadami rozwojowymi. U dzieci często dochodzi do zachłystowego zapalenia płuc, ale również do innych ciężkich infekcji, ponieważ ze względu na liczne wady rozwojowe i zaburzenia odporności są one bardzo podatne na ciężkie patogeny chorobotwórcze.

Dzieci z zespołem Wolfa-Hirschhorna gorzej przechodzą nawet zwykłe przeziębienie.

Jest to zespół nieuleczalny, jedynie można stosować objawowe leczenie, czyli terapię paliatywną. Ważne są rehabilitacja dzieci, ćwiczenia logopedyczne, konsultacje z wieloma specjalistami.

Ile kosztuje leczenie chorób rzadkich? Dowiesz się tego z filmu:

Czy artykuł okazał się pomocny?

Rzadkie choroby genetyczne

Choroby genetyczne mogą, ale nie muszą być dziedziczone z pokolenia na pokolenie.

Choroby niedziedziczne dotyczą zmian w obrębie komórek somatycznych DNA. Oznacza to, że osoba dotknięta chorobą genetyczną niedziedziczną nie może jej przekazać swojemu potomstwu. Choroby dziedziczne zaś dotyczą zmian we wszystkich komórkach ciała, w tym także komórek płciowych, dzięki którym powstaje kolejne życie.

Rozległości choroby genetycznej oraz jej skutków nie można określić, ponieważ różni się ona w każdym przypadku i zależy od zmian w materiale genetycznym, a także od przyczyny jej wystąpienia, tj. ma związek z inną chorobą, dotyczy np.

jednego genu (mutacja punktowa) lub jest skutkiem aberracji chromosomalnych, czyli zmian w obrębie budowy lub liczby chromosomów.

Skutki wad genetycznych

Choroby genetyczne niosą ze sobą wiele skutków, które ciężko przewidzieć. Większość z nich znacznie utrudnia normalny rozwój dziecka, jak i jego samodzielne funkcjonowanie. W medycynie wyróżnia się choroby genetyczne będące skutkiem:

• aberracji liczbowych,
• aberracji strukturalnych,
• chorób jednogenowych – autosomalnych dominujących i recesywnych,
• zaburzeń ilości chromosomów płciowych,
• chorób mitochondrialnych,
• chorób związanych z płcią – dominujących i recesywnych,
• chorób wynikających z powtórzenia trinukleotydów,
• wieloczynnikowych zaburzeń.

Poniższe opisy chorób będą dotyczyć zaburzeń niosących za sobą m.in. niepełnosprawność intelektualną.

Aberracje liczbowe

Aberracje liczbowe wiążą się z wystąpieniem nieprawidłowej liczby chromosomów. U zdrowego człowieka ich liczba wynosi 22.

Do chorób genetycznych związanych z aberracjami liczbowymi chromosomów zalicza się:

• Zespół Downa (trisomia chromosomu 21) – cechuje się niepełnosprawnością intelektualną w różnym stopniu, mongoidalnymi rysami twarzy, niskim wzrostem, charakterystyczną bruzdą na dłoni i fałdą powiekową, niezbornością ruchową. Badania wykazują, że duże znaczenie na wystąpienie zespołu Downa ma wiek matki (im późniejszy, tym większe ryzyko). Obecnie osoby z zespołem Downa dożywają wieku starczego.
• Zespół Pataua (trisomia chromosomu 13) – bardzo poważna choroba genetyczna niosąca ze sobą wady wrodzone w wielu organach, tj. wady sercowo-naczyniowe, wady nerek, niepełnosprawność intelektualną, rozszczepy wargi i podniebienia. Dzieci z zespołem Pataua rodzą się bardzo rzadko, niemniej jednak większość z nich nie dożywa nawet 3. roku życia.
• Zespół Edwardsa (trisomia chromosomu 8) – charakteryzuje się niepełnosprawnością intelektualną, występowaniem rozszczepów oraz wadami wrodzonymi organów wewnętrznych. Niestety dzieci dotknięte tym zespołem chorobowym umierają we wczesnym dzieciństwie.

Aberracje strukturalne

Choroby genetyczne wynikające z aberracji strukturalnych mają związek z nieprawidłową strukturą chromosomów. Do najczęstszych chorób tego typu zalicza się między innymi:

• Zespół Kociego Krzyku (Cri du chat) – nazwa choroby wynika z płaczu dziecka, który przypomina miauczenie kota (zanika w ciągu kilku miesięcy); cechuje się niepełnosprawnością intelektualną w różnym stopniu, zmianami w podstawie czaszki i nieprawidłowościami w budowie czaszki.
• Zespół Wolfa-Hirschhorna – jedną z cech charakterystycznych tego zespołu jest znaczna dysmorfia twarzy, a także małogłowie, niska masa urodzeniowa, wady serca, niepełnosprawność intelektualna, zbyt małe napięcie mięśniowe, a także wady rozszczepowe w obrębie twarzy.
• Zespół Angelmana (Happy Puppet Syndrome) – do jego objawów należą padaczka, zaburzenia ruchowe, niepełnosprawność intelektualna, ruchy kukiełkowe, a także nagłe wybuchy śmiechu (stąd określenie Happy Puppet Syndrome).
• Zespół Williego-Pradera – charakteryzuje się niskim wzrostem dziecka, zaburzonym rozwojem narządów płciowych, niepełnosprawnością intelektualną, a także częstą otyłością (dzieci te mają duże zapotrzebowanie kaloryczne), obniżonym napięciem mięśniowym.
• Zespół Williamsa – dzieci z tym zespołem mają twarz przypominającą swym wyglądem twarz elfa, cierpią na niepełnosprawność intelektualną (która waha się od 20 do 106 IQ), mają różne zdolności językowe nazywane potocznie „mową koktajlową”.

