Agresja

Znasz może osobę, która przy każdym spotkaniu „wysysa” trochę Twojej energii? Czy to bierna agresja?

Choć na pozór może być miła i uśmiechnięta, to czujesz, że jej intencje nie są dobre?
Pod pozorem dbania o Twoje dobro, szkodzi Twojemu samopoczuciu.
Popularnie nazywa się takie osoby „wampirami energetycznymi”, natomiast w psychologii używa się terminu: zachowanie pasywno-agresywne (inaczej: bierna agresja).

Czym jest agresja?

Z pewnością bez problemu podasz mnóstwo przykładów zachowań agresywnych – bójki, przepychanki, groźby, czy wyzwiska.

Ale agresja może być też bardziej subtelna. Czasem sama cisza może być przejawem agresji.

Zwróć uwagę na kilka bardzo ważnych elementów powyższej definicji:

Agresja jest działaniem intencjonalnym, ukierunkowanym na zranienie lub sprawienie bólu.

agresja jest działaniem, zachowaniem – to ważne, bo bardzo często potocznie agresję traktuje się jak emocję lub cechę osobowości
jest intencjonalna – czyli zachowanie agresywne jest świadome i zamierzone, dlatego za agresję nie uznamy tego, że ktoś niechcący wpadł na kogoś innego (np. dlatego, że miał ograniczoną widoczność), nawet jeśli wywołał konkretne szkody
wymienione w definicji zranienie i ból mogą mieć zarówno charakter fizyczny, jak i psychiczny

Więcej o objawach nerwicy

W analizie biernej agresji powinno się zawsze pamiętać o kontekście sytuacyjnym.
Bierna agresja jest trudna do jednoznacznego zidentyfikowania, głównie dlatego, że decydują o niej intencje nadawcy, które często pozostają dla nas tajemnicą.
Zawsze należy więc zwrócić uwagę na kontekst i dotychczasową relację – te same słowa i zachowania u jednej osoby mogą być klasycznym przykładem zachowania pasywno-agresywnego, a u innych osób być normalnym zachowaniem lub nawet wyrazem autentycznej troski.

Styl pasywno-agresywny, czyli ukryte intencje

Główną cechą biernej agresji jest to, że jest wyrażana nie wprost (dlatego właśnie jest bierna).

Zazwyczaj kryje się za pozornie dobrymi intencjami – chęcią pomocy, czy wyrażenia zainteresowania. Inną częstą „maską” agresji biernej jest obojętność.

Bierna agresja – jak ją rozpoznać?

Najłatwiej zrozumieć przejawy i rozpoznać bierną agresję na podstawie przykładów. Poniżej znajdziesz przykłady zachowań, które są pasywno-agresywne.

Zastanów się, czy spotkałeś się z podobnymi zachowaniami w Twoich relacjach.

1.Obrażanie się i „ciche dni”

Polega na całkowitym ignorowaniu drugiej osoby, odmawianiu odpowiedzi na jakiekolwiek pytania, a czasem nawet udawaniu, że się danej osoby nie widzi.
Oczywiście w codziennym życiu możesz mieć styczność z bardziej subtelnymi objawami.
Przykład:
Na pozór przypadkowe nierozpoznanie Cię na ulicy, czy ignorowanie Twoich wypowiedzi podczas grupowej rozmowy.

2.Komplementy z drugim dnem

Bez trudu poznajemy, kiedy jesteśmy jawnie obrażani. Jednak subtelne obelgi mogą być trudniejsze do rozpoznania.

Znajoma osoba może udawać, że mówi Ci komplement, ale kiedy się nad tym zastanowić, zdajesz sobie sprawę, że to naprawdę zniewaga w przebraniu.
Przykład:
Gdyby ktoś nazwał Cię „grubym”, byłaby to jawna i agresywna obelga.
Pasywno-agresywne „przebranie” tego komunikatu mogłoby polegać na pozornym udzieleniu komplementu – „Świetnie wyglądasz w tej sukience, tuszuje twój brzuszek” albo porady „Powinieneś częściej nosić paski, optycznie by cię wyszczupliły”.

3.Wywoływanie poczucia winy

Kolejnym z przykładów biernej agresji jest wtrącanie subtelnych uwag, które wpędzają drugą stronę w poczucie winy, a co za tym idzie, często wywołują pewną presję do działania.
Przykład:
Załóżmy, że chwalisz się, że wybierasz się na imprezę w weekend.
Ktoś odpowiadający w sposób pasywno-agresywny może powiedzieć na przykład „Chciałbym móc sobie tak ciągle chodzić na imprezy, ale wydaję całą swoją pensję na życie i edukację”.
Ton wypowiedzi może sugerować na przykład, że Ty, skoro chodzisz na imprezy, wydajesz pieniądze lekkomyślnie.

4.Celowe zwlekanie i niski poziom pracy

Sposobem na wyjście z niewygodnej sytuacji, dla osoby przejawiającej bierną agresję, jest wycofanie się z obowiązku w ostatniej chwili lub wykonywanie czegoś tak źle, by ktoś przejął ten obowiązek.
Zatem w takim przypadku, zamiast asertywnej komunikacji na temat swojej niechęci do danego przedsięwzięcia lub po prostu wywiązania się z obowiązków, osoba zachowuje się agresywnie, bo świadomie działa na szkodę innych zaangażowanych w projekt osób.
Przykład:

Prosisz kogoś o pomoc w opiece nad dzieckiem. W oparciu o jej zgodę, układasz swoje plany: bilety, rezerwacje, spotkanie ze znajomymi.

W ostatniej chwili osoba, która miała zająć się dzieckiem odwołuje swoją pomoc, a Ty musisz zrezygnować ze swoich planów lub zobowiązań.

5.Cichy sabotaż

Ten typ działania, choć wciąż subtelny, jest już bardziej perfidnym działaniem agresywnym.
Polega na celowym sabotowaniu czyichś działań, przy jednoczesnym unikaniu konfrontacji.
Przykład:
Niepoinformowanie kogoś celowo o przeniesieniu terminu spotkania, przez co ta osoba się na nim nie zjawi.

6.Wykluczanie pojedynczych osób

W sytuacji, gdy osoba pasywno-agresywna nie lubi danej osoby, zamiast rozwiązać bezpośrednio ten problem w cztery oczy, robi wszystko, by wykluczyć tą osobę z danej społeczności.
Przykład:
Zaproszenie wszystkich współpracowników na grilla, poza tą jedną osobą.

Co jeszcze może robić osoba pasywno-agresywna?

