fot. Adobe Stock
Zapalenie płuc to groźna choroba układu oddechowego. Kiedyś niemal zawsze kończyła się śmiercią. Dziś dosyć łatwo da się ją wyleczyć. Trzeba tylko zdiagnozować ją we wczesnym stadium, bo potrafi skończyć się niebezpiecznymi powikłaniami. W Polsce na zapalenie płuc choruje ok. 1 osoba na 100 rocznie.
Spis treści:
Co to jest zapalenie płuc?
To stan zapalny płuc – a konkretnie miąższu płucnego – wywołany zwykle przez bakterie albo wirusy (rzadko drobnoustroje). W obrębie płuc tworzy się wysięk zapalny, który utrudnia oddychanie, wywołuje duszności i przyspieszony oddech. Dochodzi również do zmniejszenia powietrzności płuc.
Objawy mogą się różnić w zależności od rodzaju zapalenia płuc. Bez względu na przyczynę, to groźna choroba, która może dotknąć zarówno dzieci jak i dorosłych. Jak wyglądają statystyki jeśli chodzi o dzieci?
Zachorowania na zapalenia płuc są częste. W Polsce, podobnie jak w innych krajach o porównywalnym do naszego poziomu życia, to może być poniżej 4 przypadków w grupie 100 dzieci do 5. roku życia w ciągu roku, a w grupie powyżej 5.
ego roku życia jeszcze mniej. To jednak nie znaczy, że zapalenie płuc przestało być poważną chorobą, zwłaszcza jeśli dojdzie do powikłań- mówi prof.
Henryk Mazurek, kierownik Kliniki Pneumonologii i Mukowiscydozy, Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc, Oddział Terenowy w Rabce Zdroju.
Przyczyny zapalenia płuc
Za większość przypadków zapalenia płuc odpowiadają wirusy lub bakterie (u dzieci i nastolatków często infekcja wywołana jest mykoplazmą).
Choroba często występuje też u cierpiących na refluks żołądkowo-przełykowy. Wtedy do wysięku zapalnego dochodzi, gdy pokarm dostanie się do płuc.
Zapalenie płuc może być też powikłaniem po infekcji górnych dróg oddechowych bądź innej chorobie zakaźnej.
Do zapalenia płuc może też dojść z powodu grzybów (kandyzowe zapalenie płuc) oraz przez wdychanie substancji alergicznych bądź chemicznych.
Kto choruje na zapalenie płuc?
Są czynniki, które zwiększają możliwość zachorowania na zapalenie płuc. Wśród nich są m.in.: wirusowe zakażenia dróg oddechowych, wrodzone wady układu oddechowego, podeszły wiek, niewydolność serca, cukrzyca, problemy immunologiczne.
Kto jest w grupie zwiększonego ryzyka zachorowania na zapalenie płuc?
- chorujący na alergię,
- osoby niedożywione,
- osoby palące papierosy bądź mające kontakt z dymem tytoniowym,
- osoby z zaburzoną odpornością,
- osoby z wrodzonymi wadami układu oddechowego i krążenia.
Rodzaje zapalenia płuc
Zapalenie płuc dzielimy na:
Warto także wspomnieć o samoistnym zapaleniu płuc zwanym idiopatycznym. W nim stan zapalny zmienia się we włóknienie.
Każde z rodzajów zapalenia płuc charakteryzuje się innym przebiegiem. Zdarza się, że osoba nie zdaje sobie sprawy z tego, że choruje na zapalenie płuc. W niektórych przypadkach choroba przebiega bezobjawowo, wtedy mówimy o bezobjawowym zapaleniu płuc.
Inny podział zapalenia płuc wyróżnia:
- płatowe zapalenie płuc (obejmuje jeden płat i opłucną),
- odoskrzelowe zapalenie płuc (drobnoustroje przenikają do oskrzeli),
- segmentalne zapalenie płuc.
Zapalenie płuc w klasyfikacji ICD-10
W Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób (ICD-10; z ang. International Statistical Classification of Diseases and Related Health Problems) zapalenie płuc zajmuje pozycje J12-J18.
- J12 – niesklasyfikowane wcześniej zapalenie płuc, najczęściej pochodzenia wirusowego
- J13 – zapalenie płuc wywołane przez paciorkowce
- J14 – zapalenie płuc w efekcie infekcji bakterią H. influenzae
- J15 – niesklasyfikowane wcześniej bakteryjne zapalenie płuc
- J16 – zapalenie płuc wywołane drobnoustrojami niewskazanymi w innych typach
- J17 – zapalenie płuc przebiegające w chorobach sklasyfikowanych wcześniej
- J18 – zapalenie płuc wywołane nieokreślonymi drobnoustrojami.
Objawy zapalenia płuc
Dolegliwości zwiastujące zapalenie płuc przypominają objawy innych chorób dróg oddechowych, dlatego zdarza się, że początkowo zostanie zdiagnozowane ono jako grypa. Jednak objawy znacznie różnią się nasileniem.
Podstawowe i najpowszechniejsze objawy zapalenia płuc:
- gorączka i dreszcze,
- ból w klatce piersiowej,
- trudności w oddychaniu,
- świszczący oddech,
- kaszel,
- odkrztuszanie wydzieliny,
- bóle mięśni,
- osłabienie,
- uczucie rozbicia.
Jednak w zależności od rodzaju zapalenia płuc, objawy mogą się różnić. I tak w w atypowym zapaleniu płuc obserwuje się też wymioty i biegunkę, a w bakteryjnym zwykle jako pierwszy pojawia się katar.
Żadnych objawów zapalenia płuc nie należy bagatelizować i jak najszybciej zgłosić się do lekarza.