Choroby jednogenowe

Choroby jednogenowe dotyczą zaburzeń w pojedynczym genie. Do chorób tych zalicza się między innymi:

• Zespół Costello – niezwykle rzadka choroba, która dotyka 1:24 000 000 żywych urodzeń! Osoby te charakteryzują się specyficznym wyglądem twarzy, niepełnosprawnością intelektualną, opóźnionym rozwojem psychoruchowym, zaburzeniami kardiologicznymi, niskim wzrostem. Choroba jest dziedziczona autosomalnie dominująco.
• Choroba Canavan – dziedziczona autosomalnie recesywnie. U dzieci cechuje się wielkogłowiem, opóźnieniem intelektualnym, zaburzonym rozwojem ruchowym, niedowładami.
• Fenyloketonuria – również dziedziczona autosomalnie recesywnie. Do objawów choroby należy charakterystyczny „mysi zapach” potu, niepełnosprawność intelektualna, padaczka, zaburzenia rozwoju ruchowego.
• Homocystynuria – choroba dziedziczona autosomalnie recesywnie. Charakteryzuje się niepełnosprawnością intelektualną, zanikiem nerwu wzrokowego, skłonnościami do wystąpienia zakrzepicy, podwichnięciem soczewki.

Inne rzadkie choroby związane z niepełnosprawnością intelektualną, które są dziedziczone autosomalnie recesywnie, to np. zespół Rubinsteina-Taybiego czy zespół Wolframa.

Choroby genetyczne związane z płcią

Istnieje wiele chorób genetycznych, które dotykają tylko jednej płci. U kobiet jest to zespół Retta. Chora do około 2-3. roku życia rozwija się całkowicie prawidłowo. Po tym okresie następuje znaczny regres i pogorszenie jakości życia. Zespół Retta przejawia się niepełnosprawnością intelektualną, znacznymi problemami ruchowymi, stereotypiami ruchowymi (cecha charakterystyczna).

Na świecie opisano wiele chorób pochodzenia genetycznego, ale część z nich zapewne nadal kryje swoje tajemnice. Dzięki badaniom genetycznym, które warto wykonać przed zajściem w ciążę, często można określić prawdopodobieństwo wystąpienia niektórych chorób genetycznych.

Źródła:

• Forum Logopedy, Choroby rzadkie-diagnoza i prowadzenie terapii, lipiec/sierpień 2019,
• Bradley R.J. Johnson R.D., Pober R.B., Genetyka medyczna, Warszawa 2008.

Odpowiedzi na pytania naszych czytelników

Zespół Wolfa-Hirschhorna: przyczyny, objawy, leczenie objawowe

Zespół Wolfa-Hirchhorna (ang. Wolf-Hirschhorn syndrome, WHS) jest to zespół wad genetycznych spowodowanych utratą (delecją) fragmentu krótkiego ramienia chromosomu 4. Jest to rzadkie schorzenie, występujące raz na 50 tys. urodzeń. Dotyka dwa razy częściej dziewczynek i około 20 proc. dzieci nie dożywa, niestety, dwóch lat.

Najbardziej charakterystyczne dla tej dysfunkcji jest zmiana kształtu twarzoczaszki, upośledzenie wzrostu, ciężkie opóźnienie rozwoju psychoruchowego i intelektualnego, a także napady drgawek i hipotonia, czyli stan zmniejszonego napięcia mięśniowego. Wadliwe geny wpływają na układ nerwowy, oddechowy i moczowo-płciowy.

Ta wada genetyczna została po raz pierwszy opisana w 1961 roku przez Coopera i Kurta Hirschhorna.

W większości przypadków do mutacji chromosomu dochodzi spontanicznie. W około 13 procentach przypadków choroba spowodowana jest dziedziczeniem wadliwego genu od jednego z rodziców, przy czym on sam pozostaje zdrowy.

Zespół Wolfa-Hirschhornato obejmuje kilka wad wrodzonych, które mogą dotyczyć różnych narządów. Po pierwsze, jeszcze w okresie prenatalnym, widać opóźnienia w rozwoju wewnątrzmacicznym, a następnie dziecko rodzi się z niską masą urodzeniową. W późniejszym okresie zbyt powoli rośnie, pozostając z niedowagą i niedorozwojem wzrostu.

Najbardziej charakterystyczne dla tego zespołu jest zniekształcenie twarzoczaszki, czyli dysmorfia twarzy. Tak więc dziecko ma szeroko rozstawione oczy, ułożone skośnie, z charakterystyczną zmarszczką pomiędzy, nadającą mu wygląd porównywany w literaturze medycznej do hełmu greckiego wojownika.

Gałki oczne dziecka są wytrzeszczone, czoło wysokie z wydatnymi guzami czołowymi. U dziecka występuje małogłowie (mikrocefalia), duże małżowiny osadzone są nisko w czaszce, szczęka może być wysunięta do przodu, natomiast żuchwa cofnięta. Górna warga jest skrócona, nos haczykowaty, zdarza się także rozszczep podniebienia. Linia włosów jest wyraźnie cofnięta.

