Zrosty w płucach i opłucnowe – co oznaczają, jakie są przyczyny?

fot. Adobe Stock

Spis treści:

Objawy wczesnego raka płuc

Wczesny rak płuca przebiega zazwyczaj bezobjawowo lub skąpobjawowo. Na początkowym etapie guz pierwotny rośnie i zwykle nie daje żadnych symptomów. Wtedy wykrywany jest najczęściej przypadkowo, na przykład podczas badania rentgenowskiego klatki piersiowej lub badania tomografii komputerowej przeprowadzanych z zupełnie innych przyczyn.

U wielu chorych dolegliwości sugerujące raka płuc są na tyle mało charakterystyczne, że pacjenci je lekceważą i nie zgłaszają się do lekarza. Bywa też, że choroba jest mylona z innymi schorzeniami.

Rak płuca jest chorobą podstępną i przez bardzo długi czas jest niemy klinicznie, tzn. nie daje żadnych objawów. Większość wczesnych wykryć raka płuca to wykrycia przypadkowe, np. ktoś jedzie do sanatorium i wykonuje zdjęcie klatki piersiowej lub zmiana jest wykryta podczas innych badań.

Pod tym względem rak płuca jest chorobą niezwykle niebezpieczną, ponieważ objawy przeziębieniowe, czyli kaszel, stan podgorączkowy pojawiają się dopiero wtedy, gdy choroba jest albo miejscowo zaawansowana, albo już uogólniona– wyjaśnia prof. dr hab. n. med.

Adam Antczak, specjalista chorób płuc i chorób wewnętrznych.

Najczęstsze objawy raka płuc

Rak płuca, rosnąc, niszczy i nacieka okoliczne tkanki. Wystąpienie objawów z tym związanych zazwyczaj sygnalizuje, że nowotwór jest już nieoperacyjny. Najczęściej występującymi dolegliwościami są:

• kaszel lub zmiana jego rodzaju,
• krwioplucie,
• nawracające zakażenia dolnych dróg oddechowych,
• płatowe zapalenie płuc u osoby narażonej na zachorowanie (np. wieloletni palacze tytoniu),
• ból zlokalizowany w klatce piersiowej świadczący o naciekaniu jej ścian,
• duszność mogąca świadczyć o niedodmie płuca lub obecności wysięku w jamie opłucnej,
• chrypka świadcząca o naciekaniu nerwu krtaniowego wstecznego,
• utrudnienie połykania występujące przy naciekaniu przełyku,
• zespół żyły głównej dolnej, zespół Hornera, porażenie splotu barkowego, czyli zespoły objawów spowodowane przez naciekanie i ucisk na nerwy i naczynia w przypadku guza szczytu płuca, tzw. guza Pancoasta.

fot. Adobe Stock, kolaż Polki.pl

Kaszel

Kaszel jest objawem najczęściej występującym u chorych na raka płuc i często trudnym do zdiagnozowania, ponieważ zwykle kojarzymy go z przeziębieniem czy grypą. Kiedy zatem powinien wzbudzić podejrzenia?

Jeżeli chodzi o kaszel, to w infekcjach górnych dróg oddechowych zwykle trwa on krótko – do 3 tygodni. Kaszel trwający powyżej 8 tygodni powinien nas zaniepokoić i podlegać diagnostyce. Pacjent, który ma taki kaszel, powinien zostać zbadany przez lekarza i skierowany co najmniej na zdjęcie RTG klatki piersiowej– wyjaśnia prof. dr hab. n. med. Adam Antczak.

U palaczy w zdecydowanej większości kaszel związany jest z przewlekłą obturacyjną chorobą płuc. W takich przypadkach niepokojąca jest każda zmiana charakteru kaszlu.

Na przykład zmiana z suchego porannego kaszlu na mokry z wykrztuszaniem krwistej wydzieliny, występujący w ciągu całego dnia. Taki stan bezwzględnie wymaga pilnej wizyty u lekarza i wykonania badania rentgenowskiego klatki piersiowej.

Warto pamiętać także, że część palaczy – bo przecież główną przyczyną raka płuca jest palenie papierosów – ma kaszel przewlekły, kaszle codziennie.

W takim przypadku to, co powinno zaniepokoić osobę z kaszlem palacza, to zmiana charakteru kaszlu.

Kaszel staje się bardziej intensywny, często z produktywnego kaszlu porannego zamienia się w całodzienny kaszel suchy, napadowy i bardziej intensywny.– wyjaśnia prof. dr hab. n. med. Adam Antczak.

Krwioplucie najczęściej świadczy o większym zaawansowaniu nowotworu, jednak, jeśli wystąpi, zawsze jest wskazaniem do wykonania badania bronchoskopowego i rentgenowskiego klatki piersiowej.

Chrypka

Chrypka jest jednym z objawów raka płuc, często bagatelizowanym przez długi czas.

W części rozrostu wewnątrz klatki piersiowej guzy mogą obejmować i naciekać nerw krtaniowy wsteczny lub uciskać ten nerw i wówczas dochodzi do chrypki – wyjaśnia prof. dr hab. n. med. Adam Antczak.

Chrypa zwykle kojarzy nam się z infekcją – jeśli jednak nie mija po 2 czy 3 tygodniach, warto udać się do lekarza.

Chrypa u kogoś, kto ma chorobę rozrostową w obrębie klatki piersiowej, to chrypa, która nie będzie mijać.

Może się pojawić nagle, niemalże z dnia na dzień, ale to co dla niej specyficzne, to brak zmiennego charakteru. W badaniu laryngologicznym jest związana z porażeniem fałdów głosowych, zwykle jednostronnym.

W chorobach nieżytowych chrypka nie będzie miała takiego podłoża– wyjaśnia prof. dr hab. n. med. Adam Antczak.