Obgadywać innych ludzi za ich plecami
Nadużywać sarkazmu i ironii (często wymawiając się poczuciem humoru)
Gniewać się na innych nie wyjaśniając powodów
Udawać ofiarę, gdy przykra sytuacja jest winą tej osoby

Radzenie sobie z bierną agresją

Zachowania agresywne, nawet (a może zwłaszcza), jeśli jest to agresja bierna, są szkodliwe i nie powinny być ignorowane.

Nie powinieneś nikomu dawać przyzwolenia na notoryczne wpędzanie Cię w negatywne emocje.

Reagowanie na agresję w klasycznym rozumieniu, jest o tyle prostsze, że czyny agresywne są ogólnie potępiane. Jeśli ktoś Cię uderzy lub znieważy słownie – masz pełne prawo zareagować, a nawet zgłosić taką osobę do odpowiednich władz.

Co jednak zrobić, gdy życie utrudnia Ci subtelna i wyrafinowana agresja bierna?

Jeśli w powyższych opisach zachowania pasywno-agresywnego odnalazłeś cechy zachowanie znanej Ci osoby, wypróbuj poniższe sposoby, aby poprawić jakość swojego życia.

ZASADA 1: Nie daj się sprowokować

Istnieje cienka granica między asertywną reakcją na kogoś, kto jest biernie agresywny, a zwrotną reakcją agresywną.

Postaraj się odpowiadać w sposób niewzbudzający większych emocji. Unikaj zadawania pytań typu „Dlaczego to powiedziałeś?” i „Co tak naprawdę miałeś na myśli?”.

Przykład:

Jeśli znajomy mówi „wielkie dzięki”, ale nie wydaje się zadowolony, a w jego głosie wyczuwasz sarkazm – odpowiedz na treść wypowiedzi, a nie jej podtekst.

Zamiast odruchowego pytania „O co Ci znowu chodzi?” po prostu odpowiedz „nie ma za co”.

Osoba pasywno-agresywna będzie zmuszona albo do odpuszczenia, albo do wyjaśnienia wprost swojego niezadowolenia.

ZASADA 2: Bądź asertywny

Osoba pasywno-agresywna za wszelką cenę unika konfrontacji, więc nie ma sensu robić „podchodów”.

Zamiast tego, rozwiąż ten problem prosto i asertywnie. Skup się na swoich odczuciach, nie oceniaj i spokojnie wyraź swoje zdanie wprost.

Tak naprawdę, asertywność jest najlepszą techniką komunikacji, a zwłaszcza jeśli naszym rozmówcą jest osoba biernie agresywna.

Każdy inny sposób komunikacji może w efekcie przynieść poważny konflikt lub poczucie winy i zranione uczucia.

ZASADA 3.: Zastanów się nad rolą tej osoby w Twoim życiu

Nie ma co się oszukiwać – czasem nie mamy wpływu na to, że ktoś jest w naszym otoczeniu, w końcu zazwyczaj współpracownicy, szef, znajomi z roku, a przede wszystkim rodzina, są nam w pewien sposób odgórnie przypisani.
Jednak jest także wiele sytuacji, w których sami dokonujemy wyboru, czy chcemy utrzymywać kontakt z daną osobą, czy nie.
Jeżeli czujesz się wyczerpany po każdym spotkaniu z kimś – być może po prostu nie warto marnować więcej energii i należy zakończyć lub przynajmniej ograniczyć do minimum Wasze kontakty.

Kiedy to Ty przejawiasz bierną agresję…

A co, jeśli dostrzegłeś przejawy biernej agresji… u siebie? Przyznanie tego to już ogromny krok.

Spróbuj poniższych sposobów:

1. Rozpoznaj swoje zachowanie

Najlepszym sposobem na powstrzymanie pasywno-agresywnego zachowania w zarodku jest uświadomienie sobie, kiedy reagujesz w ten sposób.

Czasem wynika to z niezrozumienia, co tak naprawdę czujesz. Czasem z lęku, obawy przed odsłonięciem się.

Pracuj nad swoją samoświadomością – zacznij zwracać uwagę na to, jakie emocje wywołują w Tobie różne sytuacje i jak wtedy reagujesz.

Więcej o stanach lękowych

2. Daj sobie czas

Rozpoznanie własnych zachowań i ich zrozumienie to dobry pierwszy krok w kierunku zmiany, ale zmiana wzorców i reakcji może zająć trochę czasu. Najważniejsza jest systematyczna praca nad sobą.

3. Bądź asertywny

Jasno wyrażaj swoje opinie, nie przerzucając przy tym odpowiedzialności na inne osoby.

Jeśli jakaś sytuacja Cię zdenerwowała – odczekaj z reakcją (jeśli masz taką możliwość), ochłoń i zastanów się nad swoimi opcjami, a dopiero później działaj.

4. Bądź otwarty na konfrontację

Chociaż otwarte wyrażanie swoich potrzeb może czasem prowadzić do potencjalnej konfrontacji, niekoniecznie jest to zła rzecz i nie należy się jej bać.
Pamiętaj, że konfrontacja może być bezpośrednia, a równocześnie pełna szacunku.
Zrozumienie swoich emocji i nauka właściwego wyrażania potrzeb jest ważnym krokiem w kierunku zakończenia zachowań pasywno-agresywnych.
Konflikt jest nieuniknioną częścią życia, ale umiejętność skutecznego komunikowania swoich potrzeb, może skutkować owocnymi efektami konfliktu.

5. Rozważ zgłoszenie się do specjalisty

Jeśli nie potrafisz samodzielnie dotrzeć do źródeł Twojego agresywnego zachowania lub po prostu chciałbyś skorzystać z pomocy – nie bój się zgłosić do specjalisty.
Psychoterapeuta pomoże Ci potwierdzić, czy zachowujesz się w sposób pasywno-agresywny, a także wskaże odpowiednie metody trenowania asertywności.
Być może u podstaw Twojego zachowania leży problem, który wspólnie będziecie w stanie rozwiązać.

Jak możesz sobie pomóc

Podsumowanie

Zachowanie pasywno-agresywne może być trudne do rozpoznania, jednak eksperci zgadzają się, co do głównych objawów, które obejmują:

odmowę otwartego i bezpośredniego omawiania obaw
unikanie odpowiedzialności
i celową nieefektywność

Zachowania tego typu nie powinny być ignorowane.
Najlepszą metodą na radzenie sobie z agresją bierną (zarówno u innych, jak i u siebie) jest asertywność.
Nauka jasnego i otwartego komunikowania się oraz zrozumienie własnych emocji i potrzeb to najlepsza ochrona przed agresją w każdej postaci.
Źródła:

Pavlović M., What is passive aggression behaviour, 2015Hopwood C, Wright A., A Comparison of Passive-Aggressive and Negativistic Personality Disorders. Journal of personality assessment, volume 94. 296-303, 2012
American Psychiatric Association, Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, 4th ed. Washington, DC: American Psychiatric Association; 1994
Cierpiałkowska L., Soroko E., Zaburzenia osobowości, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań, 2017
Aronson E., Człowiek istota społeczna, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk, 2004

Skąd bierze się agresja i jak z nią walczyć?

