Cholesterol a miażdżyca tętnic – jaki jest związek?

Przeczytaj także:

Choroby układu krążenia związane są z uszkodzeniem narządów i tkanek wchodzących w skład układu sercowo-naczyniowego.

Więcej

Stan pacjenta po udarze mózgu jest zależny od rozległości zmian. Ogromne znaczenie ma czas, jaki upłynął od pierwszych objawów do udzielenia pomocy medycznej.

Więcej

Ludzkie serce potrzebuje tlenu do funkcjonowania. Komórki nie mogą istnieć bez ciągłej dostawy tlenu i substancji odżywczych oraz odprowadzania dwutlenku węgla i zbędnych produktów metabolizmu.

WięcejProfilaktyka w chorobach sercowo-naczyniowychASA w dawce 100 mg z glicyną

Pluscard, 100 mg + 40 mg, 60 tabletekSkład: 1 tabletka zawiera 100 mg kwasu acetylosalicylowego (Acidum acetylsalicylicum) oraz 40 mg glicyny (Glycinum).

 Wskazania do stosowania: Stosuje się w sytuacjach, w których celowe jest hamowanie agregacji płytek krwi: zapobieganie zawałowi mięśnia sercowego u pacjentów z chorobą sercowo-naczyniową; w świeżym zawale serca lub podejrzeniu świeżego zawału serca; zapobieganie powikłaniom zakrzepowo-zatorowym po przebytym zawale mięśnia sercowego, udarze mózgu, zabiegach na naczyniach wieńcowych, w dławicy piersiowej. Przeciwwskazania: Nadwrażliwość na substancje czynne: kwas acetylosalicylowy lub glicynę lub na którąkolwiek substancję pomocniczą. Nadwrażliwość na salicylany; reakcje uczuleniowe na inne niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), np. astma aspirynowa, gorączka sienna; czynna choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy; wrodzone i nabyte skazy krwotoczne (hemofilia, małopłytkowość); dna moczanowa; trzeci trymestr ciąży i okres karmienia piersią; ciężka niewydolność wątroby lub nerek; niedobór dehydrogenazy glukozo-6-fosforanowej. Ze względu na ryzyko zespołu Reye’a nie należy stosować kwasu acetylosalicylowego u dzieci w wieku do 16 lat. Podmiot odpowiedzialny: Aflofarm Farmacja Polska Sp. z o.o., ul. Partyzancka 133/151, 95-200 Pabianice. Lek dostępny bez recepty OTC.

Przed użyciem zapoznaj się z ulotką, która zawiera wskazania, przeciwwskazania, dane dotyczące działań niepożądanych i dawkowanie oraz informacje dotyczące stosowania produktu leczniczego, bądź skonsultuj się z lekarzem lub farmaceutą, gdyż każdy lek niewłaściwie stosowany zagraża Twojemu życiu lub zdrowiu.

Czym jest miażdżyca i dlaczego jest groźna dla naszego zdrowia?

Miażdżyca, inaczej arterioskleroza, jest przewlekłą chorobą rozwijającą się w tętnicach średniej wielkości (tętnice szyjne, wieńcowe itp.) i aorcie. W ramach rozwoju choroby w naczyniach krwionośnych zaczyna odkładać się tzw.

blaszka miażdżycowa składająca się z lipidów, głównie cholesterolu, włókien kolagenowych i tkanki łącznej. Odkładanie się blaszki miażdżycowej następuje na skutek toczącego się w naczyniach procesu zapalnego. Z biegiem czasu zmiany te ulegają stopniowemu zwapnieniu, co określane jest mianem miażdżycowego stwardnienia tętnic.

Prowadzi to do zmniejszenia elastyczności tętnic i zwężenia ich światła, co utrudnia przepływ krwi, to zaś skutkuje niedokrwieniem różnych narządów wewnętrznych.

ZOBACZ TEŻ: Choroba wieńcowa – jak rozpoznać i jak leczyć?

Przyczyny rozwoju miażdżycy

Miażdżyca to powszechny problem wśród ludzi starszych. Mężczyźni zaczynają chorować po ukończeniu 45. roku życia. U kobiet proces chorobowy rozpoczyna się nieco później, bo po menopauzie, czyli około 55. roku życia, co ma związek z niedoborem estrogenów.

Gdy organizm się starzeje, zaczynamy dostrzegać pewne objawy, które mają związek z występującymi zmianami miażdżycowymi. Wprawdzie u części pacjentów o rozwoju choroby decyduje genetyka, większość na miażdżycę zapracowała sobie sama niezdrowym żywieniem i niehigienicznym trybem życia.

Czynniki, które sprzyjają występowaniu zmian miażdżycowych to:

• hiperlipidemia – podwyższony poziom frakcji złego cholesterolu LDL i trójglicerydów,
• nieuregulowane nadciśnienie tętnicze krwi,
• nadwaga i otyłość,
• znikoma aktywność fizyczna,
• cukrzyca,
• dieta obfitująca w węglowodany proste,
• nadmierne spożycie tłuszczów nasyconych (pochodzenia zwierzęcego) i tłuszczów trans (uwodornionych tłuszczów roślinnych),
• narażenie na stres,
• palenie papierosów.

U zdecydowanej większości chorych występuje kilka tych czynników jednocześnie, co znacząco przyczynia się do uszkodzeń śródbłonka naczyń krwionośnych i powstania stanu zapalnego.

Najpierw w tych miejscach odkładają się pasma tłuszczowe, które wraz z rozwojem choroby przekształcają się w blaszkę miażdżycową.

Jeżeli czynniki ryzyka nie zostaną wyeliminowane, blaszka miażdżycowa będzie się rozrastać, a to zwiększa ryzyko jej pęknięcia.

ZOBACZ TEŻ: Ból w klatce piersiowej – co może oznaczać?

Umów wizytę u kardiologa

Typy miażdżycy i ich objawy

Blaszka miażdżycowa ma tendencję do gromadzenia się w różnych naczyniach krwionośnych. Jeżeli odkłada się w tętnicach, które doprowadzają krew do serca, mówimy o miażdżycy tętnic wieńcowych.

Chory może odczuwać gniotący ból w okolicy mostka, promieniujący do lewego ramienia, żuchwy i nadbrzusza.

Tak zlokalizowana miażdżyca jest przyczyną choroby niedokrwiennej serca i, w ostateczności, zawału mięśnia sercowego.