Czy objawy raka płuc pojawiają się nagle?

Niektóre symptomy raka płuc, takie jak kaszel, chrypa, stopniowa utrata masy ciała, stany podgorączkowe, także krwioplucie, pojawiają się nagle i nasilają się stopniowo. Wiele z nich przez długi czas może nie być rozpoznane jako objawy tego nowotworu.

Trzeba bowiem pamiętać, że symptomy raka płuca to szereg objawów wielonarządowych, o charakterze laryngologicznym czy neurologicznym, wiele też występuje ze strony układu oddechowego.

Warto kontrolować swoje zdrowie szeroko, a jeśli mamy jakieś wątpliwości co do stanu swojego zdrowia lub objawy o przedłużonym charakterze, szczególnie właśnie kaszel trwający ponad 8 tygodni, to powinniśmy mieć wykonane zdjęcie RTG klatki piersiowej. – mówi prof. dr hab. n. med. Adam Antczak.

Jak nie pomylić zwykłej infekcji z rakiem płuc?

Kaszel, chrypka czy zakażenia dolnych dróg oddechowych zwykle sugerują przeziębienie, dlatego początkowo objawy raka płuc mogą być leczone jak zwykła infekcja. Jak je od siebie odróżnić?

Zwykłe przeziębienie czy zapalenie dróg oddechowych to choroba ostra, która pojawia się często z godziny na godzinę i charakteryzuje się objawami nieżytowymi takimi jak katar, ból gardła, kaszel, poczucie rozbicia. I zwykle szybko mija.

W przypadku choroby nowotworowej płuca objawy mogą wprawdzie pojawić się znienacka, ale nie mijają. To nie jest choroba, która się pojawia i za kilka dni znika.

Zdarza się również tak, że czasem pod maską cięższego zakażenia dróg oddechowych czy układu oddechowego, jakim jest zapalenie płuc, może kryć się rak płuca– mówi prof. dr hab. n. med. Adam Antczak.

Nawracające zakażenia dolnych dróg oddechowych, zwłaszcza gdy przebiegają z zaburzeniem upowietrznienia części płuca, wymagają pilnej diagnostyki radiologicznej, gdyż mogą być spowodowane naciekiem zamykającym światło oskrzela.

Płatowe zapalenie płuc aktualnie nie występuje często, dlatego zwłaszcza w przypadku pacjentów narażonych na rozwój raka płuca, tzn. palaczy tytoniu, zawsze powinno być zweryfikowane pod kątem nowotworu.

Objawy związane z przerzutami raka płuc

Wystąpienie przerzutów raka płuc do innych narządów świadczy o bardzo zaawansowanym procesie nowotworowym. Objawy z tym związane odpowiadają zajętym narządom.

W przypadku najczęstszych przerzutów do kości są to bóle kostne i złamania patologiczne, w przypadku przerzutów do mózgu różnorodne objawy neurologiczne, w wątrobie powodują bóle brzucha, nudności, żółtaczkę.

Uzupełnij swoją szafę o nowe ubrania i akcesoria. Sprawdź rabaty na bonprix wyprzedaże

Zespoły paraneoplastyczne

W przypadku raka płuc często dochodzi do rozwoju tzw. zespołów paraneoplastycznych (paranowotworowych), czyli zespołów objawów związanych z występowaniem nowotworu, ale nie bezpośrednio z jego działaniem. Mają one związek z wytwarzaniem przez guz substancji hormonalnie czynnych.

Do takich objawów możemy zaliczyć m.in.:

Treść artykułu pierwotnie została opublikowana 23.07.2019.

Więcej na temat raka płuc:Rak płuc – rokowania [OPINIA ONKOLOGA]Rak płuc – objawy, rokowania, przerzuty, leczenieLeczenie raka płuca – krok po krokuRak płuca – gdzie szukać przerzutów? 

prof. dr hab. n. med.

Adam Antczak

specjalista chorób płuc i chorób wewnętrznych

Kierownik Kliniki Pulmonologii Ogólnej i Onkologicznej UM w Łodzi. Obecnie Prorektor ds. klinicznych macierzystej uczelni, w latach 2006-2016 prodziekan i dziekan Wydziału Lekarskiego UM w Łodzi.

Ekspert w nauczaniu medycyny na kierunku lekarskim. Specjalista chorób płuc i chorób wewnętrznych. Jest redaktorem naczelnym  12-tomowej „Wielkiej Interny’. Przewodzi Ogólnopolskiemu Programowi Zwalczania Grypy.

Ma na swoim koncie 140 publikacji w czasopismach międzynarodowych.

Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!

Woda w płucach – skąd bierze się nadmiar płynu w opłucnej? Na jakie choroby wskazuje taki stan? Jakie są metody leczenia?

Woda w płucach może gromadzić się na skutek chorób np. nadczynności tarczycy czy zakrzepicy żylnej. 123rf.com

Woda w płucach, czyli płyn w opłucnej, jest normalnym zjawiskiem fizjologicznym, ale tylko w sytuacji, gdy jego objętość nie przekracza 10 ml. Ciecz, o której mowa, pełni istotną funkcję, bowiem nie dopuszcza do zlepienia się obu warstw opłucnej. W niektórych schorzeniach dochodzi jednak do sytuacji, w której jego objętość ulega zwiększeniu. Należy wówczas mówić o wysięku albo przesięku, zależnie od mechanizmu, który doprowadził do nadmiernego nagromadzenia płynu. Bez względu na przyczynę, konieczne jest wykonanie pełnej diagnostyki i rozpoczęcie leczenia stanu chorobowego, który doprowadził do wystąpienia objawu.

Woda w płucach, jeżeli gromadzi się w nadmiernych ilościach, może wskazywać na poważny stan chorobowy.