Fotografia: Shutterstock

Agresja występuje zarówno u dzieci, jak i u osób dorosłych. Może mieć bardzo zróżnicowane i złożone przyczyny. Prowadzi do bójek, kłótni, sporów i licznych konfliktów. W dawnych czasach zachowania agresywne pozwalały pokazać swoją siłę w grupie i zdobycie przywództwa. Jak zwalczać agresję?

Zobacz także: Mechanizmy obronne w psychologii – ułatwiają życie czy je utrudniają?

Agresja – definicja

Sam termin agresja wywodzi się z łaciny, konkretnie od słowa „agressio”, oznaczającego „atak” lub „napaść”.

Agresję definiuje się jako różnego rodzaju zachowania przejawiane przez jedną osobę i mogące doprowadzić do szkody psychicznej lub fizycznej innej osoby. Wówczas agresja skierowana jest do zewnątrz i wymierzona w inne osoby. Zachowania agresywne dana osoba może także kierować przeciwko sobie, wtedy mówimy o autoagresji.

Agresja równie często, co u nastolatków, pojawia się także u dorosłych.

Agresja – przyczyny

Zachowanie agresywne mogą być zarówno wrodzone, jak i nabyte. Osoby, które wcześniej nie były agresywne, mogą zacząć wykazywać takie skłonności na skutek obserwacji zachowań innych osób.

Analizowaniem wrodzonych tendencji do agresji zajmował się Zygmunt Freud. Twierdził on, że w człowieku istnieją dwa popędy. Jednym z nich jest popęd do odczuwania przyjemności, drugim z kolei – popęd do zachowań agresywnych.

Główne przyczyny agresji:

Dana osoba może nawet nie zdawać sobie sprawy z tego, że doświadcza wewnętrznych konfliktów, a ich skutkiem będą właśnie zachowania agresywne. Idąc tym tropem przyczyną agresji może być stres, ciężkie sytuacje w pracy oraz problemy rodzinne.

Zachowania agresywne często zaobserwować można u nastolatków. Dzieje się tak, kiedy zaczynają dojrzewać, a wiąże się to m.in. ze zmianami zachodzącymi w ich wyglądzie. Brak samoakceptacji skutkuje wcześniej wspomnianym konfliktem psychologicznym, który prowadzi do agresji.

Przyczyną zachowań agresywnych u nastolatków są także zmiany gospodarki hormonalnej, które mogą powodować wahania nastroju i drażliwość.

Częstą przyczyną agresji jest środowisko, w którym dana osoba funkcjonuje. Dzieci, które doświadczają przemocy ze strony rówieśników same mogą zacząć przejawiać zachowania agresywne.

Młodym osobom zdarza się także spożywać substancje psychoaktywne takie, jak alkohol czy narkotyki, które również mogą prowadzić do pojawienia się zachowań agresywnych.

Ciało człowieka silnie i nierozłącznie połączone jest z psychiką. Skutkiem tego na zachowania agresywne wpływają choroby somatyczne. Wśród schorzeń, które wywołują agresję jest m.in. udar mózgu, nadczynność tarczycy, zespół Cushinga czy nowotwory ośrodkowego układu nerwowego.

Agresja – leczenie

Sposób walki z agresją zależy od przyczyn pojawienia się zachowań agresywnych u danej osoby. Kiedy agresja spowodowana jest przez chorobę somatyczną, zastosować należy odpowiednie leczenie.

W przypadku, kiedy agresywne zachowania spowodowane są zaburzeniami psychicznymi, pomocne będzie wdrożenie odpowiedniej terapii.

Z kolei w przypadku osób, u których problemy z agresją nie są spowodowane żadnym z powyższych czynników, pomocny może okazać się psycholog. Ważne jest także, aby taka osoba sama chciała się leczyć.

Zobacz także: Mizoginia: skąd bierze się chorobliwa niechęć do kobiet?

Z linki

Definicje

Definicja Instytut Psychologii Zdrowia

Portale, serwisy

Profilaktyka agresji i przemocy − materiały do pobrania – ORE

Agresja: definicja, rodzaje, leczenie Poradnik Zdrowie.pl

Agresja i autoagresja Agresja instrumentalna i wroga – definicja i sposoby przeciwdziałania. Zachowania agresywne dzieci. Również inne artykuły i zalecana literatura

Przemoc i agresja Zbiór artykułów on-line, opublikowanych nie tylko w portalu. Na stronie również baza testów, forum, porady psychologów i psychiatrów

EDUKACJA – baza bibliograficzna artykułów z czasopism

Agresja wyniki wyszukiwania w bazie Edukacja, tworzonej w Dolnośląskiej Bibliotece Pedagogicznej we Wrocławiu, odsyłające do zbioru artykułów z czasopism, który podlega ciągłej rozbudowie i aktualizacji.

Książki

Jak reagować na cyber przemoc. Poradnik dla szkół

Agresja i przemoc w szkole, czyli co powinniśmy wiedzieć aby skutecznie działać Celem tej publikacji jest zaprezentowanie sposobu tworzenia szkolnego systemu przeciwdziałania agresji i przemocy, na który składają się zarówno działania profilaktyczne, jak i interwencyjne. Publikacja opracowana na zlecenie Ministerstwa Edukacji Narodowej, sfinansowana z rezerwy celowej w ramach rządowego programu na lata 2014-2016 ‘Bezpieczna i przyjazna szkoła’]

Artykuły

Agresja Zestaw kilkudziesięciu artykułów z tagiem AGRESJA w czasopismie Charaktery

Agresja – przyczyny i agresja w szkole Przyczyny agresji w relacji dziecko – dziecko, dziecko – nauczyciel oraz nauczyciel – dziecko. Uwarunkowania agresji. Na stronie linki do innych artykułów

Agresja wśród młodzieży Artykul w czasopiśmie ‘Na Przekór’, 2013, s. 3. Organizacja pracy wychowawczej, skuteczne zapobieganie przejawom wzmożonej agresji u dzieci, właściwe postępowanie z dzieckiem agresywnym. Wymagania wobec nauczycieli – ogólna orientacja w problematyce dotyczącej zachowania agresywnego, zrozumienie zasadniczych mechanizmów psychologicznych rządzących dziećmi

Problemy agresji u dzieci Portal edukacyjny zawierający publikacje nauczycieli. Autorka artykułu przedstawia rodzaje, przyczyny, sposoby przeciwdziałania agresji ułatwiające rozwiązywanie konfliktów.Pełny dostęp do materiałów wymaga rejestracji

Zestawienia bibliograficzne

Leczenie agresji i zaburzeń osobowości Wrocław | Klinika Zdrowego Umysłu

Definicja i rodzaje agresji.

