Nadczynność tarczycy a nadciśnienie i kołatanie serca

Tabela 1. Ogólnoustrojowe objawy podmiotowe nadczynności i niedoczynności tarczycy

Receptory dla hormonów tarczycy znajdują się we wszystkich komórkach organizmu człowieka, dlatego hormony tarczycy mają ogromny wpływ na funkcjonowanie całego ustroju (tab. 1).

Znamienne jest działanie hormonów tarczycy na układ krążenia, wszelkie zmiany w ich aktywności mają odzwierciedlenie w zaburzeniach czynności serca.

Wpływ tarczycy na rozwój i różnicowanie układu krążenia jest słabo poznany, wiadomo natomiast, że niedoczynność tarczycy nie hamuje rozwoju serca [1-4].

Tarczycaprodukuje głównie tyroksynę (T4), która jest prohormonem, a jej działanie jest 3-8 razy słabsze od aktywnej obwodowo trójjodotyroniny (T3).

Konwersja T4 do T3 odbywa się przez dejodowanie przy udziale dejodynaz, głównie dejodynazy D1 występującej przede wszystkim w wątrobie i nerkach oraz D2 występującej w mózgu i przysadce.

Dejodynaza D3, która występuje w mózgu, łożysku i ciężarnej macicy, inaktywuje zarówno T4 i T3, chroniąc w ten sposób płód przed nadmiarem hormonów tarczycy.

Hormony tarczycy pozostają w ujemnym sprzężeniu zwrotnym z hormonem tyreotropowym (TSH) produkowanym przez przysadkę, który z kolei jest kontrolowany w tym samym mechanizmie przez tyreoliberynę (TRH) produkowaną w podwzgórzu. W komórkach T3 wiąże się ze swoistymi receptorami jądrowymi, które są czynnikami transkrypcyjnymi aktywującymi lub hamującymi ekspresję genów docelowych. Działania T3 ujawniają się z opóźnieniem koniecznym do indukcji syntezy białek [1-4].

Nadczynność tarczycy

Nadczynność tarczycy jest zespołem objawów spowodowanym różnymi patologiami tarczycy, w tym najczęściej chorobą Gravesa-Basedowa, wolem guzkowym toksycznym, pojedynczym guzkiem autonomicznym, jodem (m.in. poamiodaronowa nadczynność tarczycy typu I ) lub zapaleniem tarczycy (przejściowa nadczynność występująca w pierwszej fazie niektórych zapaleń tarczycy).

Nadczynność tarczycy może być jawna, gdy dochodzi do rozwoju objawów wywołanych przez nadmiar hormonów tarczycy lub subkliniczna (utajona), w której nie ma objawów lub są one niewielkie. Skrajnym stadium jest przełom tarczycowy, który jest stanem bezpośredniego zagrożenia życia.

Wpływ nadczynności tarczycy na układ krążenia

Hormony tarczycy działają na serce inotropowo i chronotropowo dodatnio.

Ich nadmierna produkcja powoduje objawy krążenia hiperkinetycznego z przyspieszeniem częstości pracy serca, zwiększeniem siły skurczu mięśnia sercowego, rzutu serca, frakcji wyrzutowej oraz wzrostem ciśnienia rozkurczowego w lewej komorze.

 W konsekwencji rośnie zapotrzebowanie mięśnia sercowego na tlen i dochodzi do przerostu mięśnia lewej komory. Wwyniku poszerzenia lewej komory serca może dojść do wypadania płatka zastawki mitralnej z jej niedomykalnością, która może doprowadzić do rozwoju nadciśnienia płucnego.

Wtórnie może dochodzić do niedomykalności zastawki trójdzielnej. Nadciśnienie płucne może być również spowodowane zwiększonym rzutem serca bez współistniejącego spadku oporu w naczyniach płucnych i najczęściej ustępuje w trakcie leczenia nadczynności tarczycy. Wszystkie te czynniki upośledzają czynność skurczową i rozkurczową serca [1-4].

Wiele objawów podmiotowych nadczynności tarczycy związanych jest z układem krążenia. Jednymi z głównych dolegliwości zgłaszanych przez pacjentów są kołatania serca. Wynikają one z dodatniego chronotropowego działania hormonów tarczycy, co wywołuje spoczynkową tachykardię nasilającą się w czasie wysiłku. Często występują zaburzenia rytmu serca, najczęściej pochodzenia nadkomorowego.

Uczucie kołatania serca może wynikać również ze zwiększonej siły skurczu serca wskutek dodatniego działania inotropowego hormonów tarczycy. Objawy niewydolności serca związane są ze zmniejszoną rezerwą sercową. Występują głównie u osób z wcześniejszą dysfunkcją skurczową lub rozkurczową serca, a także mogą być wywołane współistniejącym migotaniem przedsionków.

Duszność w nadczynności tarczycy rzadziej wynika z niewydolności serca. Jej przyczyną jest najczęściej osłabienie mięśni oddechowych. U osób z wcześniejszą chorobą niedokrwienną serca zwiększone w nadczynności tarczycy zapotrzebowanie mięśnia sercowego na tlen nasila bóle w klatce piersiowej.

Bóle dławicowe mogą pojawić się również u osób bez choroby wieńcowej, częściej u kobiet z powodu skurczu naczyń wieńcowych [1-4].

W badaniu przedmiotowym stwierdza się przyspieszenie czynności serca, niemiarowość ekstrasystoliczną lub zupełną związaną z zaburzeniami rytmu serca. Szmer skurczowy najczęściej jest związany z wypadaniem płatka lub niedomykalnością zastawki mitralnej wskutek poszerzenia lewej komory. Można również wysłuchiwać szmer niedomykalności zastawki trójdzielnej.

Objawy przedmiotowe niewydolności serca występują rzadko i najczęściej u osób z wcześniejszą dysfunkcją mięśnia sercowego lub w wyniku nakładającej się tachyarytmii. Siu i wsp.