Miażdżyca mózgu charakteryzuje się występowaniem blaszki miażdżycowej w świetle tętnic dostarczających krew do mózgu, co prowadzi do niedotlenienia tego organu. Chory może mieć epizody zaburzenia świadomości, mowy i widzenia. Brak odpowiedniego leczenia może doprowadzić do udaru niedokrwiennego.

Zdarza się, że blaszka miażdżycowa odkłada się w odcinku brzusznym i piersiowym tętnicy głównej (aorty). Taka miażdżyca przebiega skąpoobjawowo, a ewentualne dolegliwości – ból brzucha, nudności, biegunkę i wymioty – rzadko wiąże się z procesem miażdżycowym.

Wreszcie miażdżyca może rozwinąć się w obrębie naczyń krwionośnych kończyn dolnych. Upośledzenie przepływu krwi prowadzi do drętwienia i osłabienia nóg. Spada ich temperatura, a skóra staje się sina. Chorzy często doświadczają tzw. chromania przestankowego, czyli bolesnych kurczów mięśni występujących po treningu.

W Twojej rodzinie były przypadki miażdżycy? Wystąpiły u Ciebie objawy mogące świadczyć o tej chorobie? Nie czekaj i umów się na konsultację do kardiologa. Wizytę zarezerwujesz w serwisie LekarzeBezKolejki.pl. Wybieraj spośród tysięcy specjalistów z całej Polski.

Jak zdiagnozować miażdżycę?

Objawy, które mogą wskazywać na początki miażdżycy najlepiej skonsultować z lekarzem rodzinnym. Na podstawie wywiadu medycznego i opisu dolegliwości lekarz skieruje nas na odpowiednie badania diagnostyczne.

Jednym z podstawowych badań krwi jest tzw. lipidogram, który sprawdza stężenie cholesterolu całkowitego, frakcji LDL i HDL oraz trójglicerydów. Warto też sprawdzić poziom cukru we krwi.

Jeżeli lekarz rodzinny uzna to za konieczne, skieruje nas do kardiologa.

W diagnostyce miażdżycy korzysta się także z badań obrazowych. Dopplerowskie badanie USG pozwala sprawdzić, czy występują zaburzenia w przepływie krwi. Kardiolog może również zlecić wykonanie koronarografii, angiografii, tomografii komputerowej, czy rezonansu magnetycznego.

ZOBACZ TEŻ: Koronarografia serca – jak się przygotować i kiedy się ją wykonuje?

Sposoby leczenia miażdżycy

Pacjenci ze zdiagnozowaną miażdżycą muszą zdawać sobie sprawę, że leczenie farmakologiczne lub operacyjne nie przyniesie trwałej poprawy, bez wprowadzenia zmian w żywieniu i codziennych nawykach.

Modyfikacja diety, uprawianie sportu i rezygnacja z używek to kroki, które należy podjąć, by poprawić wyniki badań i zahamować rozwój choroby. U części chorujących miażdżyca jest następstwem współistniejących schorzeń – cukrzycy, nadciśnienia tętniczego, hipercholesterolemii – które wymagają przewlekłego leczenia.

Często oznacza to długotrwałe przyjmowanie leków hipotensyjnych i przeciwcukrzycowych lub, w przypadku pacjentów z hipercholesterolemią, statyn. 

Zdarzają się przypadki, gdy zmiany miażdżycowe są już bardzo zaawansowane. W takich sytuacjach kardiolog może skierować pacjenta na leczenie operacyjne – zakładanie stentów, zabiegi balonikowania lub zakładanie by passów.

Jak chronić się przed miażdżycą?

Miażdżyca jest chorobą powszechną, pierwsze objawy mogą pojawić nawet w okresie dziecięcym.

Aby temu zapobiegać bardzo ważna jest odpowiednia profilaktyka miażdżycowa, u dzieci i u osób dorosłych.

Za największe zagrożenie uznawane jest zbyt wysokie stężenie cholesterolu i trójglicerydów we krwi, a także narastająca epidemia nadwagi i otyłości. 

Zapobiegać chorobie należy poprzez zdrowe nawyki żywieniowe i regularną aktywność fizyczna. Dieta powinna być urozmaicona i dostarczać wszystkich niezbędnych witamin i minerałów, z zachowaniem odpowiednich proporcji białka, tłuszczów i węglowodanów.

Dietetycy zalecają, by tłuszcze stanowiły nie więcej, niż 30% dziennego zapotrzebowania kalorycznego. Ponadto powinny być to tłuszcze pochodzenia roślinnego, bogate w wielonienasycone kwasy tłuszczowe. Trzeba też zwrócić uwagę na spożycie węglowodanów oraz ich jakość.

Osobom chorującym na nadciśnienie tętnicze lub należących do grupy ryzyka zaleca się ograniczenie spożycia soli.

Dieta przynosi najlepsze rezultaty w połączeniu z regularną aktywnością fizyczną. Treningi cardio i aerobowe pomagają kontrolować poziom cukru i cholesterolu, a także sprzyjają obniżeniu ciśnienia tętniczego krwi. Ponadto systematycznie uprawiany sport pozwala skutecznie kontrolować wagę i poprawia wydolność.

Palenie tytoniu przez lekarzy uznawane jest za jeden z istotnych czynników rozwoju miażdżycy oraz innych schorzeń naczyniowych. Jeżeli palimy papierosy, to czym prędzej porzućmy ten nałóg. 

ZOBACZ TEŻ: Jakie jest prawidłowe ciśnienie krwi?

Nieleczona miażdżyca to ryzyko groźnych powikłań

Zaniechanie leczenia miażdżycy stanowi zagrożenie dla zdrowia, a nawet życia.

Najczęściej występującym powikłaniem po miażdżycy jest zawał mięśnia sercowego, który następuje po nagłym zamknięciu światła tętnicy wieńcowej, odpowiedzialnej za doprowadzanie krwi do serca.

Jeżeli podobne zmiany pojawią się w tętnicy szyjnej lub kręgowej, może to doprowadzić do udaru niedokrwiennego mózgu. Zmiany miażdżycowe są też częstą przyczyną ostrego niedokrwienia kończyn.

Stany te wymagają natychmiastowej hospitalizacji i rozpoczęcia leczenia przywracającego przepływ krwi przez zwężone lub zupełnie niedrożne naczynia.