W literaturze poświęconej tematyce agresji można spotkać wiele jej definicji oraz klasyfikacji. Jednak większość z nich definiuje agresję jako ukierunkowane działanie na innego człowieka/przedmiot/zwierzę, które jest intencjonalne, mające na celu zranienie czy zadanie bólu.

Wyróżnia się agresję fizyczną, emocjonalną, seksualną, werbalną, impulsywną lub przemyślaną, agresję wrogą, która jest wywołana przez uczucie gniewu i mająca na celu zranienie kogoś oraz instrumentalną, która w odróżnieniu od agresji wrogiej nie ma na celu zadania bólu, lecz jest nastawiona na zdobycie jakiegoś celu. W praktyce takie podziały zanikają, ze względu na to, że różne formy agresji zazwyczaj są ze sobą powiązane np. agresja psychiczna i fizyczna. Agresja ukierunkowana na siebie to autodestrukcja (samookaleczenia, myśli czy tendencje samobójcze).

Często agresję utożsamia się z przemocą. Według J. Mellibrudy z przemocą wiąże się kilka właściwości:

jest zawsze intencjonalna
jest naruszeniem praw i dóbr osobistych drugiego człowieka i uniemożliwia mu samoobronę
zawsze powoduje szkody
powtarza się

Agresja u osób uzależnionych.

W literaturze i praktyce mówi się o wielkiej destrukcyjnej sile tkwiącej w alkoholikach. Każdy kto zna lub przebywa w otoczeniu osoby pijącej, może doświadczyć tej destrukcji.

Ta destrukcja przejawia się w nagminnych kłamstwach, przerywaniu terapii lub negowaniu leczenia, sięganiu po inne substancje psychoaktywne lub po prostu nieustające powroty do picia.

Może to być również regulowanie uczuć poprzez różnego rodzaju zachowania (przypadkowy seks, nadmierne zakupy lub praca).

Alkoholicy bywają bardzo często agresywni wprost. Z tego też powodu niezwykle istotne jest, aby komunikować się z nimi w taki sposób, który wzmocni ich ego i pomoże im poradzić sobie z emocjami w sposób konstruktywny, a nie destrukcyjny. Możemy tego dokonać poprzez aktywne słuchanie ich oraz parafrazowanie i odzwierciedlanie tego, co mówi do nas osoba uzależniona.

Zaburzenia osobowości sprzyjające agresji: paranoiczne, narcystyczne, borderline, antyspołeczne.

Pacjenci paranoiczni

Pacjenci z osobowością paranoiczną cechują się nadmierną podejrzliwością, przesadną czujnością, brak im spontaniczności, mają niską samoocenę, są bardzo wrażliwi na krytykę. Paranoicy są przepełnieni złością, bywają mściwi, cyniczni.

Cechuje ich skłonność do nadpobudliwości, agresji, irytacji i gniewu. Interpretują oni neutralne zdarzenia jako pogardliwe i wrogie wobec nich samych. Towarzyszą im natrętne myśli dotyczące podejrzeń co do wierności partnera lub lojalności rodziny.

Podejrzenia te są nieuzasadnione, nadmierne i irracjonalne.

Jak postępować z takim człowiekiem? Należy unikać zbędnych szczegółów, które mogą wzmocnić paranoję, nie ignorować podejrzliwości, spokojnie wyjaśniać, być uczciwym i rzetelnym. Jednak przede wszystkim należy taką osobę namawiać na leczenie, na podjęcie terapii, gdyż źródło paranoi i cierpienia takich ludzi wynika z doświadczeń z dzieciństwa.

Pacjenci narcystyczni

Pacjentów narcystycznych charakteryzuje przekonanie o własnej wspaniałości, zadowolenie z siebie, krytyczne podejście wobec innych, niezależność, niepewność siebie. Ludzie Ci koncentrują się na własnych potrzebach i brak im empatii. Bywają aroganccy i wyniośli.

Uważają się za lepszych od innych i gardzą tymi, których uważają za gorszych. Lubią być podziwiani i chwaleni. Konfrontowani wpadają w złość, wściekłość i są agresywni. Wykorzystują innych ludzi do osiągnięcia własnych celów.

Często również zazdroszczą lub uważają, że inni im zazdroszczą.

Jak postępować z osobą narcystyczną? Należy docenić jego dokonania i podkreślać jego ważność, wartość i zasługi. Pozwolić mu brać udział w decyzjach, sprawić, aby czuł się doceniony.

Pacjenci borderline

Osoby z osobowością borderline wykazują się chwiejnością emocjonalną i są pełni złości. Charakteryzuje ich potrzeba intensywności związków z ludźmi, potrzeba wielu kontaktów oraz nagłe zmiany opinii o ludziach ze skrajności w skrajność. Często osoby te straszą samobójstwem.

Często uciekają w różnego rodzaju używki (narkotyki, alkohol), przypadkowy seks lub ryzykowne zachowania (np. szybka jazda samochodem). Te zachowania są tylko obroną przed chronicznym lękiem jaki odczuwają oraz poczuciem niższości, poczuciem winy czy przygnębieniem.

Funkcjonują na zasadzie „czarno-białe”, w jednej chwili mogą całkowicie zmienić swoje cele czy wartości. Ludzie z osobowością borderline są niespójni, a przez to nieprzewidywalni. Odczuwają ogromny lęk przed opuszczeniem.

Angażują się w częste i intensywne związki, które nie rzadko bywają destrukcyjne, wykazują nagłe zmiany nastrojów, mają tendencję do depresji, bywają agresywne.

Jak postępować z taką osobą? Przede wszystkim stawiać granice, jasno określać oczekiwania wobec takich osoby. Stanowczo trzymać się uzgodnionego planu. Wprowadzenie jakichkolwiek zasad uspokaja takiego człowieka, gdyż jego życie to jeden wielki chaos.

Należy się spodziewać, że osoba taka będzie „testować” nasze granice, na ile może sobie pozwolić, będzie próbować niszczyć i atakować relację, ale tylko trzymanie się wcześniej ustalonych zasad pozwoli nam utrzymać jakąkolwiek relację z osobą borderline.

Pacjenci antyspołeczni

Osoby przejawiające zachowania antyspołeczne nie przestrzegają norm społecznych, kłamią i oszukują, są nieuczciwe i impulsywne. Charakteryzują ich zaburzenia funkcjonowania powiązane z agresją i przemocą. Nie odczuwają poczucia winy, ich sumienie jest mocno upośledzone.