 [5] niewydolność serca obserwowali tylko u 6% pacjentów z nadczynnością tarczycy, w tej grupie u 94% chorych współistniało migotanie przedsionków, a u 47% dysfunkcja skurczowa lewej komory.

W badaniach laboratoryjnych obserwuje się zmniejszone stężenie TSH (zwiększone we wtórnej nadczynności tarczycy), zwiększone stężenia wolnych hormonów tarczycy, zmniejszenie stężenia cholesterolu całkowitego i cholesterolu LDL, nieznaczne zwiększenie stężenia HDL2 (HDL3 pozostaje bez zmian) oraz niewielkie zmniejszenie stężenia trójglicerydów [1-4].

Nadczynności tarczycy może towarzyszyć wzrost stężenia NT-proBNP, nawet jeśli nie stwierdza się niewydolności serca [6]. Do zwiększenia NT-proBNP dochodzi również w umiarkowanej jatrogennej nadczynności tarczycy [7].

Stężenie NT-proBNP u chorych z nadczynnością tarczycy koreluje dodatnio z wymiarem końcowo-rozkurczowym lewej komory i grubością przegrody międzykomorowej oraz ujemnie z frakcją wyrzutową lewej komory [6].

W EKG często występują zaburzenia rytmu serca, prawie zawsze pochodzenia nadkomorowego, w tym najczęściej częstoskurcz nadkomorowy, migotanie lub trzepotanie przedsionków. Dość rzadko rejestruje się przedwczesne pobudzenia komorowe. Obserwuje się również nieswoiste zmiany odcinka ST i załamka T.

Migotanie przedsionków (atrial fibrillation, AF) występuje u ok. 10% chorych z nadczynnością tarczycy, co stanowi 10% wszystkich przypadków AF.

 U osób starszych odsetki te są większe i wynoszą odpowiednio 25-35% i 15%. W nadczynności tarczycy ryzyko utrwalenia migotania przedsionków jest 3-krotnie większe.

Próby przywrócenia rytmu zatokowego są często nieskuteczne, dopóki nie uzyska się stanu eutyreozy [1].

W badaniu z udziałem 40 628 pacjentów z jawną nadczynnością tarczycy u 8,3% pacjentów obserwowano migotanie lub trzepotanie przedsionków. Ryzyko ich wystąpienia rosło u mężczyzn, z wiekiem oraz w przypadku współistnienia choroby niedokrwiennej serca, niewydolności serca i wady zastawkowej [8].

Przebieg nadczynności tarczycy u osób starszych często bywa skąpoobjawowy i choroba może ujawnić się tylko pod postacią migotania przedsionków, objawów wieńcowych (świeżych lub nasilenia wcześniejszych dolegliwości) lub objawów niewydolności serca (tzw. zespół tarczycowo-sercowy).

Subkliniczną lub utajoną nadczynność tarczycy rozpoznajemy, gdy stężenie TSH jest obniżone, a stężenie wolnych hormonów w surowicy pozostaje prawidłowe. Ryzyko progresji do jawnej nadczynności wynosi 4-8% rocznie, natomiast w ok. 50% przypadków dochodzi do samoistnej normalizacji stężenia TSH.

Subkliniczna nadczynność tarczycy może być endogenna (czyli wynikać z patologii tarczycy, a przyczyny są takie jak w jawnej nadczynności) lub egzogenna (czyli wynikać z nadmiernej podaży hormonów tarczycy).

Ta ostatnia może być zamierzona (np. gdy w przypadku raka tarczycy stosuje się leczenie supresyjnymi dawkami lewotyroksyny) lub niezamierzona (np.

w przypadku przedawkowania hormonów tarczycy w trakcie leczenia jej niedoczynności).

Od niedoczynności tarczycy do chorób serca

Nie każdy kardiolog powie Ci, że być może wcale nie cierpisz na zaburzenia układu krążenia, a pojawiające się u Ciebie objawy tak naprawdę są efektem nieprawidłowej pracy tarczycy. Jak to możliwe? Hormony tego gruczołu stymulują kurczliwość i pracę mięśnia sercowego, m.in.

poprzez zwiększenie objętości wewnątrznaczyniowej i modulowanie układu współczulnego (część układu nerwowego odpowiedzialna za mobilizację organizmu).

Jeśli cierpisz na chorobę Hashimoto – zapalenie gruczołu będące najczęstszą przyczyną pierwotnej jego niedoczynności – mogą pojawiać się u Ciebie nadciśnienie tętnicze, niewydolność krążenia, zaburzenia metabolizmu cholesterolu i rytmu pracy serca, a nawet miażdżyca.

Na co jeszcze zwrócić uwagę?

Problemy z tarczycą mogą dawać szereg niecharakterystycznych objawów ze strony różnych układów – nie tylko sercowo-naczyniowego. Przy niedoczynności do najczęstszych symptomów należą:

• ospałość i uczucie zmęczenia,
• depresja i złe samopoczucie,
• obniżenie koncentracji i zaburzenia pamięci,
• chrypka i zmatowienie głosu, spłycenie oddechu,
• łamliwość włosów i paznokci,
• bladość i szorstkość skóry,
• obrzęki podskórne (najczęściej w okolicy dłoni i powiek),
• spowolnienie perystaltyki jelit (zaparcia),
• przyrost wagi,
• zaburzenia miesiączkowania,
• osłabienie siły mięśniowej i zmysłów (głównie słuchu).

Z kolei o nadczynności gruczołu mogą świadczyć:

• nasilona potliwość,
• obrzęki i czerwone plamy na podudziach,
• sztywne i rzadkie włosy,
• duszności nawet po lekkim wysiłku,
• nasilenie objawów astmy lub chorób płuc,
• zwiększenie apetytu – zwłaszcza na wysokoenergetyczne produkty,
• biegunki i niecharakterystyczne bóle brzucha,
• nieregularny cykl miesiączkowy,
• nadmierna drażliwość, nerwowość, bezsenność,
• drżenie rąk i osłabienie mięśni nóg,
• łzawienie lub pieczenie oczu,
• światłowstręt.