Wszystkie treści zamieszczone w Serwisie, w tym artykuły dotyczące tematyki medycznej, mają wyłącznie charakter informacyjny. Dokładamy starań, aby zawarte informacje były rzetelne, prawdziwe i kompletne, jednakże nie ponosimy odpowiedzialności za rezultaty działań podjętych w oparciu o nie, w szczególności informacje te w żadnym wypadku nie mogą zastąpić wizyty u lekarza.

Miażdżyca – cz. 2. Cholesterol, główny winowajca

W poprzednim artykule na temat miażdżycy napisałem, że jest spowodowana odkładaniem się cholesterolu w ścianie tętnic. Cholesterol pochodzi z osocza, z którego przenika do ściany tętnicy pod wpływem ciśnienia krwi.

Tętnica jest jakby miękką i elastyczną rurą, wysłaną po wewnętrznej stronie śródbłonkiem, zbudowanym z jednej warstwy ściśle przylegających do siebie komórek.

Spełnia on rolę filtru, przepuszcza bowiem osocze, ale hamuje przenikanie do ściany tętnicy małych drobin substancji biologicznych nierozpuszczalnych w osoczu. Do takich drobin należy cholesterol.

Cholesterol jest substancją tłuszczowatą, nierozpuszczalną w osoczu. Aby utrzymać się w krwi, łączy się z białkiem, fosfolipidami, a także z triglicerydami tworząc małe kuliste drobiny. Białko i fosfolipidy mają zdolność wiązania się z wodą i dzięki temu cholesterol i triglicerydy z nimi związane mogą utrzymać się w osoczu docierając z krwią do wszystkich tkanek i narządów.

Tak zbudowane drobiny noszą nazwę lipoprotein. Nie są one jednorodną grupą cząsteczek, różnią się między sobą rodzajem białka.

Natomiast cholesterol, triglicerydy i fosfolipidy w różnych cząsteczkach lipoprotein są takie same, chociaż występują w różnych proporcjach.

Różnice w rodzaju białka powodują odmienne zachowanie się lipoprotein w organizmie, co ma kluczowe znaczenie w powstawaniu miażdżycy. Najważniejsze są tu tzw. lipoproteiny LDL i lipoproteiny HDL.

Napisałem powyżej, że śródbłonek hamuje przenikanie do ściany tętnicy małych drobin substancji biologicznych nierozpuszczalnych w osoczu. Chodzi tu o zdrowy, nieuszkodzony śródbłonek.

Lipoproteiny są właśnie takimi drobinami, których przenikanie do ściany tętnicy hamuje zdrowy śródbłonek. Przez śródbłonek uszkodzony lipoproteiny mogą przenikać.

Czynnikiem uszkadzającym śródbłonek są najczęściej składniki dymu tytoniowego (u palaczy) i nadciśnienie tętnicze wywierające szkodliwy mechaniczny wpływ na śródbłonek.

Lipoproteiny LDL, nieco większe niż HDL, po przeniknięciu pod śródbłonek powodują odkładanie się pod nim cholesterolu. Natomiast lipoproteiny HDL przenikają przez całą ścianę tętnicy razem z osoczem.

W jej zewnętrznej warstwie są zbierane przez naczynia limfatyczne i razem z limfą wracają do krwi żylnej. Cholesterol HDL nie powoduje miażdżycy, dlatego nazywany jest dobrym cholesterolem, natomiast cholesterol LDL złym.

Lipoproteiny HDL zabierają cholesterol ze ściany tętnicy i przenoszą do wątroby, zatem działają przeciwmiażdżycowo.

Z powyższego wynika, że im wyższy jest poziom złego cholesterolu w osoczu, tym większe jest ryzyko miażdżycy. I odwrotnie, wysoki poziom dobrego cholesterolu przemawia za hamowaniem rozwoju miażdżycy.

Dlatego najważniejszym dążeniem w profilaktyce miażdżycy jest obniżenie poziomu złego cholesterolu do wartości uważanych za bezpieczne. Są to wartości rzędu 100-115 mg/dl (2,5-3 mmol/l) u ludzi zdrowych.

Dieta jest głównym sposobem obniżania poziomu cholesterolu, a tym samym profilaktyki miażdżycy.

Poleca się codzienne spożywanie warzyw, owoców, orzechów, chudego mleka i jego przetworów, pełnoziarnistego pieczywa, olejów roślinnych, a do smarowania pieczywa miękkich margaryn.

Mięso czerwone (wieprzowina, wołowina) powinny być zastępowane rybami i mięsem z drobiu. Pożądane jest częste spożywanie nasion roślin strączkowych.

Unikać należy tłuszczów zwierzęcych, a ludzie z wysokim poziomem cholesterolu powinni uważać również na ilość spożytych w ciągu dnia jaj. Utwardzone tłuszcze roślinne (twarde margaryny) i tłuszcze cukiernicze wymagają wykluczenia z diety.

Więcej o diecie w profilaktyce i leczeniu miażdżycy w następnych artykułach o miażdżycy.

Literatura

1. Szostak W.B., Szostak-Węgierek D., Cybulska B.: Historia badań nad miażdżycą. Wyd. I. ITEM Publishing. Warszawa 2016.

Hipercholesterolemia

Cholesterol to substancja z grupy lipidów, niezbędna dla prawidłowego funkcjonowania naszego organizmu. Cholesterol jest obecny w błonach komórek znajdujących się w całym naszym organizmie, łącznie z mózgiem i sercem.

  Cholesterol nie rozpuszcza się we krwi. Jest transportowany wraz z lipoproteinami, czyli cząsteczkami zbudowanymi z tłuszczów i białek.

Wyróżnia się dwa typy lipoprotein: LDL – lipoproteiny o małej gęstości i HDL – lipoproteiny o dużej gęstości. 

Cholesterol LDL bywa potocznie nazywany “złym cholesterolem”, ponieważ przyczynia się do powstawania blaszek miażdżycowych, które prowadzą do zwężenia tętnic.

Miażdżyca może prowadzić do zawału serca, udaru niedokrwiennego lub niedokrwienia kończyn. Cholesterol HDL jest uznawany za „dobry cholesterol”, ponieważ ułatwia usuwanie cholesterolu LDL.

Niski poziom HDL zwiększa ryzyko chorób serca.