Zapalenie płuc u dzieci objawia się podobnie jak u dorosłych, ale zwykle znacznie ciężej przebiega.
Diagnostyka zapalenia płuc
Zapalenie płuc nie jest chorobą łatwą do zdiagnozowania. Nawet najbardziej wykwalifikowany lekarz może nie usłyszeć szmerów w płucach. W tym wypadku warto jest wykonać zdjęcie RTG klatki piersiowej, dzięki któremu można ocenić rozległość zapalenia. Lekarz stwierdza także jednostkę chorobową po wykonaniu badania krwi (morfologia, wskaźniki PCT, OB oraz CRP).
fot. Adobe Stock
W celu zdiagnozowania zapalenia płuc wykonuje się także posiew z dróg oddechowych do badań mikrobiologicznych oraz posiew krwi. U pacjentów szpitalnych zdarza się też zlecać tomografię komputerową i bronchoskopię.
Leczenie zapalenia płuc
Zapalenie płuc, o ile jest zdiagnozowane we wczesnym stadium, jest łatwe do wyleczenia. Lekarze najczęściej przepisują wtedy leki ułatwiające wykrztuszanie zalegającej wydzieliny, leki przeciwgorączkowe oraz antybiotyki o silnym działaniu.
Osoba chorująca na typowe zapalenie płuc dochodzi do siebie przez 7-10 dni. Zapalenie płuc wywołane bakteriami trwa dłużej – nawet 21 dni. Oprócz przyjmowania leków, ważne jest też picie dużej ilości wody.
Przy zapaleniu płuc (gdy chory nie ma gorączki) nie trzeba leżeć w łóżku. Lekarze wręcz zalecają ruch, szczególnie na świeżym powietrzu.
Wszystko, by poprawić wentylację płuc i usunąć z nich zalegającą wydzielinę.
W niektórych przypadkach lekarz może skierować chorego z zapaleniem płuc do szpitala.
Kiedy choroba ma ciężki przebieg, dziecko wymaga hospitalizacji. W szpitalu może być leczone dożylną antybiotykoterapią. Na szczęście nie są to częste przypadki- mówi prof. Henryk Mazurek.
Jakie są wskazania do hospitalizacji?
- obustronne zapalenie,
- niewydolność oddechowa,
- niewydolność nerek lub wątroby,
- powikłania takie jak ropniak opłucnej.
Powikłania po zapaleniu płuc
Jednym z częstszych powikłań jest płyn w opłucnej (gdy będzie go za dużo, niezbędne jest jego usunięcie). W wyniku przebiegu bakteryjnego zapalenia płuc może też dojść do miejscowego zniszczenia płuca – rozwija się ropień, czyli zbiornik z ropą w miąższu płuca.
Wyniki badań Europejskiego Urzędu Statystycznego z 2014 roku są alarmujące. Z 4,9 mln zgonów zgłoszonych w Unii Europejskiej, w ponad 118 tys. przypadków przyczyną śmierci było zapalenie płuc.
Więcej o chorobach płuc:Zapalenie płuc u noworodka i niemowlaka – czy zagraża życiu maluchów?Zapalenie oskrzeli – kiedy konieczny jest antybiotyk?Jakie choroby infekcyjne płuc występują najczęściej?Zachłystowe zapalenie płuc – groźna choroba wieku dziecięcego
źródło: mat. prasowe Stowarzyszenie Dziennikarze Dla Zdrowia
- prof.
- Henryk Mazurek
- specjalista chorób płuc, alergolog, pediatra, specjalista chorób płuc dzieci
Kierownik Kliniki Pneumonologii i Mukowiscydozy Instytutu Gruźlicy i Chorób Płuc, Oddziału Terenowego w Rabce-Zdroju, profesor nadzwyczajny IGiChP oraz wykładowca (profesor nadzw.) w Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Nowym Sączu.
Autor i współautor ponad 50 artykułów oryginalnych, ponad 70 rozdziałów w podręcznikach i skryptów i ponad 100 innych publikacji pełnotekstowych opublikowanych w recenzowanych czasopismach naukowych w kraju i zagranicą.
Członek Polskiego Towarzystwa Mukowiscydozy, Polskiego Towarzystwa Chorób Płuc i Polskiego Towarzystwa Alergologicznego oraz European Respiratory Society. Odznaczony medalem Komisji Edukacji Narodowej (2017 r.).
Członek Rad Naukowych periodyków medycznych, od roku 1996 r. członek Rady Naukowej Instytutu Gruźlicy i Chorób Płuc w Warszawie.
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
Zapalenie płuc – przyczyny, objawy, przebieg, leczenie i powikłania. Sprawdź, czy zapalenie płuc u dzieci jest groźne
Zapalenie płuc jest poważną chorobą układu oddechowego. Jej zbagatelizowanie może mieć poważne konsekwencje dla naszego zdrowia, a nawet życia. kalhh [pixabay.com]
Zapalenie płuc jest stanem zapalnym płuc, a dokładniej pęcherzyków płucnych, będącym jedną z najpoważniejszych konsekwencji zakażenia górnych dróg oddechowych. Choroba ta zwykle ma podłoże infekcyjne i wywoływana jest przez zakażenie drobnoustrojami (bakteriami, wirusami lub grzybami) Charakterystyczne objawy zapalenia płuc to: podwyższona temperatura ciała, uporczywy kaszel, intensywny ból w klatce piersiowej i trudności z oddychaniem. Oprócz tego można zaobserwować duszność i przyśpieszony oddech. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) zapalenie płuc u dzieci definiuje jako ostry stan zapalny płuc z towarzyszącym kaszlem, gorączką i problemami z oddychaniem. Leczenie zapalenia płuc uzależnione jest w głównej mierze od przyczyn choroby. W większości przypadków konieczne jest zastosowanie antybiotykoterapii i leków przeciwbólowych. Oprócz tego na czas choroby pacjentom zaleca się pozostanie w domu i wypoczynek.