Osoby te nie są zdolne do empatii, manipulują innymi w celu uzyskania własnych korzyści. Konsekwentnie powtarzają zachowania, nawet wówczas, gdy poniosły za nie odpowiedzialność/karę w przeszłości. Rzadko odczuwają lęk, nie przestrzegają zasad dyscypliny, nie potrafią wchodzić w interakcje społeczne.

Potrafią natomiast zrobić bardzo dobre wrażenie na innych i wzbudzić zaufanie tylko po to, żeby później to wykorzystać. Nawet niewielka ilość alkoholu potrafi wzbudzić w takich osobach reakcję bardzo impulsywną, a nawet prowadzić do czynnej agresji.

Bez alkoholu lub innych używek nadmierna agresja również pojawia się jako reakcja w różnych sytuacjach społecznych.

Jak radzić sobie z osobą antyspołeczną? Z powodu braku sumienia ograniczanie zachowań agresywnych musi wiązać się z wprowadzeniem zewnętrznych środków przymusu lub ustaleniem zasad np. jeśli pacjent złamie zasady terapii, musi zmienić terapeutę.

Choroba psychiczna a agresja.

Warto zwrócić uwagę na to, że większość pacjentów psychiatrycznych nie jest agresywna czy niebezpieczna.

Natomiast trzeba być świadomym, że oddziały psychiatryczne stanowią środowisko, w którym jest większe prawdopodobieństwo i ryzyko wystąpienia agresywnych zachowań, które związane są z zaburzeniami kontroli impulsów, co wiąże się ze specyfiką trudności hospitalizowanych pacjentów.

Często agresja u takich pacjentów wynika z ich psychopatologii. Ponadto pacjenci psychiatryczni są nierzadko przyjmowani na oddział bez ich zgody, co wzmaga ryzyko wystąpienia zachowań agresywnych.

U większości pacjentów hospitalizowanych, pierwsze godziny i dni w stacjonarnych oddziałach psychiatrycznych zwiększają ryzyko dla pojawienia się agresji. Ważną informacją jest w dokumentacji medycznej czy zachowania agresywne pojawiały się w przeszłości.

Okazuje się, że aż 84% pacjentów wykazywało zachowania agresywne wcześniej. Przyczyny zachowań agresywnych u pacjentów z chorobą psychiczną są bardzo różnorodne. Mogą wynikać z lęku i poczucia zagrożenia. Agresja pacjenta nie wynika wtedy z chęci zrobienia komuś krzywdy, ale z poczucia zagrożenia. Innym powodem mogą być objawy wytwórcze: omamy i urojenia – coś nakazuje pacjentowi zaatakować kogoś innego lub siebie samego (samookaleczenia).

Agresja u dzieci w wieku przedszkolnym.

W wieku 2-5 lat zachowania agresywne u dzieci przejawiają się w różnej formie. Mogą to być napady złości, niszczenie przedmiotów, bicie innych, plucie, rzucanie się na podłogę itp. Między 3-6 rokiem życia zmniejsza się tendencja do ujawniania agresji związanej z kłótnią o jakiś przedmiot, a nasila się agresja słowna.

W wieku przedszkolnym dominuje myślenie egocentryczne. Dziecko, które chce zaspokoić swoją potrzebę wprowadzenia zmian w otoczeniu, nie bierze pod uwagę innych osób, co rodzi konflikty i zachowania agresywne, gdy spotkają się z odmową. W dzieciach w tym wieku budzą się silne i gwałtowne emocje, które też szybko mijają.

Kiedy dziecko wpada w złość, to krzyczy, tupie nogami, czasem rzuca się na podłogę.

Warto też zwrócić uwagę czy agresja u dziecka jest spowodowana jakąś zmianą w jego życiu, np. pojawienie się rodzeństwa, rozwód rodziców, przeprowadzka itp. Wtedy należy skonsultować się z psychologiem dziecięcym, gdyż w takich sytuacjach rodzicom trudno jest poradzić sobie samodzielnie.

Takiej konsultacji wymaga też sytuacja autoagresji u dziecka. Gdy dziecko jest agresywne wobec siebie samego np. uderza głową o ścianę, obgryza paznokcie do krwi. Może to być związane z jakimś głębszym problemem. Dziecko może być przekonane, że musi się ukarać za coś albo za swoje myśli lub obwinia się, że jest powodem kłótni rodziców.

W takiej sytuacji rozmowa z psychologiem jest niezbędna.

Agresja u dzieci w wieku szkolnym.

Formy agresji u dzieci w wieku szkolnym przypominają te występujące w wieku przedszkolnym. Zmniejsza się częstotliwość agresji fizycznej, a zwiększa się agresja słowna.

Charakterystyczne dla tego wieku są zachowania bierno-agresywne, czyli agresja wyrażana jest poprzez zwlekanie, upór. Często dzieci te udają, że nie słyszą, nie odpowiadają na prośby, pytania. Zachowania te nie są świadome i podejmowane są w celu zwiększenia niezależności.

Taka postawa pozwala im unikać bezpośredniej konfrontacji i wyrażania agresji wprost, gdyż to budzi w nich lęk.

Agresja u nastolatków.

Agresja u nastolatków wiąże się z okresem buntu i udowadnianiem światu, że jest się dorosłym.

Zachowania agresywne w okresie dojrzewania ma też często związek z alkoholem lub innymi środkami odurzającymi.

Innym powodem agresji, który ma wpływ na pojawienie się jej u nastolatków są brutalne gry komputerowe. Gry, w których występują elementy przemocy powodują wzrost frustracji, lęku i agresji.

Zachowania agresywne czy prowokacyjne u nastolatków mogą też wynikać z chęci zwrócenia na siebie uwagi rodziców, opiekunów, nauczycieli, płci przeciwnej (ludzi, przy których czują się zaniedbywani).

Złe wzorce również kształtują agresywne postawy. Jeśli nastolatek widzi, że dorośli odzywają się do siebie bez szacunku lub są wobec siebie przemocowi, to będzie robił to samo.

Oprócz domu rodzinnego, również środowisko ma wpływ na zachowania agresywne. Jeśli nastolatek obraca się wśród agresywnych rówieśników, to duże jest prawdopodobieństwo, że sam będzie stosował przemoc lub będzie agresywny np. słownie.

Jeśli nie wiemy jak pomóc swojemu dziecku, warto porozmawiać z psychologiem, terapeutą, który podpowie nam, co robić w takiej sytuacji. Specjalista musi poznać specyfikę sytuacji, żeby odpowiedzieć na pytanie „co robić” , gdyż każdą sytuację należy rozpatrzeć indywidualnie.