• Hormony tarczycy kontrolują funkcje życiowe praktycznie całego organizmu, w tym procesy homeostazy (równowagi) i prawidłową czynność układu sercowo-naczyniowego1.
• W badaniach epidemiologicznych potwierdzono, że u osób z autoimmunizacyjnymi chorobami tarczycy (jak Hashimoto lub Gravesa-Basedowa) rośnie prawdopodobieństwo występowania schorzeń układu sercowo-naczyniowego, a nawet stosunkowo nieduże wahania stężenia hormonów tego gruczołu mogą oddziaływać na pracę mięśnia sercowego i prowadzić do patologicznych zmian w jego obrębie2.
• To zwiększone ryzyko nieprawidłowego funkcjonowania układu krążenia wynika ze skumulowanych procesów: zarówno samych zaburzeń hormonalnych, jak i cytotoksycznego działania autoprzeciwciał.

Toczący się w tych schorzeniach proces autoimmunizacji i związany z nim stan zapalny nie tylko powodują nieprawidłową odpowiedź układu odpornościowego (co staje się przyczyną niedoczynności lub nadczynności tarczycy), ale również determinują zaburzenia czynności mięśnia sercowego. W efekcie niedoczynność może być przyczyną częstoskurczów i migotania komór, a nawet groźnych dla życia zaburzeń rymu pracy serca3.

Hashimoto należy też do czynników powodujących zapalenie mięśnia sercowego, czyli stan zapalny objawiający się przede wszystkim kłującym bólem w klatce piersiowej i kołataniem serca4. Czasem prowadzi ono do niewydolności, a nawet nagłego zgonu.

Dużo rzadziej mówi się o tym, że niedoczynność tarczycy może być przyczyną nabytego zespołu wydłużonego QT. To rodzaj komorowego zaburzenia serca, któremu towarzyszy częstoskurcz typu torsade de pointes będący przyczyną omdleń i nagłej śmierci u zdrowych, młodych osób5.

Jego objawy pojawiają się najczęściej pod wpływem wysiłku fizycznego lub silnego stresu. Znane są przypadki napadowych, zagrażających życiu częstoskurczów spowodowanych wydłużeniem odstępu QT w przebiegu niedoczynności tarczycy6.

Okazuje się, że prawidłowa kurczliwość mięśnia sercowego zależy m.in.

od aktywności trijodotyroniny (T3) – hormonu tarczycy, który pobudza syntezę białek odpowiedzialnych za szybki skurcz mięśnia sercowego7.

Głęboka niedoczynność tarczycy, a w konsekwencji obniżenie ekspresji T3 w komórkach serca, czyli kardiomiocytach, może powodować pogorszenie jego kurczliwości, zwolnienie częstości pracy i szybkości przewodzenia bodźców.

Staje się to przyczyną bradykardii (stan, w którym częstość akcji serca wynosi poniżej 60 razy na min) i wydłużenia odstępu QT, a w konsekwencji – groźnych dla życia zaburzeń rytmu serca, w tym właśnie częstoskurczu typu torsade de pointes.

Trijodotyronina (T3) po przeniknięciu przez błonę komórkową łączy się z licznymi białkami obecnymi w mitochondriach i reguluje ich syntezę. Działanie tego hormonu ujawnia się praktycznie we wszystkich organach, stąd objawy nieprawidłowego stężenia T3 mogą być bardzo różne.

To trijodotyronina reguluje aktywność kanałów sodowych, potasowych i wapniowych, kontroluje czynność pompy sodowo-potasowej (enzymu odpowiedzialnego za transport sodu i potasu), powoduje wzmożone wytwarzanie enzymów odpowiedzialnych za metabolizm węglowodanów i tłuszczów, a nawet uczestniczy w regulacji stężenia cholesterolu, wpływając na odpowiednie receptory wątrobowe8.

Co więcej, prawidłowe stężenie hormonów tarczycy odgrywa ważną rolę w procesach rozwoju i dojrzewania organizmu, a ich niedobór w okresie niemowlęcym prowadzi do nieodwracalnych zmian w mózgu i niedorozwoju umysłowego.

Wracając do układu sercowo-naczyniowego, przy niedoczynności tarczycy dochodzi do upośledzenia procesów rozkładu trójglicerydów i obniżenia stężenia wolnych kwasów tłuszczowych w krwiobiegu. Większość tkanek potrzebuje ich jako źródła energetycznego. Dodatkowo rośnie stężenie cholesterolu całkowitego, trójglicerydów i homocysteiny.

Nadczynność równie szkodliwa dla serca

Także nadmierna produkcja hormonów tarczycy odbija się na funkcjonowaniu układu krążenia. W przebiegu jej nadczynności dochodzi m.in. do poszerzenia lewej komory i nadciśnienia płucnego, które upośledzają czynność skurczową i rozkurczową serca1.

Pacjenci ze zdiagnozowaną nadczynnością najczęściej zmagają się z kołataniem serca, zwłaszcza w czasie wysiłku fizycznego.

U osób, które wcześniej cierpiały na chorobę niedokrwienną serca, zwiększone zapotrzebowanie mięśnia sercowego na tlen nasila bóle dławicowe w klatce piersiowej.

Dolegliwości te mogą jednak pojawiać się również u pacjentów bez wcześniejszych epizodów wieńcowych – zwłaszcza u kobiet.

Migotanie przedsionków występuje u ok. 10% chorych z nadczynnością tarczycy, ale u osób starszych odsetek ten jest większy i wynosi ok. 25-35%. W badaniu z udziałem ponad 40 tys.

pacjentów z jawną nadczynnością tarczycy u 8,3% obserwowano migotanie przedsionków, a jego ryzyko rosło u mężczyzn, osób starszych oraz w przypadku współistnienia choroby niedokrwiennej serca, niewydolności serca i wady zastawkowej2.