Zapalenie płuc jest stosunkowo częstą chorobą górnych dróg oddechowych. Corocznie zapada na nią ok. 0,5 mld ludzi na całym świecie. Według szacunków WHO zapalenie płuc diagnozowane jest u ok. 150 mln dzieci rocznie, z czego ok.
20 mln wymaga hospitalizacji. Co istotne, na chorobę tą bardziej narażeni są mieszkańcy państw w klimacie umiarkowanym.
Przy czym znacznie częściej zapalenie płuc diagnozowane jest w miesiącach chłodnych, co jest skutkiem zwiększonej transmisji drobnoustrojów chorobotwórczych.
Zapalenie płuc — przyczyny
Bezpośrednią przyczyną zapalenia płuc jest zakażenie górnych dróg oddechowych drobnoustrojami. Biorąc pod uwagę różne kryteria, można wyodrębnić kilka klasyfikacji zapalenia płuc. Ze względu na miejsce i okoliczności zachorowania wyróżnia się:
- Pozaszpitalne zapalenie płuc, które diagnozowane jest wówczas gdy osoba zakażona drobnoustrojem przebywała w warunkach domowych.
- Szpitalne zapalenie płuc, które rozwija się wówczas, gdy stan zapalny płuc pojawi się w czasie hospitalizacji lub 48 godzin po jej zakończeniu.
- Zachłystowe zapalenie płuc (zespół Mendelsona), które jest konsekwencją przedostania się treści pokarmowej do drzewa oskrzelowego.
Podstawowym badaniem diagnostycznym przy zapaleniu płuc jest RTG w projekcji tylno-przedniej. Uwzględniając kryterium anatomiczno-radiologiczne można wyróżnić:
- Płatowe zapalenie płuc, które powstaje w wyniku nagromadzenia się zbyt dużej ilości wydzieliny w obszarze pęcherzykowatym. W obrazie radiologicznym widoczne są jednolite zagęszczenia miąższowe w obrębie płatów płuc. Co istotne, tego typu zapalenie płuc zwykle diagnozowane jest u dzieci i osób w podeszłym wieku.
- Odoskrzelowe zapalenie płuc, które jest następstwem niewyleczonego stanu zapalnego oskrzeli. Choroba ta diagnozowana jest niemal wyłącznie u niemowląt i małych dzieci.
- Śródmiąższowe zapalenie płuc, które charakteryzują się współwystępowaniem zmian śródmiąższowych i wysięku ropnego.
Zapalenie płuc ma najczęściej podłoże infekcyjne. Biorąc pod uwagę drobnoustroje, które mogą zaatakować pęcherzyki płucne i górne drogi oddechowe, można wyróżnić:
- Wirusowe zapalenie płuc, które najczęściej wywoływane jest przez wirus RSV, przenoszone przez bezpośrednie zetknięcie się z zakażonym przedmiotem. Zapalenie płuc może wywoływać również wirus odry, wirus opryszczki pospolitej czy koronawirus SARS-CoV-2.
- Bakteryjne zapalenie płuc, które, jak sama nazwa wskazuje, ma podłoże bakteryjne. Do zakażenia bakteryjnego dochodzi drogą kropelkową. Ten typ choroby dzieli się na dwa rodzaje: atypowe zapalenie płuc i typowe zapalenie płuc.
- Grzybicze zapalenie płuc, które wywoływane jest przez grzyba pneumocystis jiroveci. Zazwyczaj dotyka ono osób z osłabionym układem immunologicznym.
- Pasożytnicze zapalenie płuc, które wywoływane jest m.in. przez takie pasożyty, jak: Toxoplasma gondii, Ascaris lumbricoides czy Plasmodium malariae. Do zakażenia pasożytami dochodzi drogą skórną.
Podział zapalenia płuc na wirusowe, bakteryjne, grzybicze i pasożytnicze przez wiele lekarzy uznawany jest za zbyteczny, gdyż w praktyce klinicznej dokładne rozpoznanie etiologii choroby jest bardzo trudne i wymaga wykonania specjalistycznych badań.
Zapalenie płuc – objawy
Pierwszym i najbardziej charakterystycznym objawem zapalenia płuc jest kaszel i podwyższona temperatura ciała. Przy czym takie symptomy mogą wskazywać na szereg innych, mniej poważnych, chorób górnych dróg oddechowych. Wśród najbardziej typowych objawów zapalenia płuc można wymienić:
- Gorączkę (zwykle powyżej 38°Celcjusza).
- Uporczywszy kaszel, któremu często towarzyszy wykrztuszanie wydzieliny ropnej.
- Intensywny ból klatki piersiowej (zwykle jednostronny, nasilający się przy poruszaniu się).
- Poczucie duszności i rozpierania w klatce piersiowej.
- Ogólne osłabienie organizmu.
Dodatkowo u osób starszych można zaobserwować niezdolność do samodzielnego wykonywania prostych czynności. Natomiast charakterystycznym objawem zapalenia płuc u dzieci jest płaczliwość i rozdrażnienie.
W praktyce klinicznej bardzo rzadko pojawia się tzw. bezobjawowe zapalenie płuc, które również jest chorobą zapalną płuc. Na tę chorobę szczególnie narażeni są palacze, a także osoby z osłabionym systemem odpornościowym.
Zapalenie płuc bez gorączki świadczyć również o nieprawidłowej reakcji odpornościowej systemu immunologicznego. W praktyce oznacza to, że organizm nie wypracował odpowiednich mechanizmów obronnych przed drobnoustrojami, wywołującymi choroby górnych dróg oddechowych.
