Wykwity skórne to zmiany na skórze będące objawami jej choroby. Podstawą diagnostyki dermatologicznej jest prawidłowa umiejętność ich oceny i różnicowania.
Wykwity skórne dzielimy tradycyjnie na pierwotne i wtórne:
- pierwotne wykwity są zazwyczaj bezpośrednim wynikiem rozwoju procesu chorobowego w skórze
- wykwity wtórne na ogół rozwijają się z pierwotnych i są ich następstwem.
Nie jest to jednak regułą, ponieważ w niektórych przypadkach, nawet we wczesnym okresie choroby nie udaje się stwierdzić wykwitów pierwotnych, które mogą być krótkotrwałe.
Wyróżniamy następujące wykwity pierwotne: plama, grudka, guzek, guz, pęcherzyk, pęcherz, krosta, bąbel. Wtórne wykwity obejmują nadżerkę, przeczos, pęknięcie i rozpadlinę, łuskę, strup, owrzodzenie a także bliznę.
Wykwity pierwotne
Plama
Fot. 1. Plamy (bielactwo nabyte); w centrum widoczna nadżerka pokryta strupem
Fot. 2. Plamy rumieniowe
Plama to zmiana zabarwienia skóry na ograniczonej powierzchni, leżąca w poziomie skóry, tj. niewyczuwalna przy dotyku.
1. Plamy z zaburzeń ukrwienia
Plamy związane z przekrwieniem. Plamy te powstają na skutek poszerzenia naczyń krwionośnych i są najczęściej zmianami zapalnymi. Wykwity tego typu przejściowo bledną przy ucisku. W zależności od wielkości wyróżniamy:
- plamy rumieniowe: małe, najczęściej liczne wykwity, mogące się zlewać i tworzyć zmiany o charakterze wielokolistym, obrączkowatym. Obserwuje się je często w przebiegu chorób zakaźnych (orda, różyczka, płonica) i w osutkach polekowych
- rumienie są wykwitami większymi od plam rumieniowych. Mogą mieć charakter przelotny – związane są ze zwiększonym przepływem krwi przez naczynia skórne (np. rumień emocjonalny, rumień wywołany przez związki naczyniorozszerzające) lub trwały – najczęściej w wyniku przekrwienia związanego ze stanem zapalnym np.: odczyn fototoksyczny i fotoalergiczny, róża
- erytrodermia jest uogólnionym stanem zapalnym skóry. Skóra jest zaczerwieniona jednolicie na większej powierzchni, obrzęknięta z nadmiernym złuszczaniem naskórka. Częstymi objawami towarzyszącymi są świąd, niekiedy powiększenie węzłów chłonnych, podwyższona temperatura, dreszcze, złe samopoczucie.
Plamy związane z niedokrwieniem – powstają na skutek zmniejszonego napływu krwi tętniczej (np. w skutek zimna), utrudnionego odpływ krwi żylnej (niewydolność żylna), zmian hematologicznych (poliglobulia, kriofibrynogenemia). Plamy mają barwę siną i spowodowane są odtlenowaniem krwi na poziomie tkankowym.
2. Plamy spowodowane zaburzeniami unaczynienia
Związane są z trwałym rozszerzeniem naczyń włosowatych.
- plamy naczyniowe wrodzone – np. znamię ogniste, naczyniaki
- plamy naczyniowe nabyte – np. teleangiektazje (trwałe rozszerzenie naczyń), pajączki naczyniowe, naczyniaki starcze (zobacz: Żylaki).
3. Plamy wybroczynowe
Powstają wskutek wylewu krwi do skóry. Cechą charakterystyczną jest to, że nie bledną przy ucisku. Barwa plam zależy od głębokości, na której one występują (powierzchowne – barwa czerwona, głębsze – barwa sina) i od upływu czasu (początkowo są czerwone, następnie sine a później przybierają kolor brunatny).
Grudka
Fot. 3. Grudka
Grudka jest wykwitem wyniosłym ponad powierzchnię skóry i odgraniczonym od otoczenia. Ustępuje bez pozostawienia blizny. Grudki mają wielkość od 1mm do 1cm. Większe wykwity powstałe ze zlania się grudek określamy mianem blaszek (tarczek).
Wyróżniamy:
- grudki naskórkowe – zmiany dotyczą tylko naskórka (brodawki zwykłe, brodawki płaskie, kłykciny kończyste)
- grudki skórno-naskórkowe – polegają na występowaniu zmian zarówno w naskórku jak i w skórze właściwej (liszaj płaski, łuszczyca, atopowe zapalenie skóry)
- grudki skórne – polegają na zmianach w obrębie skóry właściwej bez wyraźnych odchyleń ze strony naskórka (obrzękowe w rumieniu wielopostaciowym wysiękowym, naciekowe – w kile).
Guzek
Fot. 4. Guzek
Fot. 5. Guzek (znamię skórne)
Fot. 6. Pęcherzyk
Fot. 7. Pęcherz
Fot. 8. Krosta
Guzek to wykwit wyniosły ponad powierzchnię skóry (do wielkości 1 cm), dobrze odgraniczony od otoczenia i ustępuje z pozostawieniem blizny. Zmiany dotyczą tkanki łącznej skóry właściwej.
Guzki są charakterystycznymi wykwitami dla przewlekłych chorób ziarniniakowych jak: gruźlica, sarkoidoza, kiła. Mogą także powstawać w wyniku zaburzeń metabolicznych (nagromadzenie materiału depozytowego: kępki żółte) lub rozrostu nowotworowego (czerniak guzkowy, postać guzkowa raka podstawno komórkowego). Guzki często wykazują tendencję do rozpadu i tworzenia owrzodzeń.
Guz
Guz to wyniosły ponad powierzchnię skóry wykwit, który wywodzi się z głębokich warstw skóry i tkanki podskórnej. Ustępują z pozostawieniem blizny (za wyjątkiem rumienia guzowatego, grzybicy głębokiej i ziarniniaka grzybiastego). Wielkość guza przekracza 1 cm.
Pęcherzyk
Pęcherzyk jest małym wykwitem (średnicy do 1 cm), wyniosłym ponad powierzchnię skóry, wypełnionym płynem.