Zaburzenie Osobowości Bierno-Agresywne, Negatywistyczne

Tekst: Patrycja Komorowska & Vivian Fiszer

Osobowość bierno- agresywna, negatywistyczna

Osobowość bierno-agresywna, w DSM IV (1994r.) zmieniono jej nazwę na negatywistyczna i przesunięto ją do dodatku (wymagająca dalszych badań), po angielsku nazywa się (Passive–Aggressive Personality Disorder) PAPD.

To zaburzenie osobowości znajdziemy w wywiadzie i kwestionariuszu SCID II, natomiast nie jest ono opisane w polskim podręczniku DSM IV.

Dostając taką diagnozę trudno znaleźć informacje na ten temat, dlatego korzystając między innymi z fantastycznej książki Millona (którą możecie kupić na ceneo) opisujemy ją na naszym blogu, byście mogli się dowiedzieć, nad czym warto pracować, jeśli zostaliście zdiagnozowani właśnie w ten sposób.

Istotą tego zaburzenia są zachowania bierno-agresywne, czyli prokrastynacja / zwlekanie, upór, bierny opór i nieefektywność; osoby oscylują pomiędzy chęcią bycia zupełnie niezależnymi, a totalnie stopionymi z drugą osobą; często mają trudności z analizowaniem swoich problemów; może brakować im empatii, obwiniają i atakują innych, wszelkie negatywne emocje zamieniają w złość, którą mylą z poczuciem własnej wartości.

Przestań Mnie Kontrolować !

Każdy z nas chyba wie jakie to uczucie, gdy jest się kontrolowanym, sprawdzanym ?Jak pisze Millon: “Takie doświadczenie budzi w nas negatywne reakcje. Mamy ochotę jakoś zareagować, może nawet się zemścić ? albo przynajmniej utrudnić życie osobie kontrolującej. Takie odczucia mogą nam towarzyszyć np.

przy składaniu zeznań podatkowych, kiedy to rząd postrzegany jest przez nas jako autokratyczny, niesprawiedliwy zbyt wymagający. Jesteśmy wówczas źli, wściekli, że musimy oddać ciężko zarobione pieniądze władzy, która nie okazuje ludziom należytego szacunku.

Niekiedy gdy dochodzi do ostatecznego terminu rozliczeń, większość obywateli marzy o tym, aby dostać się do systemu i „namieszać” w nim, a nawet „rozwalić” go w drobny mak. Tego typu myśli są czymś normalnym, ale obrazuje to to, co towarzyszy bez przerwy osobowości bierno-agresywną.

Osoby z tego typu zaburzeniem postrzegają każdą prośbę lub oczekiwanie jako potencjalną próbę bycia wykorzystania. Spełnienie prośby i zaspokojenie oczekiwań jest równoznaczne z poddaniem się, a spełnienie żądań z upokorzeniem.” (s. 636)

Tak więc nasilenie ekspresji objawów jest w przypadku osobowości bierno-agresywnej wyraźnie patologiczna.

Niektórzy ludzie sprawiają wrażenie, jakby nie mogli się zdecydować, czego tak naprawdę chcą od życia. Z jednej strony bezradni, niezależni godzą się podporządkować wymaganiom, z drugiej zaś odrzucają autorytety i nie znoszą zewnętrznej kontroli.

Mający poczucie niedocenienia i niezrozumienia, zaczynają doszukiwać się winy w otoczeniu. Pozornie godzą się na wszystko, a następnie sabotują oczekiwania innych. Swoje niezadowolenie przejawiają pośrednio, w biernej formie protestu, który wyrażany jest w ich zachowaniu i emocjach.

Osoby, które zachowują się w ten sposób mają osobowość bierno-agresywną, która może współwystępować z zaburzeniami osobowości z pogranicza.

Według DSM-IV (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders) osobowość bierno-agresywną charakteryzuje „utrwalony wzorzec negatywistycznych postaw i biernego oporu wobec adekwatnych wymagań dotyczących funkcjonowania, który pojawia się we wczesnej dorosłości i ujawnia się w różnych kontekstach na co wskazują co najmniej cztery z poniżej wymienionych kryteriów”:

jednostka przejawia bierny opór przez wywiązywaniem się z rutynowych obowiązków społecznych i zawodowych;
skarży się na niezrozumienie i niedocenianie przez innych;
jest ponura i kłótliwa;
bez powodu krytykuje autorytety i szydzi z nich;
okazuje zazdrość i niechęć tym, którym wyraźnie lepiej się powodzi;
wyraża przesadne i uporczywe skargi na swój los;
odczuwa na przemian pełen wrogości bunt i skruchę.

To co należy dodatkowo zaznaczyć to to, że wzorzec ten nie pojawia się wyłącznie w czasie epizodów dużej depresji i nie można go uznać za przejaw zaburzenia dystymicznego ( czyli tzw. „ rozleniwionej depresji”).

Zdrowy Styl Osobowości Bierno- Agresywnej: Styl Negatywistyczny

Zaburzenia osobowości to wzór funkcjonowania, który powoduje cierpienie. To, że ktoś odnajduje się w przytoczonych tutaj opisach, nie oznacza jeszcze, że ma zaburzoną osobowość.

Może mieć po prostu styl osobowości bierno-agresywnej/negatywistyczny, czyli mieć podobne cechy, ale nie w takim natężeniu, by powodowały problemy w relacjach, czy życiu, będzie to więc osoba troszkę podobna, jednak zdrowo funkcjonująca.

Jak zachowuje się osoba o stylu negatywistycznym ?

Osoba bierno-agresywna nie chce wypełniać swoich obowiązków, natomiast ludzie o stylu negatywistycznym wypełniają swoje obowiązki, ale w swoim własnym stylu, by był widoczny ich indywidualizm.

Jednostki zaburzone skarżą się na niezrozumienie, osoby o stylu negatywistycznym bardzo przykładają się do zadania i ważne jest dla nich bycie docenionym. Osoby zaburzone są ponure i kłótliwe, osoby o stylu mają dobre relacje, ale potrafią być też asertywne.

Osoba bierno-agresywna szydzi z autorytetów, osoba o tym stylu potrafi wyrazić konstruktywny sprzeciw nawet wobec osób o wysokim autorytecie. Osoba zaburzona jest zawistna wobec tych, którzy mają lepiej, osoba o tym stylu nie jest zawistna, ale czuję się zawiedziona gdy jej wysiłki nie zostaną nagrodzone.

Osoba bierno-agresywna skarży się na swój los, osoba o tym stylu osobowości jest bardzo wrażliwa na niesprawiedliwość, jednak ma inicjatywę, by poprawić własną sytuację.