Bezobjawowe zapalenie płuc bardzo łatwo przeoczyć, ale istnieje szereg symptomów, które mogą wskazywać na toczący się stan zapalny w płucach. Mowa tu głównie o:
- Pogorszeniu samopoczucia.
- Przewlekłym i uporczywym kaszlu.
- Apatii i chronicznym zmęczeniu.
- Duszności, która nie wpływa negatywnie na codzienne funkcjonowanie.
- Znacznym pogorszeniu sprawności psychofizycznej.
Zarówno przed zapaleniem płuc, jak i innymi zakażeniami górnych dróg oddechowych można uchronić się przez regularne wspomaganie pracy układu odpornościowego:
Top 10 produktów wzmacniających organizm! Sprawdź, co jeść, …
Zapalenie płuc u dziecka jest stosunkowo często spotykane w codziennej praktyce lekarskiej, w tym zwłaszcza w miesiącach chłodnych, w których następuje wzmożona transmisja drobnoustrojów, powodujących zapalenie górnych dróg oddechowych. Przebieg i typ zapalenia płuc u dzieci uzależniony jest przede wszystkim od wieku dziecka.
Czynnikiem chorobotwórczym zapalenia płuc u niemowlaka zwykle jest syncytialny wirus oddechowy (RSV) lub wirus paragrypy. U małych dzieci do zakażenia dochodzi zwykle przez bezpośrednie zetknięcie się z drobnoustrojem chorobotwórczym.
Co istotne, zapalenie płuc u niemowląt często przebiega bez podwyższonej temperatury ciała. Zapalenie płuc u dzieci w przedziale wiekowym od 3 miesięcy do 4 lat zwykle wywoływane jest przez RSV, wirus paragrypy lub przez rynowirusy.
Natomiast starsze dzieci łapią zapalenie płuc przez zakażenie bakteryjne.
Zapalenie płuc diagnozuje się przez pogłębiony wywiad lekarski i prześwietlenie RTG klatki piersiowej. Przy czym warto podkreślić, że bardzo często lekarze zaprzestają dalsze diagnozowanie choroby na prześwietleniu płuc i nie skupiają się na tym, by rozpoznać podłoże stanu zapalnego.
Dzieje się tak przede wszystkim dlatego, że nie istnieją obiektywne badania, które pozwalałby jednoznacznie wskazać przyczynę zapalenia płuc. Dodatkowo w przypadku zapalenia płuc u dzieci obserwuje się częstotliwość oddechu.
Przyśpieszony oddech to stan, który charakteryzuje się powyżej 60 oddechami na minutę w przypadku dzieci do 2. miesiąca życia i 40 oddechami na minutę w przypadku dzieci od 1. do 5. roku życia.
U osób dorosłych częstotliwość oddechu nie jest dobrym wyznacznikiem zapalenia płuc, częściej można zaobserwować u nich: niskie ciśnienie krwi, częstoskurcz i saturację.
Zapalenie płuc jest ciężką chorobą górnego układu oddechowego, dlatego nie należy jej bagatelizować, ani też leczyć domowymi sposobami. W przypadku podejrzenia zapalenia płuc konsultacja z lekarzem podstawowej opieki zdrowotnej jest obligatoryjna!
Z racji tego, że jednoznacznie ustalenie przyczyny zapalenia płuc nie jest możliwe, chorobę tą zwykle leczy się antybiotykami i lekami przeciwbólowymi. Oprócz tego pacjentom zaleca się wypoczynek i pozostanie w domu na czas choroby. Wówczas, gdy zastosowane leczenie zapalenia płuc nie przynosi oczekiwanych efektów, to konieczna jest hospitalizacja.
W przypadku podejrzenia bakteryjnego zapalenia płuc stosuje się antybiotykoterapię, która trwa od kilku do kilkunastu dni. Natomiast wówczas, gdy zapalenie płuc może mieć podłoże wirusowe, to stosuje się inhibitory neuraminidazy, rymantadynę lub amantadynę.
Zdecydowanie niewskazane na zapalenie płuc są kortykosterydy, których stosowanie obarczone jest dużym ryzykiem wystąpienia skutków ubocznych.
Zapalenie płuc jest ciężką chorobą układu oddechowego. Zbyt późne rozpoznanie i niewłaściwe leczenie tej choroby może prowadzić do groźnych powikłań. Wśród najpoważniejszych powikłań po zapaleniu płuc można wymienić:
- Ropnie płucne, które charakteryzują się zbieraniem wydzieliny ropnej w okolicach tkanki płucnej. Stanowią one powikłanie po bakteryjnym zapaleniu płuc. Jest to niebezpieczne powikłanie, ponieważ może prowadzić nawet do posocznicy (ogólnego zakażenia organizmu).
- Wysięk pozapłucny, który również jest powikłaniem charakterystycznym dla bakteryjnego zapalenia płuc. Jest to bardzo poważny stan, który nierzadko wymaga interwencji chirurgicznej.
- Obrzęk płuc, który stanowi bezpośrednie zagrożenie życia. Wymaga on natychmiastowej interwencji lekarza.
Źródła:Durblin J.D., Zapalenie płuc. Pediatria po Dyplomie. 2009;13: 31-45.
Ashby B., Turkingto C., The encyclopedia of infectious diseases. New York: 2007.
Mykoplazma – czy jest groźna dla naszych dzieci?
2019-12-16 8:46 Kinga Żebrowska 
Autor: Getty images
Mykoplazma jest atypową bakterią powodującą głównie zakażenia dróg oddechowych (Mycoplasma pneumoniae). Szczyt zachorowań mykoplazmą dotyczy dzieci w przedziale wieku 3-16 lat. Może być groźna, dlatego warto nauczyć się rozpoznawać objawy jej zakażenia.