Pęcherz
Pęcherz to wyniosły ponad powierzchnię skóry wykwit, zawierający płyn, którego średnica przekracza zwykle 1 cm.
Pęcherze powstają na skutek rozwarstwienia poszczególnych warstw naskórka lub na granicy skórno-naskórkowej. Wyróżniamy następujące typy pęcherzy:
- pęcherze podrogowe, które leżą powierzchownie. Ich pokrywę stanowi wyłącznie warstwa rogowa, natomiast dno warstwa komórek kolczystych. Są one nietrwałe, mają cienką i wiotką pokrywę, która ulega przerwaniu w wyniku czego tworzy się nadżerka, pokrywająca się wkrótce strupem. Tego typu wykwity występują w pęcherzycy liściastej, odmianie pęcherzowej liszajca zakaźnego
- pęcherze śródnaskórkowe (akantolityczne) – powstają w warstwie kolczystej w wyniku utraty łączności pomiędzy komórkami. Pęcherze są duże, często wiotkie. Typowo występują w pęcherzycy zwykłej
- pęcherze podnaskórkowe – ich pokrywę stanowi cały naskórek. Są one dobrze napięte, stosunkowo trwałe i oporne na urazy mechaniczne. Powstają w pemfigoidzie, w nabytym pęcherzowym oddzielaniu się naskórka, opryszczkach ciężarnych, chorobie Duhringa (zobacz: Pemfigoid pęcherzowy, Zapalenie opryszczkowate skóry, Nabyte pęcherzowe oddzielanie się naskórka).
Krosta
Krosta jest drobnym wykwitem, wyniosłym ponad powierzchnię skóry i wypełnionym od początku treścią ropną.
Bąbel
Bąbel to wykwit wyniosły ponad powierzchnię skóry, szybko powstający i ustępujący bez pozostawienia śladu. Powstanie bąbla związane jest z obrzękiem podścieliska łącznotkankowego skóry właściwej na skutek zwiększonej przepuszczalności naczyń skórnych.
Bąbel charakteryzuje się barwą porcelanowo białą lub różową, wyraźnym odgraniczeniem od otoczenia i znaczną spoistością. Pojawieniu się bąbli towarzyszy zazwyczaj świąd. Są to wykwity spotykane po oparzeniu pokrzywą lub w grupie chorób zwanych pokrzywkami.
Wykwity wtórne
Nadżerka jest powierzchownym ubytkiem naskórka, który ustępuje bez pozostawienia blizny. Nadżerki tworzą się w miejscu wykwitów pierwotnych: pęcherzyków, pęcherzy, krost, sączących grudek.
Przeczos
Fot. 9. Przeczos
Przeczos linijny ubytek naskórka będący następstwem drapania. Odmiennie niż nadżerki, przeczosy występują w skórze niezmienionej na skutek mechanicznych urazów.
Pęknięcie, szczelina
Pęknięcie, szczelina jest płytkim linijnym ubytkiem skóry dotyczącym głównie naskórka.
Występuje w okolicach, gdzie skóra narażona jest na napinanie i rozciąganie (okolica otworów naturalnych, brodawek sutkowych, dużych stawów).
Czynnikami predysponującymi do pęknięć są: suchość skóry i jej wzmożone rogowacenie (rogowiec dłoni i stóp), obrzęk i stan zapalny (wyprzenia drożdżakowe, grzybica stóp międzypalcowa).
Rozpadlina
Rozpadlina różni się od pęknięcia głębszym usadowieniem, sięgającym do skóry właściwej. Zmiany te łatwiej ulegają wtórnemu zakażeniu, goją się z pozostawieniem blizny.
Łuska
Fot. 10. Łuska
Fot. 11. Strup
Fot. 12. Owrzodzenie
Łuska jest wykwitem powstającym w wyniku niepełnego oddzielania się powierzchownych, zrogowaciałych warstw naskórka.
Ze względu na wielkość łusek wyróżniamy: złuszczanie otrębiaste (łupież skóry owłosionej głowy, przyłuszczyca plackowata drobnoogniskowa, odra) i złuszczanie płatowe (erytrodermie, płonica, choroba Kawasaki).
Strup
Strup wykwit powstający na skutek zasychania na powierzchni skóry płynu surowiczego, ropnego lub surowiczo-krwawego z resztkami rozpadłych komórek, krwinek i bakterii. Następstwem strupów pokrywających nadżerki są przejściowe przebarwienia, natomiast pokrywających owrzodzenia – blizny.
Owrzodzenie
Owrzodzenie jest ubytkiem naskórka i skóry właściwej ustępującym z pozostawieniem blizny. Owrzodzenia mogą powstawać na skutek:
- chorób naczyń żylnych, tętniczych, limfatycznych
- na skórze niezmienionej w wyniku działania czynników fizycznych, chemicznych, urazów mechanicznych, długotrwałego ucisku
- rozpadu guzów, guzków, krost
- w przebiegu niektórych chorób infekcyjnych a także chorób tkanki łącznej.
Blizna
Blizna jest tkanką łączną włóknistą wypełniającą miejsce uszkodzenia skóry właściwej. Odmiany blizn:
- blizny przerosłe – wyniosły, nierówny rozrost tkanki bliznowatej ponad poziom otaczającej skóry (blizny pooparzeniowe)
- bliznowce – podobne do blizn przerosłych. Różnią się jednak tym, że oprócz obszaru uszkodzenia skóry zajmują także otaczającą skórę, niezmienioną chorobowo. Bliznowce pojawiają się po pewnym czasie od zagojenia rany
- blizny zanikowe – najczęściej bywają zejściem stanu zapalnego. Leżą w powierzchni skóry lub są zapadnięte, cienkie, marszczące się bibułkowato (DLE, zespół Grahama-Little’a, gruźlica toczniowa płaska).
Łuszczyca – przyczyny, objawy i leczenie
Ciężko określić dokładną przyczynę łuszczycy. Na ujawnienie objawów choroby mają wpływ czynniki genetyczne, immunologiczne i środowiskowe. Należy pamiętać, że nie jest to choroba zakaźna. Wyższy odsetek zachorowań w krajach wysoko rozwiniętych pozwala przypuszczać, że tryb życia i pożywienie mają wpływ na wystąpienie choroby. Wyróżniamy dwa typy tzw.