Czaszka może być także zbyt mała w stosunku do ciała i wadliwie zbudowana.

Dziecko ma nieprawidłowo zbudowany układ kostny kręgosłupa, z mniejszą liczbą kręgów, skoliozą lub kifozą, może mieć zrośnięte lub dodatkowe żebra, rozszczepioną rękę i stopę końsko-szpotawą. Dodatkowo tym objawom towarzyszy niedorozwój mięśni.

Zapóźnienie w rozwoju dziecka jest bardzo duże. Nigdy nie zdobywa umiejętności samodzielnego ubierania się, czy też jedzenia, nie ma też kontroli nad zwieraczami. Połowa nich nie porusza się samodzielnie. Najczęściej też nie potrafią porozumiewać się pełnymi zdaniami, wydając raczej gardłowe i trudno zrozumiałe dźwięki. Połowa chorych doświadcza też napadów padaczki.

Wady w budowie centralnego układu nerwowego obejmują ścieńczenie ciała modzelowatego. Co druga osoba z zespołem WHS ma wadę serca, a także wady w budowie zębów, oczu oraz wady słuchu. Dzieci często chorują, z powodu obniżonej odporności, na zapalenia płuc, zapalenia ucha środkowego i układu moczowego.

Ponadto obserwuje się u chłopców wnętrostwo, czyli lokalizację jąder w jamie brzusznej lub w pachwinie, a także spodziectwo, gdy cewka moczowa znajduje się na brzusznej stronie prącia. Natomiast u dziewczynek dochodzi do niedorozwoju macicy i pochwy.

Często też nieprawidłowo zbudowany jest układ moczowy, gdzie obserwuje się niedorozwój nerek, albo zwiększenie liczby moczowodów i inne wady w budowie narządów.

Zespołu wad genetycznych nie da się wyleczyć. Można stosować tylko leczenie objawowe lub paliatywne. A więc – zmniejszanie napadów drgawkowych, wdrażanie różnych programów rehabilitacyjnych i stosowanie terapii, pomocnych u dzieci z opóźnieniem rozwoju.

Na przykład zajęcia logopedyczne, terapia zajęciowa, hipoterapia, hydroterapia i inne. Nie ma dokładnych danych na temat średniej długości życia osób z WHS, ale znane są przypadki, że takie osoby dożywają dorosłości. Niestety, wymagają opieki przez całe życie.

Zespół Wolfa-Hirschhorna

Zespół Wolfa-Hirschhorna (WHS) to zespół wad wrodzonych powodowany przez mikrodelecję krótkiego ramienia chromosomu 4. Charakteryzuje się zmianami w strukturze twarzoczaszki, niepełnosprawnością intelektualną, małogłowiem, płodowym i postnatalnym upośledzeniem wzroku oraz opóźnieniem rozwoju psychoruchowego.

U pacjentów pojawiają się napady drgawek i obniżone napięcie mięśniowe. Rozmiar delecji, która wywołuje zaburzenie, może wahać się w zależności od konkretnego przypadku i wpływa na liczebność oraz stopień objawów choroby. Częstość występowania zespołu Wolfa-Hirschhorna szacuje się na 1 na 50 000 urodzeń.

Choroba znacznie częściej dotyczy dziewczynek.

Objawy

Do symptomów choroby zalicza się charakterystyczne cechy twarzy, takie jak szeroki, płaski mostek nosa, wysokie czoło, skrócona rynienka podnosowa oraz szeroko rozstawione, nieco wyłupiaste oczy. Dzieci z zespołem Wolfa-Hirschhorna cierpią także na małogłowie.

Ponadto zawsze występuje opóźnienie rozwoju różnego stopnia. Noworodki cechuje niska masa urodzeniowa oraz trudność w przybieraniu na wadze.

Pojawiają się zaburzenia motoryczne, dlatego dzieci mogą mieć problem z siadaniem, wstawaniem oraz chodzeniem i nabywają te umiejętności później niż rówieśnicy. Niepełnosprawność intelektualna pacjentów może wahać się pomiędzy łagodną a ciężką.

Dzieci najczęściej przejawiają zdolności społeczne, jednak problem sprawia im komunikacja werbalna. Większość dotkniętych chorobą cierpi na napady drgawek, które mogą zanikać z wiekiem.

Inne cechy zespołu Wolfa-Hirschhorna to nieprawidłowości w budowie układu kostno-szkieletowego, takie jak skolioza i kifoza oraz zmiany skórne w postaci pękających naczynek lub nadmiernego przesuszenia. Mogą zdarzać się braki w uzębieniu i rozszczep podniebienia lub wargi. Ponadto czasami występują nieprawidłowości w budowie oraz pracy serca, mózgu, oczu i układu moczowo-płciowego.

Przyczyny występowania zespołu Wolfa-Hirschhorna

Zespół wad wrodzonych wywoływany jest przez utratę materiału genetycznego na zakończeniu krótkiego ramienia chromosomu 4. Ramię krótkie określa się literą p, dlatego omawiana aberracja chromosomowa często nazywana jest delecją 4p-.

Utrata genów powoduje wystąpienie charakterystycznych objawów zespołu Wolfa-Hirschhorna. Wśród tych, których brakuje w materiale genetycznym pacjentów wymienia się NSD2, LETM1 i MSX1.