W normalnych warunkach, w jamie opłucnej znajduje się mniej niż 10 ml płynu (płyn jest wytwarzany w ilości około 0,01 ml/h/ kg masy ciała). Opłucna przypomina nieco worek, w którym umieszczone są płuca.

Składa się z dwóch warstw (ściennej i trzewnej), między którymi występuje niewielka przestrzeń. To właśnie jest jama opłucnej.

Ciśnienie, jakie panuje w jamie opłucnej, jest niższe od wartości ciśnienia atmosferycznego, co sprawia, że płuca łatwiej ulegają rozprężeniu, a w chwili wykonywania wdechu – mogą zasysać powietrze. Nieznaczna ilość płynu, która występuje w tej przestrzeni, pełni funkcję izolacyjną – nie dopuszcza, by warstwy opłucnej uległy złączeniu.

Skąd się bierze woda w płucach?

Woda w płucach, a konkretnie – jego ilość, zależy od równowagi między ciśnieniem hydrostatycznym a ciśnieniem onkotycznym. Jama opłucnej łączy się z naczyniami limfatycznymi (w których krąży chłonka) i z naczyniami krwionośnymi (w których krąży krew). Transportowane w naczyniach płyny wywierają pewną siłę nacisku na ich ściany. Określa się to jako ciśnienie hydrostatyczne.

Porowata struktura ściany naczyń sprawia, że nadmiar płynu może przedostać się do przestrzeni pozanaczyniowej, jednak w krwi i w chłonce znajdują się białka, które temu zapobiegają.

Owe białka oddziałują na ścianę naczynia z pewną siłą, którą określa się jako ciśnienie onkotyczne.

Jeżeli w naczyniach opłucnej dojdzie do wzrostu ciśnienia hydrostatycznego lub gdy spadnie ciśnienie onkotyczne, płyn zostanie wypchnięty do przestrzeni pozanaczyniowej. W takiej sytuacji należy mówić o przesięku.

Do przesięku dochodzi przy prawidłowej budowie ściany naczyń krwionośnych, jednak w niektórych sytuacjach, płyn przedostaje się poza naczynia włosowate w wyniku zwiększenia ich przepuszczalności. W takiej sytuacji mówi się o wysięku, który może mieć charakter ropny, surowiczy lub włóknikowy.

Woda w płucach, będąca efektem przesięku, najczęściej pojawia się w następstwie stanów chorobowych niezwiązanych z płucami. Choroby, które mogą doprowadzić do takiego stanu, to:

• Niewydolność serca (ostra lub przewlekła) – nacisk krwi na ścianę naczynia ulega nasileniu w wyniku spowolnienia krążenia.
• Niewydolność wątroby (będąca efektem postępującej marskości lub toksycznego uszkodzenia organu) – zaburzenie funkcji wątroby doprowadza do stanu, w którym zmniejsza się produkcja białek krwi i chłonki, co doprowadza do obniżenia ciśnienia onkotycznego.
• Zespół nerczycowy – doprowadza do utraty białka wraz z moczem.

Przyczyną wystąpienia przesięku może być też zwężenie zastawki mitralnej, schorzenia osierdzia, niedoczynność tarczycy i hipoalbuminemia. Taki stan może też być następstwem dializ otrzewnowych.

Płyn w płucach, pojawiający się jako wysięk, najczęściej ma związek ze stanami zapalnymi i z chorobami nowotworowymi.

W tym przypadku najczęstszą przyczyną są infekcje o podłożu bakteryjnym i choroby nowotworowe układu oddechowego, pierwotne i będące efektem przerzutu z innych organów.

Rzadziej zdarza się, że za wystąpienie wysięku odpowiadają infekcje o podłożu wirusowym, pierwotniakowym i grzybiczym, ropnie płuc, choroby nowotworowe sutka i opłucnej, ciało obce, stan zapalny trzustki, stan zapalny otrzewnej czy zator tętnicy płucnej.

Obecność krwi w jamie opłucnej najczęściej wskazuje na uraz płuca, który doprowadził do uszkodzenia naczyń krwionośnych. Krew jest też charakterystyczna dla chorób nowotworowych.

Jeżeli doszło do nagromadzenia chłonki (stan ten określa się jako chłonotok), może to wskazywać na zatkanie przewodu piersiowego lub jego odnóg.

Może być to rezultatem urazu, choroby nowotworowej klatki piersiowej, zakrzepicy żylnej lub gruźlicy.

Woda w płucach może być efektem wysięku lub przesięku, jednak w obu przypadkach, chorzy uskarżają się na podobne objawy. Jednym z symptomów, który wskazuje na płyn w opłucnej, jest duszność nasilająca się w pozycji leżącej.

Chory może też odczuwać ból w klatce piersiowej, promieniujący do barku lub do brzucha.

Dolegliwości bólowe pojawiają się przede wszystkim w sytuacji, gdy płyn w jamie opłucnej jest wynikiem choroby nowotworowej stanu zapalnego układu oddechowego, który objął opłucną (zapalenie opłucnej).

U niektórych osób pojawia się też nieprzyjemne uczucie ucisku w klatce piersiowej. Kaszel nie występuje jako stały objaw. Zazwyczaj jest następstwem ucisku, który nagromadzony płyn wywiera na miąższ płuca lub na oskrzela. Nasilenie objawów jest tym większe, im więcej płynu nagromadziło się w jamie opłucnej.

10 naturalnych i skutecznych sposobów na kaszel suchy i mokry

Woda w płucach może być rozpoznana już na podstawie wywiadu lekarskiego i w badaniu fizykalnym. W trakcie wykonywania badania, lekarz stwierdza ściszenie szmeru pęcherzykowego, zanik drżenia głosowego oraz osłabienie odgłosu opukowego.