łuszczycy zwykłej. Pierwszy, dziedziczny, daje objawy przed 40. rokiem życia (a nawet w wieku dziecięcym) i cechuje się wcześniejszym występowaniem tej choroby w rodzinie. Ta forma łuszczycy jest zazwyczaj odporniejsza na leczenie i nawraca częściej niż typ drugi. W drugim typie pierwsze symptomy pojawiają się po czterdziestce, a wywiad rodzinny jest ujemny.
Poza czynnikami genetycznymi, wiele innych czynników zewnętrznych może wywołać lub zaostrzyć objawy tej choroby. Są to np.:
- Zakażenie drobnoustrojami – przede wszystkim paciorkowcami i gronkowcami
- Przyjmowanie niektórych leków, np. beta-blokery, lit, amiodaron, leki przeciwmalaryczne, progesteron, niesteroidowe leki przeciwzapalne
- Zaburzenia hormonalne
- Ciąża i poród
- Menopauza
- Alkohol
- Palenie papierosów
- Stres
- Inne choroby, np. cukrzyca typu II
- Nadwaga
- Niewłaściwa higiena, używanie nieodpowiednich kosmetyków
Podstawowym objawem łuszczycy zwykłej są zmiany skórne w formie wykwitów, wyglądających jak czerwonobrunatne plamy pokryte białoszarą łuską. Dodatkowo często pojawia się zaczerwienienie, pieczenie, świąd, pękanie skóry i jej krwawienie, a także ból.
Zmiany są spowodowane zaburzeniem procesu regeneracji naskórka. U zdrowej osoby proces ten trwa około miesiąca, a u chorych skrócony jest do 4 dni. Łuska pojawia się z powodu zbyt szybkiego nawarstwiania się naskórka na powierzchni skóry.
Zmiany najczęściej pojawiają się na kolanach, łokciach, twarzy, plecach, stopach, dłoniach oraz na paznokciach stóp i dłoni.
Nierzadko pierwszym miejscem występowania zmian jest owłosiona skóra głowy (łuszczyca skóry głowy). Początkowo łuszczenie może być mylone z łupieżem. Później zmiany mogą objąć całą skórę.
Należy podkreślić, że pomimo ciągłego złuszczania skóry i występowania stanu zapalnego, włosy nie wypadają. Łuskowate zmiany na ciele są dobrze odgraniczone od zdrowej skóry.
Przy próbie ich zdrapania, łuski odpadają tworząc płatki przypominające zeskrobane kawałki świecy (objaw świecy stearynowej).
Drugą charakterystyczną cechą jest objaw Auspitza polegający na pojawieniu się kropelek krwi w wyniku uszkodzenia naczynek podskórnych po zeskrobaniu łuski. Zmiany skórne mogą mieć charakter pojedynczych, grudkowatych zmian.
Mówimy wtedy o łuszczycy drobnogrudkowej lub kropelkowej. Jest to najczęstsza postać łuszczycy dzieci, objawiająca się zazwyczaj 2-3 tygodnie po przebyciu paciorkowcowego zakażenia gardła lub migdałków.
Niekiedy zmiany są dużo bardziej rozległe i wykwity zlewają się ze sobą tworząc kształty przypominające mapę (łuszczyca geograficzna).
Przeczytaj również:Dieta w łuszczycy – co powinno się w niej znaleźć?
Specyficzną odmianą łuszczycy jest łuszczyca krostkowa, która znacznie różni się od zwykłej. Zamiast szarych łusek występują tutaj ropne krosty (niekiedy na powierzchni całego ciała) z występującym stanem zapalnym i przesuszoną naokoło skórą. Jest to ciężka odmiana łuszczycy, ciężko łącząca się ze złym stanem ogólnym chorego.
Inną poważną formą jest łuszczyca stawów. Jest to choroba reumatologiczna, która powoduje przewlekłe zapalenia stawów i przylegających do nich struktur. Najczęściej obejmuje paliczki, stawy krzyżowo-biodrowe, nadgarstkowe i skokowe. Powoduje ból, sztywność i ograniczenie ruchomości stawów. W niektórych przypadkach może prowadzić do trwałego kalectwa.
Równie ciężką odmianą jest erytrodermia łuszczycowa. Zmiany w tym przypadku obejmują całe ciało, czasem bez występowania nawet kawałka zdrowej skóry, z towarzyszącym ciągłym świądem i bólem. Form łuszczycy jest wiele, ale warto wspomnieć jeszcze o łuszczycy paznokci.
Jest czasem mylona z grzybicą ze względu na objawy: żółtobrunatne plamy na płytce paznokcia, poprzeczne rowki i zgrubienie płytki.
Leczenie łuszczycy
Ze względu na uwarunkowanie genetyczne, łuszczyca pozostaje chorobą nieuleczalną z okresami zaostrzeń i remisji. Chcąc złagodzić objawy choroby możemy stosować leczenie zewnętrzne, ogólne lub fototerapię.
Pierwszy rodzaj wystarcza u większości chorych, u których zmiany obejmują niewielką część ciała (do 25 %). Leczenie to ma na celu usunięcie łuski i doprowadzenie do remisji zmian skórnych.
Najczęściej najpierw stosuje się maści, kremy lub balsamy z kwasem salicylowym lub mocznikiem, które stosuje się do trzech dni w celu usunięcia łuski. Następnie wprowadza się preparaty zapobiegające nadmiernej proliferacji naskórka, np. z cygnoliną lub dziegciem.
Preparaty te są zazwyczaj źle oceniane przez pacjentów ze względu na nieprzyjemny zapach, lepkość, długość terapii i brudzenie ubrań. Dużo lepiej tolerowane są kortykosteroidy miejscowe i pochodne witaminy D.
W przypadku leczenia miejscowego, kluczowe znaczenie ma regularność i ścisłe stosowanie zaleceń lekarskich. Leczenie zewnętrzne stosuje się w leczeniu łuszczycy skóry ciała, w tym owłosionej skóry głowy i zazwyczaj przynosi ono dobre efekty. Gorzej wygląda leczenie paznokci, gdzie skutki są zazwyczaj niewielkie.