Osobowość Bierno- Agresywna: Podtypy Millona

(poniżej przedstawione zostały opisy poszczególnych podtypów osobowości bierno-agresywnej; rzeczywiste przypadki mogą, ale nie muszą odpowiadać którejś z tych kombinacji cech)

Bierno – Agresywna Pokrętna (z cechami osobowości zależnej)Charakterystyczną cechą takiego połączenia jest przeciwstawianie się nie wprost cudzym oczekiwaniom, zwłaszcza gdy oczekiwania te zakładają podporządkowanie się. Jak sugeruje sama nazwa, osoby „ pokrętne” mszczą się w sposób zawoalowany, ukryty, który zniechęci i sfrustruje każdego, kto uzna, że może zażądać od nich wykonania czegokolwiek na określonym poziomie. Metody, które są wykorzystywane przez jednostkę są bardzo różne, ale zazwyczaj sprowadzają się do zwlekania, guzdrania się, zapominania, celowego braku wydajności. W przypadku zbliżającego się terminu zakończenia pracy, gdy wymagana jest jej jakość, mogą wykorzystać w sposób bierno-agresywny dolegliwości somatyczne, które zwalniają ich od zobowiązań, co wzmaga napięcie wszystkich pozostałych osób.
Bierno – Agresywna Zgryźliwa (z cechami osobowości sadystycznej)Jednostki ze zgryźliwą osobowością bierno-agresywną tkwią w konflikcie między własnymi planami, a lojalnością wobec innych w takim stopniu, że każda prośba, czy cudze oczekiwanie jest dla nich wielkim obciążeniem, możliwością ściągnięcia na siebie pogardy. Zazwyczaj związane jest to z doświadczeniami z przeszłości, które nauczyły ich, że nawet największe starania mogą przynieść rozczarowanie, zawód. Wielu z nich w dzieciństwie uwikłanych było w sytuację typu „ cokolwiek zrobisz, czy nie zrobisz, i tak będzie źle”. Niektóre osoby „zgryźliwe” czerpią ogromną radość z wykrywania niespójności w zachowaniu, czy zasadach moralnych, każdego, kto mógłby od nich czegoś oczekiwać. Z niezwykłą starannością znajdują argumenty, które wzmacniają dostrzeżone przez nich sprzeczności, po to aby móc rzucić je prosto w twarz „ przeciwnika” dla samej sadystycznej przyjemności podważenia ich kompetencji, czy pewności siebie, wprowadzając przy tym innych w zakłopotanie. Jednostki „zgryźliwe” odczuwając presję ze strony otoczenia będą szykować odwet w formie pogardliwych prztyków i jawnych obelg, a każdy kto wejdzie im w drogę, stanie się obiektem pogardy i drwin.
Bierno – Agresywna Niezadowolona (z cechami osobowości depresyjnej)W przeciwieństwie do osób „pokrętnych”, które poprzez swoje skryte działania sabotują każdą satysfakcję, jaką inni mogliby odczuć, jednostki „niezadowolone” atakują emocjonalnie za pomocą irytujących skarg, ledwie skrywanego krytycyzmu i mało subtelnych przytyków. Podczas gdy jednostki „zgryźliwe” bywały brutalne, osoby „niezadowolone” prowadzą wojnę podjazdową mającą na celu wyczerpanie „przeciwnika”. Tacy ludzie bez przerwy doszukują się uzasadnienia, by móc wszystko krytykować i szukać błędów. Są krytyczni, rozdrapują stare rany, wpędzają innych w irytację, a później uskarżają się, że nikt nie docenia ich troski. Własne skargi zapewniają im cudzą uwagę, dzięki czemu mogą kultywować wizerunek osoby bardziej kompetentnej od swych zwierzchników, których uznana pozycja i autorytet budzą w nich głęboką niechęć.
Bierno – Agresywna Chwiejna (z cechami osobowości z pogranicza)Osoby „chwiejne”, które łączą ze sobą cechy osobowości bierno-agresywnej i z pogranicza, wyróżniają się niestabilnością i zmiennością emocji i postaw. Mogą być na przykład czułe, przewidywalne, interesujące, by w jednej chwili popaść w rozdrażnienie, przeciwstawiać się wszystkiemu i być przykre dla innych. Często na początku robią wrażenie pewnych siebie, zdecydowanych i kompetentnych, następnie nagle wycofują się na pozycję silnej zależności. Z jednej strony w danej chwili są zadowolone z siebie, z drugie zaś nagle stają się złe i przygnębione.

Jak dochodzi do rozwoju osobowości bierno-agresywnej?

Zdają się tu być istotne wczesne doświadczenia tych osób. W pierwszych latach życia przyszłych osób bierno-agresywnych, ich potrzeby były zaspokajane aż za bardzo: nadmiar opieki, uwagi, uczuć ze strony rodziców, każdy dzień przynosił dziecku radość; miało poczucie, że jest pępkiem świata.

Takie życie stało się dla niego modelem, punktem odniesienia dla wszystkich późniejszych sytuacji. Również, jeśli chodzi o przyszłe relacje: prawdziwie kochająca osoba powinna „stopić się” z jednostką bierno-agresywną i kochać ją bezwarunkowo, nie oczekując w zamian niczego, albo bardzo niewiele.

Niestety pewnego dnia coś się dzieje: postawa opiekunów raptownie się zmienia, dziecko przestaje być już cenne, tylko dlatego, że istnieje.

Z czasem musi wziąć na siebie znaczące obowiązki, prace domowe, które w jego odbiorze są karą, zmuszaniem do robienia czegoś na co nie ma ochoty przez „władczych rodziców”.

Dziecko często myśli, że zmywając naczynia lub sprzątając swój pokój staje się „niewolnikiem”, a za nie wypełnienie obowiązku jest karane. Dla kształtującej się osobowości bierno-agresywnej taka zmiana w życiu oznacza całkowite zerwanie z przeszłością. Wprowadza dezorientację, podważa dotychczasową pewność, że jest się kochanym, wzbudza poczucie odrzucenia i wykorzystania.

Efektem tego jest narastająca, głęboka uraza i niechęć wobec autorytetów, czy zwierzchników. Dawniej życie było idyllą, czystą przyjemnością, a teraz świat jest jednym wielkim więzieniem. Wczesne doświadczenia ukształtowały model życia, który jest „wspaniały”, pozbawiony wymagań.

Będąc dorosłą osobą, jednostka bierno-agresywna marzy o odzyskaniu idealnej miłości, próbuje odtworzyć ją w swoim związku romantycznym. Jednak, kiedy opiekuńczość partnera z biegiem czasu (co jest naturalne) w związku słabnie, traktuje to jako pozbawienie miłości, zaniedbywanie, wręcz złe traktowanie.

Może wtedy złościć się, narzekać, obrażać się, czy inaczej emocjonalnie karać.Istotną rolę w rozwoju wzorca bierno-agresywnego często odgrywa rywalizacja między rodzeństwem. Gdy w rodzinie pojawia się kolejne dziecko, starsze nagle zostaje „wepchnięte” w nową rolę. Z roli „ukochanego syna” czy „ukochanej córki” staja się nagle starszym bratem lub siostrą.