W celu potwierdzenia diagnozy, wykonywane jest RTG klatki piersiowej i USG jamy opłucnej. Dokładniejszy wynik daje badanie ultrasonograficzne. W jego obrazie widoczne są mniejsze ilości płynu.

Poza tym pozwala określić właściwe miejsce wykonania nakłucia i może być powtarzane wielokrotnie.

W sytuacjach, w których potrzebna jest pogłębiona diagnostyka (np. gdy zachodzi podejrzenie wystąpienia choroby nowotworowej), wykonywana jest tomografia komputerowa.

Jeżeli w jamie opłucnej zostanie ujawniona nadmierna ilość płynu, będzie to stanowiło wskazanie do wykonania nakłucia i pobrania płynu, celem przeprowadzenia dodatkowych badań. Na podstawie ich wyniku, wdrażana jest konkretna metoda leczenia.

Nakłucie jamy opłucnej służy również ewakuacji płynu, co doprowadza do złagodzenia występujących symptomów.

Na czym polega leczenie wody w płucach?

Woda w płucach podlega przede wszystkim leczeniu przyczynowemu, w ramach którego usuwana jest choroba podstawowa. Choroby o podłożu bakteryjnym wymagają wdrożenia antybiotykoterapii, natomiast nowotworowe – leczenia onkologicznego.

Jeżeli u chorego dochodzi do nawracającego gromadzenia się płynu w opłucnej (np. w przebiegu choroby nowotworowej), stosowane jest też leczenie paliatywne – do jamy wprowadzany jest dren.

Dzięki temu możliwe jest nie tylko usuwanie płynu, ale i podanie do opłucnej środków stymulujących wytwarzanie zrostów.

Jeżeli obecność płynu w opłucnej jest związana z infekcją układu oddechowego, konieczne jest zapobieganie powstawaniu zrostów. W tym celu wdrażana jest kinezyterapia. Chory powinien leżeć na zdrowym boku, z podłożonym pod klatkę piersiową wałkiem.

Ogranicza to ryzyko wystąpienia zrostów, a jeżeli jednak dojdzie do ich powstania, nie wpłyną na ograniczenie ruchomości przepony.

Po ustąpieniu gorączki, chory zaczyna wykonywać ćwiczenia przepony, ćwiczenia oddychania żebrowego w pozycji, w której ciało ułożone jest na stronie wystąpienia schorzenia, skłony w bok (w kierunku zdrowej strony) i ćwiczenia rozciągające zrosty.

Dlaczego coraz więcej Polek choruje na raka płuca?

Zwłóknienie płuc – objawy, rokowania, leczenie, rtg

Spis treści

Włóknieniem płuc określa się chorobę, w przebiegu której dochodzi do odkładania się tkanki łącznej w płucach i wskutek tego ich bliznowacenia.

Prowadzi to do wyłączenia patologicznie zmienionej tkanki płucnej z wymiany gazowej i niedotlenienia organizmu. Szacuje się, iż częstość idiopatycznego włóknienia płuc (IPF) wynosi 11-20 na 100 tys. mężczyzn oraz 7-13 na 100 tys. kobiet.

Większość chorych to osoby, które przekroczyły 60. rok życia. Niestety częstość, z jaką IPF występuje w Polsce, nie jest znana.

Włóknienie płuc – przyczyny

Włóknienie płuc może być konsekwencją szeregu chorób płuc. Należą do nich choroby powodujące przewlekły stan zapalny, jak:

oraz jako skutek uboczny prowadzone terapii, np. w przypadku ekspozycji na promieniowanie jonizujące (radioterapia guzów klatki piersiowej) lub niektóre leki (bleomycyna, busulfan, nitrofurantoina, amiodaron).

W części przypadków, przyczyna powstawania choroby jest nieznana, mówimy wtedy o idiopatycznym włóknieniu płuc (IPF od angielskiej nazwy choroby – idiopathic pulmonary fibrosis).

Rozpoznanie to stawia się głównie poprzez wykluczenie innych przyczyn włóknienia.

Przypuszczalnie, IPF spowodowana jest mikrouszkodzeniami tkanki nabłonkowej pęcherzyków płucnych, wskutek których dochodzi do nieprawidłowej naprawy uszkodzenia i tworzenia się tkanki łącznej w płucach.

Włóknienie płuc – objawy

Objawami włóknienia płuc są:

• duszność,
• suchy kaszel,
• utrata masy ciała,
• zmniejszona tolerancja wysiłku fizycznego,
• ogólne osłabienie organizmu.

W zaawansowanych stadiach choroby uwidaczniać się mogą objawy serca płucnego. Towarzyszące objawy mogą zależeć od podstawowej choroby, która wywołała włóknienie.

Reklama

Idiopatyczne włóknienie płuc – objawy

W przypadku idiopatycznego włóknienia płuc zwykle pierwszym objawem jest suchy kaszel. W miarę postępowania choroby dołącza duszność. Początkowo duszność ma charakter wysiłkowy (wstępuje podczas wysiłku fizycznego). Z czasem tolerancja wysiłku staje się coraz mniejsza.

W bardzo zaawansowanych stadia choroby duszność może bardzo ograniczać codzienną aktywność życiową i występować nawet w spoczynku. Oddech może stać się płytki, przyspieszony. U nawet do 50% chorych może rozwinąć się objaw palców pałeczkowatych – pogrubienie końców dalszych części palców, wskutek niedotlenienia obwodowych części ciała.

Włóknienie płuc – diagnostyka

W przypadku wystąpienia objawów opisanych powyżej należy udać się po poradę lekarską. Zwłaszcza ludzie w podeszłym wieku, u których występują opisane poniżej czynniki ryzyka, nie powinni ignorować objawów.