Stosuje się tu silne preparaty miejscowe z kortykosteroidami oraz kwasem salicylowym. Wskazaniem do wdrożenia leczenia ogólnego są przede wszystkim zajęcie zmianami łuszczycowymi powyżej 25% powierzchni ciała, oporność na leczenie miejscowe i zły stan psychiczny chorego.
Stosuje się głównie leki immunosupresyjne, które mogą jednak wywołać poważne skutki uboczne. Najczęściej wybierane substancje lecznicze to:
- Metotreksat – najczęściej w odmianie stawowej i erytrodermii łuszczycowej;
- Retinoidy – normalizują proliferację komórek naskórka i ograniczają stan zapalny;
- Cyklosporyna A – lek immunosupresyjny, skuteczny we wszystkich postaciach łuszczycy;
- Leki biologiczne – dla pacjentów z najcięższymi postaciami łuszczycy, u których nie pomogło leczenie standardowe. Są to cytokiny, przeciwciała monoklonalne lub białka fuzyjne. Preparaty tego typu mogą wywołać redukcję zmian o 75%, a nawet całkowitą remisję choroby. Ponadto są uznawane za wyjątkowo bezpiecznie;
- Antybiotyki – nie leczą bezpośrednio łuszczycy. Stosowane w przypadkach, gdy choroba wiąże się z infekcją.
Pomocniczo stosuje się także fototerapię, wykorzystującą promieniowanie UVA i UVB. Zmiany naświetla się 2-3 razy w tygodniu, a objawy ustępują po około dwudziestu zabiegach. Korzystne działanie ma także psychoterapia, szczególnie u osób mających problemy z akceptacją choroby. Jak widać, łuszczyca to ciężka choroba, która ze względu na podłoże genetyczne pozostaje nieuleczalna.
Możemy jedynie próbować załagodzić jej objawy, ale nie jest to takie proste. Po okresie remisji, prędzej czy później następuje nawrót choroby. Szybkość leczenia zmian skórnych w dużej mierze zależy od systematyczności pacjentów. Duże nadzieje możemy pokładać w coraz to nowszych opracowywanych lekach biologicznych, które wykazują dużą skuteczność, a dodatkowo okazują się wyjątkowo bezpieczne.
Przeczytaj również: Atopowe zapalenie skóry (AZS) – opis, przyczyny, leczenie
Odpowiedzi na pytania naszych czytelników
Erytrodermia czyli złuszczające zapalenie skóry
2019-06-28 11:24 lek. Łukasz Kujawa
Erytrodermia, nazywana również złuszczającym zapaleniem skóry (z ang.
exfoliative dermatitis, ED) jest częstym terminem pojawiającym się w kontekście schorzeń dermatologicznych. Nie stanowi ona odrębnej jednostki chorobowej.
Jest zespołem objawów, który może być manifestacją różnych chorób. Jak wygląda erytrodermia i co ją powoduje? Czy można ją leczyć? Czy jest groźna?
Erytrodermia, inaczej złuszczające zapalenie skóry (exfoliative dermatitis, ED), częściej dotyka mężczyzn niż kobiety (stosunek wynosi ok. 3:1).
Wiek, w którym pojawiają się objawy jest zależny od etiologii, choć przyjmuje się, że w większości przypadków dotyczy osób po 40 roku życia (wyjątkiem jest erytrodermia występująca w przebiegu m.in.
AZS, łojotokowego zapalenia skóry i choroby Rittera, czyli zapalenia pęcherzowego i złuszczającego skóry noworodków).
Erytrodermia: objawy
Erytrodermia ma charakter zapalny. Najważniejszą cechą jest uogólnione zaczerwienienie skóry pokrywające ponad 90 procent jej powierzchni.
Zwykle towarzyszy jej intensywne złuszczanie, które pojawia się po 2-6 dniach od wystąpienia zaczerwienienia – początkowo w okolicach zgięciowych.
Skóra jest ucieplona, a zmianom może towarzyszyć uporczywy świąd skutkujący przeczosami.
Przedłużająca się ertytrodermia może prowadzić do zaburzeń w obrębie przydatków skóry. Dochodzi do utraty włosów, prążkowania i grubienia paznokci, a w konsekwencji do onycholizy, czy odwarstwienia się płytki paznokciowej od łożyska.
Skóra jest także obrzęknięta. Szczególnie charakterystyczny jest obrzęk powiek, który powoduje tzw. ektropion, czyli wywinięcia się dolnej powieki na zewnątrz.
Przewlekłe przypadki mogą doprowadzać do miejscowych lub rozlanych zaburzeń pigmentacji przypominających bielactwo, co jest szczególnie zauważalne wśród rasy czarnej.
Należy pamiętać także o współwystępowaniu zmian i wykwitów charakterystycznych dla schorzeń, które leżą u podłoża danego przypadku erytrodemii.
Erytrodermia: przyczyny
Etiologia złuszczającego zapalenie skóry jest bardzo zróżnicowana. Niewątpliwie jego tło stanowią złożone procesy immunologiczne. Może mieć charakter pierwotny lub pojawiać się wtórnie do innych chorób skóry.
Ważnym czynnikiem wyzwalającym ED o charakterze pierwotnym są leki. Lista potencjalnych winowajców jest bardzo długa. Czynnikami wyzwalającymi mogą być chemioterapuetyki z różnych grup są m.in.
- neuroleptyki
- antybiotyki
- leki przeciwgruźlicze
- leki przeciwnowotworowe
Równie długa jest lista chorób skóry, w których przebiegu może dość do erytrodermii o charakterze wtórnym:
Objawy erytrodermii pojawiające bez wcześniejszych zmian skórnych wymagają wnikliwej diagnostyki, ponieważ mogą być skórną manifestacją chorób nowotworowych, a w szczególności złośliwych rozrostów układu krwiotwórczego – chłoniaków i białaczek. Inne nowotwory, którym może towarzyszyć to m.in:
- rak płuc
- rak odbytnicy
- rak jajowodu
Erytrodermia może być więc tzw. zespołem paranowotworowym.