Odgrywają one istotną rolę we wczesnym rozwoju dziecka, lecz duża część ich funkcji nie została jeszcze szczegółowo poznana. Uważa się, że NSD2 odpowiada za zmiany w wyglądzie twarzy oraz opóźnienie rozwoju.

Utrata genu LETM1 jest natomiast utożsamiana z napadami drgawek. MSX1 wydaje się być odpowiedzialny za wady w budowie jamy ustnej, takie jak rozszczep wargi i podniebienia.

Dziedziczenie choroby

Zespół Wolfa-Hirschhorna w 85-90% przypadków nie jest dziedziczny. Delecja krótkiego ramienia chromosomu jest aberracją de novo, co oznacza, że wytwarza się przypadkowo podczas dojrzewania komórek rozrodczych lub na etapie wczesnego rozwoju embrionalnego. Może więc dojść do niej także w przypadku wcześniejszego niewystępowania choroby w rodzinie.

U części pacjentów zaburzenie ma miejsce w wyniku nieprawidłowości polegającej na pojawieniu się pierścienia chromosomu. Jest to szczególny przypadek delecji dystalnej, w trakcie której dwa ramiona chromosomu łączą się przybierając kształt pierścienia. Fuzji tej często towarzyszy utrata materiału genetycznego na końcach ramion, co może powodować wystąpienie zespołu Wolfa-Hirschhorna.

Istnieje także możliwość odziedziczenia choroby w wyniku translokacji zrównoważonej. W tym przypadku nie dochodzi do przekształcenia ilości materiału genetycznego, lecz następuje zmiana jego rozmieszczenia w genomie. Takie sytuacje nie powodują problemów zdrowotnych, jednak mogą doprowadzić do translokacji niezrównoważonej w następnym pokoleniu.

Rozpoznanie

Do rozpoznania zespołu Wolfa-Hirschhorna najczęściej dochodzi po narodzinach dziecka. Charakterystyczne cechy pozwalają na postawienie wstępnej diagnozy, którą następnie potwierdzają badania cytogenetyczne.

Istnieje możliwość wykonania badań prenatalnych, które pozwalają wykryć nieprawidłowości już na wczesnym etapie rozwoju. Wskazaniem do nich są między innymi podejrzenia zaburzeń wynikające z obrazu USG. Do badań tych należą amniocenteza (pobranie płynu owodniowego), biopsja kosmówki oraz pobranie krwi pępowinowej.

Postępowanie w zespole Wolfa-Hirschhorna

Zespół Wolfa-Hirschhorna jest zaburzeniem nieuleczalnym, jednak pacjenci w większości rokują dobrze. Odpowiednie programy rehabilitacyjne wraz z leczeniem objawowym pozwalają chorym dożyć wieku dorosłego.

Źródła:

• Białecka M., Jezela-Stanek A., Gajdulewicz M. i in., Zespół Wolfa i Hirschhorna – charakterystyka kliniczna oparta na 12 przypadkach, Pediatria Polska 2007, tom 82, nr 11.
• Shannon NL, Maltby EL, Rigby AS, Quarrell OW, An epidemiological study of Wolf-Hirschhorn syndrome: life expectancy and cause of mortality, Americal Journal of Medical Genetics 2001, tom 10, nr 38.
• Battaglia A., Carey JC., Wolf-Hirschhorn syndrome and Pitt-Rogers-Danks syndrome, American Journal of Medical Genetics 1998, tom 75, nr 5.

Trisomia, Aberracje Chromosomowe – Wady genetyczne u Dzieci

Chromosomy to struktury zbudowane z białek i DNA, znajdujące się w jądrze komórkowym.

Ze względu na pełnione funkcje można podzielić je na chromosomy autosomalne (odpowiadają za dziedziczenie cech niezwiązanych z płcią) oraz chromosomy płci (odpowiadają za determinację płci i dziedziczenie cech sprzężonych z płcią).

Prawidłowa liczba chromosomów u człowieka to 46 (22 pary chromosomów autosomalnych i jedna para chromosomów płci) – wszelkie nieprawidłowości w ich liczbie i strukturze prowadzą do występowania wad genetycznych. Zestaw chromosomów w zdrowej komórce nazywany jest kariotypem.

Wśród aberracji chromosomowych można wyróżnić dwa ich główne rodzaje – aberracje strukturalne oraz aberracje liczbowe.

Aberracje strukturalne polegają na zmianie struktury chromosomu i zalicza się do nich delecję (ubytek chromosomu wraz z zawartymi w nim genami), duplikację (podwojenie fragmentu chromosomu wraz z zawartymi w nim genami), inwersję (odwrócenie fragmentu chromosomu o 180 stopni), translokację (przeniesienie fragmentu chromosomu w inne miejsce na tym samym lub innym chromosomie), izochromosom (nieprawidłowy chromosom pozbawiony jednego ramienia, drugie ulega zaś podwojeniu) czy chromosom pierścieniowy (tworzy się wtedy, gdy chromosom pęka na obu ramionach i dochodzi do utraty dystalnych części ramion, a pozostałe części chromosomu łączą się w pierścień).

Drugim rodzajem aberracji chromosomowych są aberracje liczbowe – zmiany przez nie spowodowane polegają zazwyczaj na utracie jednego chromosomu (monosomia) lub pojawieniu się chromosomu dodatkowego (trisomia). Mutacje liczbowe spowodowane są najczęściej zaburzeniami (np. nierozdzieleniem się chromosomów) w procesie podziału komórek rozrodczych.