Zdarza się bowiem, iż nie zgłaszają się oni do lekarza, „obwiniając” za swój stan zmiany w organizmie niejako naturalnie zachodzące wraz ze starzeniem się – m.in.

z tego względu większość chorych zgłasza się do lekarza po roku do 2 lat od wystąpienia pierwszych objawów.

Lekarz rodzinny w zakładzie podstawowej opieki zdrowotnej (POZ) po wstępnym zebraniu wywiadu i zbadaniu chorego zleci badania dodatkowe, które będzie można wykonać w trybie ambulatoryjnym lub zdecyduje o przyjęciu do szpitala na oddział pulmonologiczny (chorób układu oddechowego).

Ważne jest, aby podczas zbierania wywiadu poinformować lekarza:

• od jak dawna występują duszności,
• czy występują podczas wysiłku czy także w spoczynku,
• czy nasilają się podczas wykonywania specyficznych czynności,
• czy pacjent odczuwa jednocześnie ból w klatce piersiowej,
• czy leczy się już z powodów chorób układu oddechowego lub sercowo-naczyniowego.

Jeśli chory był narażony na czynniki ryzyka opisane poniżej, trzeba poinformować o tym lekarza. Dobrze zebrany wywiad może naprowadzić na właściwą diagnostyczną ścieżkę, oszczędzić czas oraz zapobiec niedogodnościom związanym z wykonywaniem niepotrzebnych badań.

Włóknienie płuc – jak do niego dochodzi?

Przez długi czas patogenezę włóknienia płuc wiązano z istnieniem przewlekłego stanu zapalnego w miąższu płuc. Hipoteza zakłada, iż pewien nieznany czynniki lub czynniki doprowadza do rozwinięcia się stanu zapalnego, co w konsekwencji prowadzi do odkładania się kolagenu (białka tkanki łącznej) w miąższu płuca i następowego włóknienia.

Odkładanie się tkanki łącznej w płucach powoduje coraz to większe upośledzenie prawidłowej czynności płuc. Nowo wysuwane hipotezy mówią nie tyle o stanie zapalnym jako głównym czynniku sprawczym bliznowacenia, a raczej o zaburzeniach gojenia się tkanki płucnej.

Przypuszcza się, iż za włóknienie odpowiadają ogniska fibroblastów (komórek produkujących składniki tkanki łącznej), w których następuje szybka replikacja komórek. Ogniska takie miały by powstawać jako odpowiedz na uszkodzenie komórek tkanki nabłonkowej pęcherzyków płucnych.

Jaki czynnik mógłby je wywołać – nie wiadomo.

Wskutek nawracających uszkodzeń płuc powstają ogniska regeneracji, które jednak nie działają prawidłowo i nie odbudowują tkanki do stanu sprzed urazu. Powstają miejsca, w których gromadzi się tkanka łączna – obszary zwłóknienia płuc. Różnoczasowość zmian tłumaczy się powstawaniem coraz to nowych urazów i procesów włóknienia.

W przypadku sarkoidozy podejrzewa się, iż niezidentyfikowany do tej pory antygen powoduje reakcje układu odpornościowego, powodująca nieprawidłowe odkładanie się tkanki łącznej w płucach i ich włóknienie.

Włóknienie płuc – czynniki ryzyka

Czynnikami ryzyka jest ekspozycja na pyły:

• węglowy,
• azbestowy,
• krzemionkę,
• pyły organiczne (bawełniany, korkowy).

• Współistniejące choroby zwiększają ryzyko, takie jak:
• Z kręgu chorób śródmiąższowych płuc ryzyko zwiększa zachorowanie na sarkoidozę i alergiczne zapalenie pęcherzyków płucnych.
• Trudno określić czynniki ryzyka IPF. Przypuszcza się, iż może to być:

• refluks żołądkowo-przełykowy,
• palenie tytoniu,
• ekspozycja na pył metali i pył drzewny.

Włóknienie płuc – co zwiększa ryzyko zachorowania?

Ryzyko na zachorowanie wzrasta, gdy pacjent zostaje poddany radioterapii klatki piersiowej jako części leczenia przeciwnowotworowego. Niektóre leki również predysponują do włóknienia, są to leki cytotoksyczne stosowane w terapii nowotworów, np.:

• bleomycyna (leczenie ziarnicy złośliwej, nieziarniczych chłoniaków, nowotworów głowy i szyi oraz raka jądra, prącia i sromu),
• busulfan (terapia przewlekłej białaczki szpikowej),
• antybiotyk nitrofurantoina (terapia zakażeń dróg moczowych),
• amiodaron (lek stosowany w zaburzeniach rytmu serca).

Ryzyko włóknienia płuc w przypadku stosowania cytostatyków przeciwnowotworowych zależy od łącznej dawki leku przyjętej w kolejnych cyklach chemioterapii, stosowanie radioterapii (uprzednio lub równolegle z chemioterapią), współistniejących chorób przewlekłych płuc oraz wieku powyżej 70 lat. Gdy włóknienie się rozpocznie, odstawienie leku najczęściej nie powoduje remisji zmian.

Włóknienie płuc – badania

W diagnostyce włóknienia płuc stosuje się badania radiologiczne klatki piersiowej, badania czynnościowe układu oddechowego, badania histopatologiczne wycinka płuca pobranego podczas wykonywania wziernikowania dróg oddechowych (bronchoskopii) lub biopsji płuca. Z badań laboratoryjnych wykonuje się badanie gazometrii krwi tętniczej.

W mało zaawansowanych stadiach choroby zdjęcie radiologiczne klatki piersiowej może nie uwidocznić odchyleń od normy.

Gdy choroba jest bardziej zaawansowana można zauważyć zmniejszenie pól płucnych oraz wysokie ustawienie obu kopuł przepony (płaskiego mięśnia oddzielającego jamę klatki piersiowej od jamy brzucha).