Mykoplazma to niewielka ale groźna bakteria wywołująca infekcje dróg oddechowych, moczowych. Zachorowania w wieku niemowlęcym są wyjątkowo rzadkie. Grupą szczególnie narażoną są dzieci i młodzież, przebywająca w szkołach, na koloniach czy obozach. Zachorowania występują najczęściej w okresie jesienno-zimowym.
Spis treści:
Jak dochodzi do zakażenia bakterią?
Choroba przenosi się droga kropelkową, co oznacza, że zarazić można się po prostu przebywając niedaleko chorej osoby np. w autobusie lub szkole. Niestety, zakażenie mykoplazmą ma dość długi okres inkubacji i można zarażać innych, mimo że samemu nie ma się jeszcze żadnych objawów.
Epidemie często występują w zamkniętych grupach, takich jak grupy przedszkolne, klasy czy miejsca, do których dzieci uczęszczają na zajęcia pozalekcyjne. Dorośli zaś zwykle zarażają się właśnie od swoich dzieci.
Czytaj: Pneumokoki – szczepionka na pneumokoki ma sens
Jak długo żyją zarazki? Dezynfekcja mieszkania po chorobie dziecka
Jak objawia się zakażenie mykoplazmą?
Wśród tak częstych przeziębień i zapaleń górnych dróg oddechowych wśród naszych dzieci często możemy nie pomyśleć o zakażeniu mykoplazmą. Objawy są łudząco podobne do zakażeń wirusowych oraz tych wywoływanych przez inne bakterie niż Mycoplasma pneumoniae.
W grupie młodszych dzieci zakażenie to objawia się zazwyczaj zapaleniem górnych dróg oddechowych, czyli jamy nosowej i gardła, zaś po 5. roku życia znacznie częstsze jest występowanie zapalenia oskrzeli oraz zapalenia płuc. Wśród dorosłych dominują mykoplazmatyczne zapalenia płuc.
W większości przypadków choroba zaczyna się około 10-dniowym okresem łagodnych objawów ogólnych podobnych do przeziębienia m.in. uciążliwym katarem. Najczęściej jednym z pierwszych symptomów jest ból gardła, a w 1/3 przypadków występuje także ból ucha, który dla dzieci jest bardzo nieprzyjemny.
Następnie pojawiają się gorączka, chrypka, ból głowy i bardzo nasilony suchy kaszel, który często przypomina krztusiec. Powinien on zwrócić naszą uwagę, dzieci często zgłaszają wtedy ból mięśni w klatce piersiowej.
Czasami odkrztuszana jest też ropna plwocina, która jednak zazwyczaj nie jest podbarwiona krwią. Poza objawami z układu oddechowego w niektórych przypadkach mogą pojawić się również zmiany na skórze w postaci wysypki, czasami objawiającej się też pęcherzykami oraz wymioty i biegunka.
- W wyjątkowych przypadkach może dojść do gwałtownego rozwoju choroby, któremu towarzyszą dreszcze, wysoka gorączka, bóle mięśni oraz silna duszność.
- Czytaj: Zapalenie gardła: domowe sposoby na ból gardła
- Dlaczego gorączka nasila się wieczorem?
Diagnostyka choroby
Aby stwierdzić mykoplazmatyczny charakter zakażenia dróg oddechowych, należy przeprowadzić hodowlę bakterii, testy molekularne lub testy serologiczne. Materiał do badań pobiera się w postaci plwociny, wymazu z gardła lub bada się krew pacjenta (metoda PCR).
Można także wykonać zdjęcie RTG, na którym uwidocznione będą charakterystyczne zmiany w płucach. Zwykle jednak z powodu długiego oczekiwania na wyniki badań leczy się pacjenta na podstawie jego objawów.
Leczenie mykoplazmy i jej możliwe powikłania
W leczeniu zapalenia płuc, które wywołuje Mycoplasma pneumoniae, z racji tego, że jest ona bakterią, stosuje się zazwyczaj antybiotyki makrolidowe, czyli azytromycynę, klarytromycynę lub erytryomycynę. Antybiotykoterapia trwa około 10-14 dni.
Jeżeli skróci się czas przyjmowania antybiotyku lub nie weźmie pełnej dawki przepisanej przez lekarza może dojść do nawrotu choroby. Poprawa samopoczucia następuje w ciągu 2 tygodni od rozpoczęcia leczenia, jednak kaszel oraz zmiany w rentgenie mogą utrzymywać się jeszcze przez kilka tygodni i nie należy się tym zazwyczaj martwić.
Należy stosować się do zaleceń lekarza, ponieważ zakażenie w niektórych przypadkach może wywołać zapalenie mięśnia sercowego, a także wątroby i trzustki, które są groźnymi chorobami.
Jak uchronić się przed zakażeniem?
Nie ma na razie dostępnych szczepionek, które chronią przed zakażeniem Mycoplasma pneumoniae. Aby uniknąć zakażenia mykoplazmą, a także innych zakażeń dróg oddechowych należy przypominać dzieciom o częstym myciu rąk wodą z mydłem oraz unikać przebywania w otoczeniu chorych osób.
Ważne też jest, aby ubierać je adekwatnie do pogody, stosować zbilansowaną dietę oraz zapewnić sobie i dzieciom odpowiednią ilość snu.
Mykoplazma (mycoplasma pneumoniae) – objawy i leczenie
Mykoplazma najczęściej ma przebieg podobny do grypy, może więc być z nią mylona. Jednak w przeciwieństwie do grypy leczy się ją antybiotykami.