Wśród występujących u dzieci chorób związanych z obecnością aberracji chromosomowych wyróżnia się zespoły spowodowane trisomią (najczęściej są to trisomie 21, 18 lub 13 chromosomu), zespoły delecji i mikrodelecji chromosomowych, a także zespoły aberracji chromosomów płciowych.

Wady genetyczne u dzieci – trisomie

Najczęściej występującą trisomią jest trisomia 21 chromosomu, zwana również zespołem Downa.

Występuje on z częstością 1:700 urodzeń, ale prawdopodobieństwo urodzenia chorego dziecka wzrasta wraz z wiekiem matki (ryzyko wystąpienia zespołu Downa u dziecka ciężarnej w wieku 35 lat to 1:360 i zwiększa się do 1:100 w wieku 40 lat i 1:30, gdy kobieta ma 45 lat).

Ponad 60% ciąż z trisomią 21 chromosomu u zarodka lub płodu ulega poronieniu samoistnemu.

Wyróżnia się kilka postaci tej trisomii – pełną trisomię (wszystkie komórki organizmu mają dodatkowy chromosom 21), trisomię mozaikową (tylko część komórek zawiera dodatkowy chromosom) bądź trisomię translokacyjną (dodatkowy materiał chromosomu 21 może ulec translokacji na inny chromosom) – rozwój dziecka z zespołem Downa nie jest jednak zależny od rodzaju trisomii. Do cech zewnętrznych, które pozwalają rozpoznać trisomię u dziecka zalicza się skośne ustawienie szpar powiekowych, zapadnięty grzbiet nosa, opuszczone kąciki ust, krótką szyję, krótkie szerokie dłonie czy jasne plamki regularnie ułożone na tęczówce oka. Wzrost dzieci z trisomią 21 chromosomu jest niższy niż ich równieśników, ponadto obserwuje się u nich tendencję do tycia. Cechą charakterystyczną chorych dzieci jest także opóźnienie w nabywaniu zdolności werbalnych i motorycznych. Ponadto, osoby z zespołem Downa chorują częściej na ostrą białaczkę szpikową, prawie 90% chorych osób w wieku 35-40 lat ma objawy choroby Alzheimera. Przeciętne IQ osoby chorej to 35-49 (upośledzenie umysłowe umiarkowane). Mężczyźni są zazwyczaj bezpłodni, a u kobiet płodność jest znacznie zmniejszona. Obecnie, osoby z zespołem Downa żyją ok. 50-60 lat.

Jeżeli planujesz ciążę, borykasz się z problemami z zajściem lub utrzymaniem ciąży czy w Twojej rodzinie występowały przypadki wad genetycznych, niepłodności lub poronień – wykonaj badanie pozwalające na dokładną analizę Twojego kariotypu pod kątem obecności w nim zmian.

W ramach pakietu badamy:

obecność aberracji chromosomowych liczbowych

obecność aberracji chromosomowych strukturalnych

Dowiedz się więcej

Kolejną z trisomii jest trisomia 13 chromosomu, nazywana zespołem Pataua – częstość występowania tego zespołu to 1:8000-12000 żywych urodzeń (ryzyko zachorowania wzrasta wraz z wiekiem matki). Podobnie jak w przypadku zespołu Downa wyróżnia się jego pełną, moizaikową i translokacyjną postać.

U noworodka z trisomią 13 chromosomu występują liczne wrodzone wady – małogłowie, ubytki skóry na głowie, płaski grzbiet nosa, nisko osadzone uszy, nadliczbowe palce lub zrosty palców w obrębie kończyn. U kilkuletnich dzieci obserwuje się hipotonię mięśniową, brak mowy i samodzielnego chodzenia, głuchotę.

Jednakże, większość dzieci z zespołem Pataua umiera w okresie noworodkowym, tylko 5% z nich przeżywa do 1. roku życia.

Inną chorobą związaną z trisomią 18 chromosomu jest zespół Edwardsa, występujący z częstością 1:8000 urodzeń – podobnie jak w przypadku zespołu Downa i Pataua, ryzyko jego wystąpienia znacznie wzrasta z wiekiem matki.

Noworodki z trisomią 18 chromosomu cechuje niska masa urodzeniowa, wystająca potylica, mała żuchwa i usta, wąskie szpary powiekowe, nisko osadzone i zniekształcone małżowiny uszne, zaciśnięte w pięści dłonie, nakładanie się palców u rąk czy zniekształcenie stóp.

Ponadto, u chorych dzieci występują liczne wady serca, przewodu pokarmowego, układu moczowego i kostno-stawowego. W zespole tym stwierdza się też napady drgawek, utrudnione oddychanie i ciężkie zaburzenie rozwoju psychoruchowego.

Większość ciąż z trisomią 18 chromosomu ulega samoistnym poronieniom, natomiast narodzone dzieci umierają zazwyczaj w pierwszych tygodniach lub miesiącach życia (tylko 5-10% chorych dożywa do 1. roku życia).

Wady genetyczne u dzieci – delecje chromosomowe

Delecja, czyli utrata fragmentu chromosomu, może powodować takie choroby jak zespół Wolfa-Hirschhorna (występuje na skutek częściowej delecji lub mikrodelecji w chromosomie 4).