Nasz organizm wykorzystuje cholesterol do produkcji hormonów, witaminy D i kwasów żółciowych, potrzebnych do trawienia tłuszczów. Wystarczy niewielka ilość cholesterolu, by sprostać tym potrzebom. Jeśli we krwi znajduje się zbyt dużo cholesterolu, jego nadmiar może odkładać się w ścianach różnych tętnic, łącznie z tętnicami wieńcowymi, tętnicami szyjnymi i tętnicami kończyn dolnych.

Złogi cholesterolu są elementem blaszek miażdżycowych, które zwężają i blokują tętnice, prowadząc do objawów niedokrwienia. Zablokowanie tętnic w obrębie kończyn dolnych prowadzi do tzw. chromania przestankowego (bólu podczas chodzenia). Zablokowanie tętnic szyjnych może być przyczyną udaru, a zatkanie tętnic wieńcowych może być przyczyną zawału serca.

Choroba wieńcowa jest spowodowana odkładaniem się cholesterolu w postaci blaszek miażdżycowych, tworzących się w ścianach tętnic zaopatrujących serce w tlen i składniki odżywcze.

Zwężenie tętnic wieńcowych prowadzi do bólu w klatce piersiowej (ból dławicowy), ponieważ serce nie otrzymuje wystarczającej ilości tlenu.

Blaszki miażdżycowe mogą ulec pęknięciu, prowadząc do powstania zakrzepu, który całkowicie zamknie światło naczynia, wywołując zawał serca. 

Poziomy cholesterolu we krwi różnią się wśród mieszkańców odmiennych państw. Ogólnie rzecz biorąc, osoby, które żyją w krajach, gdzie poziomy cholesterolu są niskie, np. w Japonii, mają jednocześnie niższe ryzyko zachorowania na choroby serca. 

W krajach, gdzie poziomy cholesterolu są bardzo wysokie, np. w Finlandii, występuje wysoki odsetek zachorowań na choroby serca.

Jednakże, niektóre populacje o zbliżonym poziomie cholesterolu we krwi różnią się pod względem zachorowalności na choroby serca, co sugeruje, że inne czynniki również wpływają na choroby układu krążenia.

Wysokie poziomy cholesterolu we krwi występują u osób w różnym wieku, pochodzących z różnych środowisk. 

2. Przyczyny hipercholesterolemii

Hipercholesterolemia może być spowodowana różnymi przyczynami, łącznie z czynnikami genetycznymi, dietą i stylem życia. W rzadszych przypadkach hipercholesterolemia jest skutkiem schorzeń wątroby, tarczycy lub nerek. Do głównych przyczyn hipercholesterolemii należą:

– Czynniki genetyczne: geny mogą wpływać na metabolizm cholesterolu frakcji LDL. Hipercholesterolemia rodzinna to dziedziczna forma hipercholesterolemii, która może prowadzić do chorób serca. – Nadwaga/otyłość: zbyt duża masa ciała może podwyższać poziom cholesterolu frakcji LDL. Zmniejszenie masy ciała może pomóc obniżyć cholesterol frakcji LDL i podwyższyć cholesterol frakcji HDL.

– Wiek i płeć: kobiety przed menopauzą zwykle mają niższy poziom cholesterolu całkowitego, niż mężczyźni w tym samym wieku. W wieku około 50 lat poziom cholesterolu całkowitego jest wyższy u kobiet niż u mężczyzn. – – Żeńskie hormony płciowe, estrogeny, podwyższają poziom cholesterolu frakcji HDL, dlatego kobiety generalnie mają wyższy poziom HDL niż mężczyźni.

Największa produkcja estrogenów ma miejsce w okresie rozrodczym, co może tłumaczyć, dlaczego kobiety w okresie przedmenopauzalnym są chronione przed rozwojem chorób serca.  – Spożywanie alkoholu: spożywanie umiarkowanych ilości alkoholu (1-2 drinki dziennie) podwyższa poziom cholesterolu HDL, ale nie obniża poziomu cholesterolu LDL.

Lekarze nie są do końca pewni, czy alkohol może obniżać ryzyko chorób serca. 

– Stres psychiczny: kilka badań naukowych wykazało, że długotrwały stres podwyższa poziom cholesterolu we krwi. Możliwe, że ma to związek z wpływem stresu na styl życia, np. niektóre osoby pod wpływem stresu objadają się tłustym jedzeniem. Z kolei nasycone kwasy tłuszczowe i cholesterol zawarty w jedzeniu przyczyniają się do podwyższenia poziomu cholesterolu we krwi. 

3. Zapobieganie hipercholesterolemii

W większości przypadków można utrzymywać niski poziom cholesterolu we krwi poprzez stosowanie zbilansowanej diety – tu może się przydać pomoc dietetyka. Dodatkowo zalecane jest wykonywanie regularnych ćwiczeń fizycznych i redukcję masy ciała. 

Zdrowa dieta Zdrowa dieta pomaga w zmniejszeniu masy ciała. Zmniejszenie masy ciała o zaledwie 5-6 kg wystarczy, by obniżyć poziom cholesterolu. 

Zalecenia jakościowe:

Ograniczenie spożywania nasyconych kwasów tłuszczowych oraz nienasyconych kwasów tłuszczowych typu trans.

  Ograniczenie cholesterolu spożywanego w diecie Spożywanie produktów pełnoziarnistych Spożywanie dużych ilości owoców i warzyw, które pomagają w obniżeniu poziomu cholesterolu Spożywanie tłustych ryb (np.

łosoś, śledź) Spożywanie fitosteroli i stanoli, które są zawarte w orzechach, nasionach i olejach roślinnych

• Spożywanie pokarmów bogatych w błonnik
• Zalecenia ilościowe:
• Warzywa: 3-5 porcji dziennie Owoce: 4-5 porcji dzinnie Odtłuszczone przetwory mleczne: 2-3 porcje dziennie Chude mięso, drób I owoce morza: 100-200 g dziennie Tłuszcze i oleje: 2-3 łyżki stołowe dziennie (tłuszcze zawierające kwasy tłuszczowe nienasycone, np. oliwa z oliwek) Orzechy, nasiona, rosliny strączkowe: 3-5 porcji tygodniowo
• Cukier, słodycze: maksymalnie 5 porcji tygodniowo (im mniej, tym lepiej)

Redukcja masy ciała Nadwaga zwiększa ryzyko wysokiego poziomu cholesterolu oraz chorób serca. Obniżenie masy ciała pozwala zmniejszyć poziom cholesterolu LDL i trójglicerydów oraz zwiększyć stężenie cholesterolu HDL. Optymalne jest zmniejszanie masy ciała o około 0,5-1 kg tygodniowo.