W nadczynności tarczycy trzykrotnie wzrasta też ryzyko utrwalenia się migotania przedsionków.

Również subkliniczna postać (niedająca objawów) nadczynności narządu powoduje wzrost częstości epizodów wieńcowych, niewydolności serca, migotania przedsionków i innych zdarzeń sercowo-naczyniowych3.

Prawdopodobnie, zgodnie z metaanalizą obejmującą dane ponad 52 tys. pacjentów, wiąże się również z większą śmiertelnością w związku z tymi schorzeniami, zwłaszcza u pacjentów ze stężeniem TSH 10 mU/l.

Przy mniejszych stężeniach (4,5-10 mU/l) w dużych badaniach klinicznych nie stwierdzono korzyści takiego leczenia.

W metaanalizie 12 badań klinicznych z udziałem pacjentów z subkliniczną niedoczynnością tarczycy nie wykazano również wpływu lewotyroksyny na stężenia cholesterolu i trójglicerydów10.

W innej analizie niewielkie korzyści ze stosowania leku odnotowano tylko u pacjentów z grupy wiekowej 40-70 lat: w ciągu prawie 8 lat obserwacji 4,2% z nich przebyło epizod choroby niedokrwiennej serca, podczas gdy w grupie nieleczonej było to 6,6%.

Podobnej zależności nie odnotowano jednak w grupie osób powyżej 70. r.ż., a co więcej – po leczeniu lewotyroksyną częściej pojawiały się u nich epizody migotania przedsionków11.

Z drugiej strony również pacjenci kardiologiczni powinni zwracać szczególną uwagę na kondycję tarczycy. Amiodaron – najczęściej stosowany lek antyarytmiczny – może wywoływać liczne skutki uboczne, w tym powodować nieprawidłową pracę tego gruczołu.

Po pierwsze, ma budowę chemiczną zbliżoną do trijodotyroniny i czasem zaburza metabolizm tego hormonu.

Po drugie – zawiera 75 mg jodu w 200 mg tabletce, której metabolizm dostarcza w ciągu doby ok. 6-8 mg jodu12. W efekcie u 2-15% pacjentów stosowanie amiodaronu prowadzi do nadczynności, a nawet u 20% do niedoczynności tarczycy.

Co prawda po odstawieniu leku zazwyczaj udaje się wyrównać pracę gruczołu, nie należy jednak lekceważyć tego potencjalnego skutku ubocznego.

tagi:

• tarczyca
• serce
• więcej tagów

Jakie są najczęstsze problemy z tarczycą?

Tarczyca to gruczoł, znajdujący się z tuż pod krtanią z przodu szyi. Choć jest niewielka, a jej ciężar nie przekracza 30 gramów, ma ogromny wpływ na prawidłowe funkcjonowanie naszego organizmu.

Jej zadaniem jest wydzielanie do krwi hormonów.

Dzięki temu wpływa na funkcje wzrostu, metabolizm, centralny układ nerwowy, układ kostny i mięśnie, działanie układu pokarmowego, regulację gospodarki lipidowej i pracę serca.

Nadczynność tarczycy

Nadczynność tarczycy występuje wtedy, kiedy gruczoł wydziela zbyt dużą ilość hormonów: tyroksyny (T4) i trijodotyroniny (T3).

Objawami choroby mogą być: nieregularne miesiączki, zaburzenia trawienia, łzawienie, duszności, kołatanie serca, nerwowość, drżenie palców, nadwrażliwość na ciepło i nadmierna potliwość, zmiany skórne, osłabienie mięśni nóg, a także pogarszająca się kondycja włosów i paznokci.

Pierwsza diagnoza problemu następuje zazwyczaj podczas oznaczenia poziomu TSH – o nadczynności tarczycy świadczy wynik poniżej normy. Nadmierna produkcja hormonów prowadzić może do tworzenia guzków, które grożą zezłośliwieniem.

Do dodatkowych badań, jakie zlecić może w tym wypadku lekarz należą: określenie poziomu T3 i T4 oraz przeciwciał przeciwtarczycowych, USG, scyntygrafia , biopsja aspiracyjna cienkoigłowa i prześwietlenie klatki piersiowej. Dzięki nim określić można występowanie i rozmiar guzków, a także stwierdzić, czy są one złośliwe czy też nie.

Nadczynność tarczycy leczy się lekami przeciwtarczycowymi, zmniejszającymi wydzielanie hormonów: Metizol, Thyrosan, Thyrozol, a także beta-blokerami, wspomagającymi łagodzenie objawów choroby: Propranolol, Metocard. Ich dokładny opis znajdziemy na stronie KtoMaLek.pl. Alternatywą leczenia może być również podanie radioaktywnego jodu. W przypadku nowotworu tarczyca poddawana jest wycięciu.

Niedoczynność tarczycy

Niedobór hormonów tarczycy powoduje jej niedoczynność. W zależności od nasilenia choroby objawy mogą mieć różne natężenie, a w początkowych stadiach, przy niskiej niedoczynności wręcz niezauważalne. Warto jednak obserwować swój organizm i trzymać rękę na pulsie, ponieważ nieleczona niedoczynność prowadzić może do chorób serca i układu krążenia.

Do popularnych objawów należą: senność, stałe uczucie zimna, spłycenie oddechu, duszność wysiłkowa, przyrost wagi, spadek nastroju, zmniejszenie libido, sucha skóra, obrzęk szyi, ochrypły głos, ból stawów, zaparcia, gorsza pamięć, wypadanie włosów, sztywność mięśni i zatrzymanie wody w organizmie.

Tak jak w przypadku nadczynności kluczowym badaniem jest oznaczenie stężenia TSH we krwi oraz sprawdzenie poziomu fT4. O pierwotnej niedoczynności tarczycy świadczy podwyższone stężenie TSH oraz obniżony poziom fT4.

W przypadku niedoczynności wtórnej i trzeciorzędowej poziom TSH jest obniżony.