Warto zaznaczyć, że złuszczające zapalenie skóry może wystąpić także w przebiegu zakażenia wirusem HIV oraz w GVHD (ang. graft versus host disease), czyli chorobie przeszczep przeciwko gospodarzowi – wynikającej z niepożądanej odpowiedzi w organizmie biorcy przeszczepu pod wpływem wprowadzonych obcych antygenowo limfocytów.
Erytrodermia w ok. 30% ma charakter idiopatyczny (bez udowodnionej przyczyny). W piśmiennictwie ta postać bywa określana jako “zespół czerwonego człowieka”.
Czy erytrodermia jest groźna?
Obraz kliniczny erytrodermii może być zmienny i różnić się ciężkością oraz dynamiką przebiegu w zależności od przyczyny.
Erytrodermia jest stanem potencjalnie zagrażającym życiu. Opóźnione leczenie może prowadzić nawet do wstrząsu.
W wyniku poszerzenia się drobnych naczyń krwionośnych skóry dochodzi do upośledzenia termoregulacji – drastycznie zwiększa się utrata ciepła. Konsekwencją jest również zachwiany bilans płynów w organizmie. Postępuje odwodnienie i zaburzenia elektrolitowe.
Zwiększony skórny przepływ krwi, prowadzi do wzrostu rzutu serca (krążenie hiperkinetyczne), co w ostateczności może skutkować niewydolnością serca.
Zapalenia rozwijające się na tak dużej powierzchni jaką jest skóra, powoduje silne wzmożenie metabolizmu, czego odbiciem jest m.in. upośledzona produkcja białek w wątrobie (albumin) i w efekcie obrzęki.
Towarzyszące erytrodemii upośledzenie odporności niesie ze sobą kolejne zagrożenia. Może dochodzić do wtórnych zakażeń w obrębie zmian skórnych oraz zapalenia płuc, które mogą okazać śmiertelnymi powikłaniami.
Erytrodermia: leczenie
Chorzy prezentujący ciężkie objawy często wymagają hospitalizacji. Na szczególną uwagę zasługują pacjenci pediatryczni. W tej grupie dużo szybciej i gwałtowniej dochodzi do pogorszenia się stanu klinicznego. W najcięższych przypadkach niezbędne mogą okazać się monitorowanie funkcji życiowych i intensywna terapia.
Wstępne leczenie uogólnionej, ciężkiej erytrodemii jest takie samo, bez względu na etiologię. Podstawą jest uzupełnienie strat wody i elektrolitów.
- Leczenie miejscowe obejmuje przede wszystkim długotrwałe nawilżanie skóry za mocą wilgotnych opatrunków, aplikację emolientów oraz miejscowych leków steroidowych.
- W celu opanowania ostrej fazy objawów i zapobieżeniu kolejnemu zaostrzeniu niezbędne może okazać się stosowanie sterydów także systemowo.
- Pomocna okazuje się również podaż leków antyhistaminowych, które redukują uczucie świądu.
- Wykładniki wtórnego zakażenia są z kolei przesłanką do wdrożenia antybiotykoterapii.
Erytrodermia: rokowanie
Rokowanie w erytrodermii w dużej mierze zależy od jej podłoża.
Jeśli przyczyna, która ją wywołała (np. lek) zostanie usunięta, objawy ustępują bez trwałych następstw i rokowanie jest na ogół dobre.
Złuszczające zapalenie skóry wtórne do innych schorzeń może nawracać i wymaga przede wszystkim optymalizacji leczenia choroby podstawowej i unikania czynników mogących wywołać zaostrzenie.
Czy artykuł był przydatny?
Więcej z działu Dermatologia
Erytrodermia ichtiotyczna – charakterystyka choroby, objawy i leczenie
Erytrodermia ichtiotyczna to jedna z najcięższych odmian choroby skóry zwanej rybią łuską. Jest uwarunkowana genetycznie i manifestuje się przy narodzeniu dziecka.
Maluchy nią dotknięte zwykle rodzą się jako wcześniaki. Choroba charakteryzuje się występowaniem na całym ciele drobnych, białawych łusek na tle rumienia skórnego. Typowe jest nadmierne rogowacenie i złuszczanie naskórka.
Co warto wiedzieć o erytrodermii ichtiotycznej?
1. Czym jest erytrodermia ichtiotyczna?
Erytrodermia ichtiotyczna to choroba, która sprawia, że ciało człowieka pokryte jest łuską. Chory wygląda tak, jakby nie miał skóry, a pancerz. Wrażenie takie wywołują pękające nawarstwienia rogowe, spomiędzy których sączy się surowiczo-krwista wydzielina.
Erytrodermia ichtiotyczna jest chorobą, która ujawnia się podczas porodu. Dziecko zwykle rodzi się jako wcześniak. Zdarza się, że schorzenie w ciężkiej postaci jest przyczyną śmierci dziecka w pierwszych dobach życia. Może również doprowadzić do obumarcia płodu w łonie matki.
Erytrodermia ichtiotyczna jest chorobą, która pojawia się w wyniku genetycznych uszkodzeń lub mutacji genów prowadzących do zaburzeń w komórkach naskórka, skóry właściwej i innych tkanek.
W efekcie na skórze powstają zmiany przypominające łuskę ryb. Choroba, w zależności od odmiany, jest dziedziczona w sposób autosomalny dominujący lub ustępujący. Wyróżnia się dwa rodzaje zaburzenia.
To odmiana niepęcherzowa i odmiana pęcherzowa.
2. Erytrodermia ichtiotyczna odmiana niepęcherzowa
Erytrodermia ichtiotyczna odmiana niepęcherzowa to z definicji erytrodermiczny wariant rybiej łuski blaszkowatej z uogólnionym zajęciem skóry.
W tym wypadku rodzaj defektu genetycznego prawdopodobnie dotyczy więcej niż jednego genu. Choroba obejmuje całe ciało, w tym także głowę, dłonie i stopy. Skóra jest zwykle swędząca i bolesna, a przez łuski może być zmniejszona wrażliwość na bodźce.