Zamiast być jedynym odbiorcą uczuć rodzicielskich, przechodzi na dalszy plan, gdzie oczekuje się od nich pomocy nad „nowym pępkiem świata”. Nowy członek rodziny zaczyna być „stałym elementem”, który codziennie przypomina przyszłej osobie bierno-agresywnej o tym, jakie powinno być życie, jakie było dotąd i jakie jest obecnie.

Jednostka pozbawiona czułości jaką do niedawna jeszcze otrzymywała, czuje się wyrzutkiem. Tak diametralne zmiany w życiu człowieka z osobowością bierno-agresywną powodują rozgoryczenie, ponurość i sprzeciw wobec rodziców, a następnie nowego otoczenia.

Badacze mówią również o tym, że we wczesnym środowisku tych osób nie wolno było wyrażać złości i frustracji, a nawet, że mogły być karane (przemoc fizyczna i emocjonalna) za ekspresję tych emocji.

Jak zachowuje się osoba z zaburzeniem bierno agresywnym?

Wkurzona Aldona

Zgłasza się na terapię, więc oczywistym jest, że pragnie pomocy i zmian w swoim życiu, deklaruje zresztą, że “nienawidzę swojego życia, wszyscy się na mnie uwzięli i nikt, zupełnie nikt mnie nie docenia, nie to co moją siostrę, wszyscy ją kochają i traktują jak hrabinę” niestety konstrukcja jej osobowości staje jej na przeszkodzie.

Kiedy terapeuta pyta, jakie ma cele terapeutyczne, czego oczekuje od terapii, odpowiada zirytowana: skąd mam to wiedzieć, to pan jest przecież specjalistą.

Kiedy odpowiada na pytanie robi to w taki sposób, by skupiać się na rzeczach mniej istotnych, a najważniejsze informacje ukrywa i kiedy terapeuta proponuje jakieś rozwiązanie, podsumowanie, czy interpretacje wyciąga ukryte informacje, jak asa z rękawa i tryumfalnym tonem mówi “no właśnie, pan też mnie nie rozumie, zupełnie jak inni, to wszystko bez sensu, lepiej bym zrobiła gdybym została w domu”W miarę rozmowy okazuje się jednak, że Aldona tak samo czuje się niezrozumiana i niedoceniona przez wszystkich bliskich, w szczególności męża, pod którego wpływem się zgłosiła: “chcę przestać być taką jędzą”. Szybko jednak się z tej jędzy wycofuje i zaczyna narzekać na wszystkich dookoła. Ma ogromną trudność w robieniu zadań terapeutycznych, czy nawet przyjmowaniu tego, co terapeuta mówi, ponieważ nie uznaje autorytetów. Ostatecznie często dzieje się tak, że nie wykonuje ćwiczeń i ma pretensje do terapeuty, że terapia nie odnosi skutku. Potrzebna jest dłuższa praca, by osoba uzyskała wystarczający dystans do siebie i dostrzegła własne zachowania generujące konflikty i problemy.

Terapia osobowości bierno agresywnej:

Osoby bierno-agresywne rzadko zgłaszają się na terapię z własnej woli. Zazwyczaj robią to, aby spełnić wymagania innych , uniknąć zwolnienia z pracy czy rozwodu. Wówczas już samo przyjście na terapię i rozmowa jest dla nich karą, która jeszcze dodatkowo podsyca tlącą się niechęć wobec tych , którzy żądają zmian.

Część pacjentów po prostu będzie stosować odwet, innymi słowy zmarnują czas; będą opuszczać spotkania, spóźniać się, na pytania będą udzielać niepełnych odpowiedzi, będą starać się wprowadzać w błąd terapeutę, opisując swoją przeszłość, czy uczucia.

Inni z kolei będą pragnęli ukarać każdego, komu mogłoby zależeć na wyniku terapii, zwłaszcza tych, którzy postawili sprawę jasno: „Terapia albo…..”. Mając w świadomości silne zaangażowanie emocjonalne innych osób, ruszają do walki i albo atakują, albo ściągają na siebie cierpienia. Powstaje błędne koło ponieważ problem nadal zostaje nierozwiązany.

Terapia osób bierno-agresywnych jest w pewnym stopniu podobna do pracy z pacjentami paranoicznymi. W obu przypadkach duże znaczenie mają problemy związane z autonomią, opór wobec wpływów i kontroli z zewnątrz oraz oczekiwanie niesprawiedliwego traktowania.

Większość osób bierno-agresywnych będzie postrzegało terapeutę jako jeszcze jeden symbol władzy, który należy przetestować, zniechęcić. Osoba bierno-agresywna czeka, aż terapeuta będzie miał dość i zmieni się w takiego samego „potwora” jak wszyscy inni, którzy go nie doceniają.

To co terapeuta może wówczas zrobić to przyznać się do porażki, zachowując przy tym postawę silnej bezwarunkowej aprobaty i gotowości udzielenia pomocy. Wówczas gdy wyznanie ze strony terapeuty jest wystarczająco szczere, może być to początek rozwoju więzi, a zachowania utrudniające pracę będą rzadsze.

Przedmiotem omawiania powinny stopniowo stawać się wzorce rodzinne i powiązania między dawnymi interakcjami w rodzinie a tym, jak pacjent obecnie postrzega osoby, wokół których narastają problemy np., małżonka, czy szefa. Osoby bierno-agresywne często wykazują opór, dlatego też należy je angażować w planowanie leczenia.

Taki zabieg może dać im poczucie autonomii. Terapeuta może wzmocnić w nich przeświadczenie, że samodzielnie dokonują wyborów, pozwalając im, na przykład wybrać spośród kilku możliwości zadanie domowe i zachęcać do opracowywania własnych rozwiązań problemów.

Osoby bierno-agresywne mają słaby wgląd w swój udział w powstawaniu problemów, dlatego też terapeuta powinien skoncentrować się na relacji oraz na myślach automatycznych, które pozwolą im dostrzec udział własnych oczekiwań w utrwalaniu błędnego koła niezadowolenia i braku szczęścia. Terapeuta musi być ciepły, cierpliwy i nie spieszyć się zanadto, a także wziąć pod uwagę inne, współwystępujące być może zaburzenia, by łatwiej mu było przyjąć perspektywę pacjenta i zrozumieć jak trudno mu zaangażować się w proces terapeutyczny.

tekst na podstawie książki: Theodore Millon, Roger Davis, Zaburzenia Osobowości we współczesnym świecie, Instytut Psychologii Zdrowia, Warszawa, 2005