Dla odpowiedniej diagnozy wykonać można również oznaczenie stężeń przeciwciał przeciwtarczycowych – anty-TPO i anty-TG, USG tarczycy, a czasami również RTG klatki piersiowej.

Leczenie polega na przyjmowaniu preparatów tyroksyny, czyli brakujących hormonów tarczycy: Euthyrox, Letrox, Eltroxin. Dawkę, według indywidualnych potrzeb, ustala lekarz.

Choroba Hashimoto

Choroba Hashimoto to przewlekłe zapalenie tarczycy, które występować może zupełnie bezobjawowo.

Czasami dochodzi do powiększenia gruczołu i tworzenia charakterystycznego wola, a sama tarczyca jest nierówna, twarda i spoista. Ilość hormonów wydzielana u osób chorujących na Hashimoto może być prawidłowa lub zbyt wysoka.

Pacjenci ci jednak po miesiącach, a czasami i latach walki ze schorzeniem chorować zaczynają na niedoczynność, która znacznie pogarsza ich stan.

Objawami choroby mogą być: zaparcia, tycie, bóle mięśni i stawów, wysoki poziom cholesterolu, wypadanie włosów, suchość skóry, ciągłe uczucie zimna, obfite miesiączki, zmienność nastroju, skłonność do depresji, kłopoty z pamięcią i koncentracją, ciągłe zmęczenie i senność.

I w tym przypadku lekarz zleca określenie poziomu TSH. Jeśli jest on podwyższony przy prawidłowym lub obniżonych stężeniu fT4 i fT3, niedoczynność może być spowodowana chorobą Hashimoto.

Diagnozę potwierdza badanie na obecność przeciwciał tarczycowych.

Schorzeniu towarzyszyć mogą guzki, dlatego często wykonuje się również USG, aby określić ich ewentualny rozmiar, oraz biopsję cienkoigłową dla ustalenia ich charakteru.

Leczenie choroby Hashimoto polega na usuwaniu skutków, a nie przyczyny dolegliwości. Przy stwierdzonej niedoczynności podaje się syntetyczne preparaty tyroksyny, których zadaniem jest wyrównanie poziomu hormonów tarczycy we krwi. Większość chorych zmuszona jest do przyjmowania tych leków przez całe życie.

Wszystkie treści zamieszczone w Serwisie, w tym artykuły dotyczące tematyki medycznej, mają wyłącznie charakter informacyjny. Dokładamy starań, aby zawarte informacje były rzetelne, prawdziwe i kompletne, jednakże nie ponosimy odpowiedzialności za rezultaty działań podjętych w oparciu o nie, w szczególności informacje te w żadnym wypadku nie mogą zastąpić wizyty u lekarza.

Nadciśnienie tętnicze

Nadciśnienie tętnicze to choroba układu krążenia, która charakteryzuje się przewlekle podwyższonym ciśnieniem tętniczym i prowadzi do przeciążenia serca, a z czasem może spowodować uszkodzenie narządów takich jak nerki, mózg, narząd wzroku i serce.

Ciśnienie krwi to nacisk wywierany przez krew na ściany tętnic i żył. Zależy ono od siły i częstości skurczów serca (które pompuje utlenowaną krew z lewej komory do tętnic krążenia dużego) oraz od oporu ścian naczyń krwionośnych.

Z kolei opór ściany naczynia krwionośnego zależy od jej elastyczności, średnicy naczynia i od ilości przepływającej przez nie krwi.

Ciśnienie krwi zmienia się dynamicznie; podnosi się i opada zależnie od poziomu aktywności osoby, pory dnia oraz obciążeń fizycznych i psychicznych. U osób zdrowych ciśnienie krwi pozostaje pod kontrolą autonomicznego układu nerwowego i jest regulowane przez hormony wytwarzane w nadnerczach.

Hormony nadnerczowe wpływają na ilość sodu, potasu i płynów wydalanych przez nerki, regulując objętość krwi krążącej. Przyspieszenie lub zwolnienie akcji serca i skurcz lub rozkurcz naczyń krwionośnych modyfikują wysokość ciśnienia.

Do przewlekłego wzrostu ciśnienia krwi dochodzi, kiedy jeden lub więcej czynników regulujących ciśnienie nie odpowiada prawidłowo na potrzeby organizmu.

Ocena ciśnienia tętniczego opiera się na pomiarze dwóch wartości:

• ciśnienie skurczowe oznacza najwyższy nacisk wywierany na ściany naczyń krwionośnych w trakcie skurczu serca      
• ciśnienie rozkurczowe – nacisk wywierany, gdy serce jest “rozluźnione” pomiędzy skurczami

   

Wartości ciśnienia podaje się w milimetrach słupa rtęci (mmHg) jako ciśnienie skurczowe “na” rozkurczowe. Np. ciśnienie 120/80 mmHg (czytane: 120 na 80 milimetrów słupa rtęci) oznacza, że ciśnienie skurczowe wynosi 120, a rozkurczowe 80 mmHg.

W zależności od wysokości ciśnienia wyróżniamy:

Zazwyczaj ciśnienie rozkurczowe zmienia się proporcjonalnie do ciśnienia skurczowego, jednak z wiekiem ciśnienie rozkurczowe stabilizuje się i u osób starszych stosunkowo często podwyższone jest przede wszystkim ciśnienie skurczowe (stan taki nazywamy izolowanym nadciśnieniem skurczowym).

Ogólnie w nadciśnieniu tętniczym prawdopodobieństwo uszkodzenia narządów jest tym wyższe, im wyższe ciśnienie utrzymuje się przez dłuższy czas. Normy ciśnienia tętniczego u dzieci są inne niż u dorosłych, a wysokość ciśnienia tętniczego u dziecka porównuje się z tzw. siatkami centylowymi dopasowanymi do wieku, wzrostu i płci dziecka.

W większości przypadków nadciśnienie tętnicze ma charakter idiopatyczny, tzn. jego przyczyna jest nieznana. Taką postać nadciśnienia określa się terminem: nadciśnienie samoistne lub pierwotne.