3. Erytrodermia ichtiotyczna odmiana pęcherzowa
W niektórych odmianach erytrodermii ichtiotycznej w obrazie chorobowym dominują wiotkie pęcherze (obok erytrodermii i złuszczania).
Erytrodermia ichtiotyczna odmiana pęcherzowa to rzadka postać rybiej łuski wrodzonej. Jej dziedziczenie jest autosomalne dominujące.
Typowe jest uogólnione zajęcie skóry, szczególne nasilenie zmian obserwuje się na karku, okolicach pachowych i pachwinowych oraz zgięciach stawowych.
Chorobę cechuje stopniowe cofanie się zmian rumieniowo-pęcherzowych. Pojawiają się pogrubiałe ogniska nadmiernego rogowacenia o powierzchni brodawkowatej i ciemnym zabarwieniu. Charakterystyczne jest to, że skóra wydziela nieprzyjemny zapach. Przyczyną są częste zakażenia wtórne.
Ta odmiana rybiej łuski, w przypadku gdy ma stosunkowo łagodną postać i nie prowadzi do śmierci noworodka, w wieku późniejszym przybiera łagodniejszą postać.
4. Objawy erytrodermii ichtiotycznej
Ciało dziecka, które jest dotknięte erytrodermią ichtiotyczną, jest pokryte nawarstwieniami rogowymi. Te często pękają, wytwarzają białe płytki, które następnie brunatnieją.
Skóra swoim wyglądem przypomina pancerz. Ponadto spomiędzy płytek wypływa surowiczo-krwista wydzielina.
W lżejszych postaciach choroby noworodek wykazuje cechy uogólnionego zapalenia skóry objawiającego się rumieniem i złuszczaniem typu rybiej łuski.
Ale to nie wszystko. Mały pacjent cierpiący na erytrodermię ichtiotyczną ma często zniekształconą twarz: płaski nos, uszy o nienaturalnym kształcie i wywinięte powieki oraz wargi. Niekiedy dłonie i stopy są objęte przykurczem.
5. Leczenie erytrodermii ichtiotycznej
Diagnoza jest stawiana na podstawie wyglądu skóry. Możliwe są badania molekularne, które nie są jednak dostępne rutynowo. Wynik histologiczny nie jest specyficzny.
Leczenie odmiany niepęcherzowej erytrodermii ichtiotycznej przebiega tak, jak w terapii rybiej łuski, czyli jest objawowe. Dotychczas nie poznano metod pozwalających na usunięcie przyczyn tej choroby.
Ponieważ skóra bardzo się łuszczy i swędzi, wymaga ciągłego nawilżania oraz specjalnych kąpieli.
Podaje się retinoidy aromatyczne (odstawienie leku powoduje nawrót objawów choroby). Leczenie odmiany pęcherzowej erytrodermii ichtiotycznej wymaga okresowego podawania antybiotyków z powodu wtórnych zakażeń sączących powierzchni skóry.
Bardzo ważne jest leczenie miejscowe, czyli stosowanie:
- emolientów,
- kąpieli z dodatkiem sody lub soli kuchennej,
- łagodnych środków keratolitycznych,
- maści z antybiotykami miejscowo, na ograniczone powierzchnie w przypadku infekcji skóry,
- maści salicylowe i z dodatkiem mocznika,
- kremów i aerozoli w postaci pęcherzowej.
Choroby skóry
Choroby skóry dla wielu chorych są nie tylko problemem zdrowotnym, ale również dyskomfortem estetycznym – częsty brak akceptacji otoczenia, zakrywanie się nadmierną ilością ubrań i niskie poczucie własnej wartości. W tym dziale dowiesz się czym jest atopowe zapalenie skóry u dzieci, jak i dorosłych, jak wygląda łuszczyca, a także mi.in. jak radzić sobie z trądzikiem.
- Opalanie
- Trądzik
- Czerniak złośliwy
- Atopowe Zapalenie Skóry
- Łuszczyca
Choroby skóry przede wszystkim są problemem zdrowotnym, ale dla wielu to również dyskomfort estetyczny.
Przyczyny ich wystąpienia oraz objawy są różne, jednak bardzo często do głównych symptomów zalicza się liszaje, rumienie, krostki i swędzenie skóry.
Wszelkie zmiany skórne należy jak najszybciej skonsultować ze specjalistą – dermatologiem, który po przeprowadzeniu badań, zaproponuje właściwą formę terapii.
Budowa skóry
Głównym zadaniem skóry jest przede wszystkim regulowanie temperatury organizmu, która powinna wynosić 36,6 stopnia Celsjusza, a także chronienie przed drobnoustrojami. Skóra odpowiedzialna jest również za produkcję witaminy D.
Z jakich warstw składa się skóra?
- naskórek – jest to zewnętrzna warstwa, która zwiera w sobie melaninę, czyli barwnik. Dzięki niemu skóra jest chroniona przed promieniowaniem ultrafioletowym,
- skóra właściwa – zbudowana jest ona z gruczołów, receptorów, nerwów oraz naczyń krwionośnych i chłonnych.
- tkanka podskórna – jej głównym elementem budowy są komórki tłuszczowe. Zabezpiecza ona przed niespodziewanymi wahaniami temperatury, a także chroni przed uszkodzeniami mechanicznymi.
Choroby skóry mogą dotyczyć każdej z jej warstw: naskórka, skóry właściwej czy tkanki podskórnej.