Mykoplazmy są najmniejszymi znanymi bakteriami. Choć zaklasyfikowane są jako bakterie, to nie posiadają ściany komórkowej, a rozmiarami przypominają wirusy. Przedstawiciele tego rodzaju występują zarówno u ludzi jak i zwierząt.
Najczęstszą bakterią chorobotwórczą dla ludzi jest Mykoplazma pneumoniae. Rozwija się w organizmie człowieka, nie występując w świecie zwierząt i bardzo trudno wyhodować ją w warunkach laboratoryjnych. Odpowiedzialna jest za wywoływanie infekcji w układzie oddechowym. Nasilenie zakażeń wywołanych przez Mykoplazma pneumoniae obserwuje się w sezonie jesiennym w cyklach, co 5-8 lat.
U dzieci poniżej 5 roku życia mycoplazma powoduje zwykle zakażenia górnych dróg oddechowych. Natomiast u dzieci w wieku szkolnym, młodzieży i młodych dorosłych jest przyczyną atypowych zapaleń płuc. Mykoplazmą zarażamy się od innego zakażonego człowieka poprzez kontakt bezpośredni lub drogą kropelkową.
Okres inkubacji (od zakażenia do wystąpienia pierwszych objawów) trwa od 7 do 14 dni. Istnieje możliwość powstania epidemii w środowisku zamkniętym. Infekcja mykoplazmatyczna sprzyja zakażeniom innymi czynnikami chorobotwórczymi.
Mycoplazma pneumoniae posiada wyspecjalizowane białka, dzięki którym może łatwo wiązać się z komórkami nabłonka oddechowego posiadającymi rzęski. Podczas oceny zmian zapalnych w układzie oddechowym okazuje się, że są one takie same jak zmiany spowodowane przez wirusy.
Być może jest to przyczyną kłopotów z rozróżnieniem czy przyczyną stanu zapalnego jest wirus czy Mykoplazma. Samo badanie kliniczne i wywiad przeprowadzony z pacjentem nie są wystarczające, aby rozwiać wątpliwości. Potrzebne są specjalistyczne badania.
Objawy kliniczne mykoplazmozy
Pierwszymi oznakami zakażenia Mycoplazmą pneumoniae mogą być objawy zapalenia gardła. Najczęściej są to ból i pieczenie oraz zaczerwienienie i rozpulchnienie śluzówek. Nie ma natomiast objawów nieżytowych błony śluzowej nosa, czyli kataru, które zwykle towarzyszą infekcjom wywołanym przez wirusy.
Choroba rozprzestrzenia się na niższe piętra układu oddechowego, stopniowo zajmując krtań, tchawicę oskrzela, oskrzeliki i tkankę płucna. W okresie jej rozwoju występuje kaszel z odkrztuszaniem wydzieliny, a także gorączka lub stany podgorączkowe. Samopoczucie i tolerancja wysiłku pogarszają się. Objawy te nie są tak mocno wyrażone jak wówczas, gdy patogenem zapalenia płuc są bakterie.
Okres od zakażenia do wystąpienia zapalnych zmian w płucach trwa średnio około 10 dni.
Czasem dochodzi do wytworzenia się wysięku w jamie opłucnowej. Sytuacja ta ma miejsce, gdy procesem zapalnym objęta jest błona powlekająca płuca i ścianę klatki piersiowej, zwana opłucną.
Zdarza, że Mycoplazma pneumoniae powoduje zapalenie ucha środkowego lub zatok. Bardzo charakterystyczne dla tej jednostki chorobowej są pęcherzowe zmiany zapalne błony bębenkowej. W rzadszych przypadkach choroba obejmuje inne układy.
Stawową postać cechuje wystąpienie ostrego zapalenia stawów.
Najczęściej objawy mykoplazmozy występują tylko w jednym stawie i są przemijające. Pojawia się wtedy bolesność, zaczerwienienie, obrzęk w okolicy zajętego stawu.
Objawy skórne mykoplazmy to rumień, pokrzywka, zmiany pęcherzowe, a nawet burzliwie przebiegający z gorączką i ogólnym osłabieniem zespół Stevens-Johnsona, kiedy to na śluzówkach i skórze pojawiają się pęcherzowe zmiany, których pokrywa łatwo ulega uszkodzeniu.
Skutkiem zakażenia Mycoplazmą pneumoniae mogą być także patologie serca jak zapalenia osierdzia, zapalenia mięśnia sercowego. U części zakażonych osób bakteria powoduje niedokrwistość, której przyczyną jest nadmierny rozpad krwinek czerwonych.
W niewielkim odsetku przypadków Mycoplazma pneumonace odpowiada za powstanie zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu, neuropatie nerwów czaszkowych, poprzeczne zapalenie rdzenia kręgowego i inne patologie w zakresie układu nerwowego.
Jak rozpoznać mykoplazmę?
Gdy infekcja przedłuża się lub są trudności w leczeniu, wykonuje się badania dodatkowe. Jednym z kluczowych badań dla postawienia trafnej diagnozy jest zdjęcie radiologiczne klatki piersiowej. Na kliszy rentgenowskiej uwidacznia się obustronne rozlane zajęcie płuc, lecz czasem zmiany są ogniskowe lub zajęty jest wyłącznie segment płuca.
Widoczne mogą być zmiany śródmiąższowe i wysięk w jamie opłucnej. Zdarza się, że stopień zmian stwierdzanych w badaniu radiologicznym nie znajduje odzwierciedlenia w manifestacji klinicznej. Badania bakteriologiczne nie wykazują patogenu. W morfologii krwi zazwyczaj nie stwierdza się zmian jak np.
zwiększenia liczby białych krwinek krwi, co często jest obserwowane w procesach zapalnych, których przyczyną są bakterie.