Nadciśnienie pierwotne występuje bardzo często, może rozwijać się u każdego i prawdopodobieństwo jego wystąpienia rośnie z wiekiem; statystycznie częściej występuje u mężczyzn (i w niektórych grupach etnicznych, np. u Afroamerykanów).

Nadciśnienie tętnicze jest najczęstszą chorobą układu krążenia w społeczeństwach rozwiniętych, uważa się, że aż 30% Polaków choruje na nadciśnienie tętnicze. Liczne badania epidemiologiczne wykazały, że podwyższone ciśnienie tętnicze u osób starszych wiąże się z większym ryzykiem wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych i incydentów naczyniowo-mózgowych, a skuteczne leczenie hipotensyjne istotnie zmniejsza umieralność z przyczyn sercowo-naczyniowych i liczbę udarów.

Choć określenie przyczyny nadciśnienia często jest niemożliwe, znane są czynniki, które zwiększają ryzyko wystąpienia nadciśnienia lub zaostrzają jego przebieg. Należą do nich:

• nadwaga      
• siedzący tryb życia      
• palenie tytoniu      
• nadmierne spożywanie alkoholu      
• spożywanie nadmiaru sodu (m.in. w formie soli kuchennej)      
• stosowanie doustnych środków antykoncepcyjnych      
• używanie substancji, takich jak sterydy, kokaina, amfetamina i jej pochodne.

                     

W niektórych przypadkach nadciśnienie tętnicze jest spowodowane inną chorobą i wówczas określa się je jako nadciśnienie wtórne.

Rozpoznanie choroby podstawowej prowadzącej do nadciśnienia jest w tych przypadkach bardzo ważne.

Niektóre przyczyny można usunąć, a inne odpowiednio leczyć, co pozwala osiągnąć prawidłowe bądź zbliżone do prawidłowych wartości ciśnienia. Do przyczyn nadciśnienia wtórnego należą:

• Choroby nerek – zmniejszają wydalanie soli i płynów z organizmu, zwiększając objętość krwi i ciśnienie. Ponieważ nadciśnienie powoduje uszkodzenia nerek, postęp choroby bez leczenia może być znaczny  
• Choroby serca – mogą powodować zmiany rytmu i siły skurczu serca – nieleczone również mogą powodować postęp choroby      
• Cukrzyca – może z czasem uszkadzać nerki i naczynia krwionośne      
• Miażdżyca – stwardnienie tętnic, które upośledza ich elastyczność      
• Zespół Cushinga – zespół objawów wynikający z podwyższonego poziomu kortyzolu, hormonu produkowanego w nadnerczach      
• Zespół Conna (hiperaldosteronizm) – zwiększone wytwarzanie aldosteronu, hormonu który bierze udział w regulacji wydalania sodu w nerkach. Powodem może być (najczęściej łagodny) guz nadnerczy      
• Guz chromochłonny – rzadki i zwykle łagodny guz nadnerczy, który wydziela w nadmiarze adrenalinę lub noradrenalinę, tzw. hormony stresu. Pacjenci mają często epizody ciężkiego nadciśnienia      
• Choroby tarczycy – zarówno nadczynność, jak i niedoczynność tarczycy mogą powodować wzrost ciśnienia tętniczego      
• Ciąża – nadciśnienie w ciąży może rozwinąć się w dowolnym momencie, jednak najczęściej występuje w trzecim trymestrze i wtedy może spowodować stan przedrzucawkowy charakteryzujący się wysokim ciśnieniem tętniczym i zatrzymaniem płynów.

U większości osób nadciśnienie jest bezobjawowe do czasu, kiedy zaczyna powodować uszkodzenia narządów – dlatego nazywane bywa “cichym zabójcą”.

U osób bez żadnych dolegliwości zwiększa ono ryzyko wystąpienia chorób serca i zawału, udaru, niewydolności nerek oraz ślepoty.

Ponieważ nadciśnienie występuje często i jest bezobjawowe, dlatego pomiar ciśnienia tętniczego wykonuje się podczas każdej wizyty u lekarza.U niektórych pacjentów chorujących na nadciśnienie tętnicze mogą wystąpić takie objawy jak:

• niepokój i kołatanie serca,
• bóle i zawroty głowy,
• wzmożona potliwość,
• okresowa bezsenność,
• obniżenie sprawności psychicznej i fizycznej,
• bóle za mostkiem,

Wykonywane badania mają na celu wykrycie wysokiego ciśnienia tętniczego; stwierdzenie, czy jest to stan przewlekły; określenie ewentualnej przyczyny nadciśnienia, która mogłaby być usunięta lub odpowiednio leczona (w przypadku podejrzenia nadciśnienia wtórnego); określenie stanu narządów przed rozpoczęciem i w trakcie leczenia oraz ocenę skuteczności leczenia.

BADANIA LABORATORYJNE

‍Badania laboratoryjne nie pozwalają zdiagnozować, ale umożliwiają określenie przyczyny nadciśnienia tętniczego. Podstawowe badania laboratoryjne służą do oceny funkcji narządów. Z kolei specjalistyczne badania są zalecane w określonych przypadkach w celu wykrycia chorób, które mogą wywoływać lub zaostrzać nadciśnienie tętnicze.