W badaniu tomografii komputerowej o wysokiej rozdzielczości (TKWR, czasami spotykany jest skrót HRCT od anglojęzycznej nazwy badania) widoczny jest tzw. obraz plastra miodu, zaburzenia architektury płuc, linijne i siateczkowate zacienienia przy podstawach płuc.

Badanie czynnościowe układu oddechowego (spirometria) uwidacznia cechy restrykcji. Znaczy to, iż objętość płuc uczestnicząca w procesie wymiany gazowej jest mniejsza niż być powinna. Badanie może wykazać także obniżenie zdolności dyfuzyjnej gazów w pęcherzykach płucnych.

Badanie gazometrii jest badaniem, w którym określa się prężność gazów w krwi tętniczej. U chorego na zwłóknienie płuc wynikiem badania gazometrycznego będzie hipoksemia, czyli obniżenie ciśnienia parcjalnego (cząstkowego) tlenu we krwi, początkowo po wysiłku, w miarę postępowania choroby również w spoczynku.

Test 6-minutowego marszu jest najczulszym wskaźnikiem zaawansowania włóknienia.

Wykonanie testu jest stosunkowo proste: wyznacza się 30-metrowy odcinek na którym poleca się maszerować pacjentowi w obie strony przez 6 minut (często jest to korytarz szpitalny, stąd czasami mówi się też o teście „korytarzowym”).

Przed i po wykonaniu testu prosi się chorego o wypełnienie kwestionariusza subiektywnego nasilenia duszności i stopnia zmęczenia (kwestionariusz Borga), monitoruje się wysycenie tlenem krwi w trakcie testu i po jego zakończeniu. Test 6-minutowy można wykorzystywać także do oceny skutków leczenia.

Rozpoznanie potwierdza badanie histopatologiczne wycinka płuca pobranego drogą biopsji. Pewne rozpoznanie IPF możliwe jest jedynie po wykonaniu badania histopatologicznego.

Jednakże w przypadku pacjentów, u których biopsja płuca i pobranie materiału do wyżej wymienionego badania nie jest możliwa, dopuszcza się postawienie rozpoznania na podstawie objaw klinicznych, tzw. kryteriów większych i mniejszych.

Do kryteriów większych zalicza się: wykluczenie innych przyczyn chorób śródmiąższowych płuc, restrykcja w badaniach czynnościowych układu oddechowego i zmniejszenie dyfuzji tlenkoweglewej (DLCO), zmiany w TKWR określane jako zacienienia siateczkowate, wynik biopsji przezoskrzelowej lub popłuczyn oskrzelowo – pęcherzykowych (BAL) wykluczających inne rozpoznanie.

Kryteria małe obejmują: wiek powyżej 50 lat, skryty początek duszności wysiłkowej, której nie tłumaczą inne przyczyny, czas trwania objawów przez przynajmniej 3 miesiące, w badaniu osłuchowym klatki piersiowej obecność trzeszczeń u podstawy obu płuc. Aby postawić rozpoznanie IPF konieczne jest spełnienie czterech kryteriów dużych i trzech małych.

Idiopatyczne włóknienie płuc – leczenie

Idiopatyczne włóknienie płuc jest w zasadzie choroba nieuleczalną. Jak dotąd nie udowodniono, aby powzięte sposoby leczenia zmieniał przebieg choroby.

Jednakże u chorych cierpiących na IPF stosuje się leczenie lekami hamującymi rozwój stanu zapalnego: prednizonem lub innym lekiem z grupy glikokortykosteroidów. Równolegle podaje się cyklofosfamid lub azatioprynę. Rokowanie u chorych na IPF jest zazwyczaj złe.

Choroba stopniowo postępuje, doprowadzając do coraz większego włóknienia i zajmowania większego obszaru płuc. Chorzy na IPF przezywają średnio 3-5 lat od chwili postawienia rozpoznania.

Gdy konieczne, prowadzi się również leczenie łagodzące objawy. Chorzy z zaawansowaną dusznością mogą wymagać okresowego lub stałego podawania tlenu.

Włóknienie płuc – leczenie tlenem

Leczenie tlenem konieczne może być w warunkach pozaszpitalnych. Używa się do tego specjalnych urządzeń zwanych koncentratorami tlenowymi, tlenu sprzężonego w butlach oraz tlenu ciekłego w specjalnych pojemnikach.

Koncentrator tlenu jest urządzeniem, które za pomocą zestawu filtrów zagęszcza tlen pobierany z otaczającego powietrza i dostarcza go choremu. Koncentratory są zasilane energią z sieci elektrycznej.

Dostępne są również koncentratory mniejszych rozmiarów, zasilane energią z baterii.

Stosując tlen, należy bezwzględnie przestrzegać zasad bezpieczeństwa:

• nie wolno używać otwartego ognia w pobliżu źródła tlenu,
• poddawać urządzenia okresowym kontrolom i serwisowaniu.

W przypadku koncentratorów tlenu istotna jest okresowa kontrola stężenia tlenu wytwarzanego przez urządzenie i czyszczenie jego filtrów.

Czytaj też:

RTG płuc – jak interpretować wyniki?

• Wybrane pojęcia używane w opisie RTG
• Obraz RTG wybranych chorób płuc

RTG (zdjęcie rentgenowskie, zdjęcie przeglądowe) klatki piersiowej jest jednym z najważniejszych badań obrazowych w pulmonologii i kardiologii. Pozwala na ocenę struktur znajdujących się w klatce piersiowej, takich jak płuca, oskrzela, serce czy żebra.

Głównymi wskazaniami do wykonania RTG klatki piersiowej są:

1. diagnostyka zapalenia płuc,

2. diagnostyka zmian nowotworowych,

3. diagnostyka chorób śródmiąższowych,

4. podejrzenie odmy opłucnowej lub niedodmy,

5. ocena przed zabiegami chirurgicznymi.