Bardzo pomocne w rozpoznaniu mykoplazmozy jest wykrycie wzrostu miana zimnych aglutynin. Jednak wysoki poziom aglutynin, na podstawie którego można postawić wiarygodną diagnozę występuje tylko w niektórych wypadkach, kiedy dość wyraźnie zaznaczone są objawy kliniczne. U dzieci poniżej 12 roku życia nie zawsze można na podstawie takiego badania postawić rozpoznanie.
Obecnie coraz większą rolę odgrywa wykrycie przeciwciał produkowanych przeciwko mykoplazmie. Przeciwciała te należą do klasy IgM i są produkowane podczas ostrego zakażenia. Ale nie występują one od pierwszych godzin infekcji – pojawiają się dopiero po 6-10 dniach jej trwania.
Ten okres potrzebny jest na to, aby układ odpornościowy rozpoznał obce dla niego białko i mógł wyprodukować przeciwciała.
Istnieje także możliwość wykrywania materiału genetycznego mykoplazmy za pomocą tzw. testów PCR. Choć to kosztowna metoda, pozwala wcześniej ustalić czynnik chorobotwórczy i może być jedyną skuteczną w przypadkach zaburzeń układu immunologicznego. Wykrywanie zimnych aglutynin, przeciwciał IgM przeciwko mykoplaźmie i testy PCR wykonywane są jednak niestety w nielicznych laboratoriach.
W leczeniu mikoplazmy pomaga tylko antybiotyk
Choć objawy infekcji mykoplazmatycznej i wirusowej są podobne, to leczy się je odmiennie. W zakażeniu mykoplazmatycznym stosuje się antybiotyki.
Skuteczne są w tym przypadku tetracykliny, doksycyklina i antybiotyki makrolidowe. U dzieci do 10 roku życia zaleca się niemalże wyłącznie te ostatnie.
Kuracja antybiotykiem powinna trwać około 10 dni, aby zminimalizować ryzyko nawrotów klinicznych.
Groźne zapalenie płuc
Zapalenie płuc to choroba zapalna dolnych dróg oddechowych. Każdego roku w naszym kraju zapada na nią jedna na 100 osób.
Szczególnie zagrożone chorobą są osoby z obniżoną odpornością, w podeszłym wieku oraz chorzy na astmę i inne przewlekłe schorzenia układu oddechowego, np. obturacyjną chorobę płuc (POChP), chorzy na cukrzycę i przewlekłą niewydolność serca.
Zachorowalności sprzyja też palenie tytoniu, praca w zanieczyszczonym środowisku, a nawet zła higiena jamy ustnej i rozległa próchnica.
Zapalenie płuc w szpitalu i poza nim
Przyczyny zachorowania na zapalenie płuc mogą być różne. Ze względu na miejsce, w którym doszło do zachorowania, dzielimy je na szpitalne i pozaszpitalne. Pierwsze występuje u osób, które przebywają w szpitalu z różnych przyczyn dłużej niż 48 godzin.
U chorych hospitalizowanych krócej niż pięć dni najczęściej zapalenie płuc wywołują bakterie, przyniesione spoza szpitala. Po tym okresie przyczyną choroby zwykle są szczepy bakterii rezydujące w danym szpitalu, najczęściej gronkowiec złocisty.
Szpitalne zapalenie płuc jest trudne do leczenia i może poważnie zagrażać życiu – dotyczy bowiem chorych z już osłabioną odpornością.
Powody zapalenia płuc
Przyczynami pozaszpitalnego zapalenia płuc, czyli takiego, do zakażenia którym dochodzi poza szpitalem, a więc w domu, szkole czy pracy chorego, najczęściej są wirusy, w tym wirusy grypy oraz bakterie.
– Dwie trzecie typowych zapaleń płuc wywołanych jest przez bakterię Streptococcus pneumoniae, zwaną pneumokokiem – mówi lek. med. Piotr Komorowski, internista i pulmonolog Medicover. Zapalenie płuc może być też wywołane przez grupę specyficznych patogenów, zwanych atypowymi.
Mamy wtedy do czynienia z atypowym zapaleniem płuc. – Za atypowe zapalenia płuc odpowiedzialne są Mycoplasma pneumoniae, Chlamydiapneumoniae pneumoniae lub Legionella Pneumophila – wymienia Piotr Komorowski.
Zapalenie płuc często jest także powikłaniem po grypie lub innych chorobach zakaźnych, takich jak świnka czy różyczka. Może być też wywołane przez grzyby. Dotyka najczęściej osób z osłabioną odpornością, chorych po przeszczepach.
Pierwsze objawy zapalenia płuc
Objawy choroby mogą być różne, w zależności od jej podłoża. Zawsze należy udać się do lekarza, który wykona badanie fizykalne. Dla potwierdzenia diagnozy zleci wykonanie radiogramu klatki piersiowej, ewentualnie badań laboratoryjnych.
– Objawy typowego zapalenia płuc, które wskazywałyby na konieczność konsultacji medycznej, to: wysoka gorączka, ból w klatce piersiowej, kaszel i ropne wykrztuszanie.
W trakcie badania stwierdza się trzeszczenia nad określonym rejonem płuca.
W badaniu krwi występuje leukocytoza z przewagą neurocytów, a w badaniu rtg klatki piersiowej uwidaczniają się zagęszczenia zapalne – informuje lek. med. Piotr Komorowski.
Nieco inaczej objawia się atypowe zapalenie płuc.
– Atypowe zapalenie płuc występuje u osób młodszych, początek jest podostry, zwykle gorączka nie jest wysoka, występuje suchy kaszel, bóle mięśni i stawów.