Do najczęściej występujących schorzeń skóry zaliczyć można:
- atopowe zapalenie skóry (AZS) w większości przypadków występuje, jako powikłanie alergii, bądź astmy. Do jej głównych objawów należą: świąd skóry, suchość skóry, tendencja do łuszczenia się. Nasilenie symptomów najczęściej występuje tuż po kąpieli,
- łojotokowe zapalenie skóry głowy i łojotokowe zapalenie skóry twarzy – w tych miejscach najczęściej pojawiają się zmiany skórne. Objawy są niemal takie same, jak w przypadku AZS. Przede wszystkim występuje swędzenie skóry głowy, a dodatkowo pojawia się łupież z tyłu głowy oraz nadmiar łoju. Choroby skóry głowy należy leczyć u trychologa,
- grzybica skóry – jak sama nazwa wskazuje, za jej wystąpienie odpowiedzialne są grzyby chorobotwórcze. Choroba najczęściej umiejscawia się na stopach, a dokładnie w przestrzeniach międzypalcowych. Jest to idealne miejsce do rozwoju grzyba ze względu na wilgotne środowisko,
- rak skóry – do najczęściej występujących rodzajów należą: czerniak skóry, rak podstawnokomórkowy oraz płaskonabłonkowy. Głównymi czynnikami ryzyka są: poparzenia słoneczne, bardzo jasna karnacja, genetyka, a także wiek – w późniejszym wieku ryzyko wzrasta,
- łuszczyca skóry głowy – to podstępna choroba z tendencją do dawania częstych nawrotów. U wielu osób lokalizuje się właśnie na skórze głowy, objawiając się występowaniem czerwonych i łuszczących się zmian skórnych. Łuszczyca nie jest chorobą zaraźliwą.
Atopowe zapalenie skóry u dzieci
Atopowe zapalenie skóry u niemowląt to częsty problem szczególnie zauważalny u dzieci, które mieszkają w obszarach miejskich. Zwykle schorzenie nie pojawia się wcześniej, niż po 2 roku życia, natomiast należy pamiętać, iż nawet, gdy objawy ustaną to mogą one po jakimś czasie nawrócić.
Jakie są najczęstsze przyczyny atopowego zapalenia skóry u dzieci?
- kosmetyki, proszki do prania – podrażniają skórę maluszka,
- przebyte infekcje,
- jajka, cytrusy, czekolada, mleko, kurz – to najczęściej występujące alergeny,
- stres,
- zaburzenia funkcjonowania układu immunologicznego.
Atopowe zapalenie skóry – objawy
Głównymi objawami u osób cierpiących na AZS są:
- swędzenie skóry
- świąd skóry po kąpieli,
- alergiczne zapalenie skóry – występuje wtedy, gdy przyczyną choroby jest alergia, na któryś z alergenów
- suchość skóry,
- atopowa skóra – czyli taka, która łatwo się łuszczy oraz jest podatna na czynniki zewnętrzne,
- infekcje skóry.
W razie pojawienia się którychkolwiek z wymienionych objawów, należy skontaktować się z dermatologiem, w celu podjęcia właściwego leczenia.
Atopowe zapalenie skóry – leczenie
Leczenie atopowego zapalenie skóry polega przede wszystkim na kuracji miejscowej, czyli takiej, której zadaniem jest zmniejszanie odczuwania przykrych dolegliwości oraz hamowanie rozwoju choroby.
Często stosuje się kremy na bazie sterydów, których celem jest łagodzenie wykwitów skórnych oraz nawilżenie skóry. Niestety AZS jest to choroba nieuleczalna, która ma okresy reemisji
i rzutów.
Rak skóry – objawy
Jedną z najniebezpieczniejszych chorób skóry jest rak skóry. W zależności od jego rodzaju i stopnia zaawansowania, objawy mogą być nieco inne. Przez wiele lat może nie dawać on żadnych znaków, mimo obecności w organizmie, dlatego ważne są regularne badania, które pozwolą wykryć chorobę na wczesnym stadium zaawansowania.
Do głównych symptomów raka skóry zaliczyć można przede wszystkim zmiany skórne, które:
- mają nieregularne brzegi,
- są niesymetryczne,
- pojawiły się niedawno,
- swędzą,
- krwawią,
- są zaczerwienione,
- są twarde.
By rozpoznać raka skóry, niezbędne jest wycięcie całości lub kawałka zmiany i szczegółowe zbadanie go pod mikroskopem.
Do głównych metod leczenia w zależności od rodzaju raka należą:
Pieluszkowe zapalenie skóry
Jak sama nazwa wskazuje, ten rodzaj choroby skóry dotyczy dzieci, które noszą pieluszki. Związane jest to z nadmierną wilgocią okolic intymnych maluszka na skutek kontaktu z potem, moczem i kałem, co może doprowadzić do odparzeń.
Jak zapobiegać wystąpieniu schorzenia?
- dbaj o higienę dziecka,
- starannie osuszaj miejsca intymne przed założeniem pampersa,
- używaj kremów z tlenkiem cynku.
Zwykle należy pamiętać o szczególnej pielęgnacji, gdy dziecko boryka się z biegunką oraz
w czasie antybiotykoterapii. Należy mieć na uwadze również kupowanie pampersów lepszych jakościowo, ale przede wszystkim o przewijanie maluszka także w nocy.
Jak odróżnić skórę suchą od odwodnionej?
Zrozumieć skórę
Skóra popękana, szorstka, mało elastyczna, uczucie szczypania, łuszczenie, efekt „skóry węża”.
Skóra sucha i bardzo sucha cechuje się przede wszystkim nieprzyjemnym uczuciem ściągnięcia w obszarze twarzy i ciała, w szczególności po kąpieli. Taka nieprawidłowo odżywiona skóra nie pełni skutecznie funkcji bariery.
Ale jeżeli suchość jest cechą typu skóry, może z łatwością zostać pomylona ze skórą odwodnioną, która definiuje stan przejściowy.
Skórę suchą definiują przede wszystkim cechy subiektywne. Dana osoba ma wrażenie suchej skóry, ponieważ odczuwa dyskomfort, jej napięcie, ewentualnie szorstkość, a także czuje, że zastosowanie odpowiedniego produktu działa łagodząco na skórę.Objawom może ewentualnie towarzyszyć świąd oraz uczucie pieczenia.
Lekarz może ocenić, czy skóra jest sucha, na podstawie obiektywnych kryteriów: brak połysku, szczególne oznaki kliniczne, jak naskórkowe łuszczenie się, pęknięcia, czasami stany zapalne i utrata elastyczności.
Skórę suchą wyróżnia także nieregularność powierzchni skóry, ponadto jest szczególnie podatna na pojawianie się zmian egzematycznych. Zmiany te występują najczęściej na policzkach i ramionach u dzieci, których skóra jest sucha, w ramach atopowego zapalenia skóry.