Zapewne nieraz zastanawiałeś się co oznaczają skomplikowane zwroty w opisie badania RTG oraz jakie mają znaczenie dla ciebie i twojego zdrowia. Poniżej przedstawiono najważniejsze i najczęściej spotykane.

Co oznacza: pojedynczy guzek płuca, osiągający średnicę maksymalnie 3 cm.

Interpretacja: najczęściej oznacza nowotwór (łagodny lub złośliwy), ropień lub chorobę ziarniniakową (np. sarkoidozę).

1. Cienie plamiste w RTG płuc

• Co oznaczają i jak je interpretować: dzielą się na drobnoplamiste (obraz prosówki gruźliczej, pylicy płuc lub rozsiewu nowotworowego), średnioplamiste (mogą oznaczać odoskrzelowe zapalenie płuc lub gruźlicę lub przerzuty nowotworowe) oraz gruboplamiste (obraz gruźlicy lub choroby nowotworowej).
• Co oznacza: duża zmiana (powyżej 4 cm), dowolnego kształtu.
• Interpretacja: jego obecność sugeruje występowanie nowotworu płuca, ropnia lub otorbionego płynu.
• Przeczytaj więcej o ropniu płuca i jego diagnostyce

1. Cienie pierścieniowate (inaczej obrączkowate) w RTG płuc

Interpretacja: wskazują na torbiele płuc, pęcherze rozedmowe, opróżnione ropnie bądź gruźlicę włóknisto-jamistą.

1. Cienie pasmowate w RTG płuc

1. Interpretacja: są charakterystyczne dla zrostów opłucnej i śródmiąższowego obrzęku płuc.
2. Co oznaczają: są to pogrubiałe przegrody płuca z powodu obecności nieprawidłowych komórek lub płynu.
3. Interpretacja: najczęściej można jest zaobserwować w przewlekłym obrzęku płuc czy włóknieniu śródmiąższowym.

1. Lite zacienienia w RTG płuc

Co oznaczają: wskazują na zagęszczenie miąższu płucnego wynikające m.in. ze stanu zapalnego lub włóknienia oraz na obecność płynu w jamie opłucnej.

Interpretacja: najczęściej lite zacienienia wskazują na niedodmę, płatowe zapalenie płuc oraz płyn w jamie opłucnej.

Dowiedz się, co wpływa na pojawienie się płynu w jamie opłucnej

1. Nadmierna przejrzystość pól płucnych w RTG płuc

Interpretacja: w przypadku zmian obustronnych do przyczyn najczęściej zalicza się rozedmę płuc, napad astmy oskrzelowej, zatorowość płucną oraz nadciśnienie płucne. W przypadku zmian dotyczących tylko jednego płuca należy wziąć pod uwagę odmę opłucnową, ciało obce oraz pęcherze rozedmowe.

1. Niedodma (okrągła lub płytkowa) w RTG płuc

Co oznacza: jest wynikiem zmniejszonej objętości płuca wraz z jego ograniczonym upowietrznieniem.

Interpretacja: wyróżnia się niedodmę z ucisku (w wyniku obecności płynu lub powietrza w opłucnej) oraz niedodmę wynikającą z wtórnej resorpcji powietrza z pęcherzyków płucnych. Objawia się jako lite zacienienie w RTG.

1. Objaw plastra miodu w RTG płuc

Co oznacza: obecność drobnych, grubościennych torbieli.

Interpretacja: Występuje w takich jednostkach chorobowych jak: zaawansowane włóknienie śródmiąższowe lub rozstrzenie oskrzeli.

1. Pęcherz rozedmowy w RTG płuc

• Co oznacza: jest okrągłą przestrzenią powietrzną w płucu o średnicy powyżej 1 cm.
• Interpretacja: wskazuje na rozedmę płuc.
• Sprawdź, czym jest rozedma płuc

1. Rozmieszczenie obwodowe w RTG płuc

Co oznacza: położenie zmiany w odległości do 2 cm od opłucnej.

Co oznacza: wskazuje na obecność dobrze odgraniczonego zbiornika (zawierającego powietrze lub płyn).

1. Wnęki naczyniowe w RTG płuc

Co oznaczają: sugerują powiększenie naczyń płucnych.

Interpretacja: mogą wskazywać na przewlekłe choroby płuc lub oskrzeli (np. przewlekła obturacyjna choroba płuc – POChP) lub na nadciśnienie tętnicze. Należy pamiętać, że wnęki naczyniowe również mogą występować u zdrowych osób.

1. Zacienienie linijne nieprzegrodowe w RTG płuc

Co oznacza: wynika na ogół z lokalnego włóknienia, przebiega niezależnie od struktur anatomicznych płuca.

Interpretacja: może wskazywać na włóknienie po zapaleniu lub zawale płuca.

1. Zacienienie typu matowej szyby (typu mlecznego szkła) w RTG płuc

Co oznacza: wynika ze zmniejszonej powietrzności pęcherzyków płucnych, jednakże z widocznym rysunkiem naczyniowym.

Interpretacja: do głównych przyczyn matowej szyby można zaliczyć: niewielkie pogrubienie śródmiąższu płuc, niecałkowite wypełnienie płynem pęcherzyków płucnych, zmniejszenie upowietrznienia pęcherzyków płucnych. Zacienienie typu mlecznego szkła może wskazywać na zapalenie płuc, krwawienie do pęcherzyków płucnych lub zatorowość płucną.

Więcej o zatorowości płucnej

1. Zmiany śródmiąższowe w RTG płuc

Co oznaczają: są to zmiany wynikające z nieprawidłowości w obrębie miąższu płucnego.

Interpretacja: zmiany śródmiąższowe często wskazują na sarkoidozę, idiopatyczne włóknienie płuc, choroby tkanki łącznej, pylice.