Częstość występowania tego zespołu to 1:50000 żywych urodzeń – u dziewczynek występuje on dwa razy częściej niż u chłopców. Do cech obserwowanych w tym zespole należy małogłowie, szerokie szpary powiekowe, długi grzbiet nosa, wysokie i wąskie podniebienie.

Ponadto, u chorych dzieci obserwuje się także opóźnione wzrastanie, wrodzone wady serca, niedorozwój płuc, jednostronny brak nerki. W 1-2 roku życia bardzo charakterystyczne są napady drgawek, które zanikają wraz z wiekiem.

Ponad 30% dzieci z zespołem Wolfa-Hirschhorna nie dożywa do 2. roku życia, ale znane są też pojedyncze przypadki pacjentów, którzy osiągnęli dorosłość.

Jeśli u Twojego dziecka występuje choroba o nieznanej etiologii, wady wrodzone, niepełnosprawność intelektualna, opóźnienie rozwoju psychoruchowego czy cechy autyzmu – wykonaj molekularne badanie kariotypu. Pozwala ono na wykrycie submikroskopowych zmian genomowych, które są najczęstszą genetyczną przyczyną takich problemów.

W ramach pakietu badamy:

submikroskopowe zmiany genomowe

Dowiedz się więcej

Inną chorobą związaną z delecją chromosomową jest zespół cri du chat (zespół kociego krzyku), który występuje z częstością 1:37000 żywych urodzeń. Jest on spowodowany utratą fragmentu krótkiego ramienia chromosomu 5.

Chore noworodki mają zwykle niską masę urodzeniową, cechą charakterystyczną tego zespołu jest płacz o wysokich tonach (spowodowany zaburzeniami budowy krtani, zaburzeniami układu nerwowego i hipotonią mięśniową), który przypomina miauczenie kota.

Ponadto, u dzieci występuje małogłowie, okrągła asymetryczna twarz, szeroko rozstawione gałki oczne, małe i nisko osadzone małżowiny uszne.

W dalszym okresie życia dziecka stwierdza się brak prawidłowego wykształcenia mowy (ale występuje jej dobre rozumienie), opóźnienie rozwoju psychoruchowego i znaczne bądź umiarkowane opóźnienie umysłowe. Wiele chorych dzieci umiera w pierwszych miesiącach i latach życia, jednak dzięki odpowiedniej rehabilitacji niektóre osoby mogą dożyć do wieku dorosłego.

Wady genetyczne u dzieci – aberracje chromosomów płci

Aberracje chromosomów płci (X – determinuje płeć żeńską, Y – determinuje płeć męską) polegają na utracie jednego chromosomu bądź obecności dodatkowego chromosomu płci. Jedną z chorób związanych z takimi nieprawidłowościami jest zespół Turnera, spowodowany obecnością pojedynczego chromosomu X – występuje on u dziewczynek z częstością 1:2500.

Masa urodzeniowa u noworodków jest o ok. 500g mniejsza od średniej dla zdrowych noworodków, a długość ciała o ok. 3cm krótsza (w przypadku dorosłej kobiety średni wzrost to 143cm). Ponadto, u noworodków stwierdza się obecność obrzęków limfatycznych, wysokie czoło, szeroką nasadę nosa, małą wąską żuchwę czy nisko osadzone i odstające uszy.

Dziewczynki z zespołem Turnera charakteryzują ponadto zaburzenia zdolności wzrokowo-ruchowych, oceny reakcji przestrzennych, koncentracji uwagi, trudności z rozwiązywaniem problemów, przyswajaniem wiedzy z matematyki – wiele z nich jest natomiast uzdolnionych muzycznie.

Większość dorosłych kobiet z zespołem Turnera prowadzi normalne życie zawodowe, iloraz inteligencji jest w ich przypadku w granicach normy. Zespół Turnera jest jedną z przyczyn niepłodności u kobiet.

Jeżeli jesteś w ciąży i chcesz ocenić ryzyko wystąpienia wad genetycznych u swojego dziecka, wykonaj test genetyczny Harmony. Badanie to jest całkowicie bezpieczne zarówno dla płodu, jak i dla matki, a wykrywalność nieprawidłowości przy jego zastosowaniu wynosi ponad 99%.

W ramach pakietu badamy ryzyko:

zespołu Downa

zespołu Edwardsa

zespołu Pataua

aneuploidii chromosomów płci

Dowiedz się więcej

Inną aberracją chromosomową występującą u kobiet jest obecność dodatkowego chromosomu X – posiadają więc one trzy chromosomy X zamiast dwóch – częstość występowania takiej nieprawidłowości to 1:1000 dziewczynek.

Dziewczynki z taką aberracją rozwijają się prawidłowo po urodzeniu, ale ich średnia masa urodzeniowa, długość ciała i obwód głowy są nieco mniejsze niż u dziewczynek z prawidłową liczbą chromosomów X. W wieku szkolnym następuje szybki wzrost ciała i opóźnienie dojrzewania płciowego, poziom inteligencji jest zaś nieco niższy niż w ogólnej populacji (ok.

15-25% pacjentek wykazuje lekkie opóźnienie umysłowe). Większość kobiet z taką aberracją prowadzi jednak normalne życie zawodowe i rodzinne (ok. 75% kobiet jest płodnych).

Z aberracjami chromosomowymi u chłopców związany jest natomiast zespół Klinefeltera (częstość występowania – 1:700-1000 chłopców). Przyczyną tej choroby jest obecność dodatkowego chromosomu X – zamiast jednego chromosomu X i jednego Y, obecne są dwa chromosomy X i jeden Y.