W przypadku suchej skóry rozróżnia się kilka stadiów:
Skóra sucha
przejściowy dyskomfort, lekkie pęknięcia, lekkie łuszczenie się, Skóra bardzo sucha
wyraźny dyskomfort i pęknięcia, intensywne łuszczenie się,
Nadmierna suchość przedatopowa
skóra szorstka i chropowata, lekkie podrażnienia.
Zdrowa skóra jest chroniona na powierzchni przez płaszcz hydrolipidowy, składający się w większości z wody i lipidów. Uszczelniony, chroni skórę przed zewnętrznymi zagrożeniami i zapobiega utracie wody.
- Gdy w wierzchniej warstwie naskórka nie ma zachowanej równowagi hydrolipidowej, nie pełni on już skutecznie swojej roli bariery i powoduje uczucie dyskomfortu pod wieloma względami, jak omówiono powyżej.
- W odróżnieniu od skóry odwodnionej, skóra sucha lub bardzo sucha jest stanem chronicznym, spowodowanym na ogół niepoprawnym funkcjonowaniem natury genetycznej
- Mowa tu o typie skóry, takim jak skóra tłusta, mieszana.
- Ale poza wrodzoną suchością skórną istnieją również stany suchości skórnej wywołane czynnikami :
zewnętrznymi
klimatycznymi, środowiskowymi, patologie skórne lub choroby ogólne
egzema atopowa, łuszczyca tarczyca, cukrzyca, niedobór substancji odżywczych
Oznacza typ skóry. Jest to stały stan objawiający się uczuciem ściągnięcia na całości twarzy i ciała, powodowanym anomalią bariery skórnej.
Jest to skóra cienka, porowata i z zaczerwienieniami, brakuje jej wody i lipidów.
Może dotyczyć wszystkich typów skóry w każdym momencie życia. Jest to zjawisko odwracalne i przejściowe, charakteryzujące się ściągnięciem miejscowym i punktowym, spowodowanym nieprawidłowym utrzymywaniem i utratą wody. Skórze brakuje wody, powoduje dyskomfort, jest szorstka, czasami łuszcząca się.
Skóra normalna, sucha
kompleks SKIN PROTECT™
Zmiękczający żel oczyszczający bez dodatku mydła, do higieny skóry suchej i normalnej.
Dla całej rodziny (z wyłączeniem wcześniaków)
Skóra bardzo sucha, atopowa i podrażniona
patent SKIN BARRIER THERAPY™
24-godzinne nawilżenie i natychmiastowy komfort już podczas kąpieli.
Dla całej rodziny (z wyłączeniem wcześniaków)
Skóra normalna, sucha
kompleks SKIN PROTECT™
Nawilżające mleczko do ciała.
Dorośli, Dzieci, Niemowlęta
Skóra normalna i mieszana
patent CELLULAR BIOPROTECTION™
Fluid o lekkiej konsystencji z filtrami ochronnymi, nadający matowe wykończenie.
Erytrodermia – stan zapalny skóry
Erytrodermia to uogólnione zapalenie skóry charakteryzujące się zaczerwienieniem i łuszczeniem się całej lub prawie całej powierzchni skóry.
Pomimo niegroźnego przebiegu nieleczona erytrodermia może spowodować zaburzenia układu krążenia, nerek i wątroby.
Wyróżnia się dwa typy choroby: pierwotną, kiedy obejmuje dotychczasowo zdrową skórę, i wtórną, wynikającą z rozwoju innych schorzeń dermatologicznych.
Erytrodermia wtórna i pierwotna
Przyczynami erytrodermii pierwotnej może być uszkodzenie skóry przez czynniki fizyczne i chemiczne, np.: narażenie skóry na promieniowanie UV, środki drażniące (kwasy i zasady). Innym powodem mogą być przyjmowane leki (niektóre antybiotyki, leki przeciwgrzybiczne czy przeciwmalaryczne).
Ta postać może być jednym z objawów zespołu paranowotworowego (zespół objawów spowodowanych przez substancje produkowane przez guz).
Przyczynami erytrodemii wtórnej są istniejące już wcześniej choroby skóry, jak: łuszczyca, atopowe zapalenie skóry, alergiczne kontaktowe zapalenie skóry, liszaj płaski, pęcherzyca liściasta, świerzb norweski, rybia łuska i inne.
Objawy
Objawy i przebieg choroby mogą różnić się w zależności od jej przyczyny, ale charakterystyczne jest złuszczanie się całej zajętej zapaleniem skóry.
Może temu też towarzyszyć stan podgorączkowy i świąd.
Nieleczona długotrwała erytrodermia może prowadzić do wypadania włosów, spełzania paznokci, obrzęków, odwodnienia, niedoboru żelaza, zaburzeń elektrolitowych, zaburzeń układu krążenia oraz zaburzeń pracy nerek i wątroby.
Leczenie
Najczęściej stosuje się miejscowo różne postaci glikokortykosteroidów. Leczenie można uzupełnić również doustnymi lekami przeciwhistaminowymi, aby złagodzić świąd.
Leczenie należy dostosować do przyczyny, np.: odstawić przyjmowane leki czy zastosować terapię onkologiczną w wypadku nowotworu.
W zależności od wywoływanych zaburzeń należy chorego nawodnić, uzupełnić niedobory jonów i żelaza lub zastosować odpowiednie leczenie powikłań.
Podsumowanie
Erytrodermia jest uogólnionym zapaleniem skóry prowadzącym do zaczerwienienia i łuszczenia się zmienionej chorobowo skóry.
Przyczynami mogą być zaburzenia polekowe, związane z nowotworem lub z narażeniem skóry na niekorzystne czynniki fizyczne lub chemiczne – nazywamy ją wtedy pierwotną; przyczyną może być rozwój wcześniej istniejącej choroby skóry – nazywamy ją wtedy wtórną. Leczenie jest zależne od przyczyny, podstawową terapią jest stosowanie miejscowo glikokortykosteroidów.
Kaszuba, A. Adamski, Leksykon dermatologiczny, wyd. 1, Lublin 2011, s. 109–135
koncent