Poniżej zostaną przedstawione wybrane choroby płuc wraz z ich obrazem RTG. Należy mieć na uwadze, że rozpoznanie konkretnej choroby stawia się po zestawieniu wyników badań (w tym badań obrazowych jak RTG) ze stanem klinicznym pacjenta. Sam wynik badania nie upoważnia do postawienia pełnej diagnozy.

Obraz w RTG: lite zacienienia w obrębie płata płuca. W zależności od rozległości procesu chorobowego, może obejmować całe płuco, płat lub segment (segmentowe zapalenie płuc).

Przeczytaj więcej o płatowym zapaleniu płuc

1. Odoskrzelowe zapalenie płuc

1. Obraz w RTG: plamiste cienie mające tendencje do zlewania się.
2. Sprawdź pierwsze objawy odoskrzelowego zapalenia płuc
3. Obraz w RTG: obraz mlecznej szyby, plamiste cienie.
4. Jak dochodzi do wirusowego zapalenia płuc?

1. Wysiękowe zapalenie opłucnej

• Obraz w RTG: lite zacienienia w obrębie jamy opłucnej sugerujące obecność płynu.
• Czym jest zapalenie opłucnej?
• Obraz w RTG: cienie pasmowate wskazujące na pogrubienie oskrzeli, obraz plastra miodu, plamiste zacienienia.
• Wrodzone i nabyte przyczyny rozstrzenia oskrzeli
• Obraz w RTG: cień okrągły, lite zacienienia, zmiany rozedmowe.
• przeczytaj więcej o raku płuc

Obraz w RTG: wzmożony rysunek okołooskrzelowy, cienie guzowate, zmiany rozedmowe, obraz plastra miodu w przypadku pylicy azbestowej.

Dowiedz się, jak wygląda diagnozowanie i leczenie pylicy płuc

Tajemnicze schorzenie płuc zabiło w Stanach Zjednoczonych już sześć osób

Artykuł ma jedynie cele poglądowe. Prawidłowa interpretacja wyniku badania jak i ostateczne postawienie diagnozy leży w gestii lekarza. Jeśli wynik badania jest dla Ciebie niezrozumiały bądź niepokojący to skontaktuj się z lekarzem, który zlecił badanie.

Czy moje objawy mogą sugerować gruźlicę?

Bardzo proszę o poradę. W październiku 2013 r. byłam u pulmonologa, gdyż miałam długotrwały kaszel z dużą ilością plwociny. Również byłam osłabiona. Wykonano mi spirometrię, której wynik był bardzo dobry (tak stwierdził lekarz). Lekarz skierował mnie na TK klatki piersiowej.

Opis: dyskretne pasemkowate zwłóknienia przyopłucnowe w szczytach obu płuc, zrost opłucnowo-przeponowy po stronie prawej. Pani doktor po obejrzeniu opisu stwierdziła, że wszystko jest dobrze. Przez cały rok czułam się świetnie, aż do teraz. Mam 49 lat i palę około 10 papierosów dziennie od około 20 lat.

Od około 2 miesięcy mam znów kaszel z zazwyczaj przeźroczystą plwociną , który się bardzo nasilił od pół miesiąca. Bolą mnie plecy, w śródpiersiu i ciągle głowa.

Proszę mi napisać, czy ja przeszłam gruźlicę (chodzi o te delikatne zwłóknienia), czy też mogła to być inna choroba, która je pozostawia i czy teraz mogę mieć gruźlicę ? pocę się tylko w dzień, nie chudnę, nie mam gorączki i mam apetyt. Choruję na niedoczynność tarczycy, przechodzę menopauzę i mam przepuklinę rozworowo-przełykową. Proszę o radę i odpowiedź na nurtujące mnie pytania.

Odpowiedział

• dr med. Ernest KucharKlinika Pediatrii i Chorób Zakaźnych
• Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu

Opisywane przez Panią zmiany w płucach mogą być z dużym prawdopodobieństwem pozostałością przebytej w przeszłości gruźlicy płuc. Mogą także być następstwem przebytego dawniej zapalenia opłucnej, ropniaka opłucnej, wysiękowego zapalenia płuc lub odmy opłucnowej. Zrosty opłucnowe są zmianami trwałymi i pozostaną już na stałe.

Osoba chora na czynną gruźlicę ma przez wiele miesięcy objawy kliniczne, takie jak: gorączka/stany podgorączkowe, przewlekły kaszel (trwający >3 tyg.), odkrztuszanie, złe samopoczucie, utrata masy ciała, nocne poty, dreszcze i osłabienie.

Pani ma tylko niektóre z wymienionych objawów: kaszel i złe samopoczucie. Ponadto bóle pleców i głowy. Cierpi Pani jednocześnie na inne schorzenia: zaburzenia hormonalne i przepuklinę rozworu przełykowego, które mogą tłumaczyć wspomniane dolegliwości.

Pali Pani papierosy, co może być przyczyną przewlekłego kaszlu i sprzyja przewlekłemu zapaleniu oskrzeli.

Jeżeli po wyzdrowieniu z zapalenia oskrzeli będzie się Pani czuła dobrze i Pani dolegliwości ustąpią, to nie ma się co niepokoić gruźlicą. Jeżeli natomiast niektóre z wymienionych objawów będą się utrzymywać, to wskazana będzie konsultacja lekarza pulmonologa i endokrynologa.

Zachęcam Panią gorąco do ograniczenia lub lepiej rzucenia palenia tytoniu. Płuca odczują ulgę.

W razie wątpliwości lepiej już teraz skorzystać z porady lekarza rodzinnego, ewentualnie specjalistów niż zamartwiać się, tracąc cenny czas – zaburzenia hormonalne można złagodzić, a gruźlica jest uleczalna.