Może zdarzyć się również, że pojawią się dwa lub trzy dodatkowe chromosomy X, ale dzieje się tak bardzo rzadko. Rozpoznanie zespołu Klinefeltera w okresie noworodkowym nie jest jednak możliwe ze względu na brak charakterystycznych objawów klinicznych.

Do charakterystycznych cech zespołu Klinefeltera u dorosłego mężczyzny należy natomiast wysoki wzrost (powyżej 180cm), twarz o słabym zaroście, kobieca sylwetka, otyłość brzuszna oraz wydłużone kończyny dolne – zespół Klinefeltera jest ponadto przyczyną niepłodności u mężczyzn.

Choroba ta nie wpływa natomiast na długość życia.

U mężczyzn może także pojawić się dodatkowy chromosom Y (zamiast jednego są dwa) – aberracja ta występuje z częstością 1:1000 chłopców. U dzieci obserwuje się lekkie zaburzenia motoryczne, opóźnienie w rozwoju mowy i nauki czytania.

Chłopcy z dodatkowym chromosomem Y są wysocy (ponad 190cm) i mają typowo męską budowę ciała.

Dojrzewanie płciowe przebiega u nich podobnie jak u zdrowych mężczyzn, zwykle są oni płodni i mogą mieć zdrowe potomstwo (ojciec z dwoma chromosomami Y nie przekaże ich synom).

Badania genetyczne w kierunku wad genetycznych

Badania genetyczne można przeprowadzić już we wczesnym etapie ciąży.

Gdy w materiale genetycznym płodu zostaną wykryte jakieś nieprawidłowości, to wczesna diagnoza pozwoli przyszłym rodzicom lepiej przygotować się na narodziny wymagającego szczególnej opieki dziecka, jeżeli kobieta zdecyduje się je urodzić (jeżeli badania prenatalne wskazują na duże prawdopodobieństwo ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia płodu albo nieuleczalnej choroby zagrażającej jego życiu, można legalnie przerwać ciążę do chwili osiągnięcia przez płód zdolności do samodzielnego życia poza organizmem kobiety ciężarnej). W niektórych przypadkach, potwierdzenie obecności wad genetycznych u płodu pozwoli na wprowadzenie leczenia bezpośrednio po urodzeniu albo jeszcze w łonie matki.

Przeczytaj, gdzie wykonasz badanie kariotypu ❱

Zbadanie DNA dziecka jest możliwe np. dzięki testowi Harmony – nowej metodzie nieinwazyjnego badania prenatalnego, która polega na laboratoryjnej analizie DNA płodu uzyskanego z krwi matki. Metoda ta z dokładnością powyżej 99% określa ryzyko wystąpienia u płodu:

• zespołu Downa, zespołu Edwardsa oraz zespołu Pataua,
• nieprawidłowości w ilości chromosomów płci – zespołu Klinefeltera, zespołu Turnera, zespołu XXX, zespołu XYY, zespołu XXYY.

Badanie to pozwala również na określenie płci dziecka.

Test Harmony, NIFTY Pro oraz testy SANCO są tylko badaniami przesiewowymi i w razie jego nieprawidłowego wyniku należy potwierdzić diagnozę przy pomocy badań inwazyjnych, do których konieczne jest pobranie od płodu biologicznej próbki (co może się wiązać się z takimi komplikacjami jak uszkodzenie płodu, poronienie czy infekcja wewnątrzmaciczna).

Do badań inwazyjnych zalicza się amniopunkcję, biopsję kosmówki, kordocentezę i fetoskopię.

Badanie kariotypu (cytogenetyczne bądź molekularne) lub test NOVA może wykonać również już po urodzeniu dziecka.

Test NOVA nie wykrywa obecności aberracji chromosomowych, lecz pozwala na zbadanie pierwotnych niedoborów immunologicznych czy wrodzonych chorób metabolicznych, które są bardzo groźne dla zdrowia dziecka.

Aktualizacja: 2020-01-29

Zespół Wolfa-Hirschhorna – objawy, przyczyny, leczenie rzadkiej choroby ..

Zespół Wolfa-Hirschhorna jest poważnym zaburzeniem rozwojowym charakteryzującym się dysmorfią twarzy, psychoruchowym upośledzeniem, nieprawidłowym wzrostem, hipotonią nerwową oraz objawowymi napadami. Specyficznymi cechami dysmorficznymi mogącymi świadczyć o obecności choroby są: hiperteloryzm (znaczne zwiększenie odległości pomiędzy dwoma oczami), skośne ustawienie szpar powiekowych, wysokie czoło, dziobiasty nos, krótka nosowa rynienka, niedorozwój żuchwy, dysplastyczne małżowiny uszne, gotyckie podniebienie (twarde, wąskie, mocno wysklepione – powoduje nieprawidłowe wyrzynanie zębów i wadę zgryzu), czasami spotyka się też rozszczep podniebienia.

Zespół opisanych cech często określany jest jako “zespół hełmu greckiego wojownika“.

Poza tym pojawiają się wady serca, coloboma tęczówki ocznej (rozszczep tęczówki powstający na skutek niecałkowitego zamknięcia szczeliny naczyniówkowej kielicha ocznego), niedorozwój zewnętrznych narządów układu moczowo-płciowego, niedorozwój kości, głuchota. Ponadto, u 1/5 pacjentów diagnozuje się wady nerek, które prowadzą do ich schyłkowej niewydolności.