Podstawowe badania obejmują:

• Badanie moczu – pomocne w ocenie funkcji nerek
• Hematokryt – jest częścią badania morfologii krwi, pozwala ocenić stosunek płynu (osocza) do krwinek w pełnej krwi
• Mocznik i/lub kreatynina – służą do wykrycia i monitorowania uszkodzenia (niewydolności) nerek oraz do oceny wpływu leków na nerki
• Potas – może być częścią tzw. panelu elektrolitów, który zawiera również m.in. sód i chlorki; służy do oceny równowagi elektrolitowej organizmu. Niektóre leki stosowane w leczeniu nadciśnienia mogą zakłócać tę równowagę zwiększając utratę sodu i potasu

Nadczynność tarczycy a choroby serca

fot. Adobe Stock

Serce natychmiast reaguje na wszelkie zaburzenia czynności tarczycy. Zwiększona produkcja hormonów tarczycy może powodować poważne problemy zdrowotne. Do najczęstszych należą:

• wzrost ciśnienia krwi,
• częstoskurcz serca,
• migotanie przedsionków,
• niemiarowość (arytmia) serca,
• nadciśnienie tętnicze,
• niewydolność serca lub miażdżyca,
• przyśpieszony metabolizm,
• ból w klatce piersiowej i kołatanie serca.

Przy już występujących chorobach serca niezwykle ważne jest przywrócenie prawidłowego poziomu hormonów tarczycy w organizmie. W przeciwnym razie problemy nasilają się.

Jakie są czynniki ryzyka nadczynności tarczycy?

Do głównych przyczyn nadczynności tarczycy należą:

• autoimmunologiczna choroba tarczycy, zwana chorobą Gravesa-Basedowa (ponad 70% przypadków nadczynności tarczycy jest spowodowanych właśnie tą chorobą),
• inne choroby autoimmunologiczne, takie jak cukrzyca typu 1 lub choroby reumatyczne,
• guzki, do których zaliczają się wole toksyczne guzkowe oraz wole wieloguzkowe,
• bolesne powiększenie i zapalenie tarczycy (inaczej podostre zapalenie tarczycy),
• przejściowa nadczynność tarczycy – do tej grupy zaliczane są: poporodowe zapalenie tarczycy występujące u 5 do 10% kobiet po porodzie oraz bezobjawowe zapalenie tarczycy; w obu przypadkach zaburzenia funkcjonowania narządu tarczycy są przejściowe,
• nadmierne spożycie jodu lub przedawkowanie lewotyroksyny.

Objawy nadczynności tarczycy

Objawy nadczynności tarczycy bardzo często są mylnie interpretowane jako oznaka stresu, depresji bądź menopauzy. Wato więc wiedzieć, czym charakteryzuje się to zaburzenie. Nawet jego łagodna forma ma bowiem wpływ na prawidłowe funkcjonowanie serca. Dotyczy to zwłaszcza osób w podeszłym wieku. Powiedz lekarzowi o swoich objawach. Może to być m.in.:

• szybka praca serca (często powyżej 100 uderzeń na minutę),
• nieregularny rytm serca,
• nerwowość, rozdrażnienie,
• zmniejszenie masy ciała bez zmiany diety,
• wytrzeszcz oczu, błyszczące gałki oczne (typowe dla choroby Gravesa-Basedowa),
• zwiększona wrażliwość na wysokie temperatury,
• osłabienie mięśni, zwłaszcza ramion i ud,
• zwiększone pocenie,
• częste wypróżnienia,
• mniej nasilone lub rzadsze krwawienia miesięczne,
• drżenie rąk,
• szybki wzrost paznokci, 
• wypadanie włosów,
• gładka i cienka skóra.

Profilaktyka i leczenie nadczynności tarczycy

Sposób leczenia nadczynności tarczycy zależy od rodzaju schorzenia, które rozpoznaje się dzięki badaniom krwi, pomiarowi stężenia hormonu TSH (tzw. hormonu pobudzającego tarczycy) oraz badaniu przeciwciał anty-TPO w organizmie.

Leczenie dostosowane jest do wieku, stanu zdrowia pacjenta oraz do nasilenia choroby. Opcje leczenia obejmują:

• leki przeciwtarczycowe, które uniemożliwiają wytwarzanie nadmiernej ilości hormonów tarczycy bez jej niszczenia,
• napromieniowanie jodem radioaktywnym, w celu zniszczenia tkanki tarczycy i zahamowania wytwarzania hormonów,
• chirurgiczne usunięcie części lub całej tarczycy. 

Zobacz także:Nadczynność tarczycy u kobiet w ciążyNie każdą nadczynność tarczycy leczy się tak samo

Źródło: Solski Burson-Marsteller/mk

Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!

Nadczynność tarczycy – pierwsze objawy. Rozpoznanie

Nadczynność tarczycy daje bardzo charakterystyczne objawy. U jednych ma nagły początek, u innych objawy nasilają się stopniowo. Nadczynność tarczycy może przebiegać z okresami remisji i zaostrzeń.

Nadczynność tarczycy oznacza, że tarczyca wytwarza zbyt dużo hormonów. Przyczyny choroby mogą być różne. Najczęściej wynikają z autoimmunologicznej choroby tarczycy, czyli choroby Gravesa-Basedowa.

Mogą również powstać na skutek nadmiernej, samoistnej aktywacji tarczycy w przypadku obecności woli guzkowych nadczynnych czy guzka autonomicznego.

Czasami nadczynność tarczycy stanowi pierwszą fazę w przebiegu niedoczynności tarczycy, a także może wynikać z nadmiernej suplementacji leków stosowanych w leczeniu niedoczynności tego narządu.

 Objawy nadczynności tarczycy

Objawy nadczynności tarczycy dotyczą właściwie wszystkich narządów i układów, ponieważ tarczyca jest narządem mającym bardzo zróżnicowane działanie. Osoba z nadczynnością tarczycy jest drażliwa, ma skłonność do płaczu, czuje wewnętrzny niepokój.

Najczęściej objawy nadczynności tarczycy wiążą się z pobudzeniem psychoruchowym, bezsennością, trudnościami z koncentracją. Skóra chorego jest ciepła i wilgotna. Wynika to z nadmiernej aktywności gruczołów potowych, jak i wzmożonej termogenezy (wytwarzania ciepła) w organizmie.

Chorzy z nadczynnością tarczycy są osłabieni, łatwo się męczą. Często doświadczają biegunek, a także wielu niedoborów pokarmowych. Wynika to z nadmiernego przyspieszenia perystaltyki przewodu pokarmowego, przez co treść pokarmowa nie ulega właściwemu wchłonięciu.