– Regularne ćwiczenia fizyczne

Regularny wysiłek fizyczny redukuje ryzyko zgonu z powodu chorób serca i pomaga w obniżeniu poziomu cholesterolu LDL. Wystarczy 30 minut wysiłku dziennie, 5 razy w tygodniu, by obniżyć masę ciała, zredukować poziom cholesterolu LDL i trój glicerydów oraz zwiększyć stężenie cholesterolu HDL. Przed rozpoczęciem programu ćwiczeń fizycznych należy skonsultować sie z lekarzem.

4. Objawy hipercholesterolemii

Hipercholesterolemia jest czynnikiem ryzyka innych chorób, ale sama w sobie generalnie nie wywołuje objawów. Może zostać wykryta przypadkowo, podczas rutynowych badań krwi.

Objawy hipercholesterolemii pojawiają się zwykle dopiero, gdy doprowadzi ona do rozwoju miażdżycy tętnic wieńcowych lub szyjnych.

Wówczas może pojawiać się ból w klatce piersiowej lub objawy zmniejszonego dopływu krwi do mózgu (przejściowe ataki niedokrwienne lub udar).

Około jedna na 500 osób dziedziczy chorobę zwaną hipercholesterolemią rodzinną, która może powodować bardzo wysokie poziomy cholesterolu we krwi (ponad 300mg/dl).

U osób z tym schorzeniem mogą powstawać guzki wypełnione złogami cholesterolu (tzw. kępki żółte lub żółtaki), umiejscowione nad ścięgnami (zwłaszcza nad ścięgnem Achillesa).

Cholesterol może również odkładać się w powiekach w postaci tzw. żółtaków powiek.

5. Diagnostyka hipercholesterolemii

Zaleca się, by wszystkie osoby w wieku 20 lat i więcej badały poziom cholesterolu we krwi co 4-6 lat. Badanie poziomu cholesterolu polega na pomiarze stężenia cholesterolu we frakcji HDL, LDL i trójglicerydów. Podczas badania pobierana jest niewielka próbka krwi z przedramienia. Następnie pobrana krew jest poddawana analizie w laboratorium.

Lekarz poinformuje Cię, czy powinieneś być na czczo przed badaniem krwi. Jeśli nie będziesz na czczo, wiarygodne będzie tylko badanie cholesterolu całkowitego oraz cholesterolu HDL. Stężenie cholesterolu LDL i trójglicerydów może zmienić się w zależności od ostatnio spożywanego posiłku.

Wynik badania przedstawia stężenie cholesterolu w miligramach na decylitr (mg/dl).

Żeby dokładnie określić, w jakim stopniu poziom cholesterolu wpływa na Twoje ryzyko chorób serca, lekarz weźmie pod uwagę również inne czynniki ryzyka, takie jak wiek, obciążenie rodzinne, palenie tytoniu i nadciśnienie tętnicze. 

Pełny profil lipidów na czczo (lipidogram) zawiera następujące parametry:

Stężenie cholesterolu całkowitego Stężenie cholesterolu całkowitego jest obliczane przy użyciu następującego równania: HDL+LDL+20% stężenia trójglicerydów. Całkowite stężenie cholesterolu poniżej 180 mg/dl jest uznawane za optymalne. 

1. Stężenie cholesterolu HDL
2. Stężenie cholesterolu LDL
3. Stężenie trójglicerydów
4. Interpretacja wyników badań wygląda następująco:
5. Cholesterol całkowity:
6. 240 mg/dl – wysoki poziom
7. Cholesterol HDL:
8. Mężczyźni

Miażdżyca – przyczyny, objawy, jak wygląda leczenie i dieta

Miażdżyca to choroba, która polega na gromadzeniu się cholesterolu i innych lipidów w naczyniach krwionośnych w postaci tzw.

płytek miażdżycowych, przede wszystkim w aorcie, tętnicach mózgowych i wieńcowych, rzadziej w tętnicach kończyn. Do jej powstawania przyczynia się otyłość, palenie tytoniu lub inne choroby współistniejące.

 Leczenie miażdżycy opiera się na farmakologii oraz odpowiedniej diecie. 

Miażdżyca to jedno z najczęściej występujących i najbardziej przebadanych schorzeń. Miażdżyca (inaczej arterioskleroza) jest chorobą, w wyniku której dochodzi do zmian degeneracyjnych w obrębie naczyń krwionośnych i tętnic.

Gromadzenie się w wewnętrznej warstwie naczyń krwionośnych makrofagów, lipoprotein o małej gęstości (LDL, low-density lipoprotein), komórek piankowatych i cholesterolu prowadzi do powstania pasm tłuszczowych, które wraz z elementami włóknistymi tkanki łącznej tworzą blaszki miażdżycowe. 

Z czasem ogniska płytek (blaszek) miażdżycowych ulegają zwapnieniu, co skutkuje miażdżycowym stwardnieniem tętnic.

Proces ten powoduje zwężenie światła tętnic i zmniejszenie ich elastyczności, a co za tym idzie upośledzenie przepływu krwi i w rezultacie niedokrwienie zaopatrywanych przez nie tkanek i narządów.

Arterioskleroza może się umiejscowić niemal w każdej tętnicy: mózgowej (miażdżyca mózgu/miażdżyca naczyń mózgowych), wieńcowej (miażdżyca tętnic wieńcowych), szyjnej (miażdżyca tętnic szyjnych) lub w kończynach dolnych (miażdżyca tętnic kończyn dolnych). 

Miażdżyca – przyczyny powstawania 

Przyczyny powstawania miażdżycy związane są z nieprawidłowymi procesami zachodzącymi w organizmie, tj.

: dysfunkcją śródbłonka, zaburzeniami lipidowymi (w tym za wysokim poziomem cholesterolu) oraz procesami zapalnymi w ścianie tętnic.

Zmiany miażdżycowe oraz rola procesu zapalnego w rozwoju miażdżycy zostały po raz pierwszy opisane w połowie XIX wieku, natomiast związek cholesterolu z arteriosklerozą zaobserwowano w 1908 i 1913 roku. 