Zespół Wolfa-Hirschhorna – objawy

Pierwotnym objawem choroby jest niska masa urodzeniowa, małogłowie i hipotonia (zmniejszone napięcie mięśniowe). Obserwuje się niedorozwój psychoruchowy i dysmorfię twarzy.

Na ogół występuje też upośledzenie umysłowe i częste napady padaczkowe.

U chłopców pojawia się wnętrostwo (niewłaściwe umieszczenie jednego lub obu jąder w jamie brzusznej zamiast w mosznie) i spodziectwo (lokalizacja ujścia cewki moczowej na stronie brzusznej prącia).

Wnętrostwo i spodziectwo spotyka się u 64% chłopców, ale wady nerek występują znacznie częściej.

Wśród nich najczęściej spotyka się hipoplazję (słabe wykształcenie narządu ze zmniejszoną ilością komórek, budujących miąższ narządu), jednostronna lub abustronna agenezja (niewykształcenie narządu), dysplazja torbielowata (występowanie torbieli na korze i rdzeniu nerki), nerka podkowiasta i oligomeganefronia (zmniejszenie wymiarów obu nerek, przebiegające ze zmniejszeniem ilości kłębuszków nerkowych, co znacznie wpływa na jakość filtrowanych płynów).

Zespół Wolfa-Hirschhorna – przyczyny

Kliknij ‘Polub tę stronę’, a będziesz na bieżąco z najnowszymi artykułami.

Bezpośrednią przyczyną zespołu Wolfa-Hirschhorna jest delecja krótkiego ramienia chromosomu 4.

Mutacja genetyczna polega na usunięciu fragmentu DNA (usunięcie kilku nukleotydów z łańcucha DNA, powoduje, że zmienia się sposób odczytu kolejno występujących po sobie nukleotydów, w związku z czym niektóre geny tracą na ważności. W tym wypadku mutacja obejmuje geny WHSCI i LETMI.

Badania pokazują, że fenotyp, cechy zewnętrzne choroby, które można zauważyć bez specjalistycznego badania: np. szerokie rozstawienie oczu jest bezpośrednio związane z wielkością mutacji.

W przypadku, gdy wypadnięciu ulega niewielka ilość nukleotydów, schorzenie objawia się niewielką dysmorfią twarzy i delikatnym upośledzeniem umysłowym oraz wzrastania. Poza tym, nie obserwuje się innych zaburzeń.

W przypadku cięższej anomalii dochodzi do rozwoju niewydolności nerek, a upośledzenie umysłowe jest znaczne.

Zespół Wolfa-Hirschhorna – leczenie

Niestety, obecnie nie jest znana terapia zastępcza dla dzieci z uszkodzonymi nerkami. W przypadku bardzo ciężkich obciążeń, odstępuje się od stosowania jakiejkolwiek uciążliwej terapii. W Polsce problem nadal istnieje od strony prawnej i z reguły na wyraźne żądania rodziców, terapia jest prowadzona.

Często jedynym racjonalnym wyjściem z sytuacji jest przewlekła dializoterapia. U osób chorych występuje również problem związany z odżywianiem.

Osoby objęte schorzeniem często cierpią z braku możliwości połykania pokarmów, na skutek zniesienia napięcia mięśniowego, przewlekłego refluksu żołądkowo-przełykowego oraz z nieprawidłowości w budowie zębów, zgryzu i żuchwy.

Częste wady serca wymagają przeprowadzenia korekcji chirurgicznej. Często występuje znaczny ubytek w przegrodzie międzyprzedsionkowej. Nierzadko występuje też zwężenie tętnicy płucnej, otworu w przegrodzie międzykomorowej, przetrwałego przewodu tętniczego czy niedomykalności zastawki aortalnej.

U 66% osób objętych zespołem Wolfa-Hirschhorna występuje ciężki niedorozwój umysłowy. Tylko nieliczni pacjenci z opisywanym schorzeniem potrafią się właściwie wypowiedzieć. Mowa może być utrudniona z powodu głuchoty bądź niedosłuchu. Niektórzy, potrafią jednak sprawnie posługiwać się językiem migowym.

U 95 % chorych występują zaburzenia napadowe o charakterze padaczki. Najczęściej pojawiają się między 5, a 23 miesiącem życia. Obserwuje się napady toniczno-kloniczne oraz te, związane z zaburzeniem świadomości.

Ze strony układu kostnego występują malformacje, stopy końsko-szpotawe, kifoza, skolioza, zniekształcenia palców dłoni i stóp. Przy właściwym leczeniu 40% chorych umie chodzić samodzielnie. W przypadkach nierokujących pozytywnie, odstępuje się od nauki chodzenia.

Do najrzadziej opisywanych przypadków związanych z delecją, należą wady niedorozwojowe wątroby, hipoplazja płuc, przepukliny przeponowe, zrośnięcie przełyku, naczyniaki występujące najczęściej w okolicy czoła.

Jak widać,  zespół Wolfa-Hirschhorna należy do ciężkich schorzeń genetycznych, których nie można wyleczyć. Z uwagi na ciężkie terapie, obecnie rozważa się słuszność prowadzenia terapii. Śmiertelność pacjentów wynosi 30% w okresie do 2 roku życia. Osoby chore nie dożywają dorosłości. Umierają w ciągu zaledwie kilku lat.