Bardzo niebezpieczne mogą okazać się objawy ze strony układu krążenia. Chory często odczuwa kołatanie serca. Hormony tarczycy pobudzają bowiem serce do pracy, nasilając siłę i częstotliwość skurczy mięśnia sercowego.

U osób bez wcześniejszych patologii w obrębie mięśnia sercowego (poza przyspieszeniem tętna) rzadko obserwuje się poważniejsze powikłania, z kolei u chorych z niewydolnością serca działanie hormonów tarczycy może nasilić objawy niewydolności serca.

 Zaburzenia pracy tarczycy często mają również odzwierciedlenie w pracy układu rozrodczego. Cykle kobiet są bezowulacyjne, w związku z tym choroby tarczycy istotnie utrudniają zajście w ciążę. Często również dochodzi do obniżenia libido.

 Podczas badania lekarskiego lekarz przy podejrzeniu nadczynności tarczycy obserwuje delikatne drżenie rąk. Takie drżenia mogą niejednokrotnie przypominać objawy parkinsonizmu. Odruchy głębokie są zwykle nasilone.

 Bardzo charakterystyczne dla nadczynności tarczycy są objawy oczne:

• objaw Stellwaga – rzadkie mruganie,
• objaw Kochera – widoczny rąbek twardówki nad tęczówką przy spojrzeniu w górę,
• objaw Graefego – widoczny rąbek twardówki nad tęczówką przy spojrzeniu w dół,
• objaw Mobiusa – zbaczanie jednej z gałek ocznych przy badaniu zbieżności wzroku,
• efekt wpatrywania się w ludzi lub przedmioty.

 Bardzo istotne dla nadczynności tarczycy jest osłabienie mięśni spowodowane ich znacznymi zanikami.

 Objawy u osób starszych nie muszą być nasilone i tak charakterystyczne jak w wypadku osób młodych. U nich należy raczej spodziewać się nieswoistych objawów w postaci migotania przedsionków, zaostrzenia choroby niedokrwiennej i niewydolności serca. Może dojść do nasilenia objawów parkinsonizmu, pogorszenia apetytu i powiększenia wątroby.

Rozpoznanie nadczynności tarczycy

Często wstępne rozpoznanie wysuwa lekarz jedynie po wywiadzie z chorym na podstawie przedstawionych objawów.

Aby potwierdzić diagnozę wykonuje się badania laboratoryjne, a konkretnie badanie poziomu TSH, czyli hormonu tyreotropowego wydzielanego przez przysadkę mózgową, pobudzającego tarczycę do wydzielania hormonów.

Jeśli dochodzi do pierwotnej nadczynności tarczycy, poziom hormonów tarczycy rośnie, natomiast poziom TSH spada. Wyjątkiem jest wtórna nadczynność tarczycy, kiedy nadmiar hormonów tarczycy wynika z nadmiaru poziomu TSH w organizmie.

Oznaczenie hormonów tarczycy powinno się opierać o badanie wolnych hormonów, czyli wolnej trijodotyroniny (FT3) i wolnej tyroksyny (FT4). W przypadku podejrzenia nadczynności tarczycy na tle autoimmunologicznym można wykonać badanie na obecność przeciwciał przeciwko receptorom dla TSH.

Są one charakterystyczne dla choroby Gravesa-Basedowa.Warto również wykonać badania dodatkowe, ponieważ nadczynność tarczycy wpływa istotnie na funkcje metaboliczne w organizmie. Często dochodzi do rozwoju niedokrwistości, spadku poziomu cholesterolu całkowitego, spadku poziomu białka, wzrostu poziomu wskaźników wątrobowych i poziomu wapnia. Nadczynność tarczycy przyczynia się do nasilenia zmian osteoporotycznych.

W rozpoznaniu choroby tarczycy istotną rolę odgrywa również wykonanie badania ultrasonograficznego (USG).

Nadczynność tarczycy – leczenie

Jeśli chodzi o nadczynność tarczycy, leczenie rozpoczyna się od postawienia diagnozy. Gdy wyniki badań potwierdzą schorzenie, wówczas lekarz dobiera odpowiednią metodę, dostosowaną do konkretnego pacjenta.

Leczenie nadczynności tarczycy uzależnione jest m.in. od:

• przyczyny choroby,
• stopnia nasilenia,
• wieku pacjenta,
• współistniejących chorób.

Wyróżnia się trzy podstawowe metody leczenia nadczynności: leczenie farmakologiczne, leczenie jodem promieniotwórczym, leczenie operacyjne.

• Farmakologiczne leczenie nadczynności tarczycy

Polega na przyjmowaniu leków przeciwtarczycowych, tzw. tyreostatyków. Istotą ich działania jest hamowanie produkcji hormonów tarczycowych. Do grupy leków zalicza się tiamazol i propylotiouracyl.

• Leczenie nadczynności promieniotwórczym jodem

Polega na jednorazowym podaniu jodu promieniotwórczego (131I), czego skutkiem jest stopniowe i nieodwracalne uszkodzenie komórek tarczycy. Tej formy leczenia nadczynności tarczycy nie stosuje się u kobiet w ciąży i w okresie laktacji.

• Operacyjne leczenie nadczynności tarczycy

Operacyjne leczenie nadczynności tarczycy przeprowadzane jest przede wszystkim u pacjentów z wykrytym rakiem tarczycy lub podejrzeniem nowotworu. Operacja wskazana jest także u osób, u których wole urosło do dużych rozmiarów i uciska tchawicę. Skutkiem tego rodzaju leczenia nadczynności jest rozwój niedoczynności tarczycy, co wymusza konieczność stałego przyjmowania preparatów tyroksyny.

Jeśli chodzi o efektywność leczenia nadczynności tarczycy, jest ono duże. Całkowite wyleczenie jest możliwe, jednak wiele zależy od przyczyny choroby.