Wśród czynników ryzyka miażdżycy, które mają wpływ na rozwój choroby wymienia się:  

• Czynniki modyfikowalne: nieprawidłowa dieta, palenie papierosów, brak aktywności fizycznej, otyłość, czynniki psychologiczne (stres, depresja), niski poziom wykształcenia, 
• Czynniki niemodyfikowalne: czynniki genetyczne i immunologiczne, choroby współistniejące: cukrzyca, nadciśnienie tętnicze, hipercholesterolemia, zaawansowany wiek, płeć. 

Wbrew pozorom miażdżyca nie występuje tylko u osób po czwartej dekadzie życia. Arterioskleroza może rozwijać się nawet we wczesnym dzieciństwie. Szacuje się, że u blisko połowy młodych osób występują cechy miażdżycy tętnic wieńcowych. 

W początkowym stadium miażdżycy chory może nie zdawać sobie sprawy z jej istnienia.

Objawy kliniczne arteriosklerozy pojawiają się w momencie, gdy blaszka miażdżycowa doprowadzi do zwężenia naczyń wieńcowych o 70-80 proc..

W przypadku miażdżycy tętnic wieńcowych objawy zwykle obserwuje się po 55 roku życia, u kobiet później niż u mężczyzn, natomiast objawy miażdżycy innych naczyń średnio 5 lat później. 

Objawy miażdżycy są zależne od miejsca ulokowania się złogów w poszczególnych tętnicach. Tym samym, mogą pojawić się: 

• Bóle głowy, zaburzenia widzenia ‒ kojarzone bardziej z migrenami niż z miażdżycą. Niestety, takie objawy daje rozwijająca się miażdżyca mózgu, która może prowadzić do wystąpienia zespołu otępiennego naczyniopochodnego, zwłaszcza u osób starszych. Miażdżyca mózgu może dawać objawy psychiczne związane z zaburzeniami neurologicznymi. Częstym skutkiem miażdżycy mózgu jest udar niedokrwienny. 
• Bóle szyi, utraty równowagi i czucia, niedowłady inudności to klasyczne objawymiażdżycy tętnic szyjnych i kręgowych. 
• Miażdżyca nóg powoduje ich ból (zwłaszcza łydek), nawet po małym wysiłku fizycznym. Bolesne skurcze mięśni nasilają się m.in. podczas wchodzenia po schodach. Objawy miażdżycy nóg w zaawansowanym stadium obejmują ból nasilający się w nocy nawet podczas spoczynku i zmianę zabarwienia chorej kończyny. Miażdżyca kończyn dolnych jest najbardziej rozpowszechnionym typem miażdżycy. Nieleczona może prowadzić do amputacji chorej kończyny (zarostowa miażdżyca kończyn dolnych). 
• Bóle brzucha, nudności i uczucie duszności to objawy charakterystyczne dla miażdżyca aorty brzusznej. Rozwój tej choroby prowadzi do powstania tętniaka, który może pęknąć, co najczęściej skutkuje zgonem pacjenta. Miażdżyca aorty serca i aorty jamy brzusznej występuje najczęściej u osób między 50 a 70 rokiem życia 

Arterioskleroza atakuje niekiedy kilka tętnic jednocześnie. Mówi się wtedy, że jest to miażdżyca uogólniona. 

Jak rozpoznać miażdżycę? 

 Miażdżycę diagnozuje się przeprowadzając dokładny wywiad lekarski oraz badania obrazowe takie jak USG, tomografia komputerowa lub rezonans magnetyczny.

 Standardem w zapobieganiu miażdżycy i jej powikłaniom jest ocena wartości ryzyka sercowo-naczyniowego za pomocą karty ryzyka SCORE dla populacji polskiej.

Karta ta określa 10-letnie ryzyko zgonu sercowego w oparciu o płeć, wiek, palenie papierosów, skurczowe ciśnienie tętnicze oraz stężenie cholesterolu całkowitego. 

Jak walczyć z miażdżycą? 

Miażdżyca to choroba, w której oprócz leczenia farmakologicznego niezwykle istotną rolę odgrywa zmiana dotychczasowego stylu życia.

Profilaktyka polega na stosowaniu odpowiedniej diety i kontroli masy ciała, prowadzeniu aktywnego trybu życia, unikania palenia tytoniu i racjonalnym wypoczynku.

Ważnym elementem jest także kontrola ciśnienia tętniczego krwi, które nie powinno przekraczać 140/90 mmHg. 

We wczesnym stadium choroby stosuje się leczenie farmakologiczne, polegające na podawaniu leków rozszerzających naczynia krwionośne i wspomagających przepływ krwi.

 Leki na miażdżycę to zwykle statyny, których działanie polega na obniżaniu stężenia cholesterolu oraz leki przeciwkrzepliwe (kwas acetylosalicylowy), które zapobiegają powstawaniu zakrzepów.

Czasem stosuje się dodatkowo fibraty, ezetymib, żywicę jonowymienną lub niacynę. Celem leczenia jest uzyskanie stężenia cholesterolu LDL 5 drinków dziennie zwiększa ryzyko udaru mózgu o 60 proc. w porównaniu do osób niepijących.

Doskonałą metodą prewencji, jak i leczenia niefarmakologicznego jest odpowiednia dieta miażdżycowa, która nie zmusza do całkowitego porzucenia przyzwyczajeń żywieniowych, ale do ich modyfikacji. Opiera się na następujących założeniach: 

1. Spożywanie tłustych ryb morskich minimum 2 razy w tygodniu. Dostarczają one kwasów tłuszczowych omega-3, które obniżają stężenie lipidów we krwi, działają przeciwzapalnie i antyarytmicznie oraz zmniejszają ryzyko zakrzepu. 
2. Spożywanie tłuszczów roślinnych: olejów i oliwy z oliwek, które zmniejszają stężenie cholesterolu całkowitego oraz cholesterolu LDL. 
3. Spożywanie 3-5 porcji warzyw i owoców dziennie, dzięki czemu zmniejsza się ryzyko wystąpienia udaru. 
4. Spożywanie orzechów (garść dziennie) powoduje obniżenie poziom cholesterolu LDL. Orzechy zawierają nienasycone kwasy tłuszczowe, witaminy i minerały (magnez, żelazo, foliany, witaminy z grupy B, witaminę E i błonnik). 
5. Spożywanie żywności funkcjonalnej: czosnku, stanoli i steroli (2g/ dobę), błonnika rozpuszczalnego oraz czerwonego wina. Żywność ta obniża cholesterol całkowity i cholesterol LDL, zwiększa poziom cholesterolu HDL, a flawonoidy z czerwonego wina wzmacniają naczynia krwionośne. 