W badaniu przedmiotowym nie stwierdza się zmian osłuchowych nad płucami, w badaniu krwi leukocytoza jest prawidłowa.
W badaniu rtg klatki piersiowej stwierdza się wieloogniskowe zacieśnienia lub rozsiane zmiany śródmiąższowe – mówi specjalista.
Osoby starsze mogą przechodzić zapalenie płuc bezgorączkowo, za to mogą pojawić się u nich senność, drażliwość, brak apetytu.
Leczenie zapalenia płuc nie zawsze w szpitalu
Postawienie diagnozy i określenie przyczyny choroby pozwoli na jej właściwe leczenie. Podstawą leczenia bakteryjnego zapalenia płuc jest stosowanie antybiotyku, ale w leczeniu zapalenia płuc, którego przyczyną są wirusy, raczej się ich nie zaleca.
Najczęściej w przypadku wirusowego zapalenia płuc przepisuje się leki przeciwbólowe, wykrztuśne, obniżające gorączkę. U większości osób zapalenie płuc może być leczone w warunkach domowych, z reguły ustępuje po około 2-3 tygodniach. Jednak ludzie starsi i dzieci mogą uskarżać się na ciężkie objawy.
W związku z dużym ryzykiem wystąpienia powikłań, mogą wymagać hospitalizacji.
– Leczenia szpitalnego wymagają chorzy powyżej 65. roku życia lub młodsi, ale z czynnikami ryzyka ciężkiego przebiegu choroby: POCHP, choroby układu krążenia, układu nerwowego, cukrzyca, przewlekła niewydolność wątroby i nerek.
Hospitalizacja jest konieczna również wówczas, gdy w chwili rozpoznania chory jest w ciężkim stanie, o czym świadczy wysoka gorączka – 40 stopni i wyższa, jak również: obniżenie temperatury poniżej 35 stopni, tachykardia, częstość oddechu powyżej 30/min, ciśnienie tętnicze poniżej 90/60 mm Hg, sinica, a w badaniach laboratoryjnych wysoka leukocytoza powyżej 20 tys. ml, leukopenia poniżej 4 tys. ml, niedokrwistość, hipoksja lub hiperkapnia, kwaśnica, zaburzenia krzepnięcia, a w rtg naciek zapalny, zajmujący więcej niż 1 płat lub cechy wysiłku w jamie opłucnej – wymienia lek. med. Piotr Komorowski.
Groźne powikłania zapalenia płuc
W przypadku, gdy nie jest konieczna hospitalizacja, a leczenie może przebiegać w warunkach domowych, bezwzględnie należy leżeć w łóżku i absolutnie, do czasu pełnej rekonwalescencji, nie uczęszczać do pracy czy szkoły. Zaleca się odpoczynek i przyjmowanie dużej ilości płynów (ok. 2 litrów dziennie).
Jeśli objawy nie ustępują, zwłaszcza temperatura nie wraca do normy, należy ponownie zasięgnąć porady lekarza. Zapalenie płuc może prowadzić do groźnych powikłań. Do najczęstszych należą: ropnie płuc, wysiękowe ropniaki opłucnej czy chlamydiowe zapalenie płuc.
W grupie zwiększonego ryzyka rozwoju powikłań są osoby starsze, z przewlekłymi chorobami układu krążenia i oddechowego, cukrzycą, nowotworami.
Zapalenie płuc u dzieci
Na zapalenie płuc, ze względu na niedojrzały system odpornościowy, często chorują dzieci. Podobnie jak u dorosłych, chorobę mogą wywoływać wirusy, bakterie lub grzyby. Często zapalenie płuc u dzieci jest następstwem grypy, stąd pierwsze objawy mogą być z nią mylone.
Zapalenie płuc wywołane przez wirusy objawia się u dzieci: apatią, brakiem apetytu, suchym kaszlem, bólem w klatce piersiowej. Bakteryjne zapalenie płuc natomiast: wysoką gorączką, potliwością, dreszczami. Zdarza się, że choroba nie daje wyraźnych sygnałów. Często jedynym jej symptomem może być gorsze samopoczucie, przyspieszony oddech i sporadyczny kaszel.
Już przy pierwszych objawach warto skonsultować je z lekarzem. Leczenie zapalenia płuc u dzieci często wymaga hospitalizacji. W lżejszych przypadkach i u starszych dzieci może wystarczyć leczenie w warunkach domowych. Tak, jak w przypadku dorosłych, zapalenie płuc wywołane przez bakterie leczy się antybiotykami, dobranymi do rodzaju bakterii i wieku chorego.
Chorobę, u której podłoża leżą wirusy – lekami wykrztuśnymi, obniżającymi gorączkę i przeciwbólowymi.
Zapaleniu płuc lepiej zapobiegać
Zapalenie płuc jest chorobą powszechną. Dotyka osoby w każdym wieku. Można jednak skutecznie jej przeciwdziałać. Podstawowymi metodami zapobiegania zakażeniom układu oddechowego są przestrzeganie zasad zdrowego stylu życia i niepalenie tytoniu. Warto dbać o odporność i przede wszystkim prawidłowo leczyć przeziębienie i grypę. Należy także pamiętać o szczepieniach.
Powszechnie dostępna szczepionka na grypę chroni też przed zapaleniem płuc, spowodowanym zakażeniem wirusem grypy. W profilaktyce niezwykle istotne jest dbanie o higienę jamy ustnej i regularne odwiedzanie dentysty. Przyczyną zapalenia płuc może być zła higiena jamy ustnej i próchnica. Stany te sprzyjają rozwojowi w jamie ustnej flory bakteryjnej, która może powodować chorobę.