Należy unikać potraw smażonych (preferowane techniki to gotowanie na parze, pieczenie w folii), tłustych produktów (sery żółte, sery topione, wieprzowina), ograniczyć sód do 1-3 gramów na dobę (szczególnie w miażdżycy tętnic mózgowych i po przebytym udarze). W miażdżycy szczególnie polecana jest dieta śródziemnomorska, która stanowi profilaktykę chorób sercowo- naczyniowych.

W prewencji miażdżycy istotna jest również redukcja nadmiernej masy ciała, regularna aktywność fizyczna (przynajmniej 30 min/dobę, przez 5-7 dni w tygodniu) opierająca się na ćwiczeniach dopasowanych do grupy wiekowej oraz zaprzestanie palenia papierosów.

Miażdżyca – powikłania 

Niektóre lokalizacje zmian miażdżycowych są szczególnie niebezpieczne dla zdrowia i mogą prowadzić do licznych powikłań.

Miażdżyca naczyń wieńcowych może być przyczyną zawału mięśnia sercowego i choroby niedokrwiennej serca; miażdżyca tętnic szyjnych i kręgowych nierzadko skutkuje udarem mózgu, miażdżyca aorty może prowadzić do powstania tętniaka, a miażdżyca naczyń kończyn dolnych do tzw.

stopy cukrzycowej (zgorzeli). Wczesne wykrycie miażdżycy oraz podjęcie odpowiedniego leczenia i zmiana stylu życia są niezwykle ważne w kontekście zmniejszenia ryzyka powikłań miażdżycy.

Bibliografia: 

1. Kucharska Ewa, “Miażdżyca tętnic- wybrane aspekty,” Przegl. Lek., vol. 71, no. 7, pp. 400–402, 2014. 
2. WHO Global status report on noncommunicable diseases. WHO (2014) [online],http://apps.who.int/iris/bitstream/10665/148114/1/9789241564854_ eng.pdf?ua=1. 

Miażdżyca. Co ją powoduje i jak się objawia?

Miażdżyca to podstępna, rozwijająca się latami, choroba naczyń krwionośnych. Jest spowodowana przez odkładanie się blaszek lipidowych na ścianach tętnic, co stopniowo ogranicza przepływ krwi. Początkowo rozwija się bezobjawowo, z czasem pojawiają się pierwsze niespecyficzne symptomy, np.: szybkie męczenie się, ból nóg i trudności z koncentracją. Nieleczona miażdżyca może mieć poważne konsekwencje zdrowotne. Co powoduje tę chorobę? Jak ją leczyć?

Tętnice doprowadzają z krwią tlen i składniki odżywcze do wszystkich komórek organizmu. Przypominają gładkie elastyczne rurki, którymi krew swobodnie dociera do każdego zakamarka naszego ciała. Z wiekiem ich struktura zmienia się.

Już około 20-ego roku życia zaczynają stopniowo twardnieć, a na ich ściankach odkładają się lipidy, cząsteczki białka i sole wapienne. Proces ten zachodzi przez wiele lat, a skutkuje stopniowym ograniczeniem światła naczynia, przez które przepływa krew.

Jeśli dojdzie do jego całkowitego zablokowania, może dojść do zawału serca lub udaru mózgu. 

Miażdżyca (arterioskleroza) to choroba przewlekła. Najczęściej obejmuje średnie i duże tętnice, które doprowadzają krew do różnych obszarów ciała. W zależności od lokalizacji zmian miażdżycowych, objawy pojawiają się w różnych częściach ciała: np. miażdżyca tętnic szyjnych, miażdżyca nóg czy tętnic nerkowych.

Skąd się biorą blaszki miażdżycowe?

Jednym ze składników krążącym w krwi jest cholesterol. To niewielkie cząsteczki lipidów, które są niezbędne w wielu procesach metabolicznych lub przenoszą inne substancje w organizmie.

Cholesterol występuje w dwóch odmianach – jako cząsteczki o niskiej gęstości (LDL – tzw. „zły” cholesterol) oraz o wysokiej gęstości (HDL – tzw. „dobry” cholesterol).

To związki o charakterze tłuszczowym, które są potrzebne w organizmie w procesach trawienia, do produkcji niektórych hormonów oraz do wchłaniania witaminy D. 

Cholesterol jest częściowo produkowany w wątrobie, jednak zdecydowanie w większej ilości jest dostarczany z pożywieniem.

Gdy w krwi jest za wysoki poziom cholesterolu, zaczyna się on odkładać na ściankach tętnic w formie blaszek miażdżycowych.

Te złogi lipidowe mogą „przyklejać się” do każdej tętnicy, najczęściej jednak pojawiają się w tętnicach dostarczających krew do mózgu, w naczyniach wieńcowych oraz w tętnicach kończyn dolnych.

Cholesterol w określonych ilościach jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Jednak gdy jest go za dużo, wówczas istnieje większe ryzyko gromadzenia się go w tętnicach. Jakie jeszcze czynniki wpływają na tworzenie się i odkładanie się go na ściankach tętnic? Mówiąc najprościej – wszystkie, które sprzyjają nadmiernemu stężeniu lipidów we krwi, m.in.:

• niewłaściwa dieta
• otyłość i nadwaga
• cukrzyca
• stres
• brak aktywności fizycznej.

Czy miażdżyca jest dziedziczna? Sama choroba nie jest przekazywana w genach, jednak podwyższona skłonność do odkładania się złogów lipidowych już tak.

W rodzinach, w których dorośli i starsze osoby zmagają się z miażdżycą, u dzieci szybciej pojawiają się zmiany miażdżycowe. Jest to związane z rodzinnym występowaniem podwyższonego stężenia cholesterolu LDL (tzw. „złego”).

Wpływ na to mają także czynniki środowiskowe, czyli stosowana w rodzinach dieta.

Objawy miażdżycy. Jak i kiedy pojawiają się pierwsze symptomy tej choroby?

Badania pokazują, że odkładanie się złogów na ściankach naczyń krwionośnych zaczyna się już w wieku parunastu lat. Z wiekiem także stopniowo sztywnieją ścianki tętnic. Przez wiele lat choroba rozwija się praktycznie bezobjawowo. 

Pierwsze objawy miażdżycy najczęściej pojawiają się u osób w wieku około 50 lat. Zbiega się to z momentem, kiedy odkładające się blaszki powodują zwężenie tętnic przynajmniej o połowę. Pacjenci zaczynają u siebie zauważać takie objawy jak: większa męczliwość, bóle w nogach (jeśli są to objawy miażdżycy nóg), trudności z koncentracją i skupieniem, trudniejsze zapamiętywanie. 

Miażdżyca to choroba o wielu twarzach. W zależności od lokalizacji gromadzących się złogów cholesterolowych, różne mogą być jej objawy, np.:

• miażdżyca nerek – nadciśnienie, niewydolność układu moczowego
• miażdżyca kończyn dolnych – ból w obrębie stóp, łydek i ud; skurcze łydek, uczucie zimna i blada skóra na nogach, czasami owrzodzenia
• miażdżyca mózgu – zaburzenia czucia i widzenia, trudności z utrzymaniem równowagi, niedowłady
• miażdżyca jelit – bóle w obrębie jamy brzusznej
• miażdżyca tętnic szyjnych – dezorientacja, bóle i zawroty głowy, niedowłady.

Skutki zdrowotne rozwijającej się miażdżycy

Miażdżyca może rozwijać się w różnych narządach, a w zależności od lokalizacji – daje różne objawy. W większości przypadków ma jednak charakter uogólniony i rozwija się jednocześnie w tętnicach w różnych częściach ciała.

Skutki zdrowotne zwężających się naczyń krwionośnych najbardziej dotkliwe są wtedy, gdy proces miażdżycowy postępuje w tętnicach mózgowych, wieńcowych, nerkowych i w tych doprowadzających krew do przewodu pokarmowego i kończyn dolnych.

Ograniczenie przepływu krwi w tętnicach szyjnych i mózgowych skutkuje zawrotami głowy, trudnościami z zapamiętywaniem, omdleniami, zaburzeniami widzenia i kłopotami z koncentracją. Czasami dochodzi do całkowitego zablokowania przepływu, co prowadzi do udaru mózgu, który jest stanem poważnego zagrożenia zdrowia i życia.

Miażdżyca tętnic wieńcowych ma poważne konsekwencje dla całego układu krążenia.

Słabszy przepływ oznacza gorsze dotlenienie mięśnia sercowego, co w przypadku przewlekłego niedokrwienia objawia się w postaci bólu w klatce piersiowej podczas wysiłku.

Gdy dojdzie do zamknięcia przepływu, wówczas do konkretnego fragmentu serca nie jest dostarczany tlen i składniki odżywcze, co skutkuje jego martwicą, czyli zawałem serca.

Zwężenie tętnic nerkowych prowadzi wraz z rozwojem choroby do niewydolności nerek oraz pojawienia się nadciśnienia tętniczego. 

Jak wygląda miażdżyca nóg? W początkowej fazie objawia się bólem mięśni nóg, który znika po krótkim odpoczynku. Wraz z postępem choroby ból staje się przewlekły, a tam gdzie proces miażdżycowy jest bardzo rozwinięty, może rozwinąć się miażdżyca.

Na nogach powstają trudno gojące się owrzodzenia, kończyna staje się blada i ochłodzona. Gdy dojdzie do całkowitego zamknięcia tętnic, nagłego zasinienia, braku tętna i oziębienia w tym miejscu, wówczas mamy do czynienia z ostrym niedokrwieniem kończyny.

Taki stan wymaga natychmiastowej pomocy lekarskiej. 

Leczenie i radzenie sobie z chorobą

Jak długo można żyć z miażdżycą? To zależy od stopnia zaawansowania choroby i lokalizacji złogów.

Zmiana diety i trybu życia może znacznie opóźnić rozwój choroby, by zmniejszyć ryzyko rozwoju objawów oraz wystąpienia tak poważnych dla zdrowia i życia skutków jak: udar mózgu, choroba niedokrwienna serca czy niedokrwienie kończyn dolnych. W początkowych etapach choroby stosuje się w niektórych przypadkach leki na miażdżycę.

Leczenie chirurgiczne miażdżycy. Zwężona naczynia krwionośne można leczyć poprzez ich chirurgiczne poszerzanie. Podczas tego samego zabiegu do tętnicy wszczepia się zwykle także specjalne wewnętrzne rusztowanie (tzw.

stent), który ma wzmacniać strukturę naczynia i usprawniać przepływ krwi. Przy bardziej zaawansowanych zmianach leczenie chirurgiczne polega na usuwaniu blaszek miażdżycowych lub utworzeniu tzw. pomostów naczyniowych (tzw.

by-passów), które omijają zwężone odcinki tętnic. 

Zapobieganie miażdżycy

Przeciwdziałanie rozwojowi miażdżycy polega na spowolnieniu procesu odkładania się blaszek miażdżycowych w układzie krążenia. W jaki sposób możemy zapobiec miażdżycy? Na jakie czynniki mamy wpływ?

• Zmiana nawyków żywieniowych. Warto ograniczyć ilość pokarmów o wysokiej zawartości tłuszczów, szczególnie zwierzęcych. Do jadłospisu należy wprowadzić zdrowe tłuszcze roślinne. Dieta powinna być różnorodna, bogata w produkty zbożowe, owoce i warzywa. Dobrym przykładem diety przeciwmiażdżycowej jest kuchnia śródziemnomorska bogata w zdrowe oleje, warzywa i lekkostrawne posiłki. W dużym stopniu miażdżycy dietą można zapobiec, także poprzez utrzymywanie prawidłowej masy ciała.
• Zwiększenie aktywności fizycznej. Ma dwojakie korzystne działanie. Z jednej strony usprawnia przepływ krwi, która szybciej krążąc dotlenia i odżywia komórki. A z drugiej strony – regularna aktywność pomaga utrzymać dobrą kondycję organizmu i prawidłową masę. 
• Rzucenie palenia. Ten nawyk ma negatywny wpływ na kondycję naczyń. Zaprzestanie palenia tytoniu może przyczyniać się do spowolnienia procesu miażdżycowego.