Rak jądra to jeden z najczęściej występujących nowotworów u młodych mężczyzn. 60% przypadków raka jądra stanowią nienasieniaki, a pozostałe 40% nowotworów jądra to tzw. nasieniaki, które wywodzą się z komórek rozrodczych. U starszych mężczyzn najczęstszym nowotworem jądra są chłoniaki oraz rzadziej – nowotwory sznurów płciowych.
Szacuje się, że rak jądra stanowi około 1% ogółu nowotworów złośliwych występujących u mężczyzn. Zachorowalność na złośliwe guzy jądra wynosi 3 na 100 000 mężczyzn i jest największa w grupie wiekowej 15-35 lat.
Poniższy artykuł zawiera informacje na temat objawów, diagnostyki oraz metod leczenia nowotworów jądra. Konsultacja merytoryczna: lek. med. Sebastian Piotrowicz, FEBU, Europejskie Centrum Zdrowia Otwock, Szpital im. F. Chopina, Klinika Urologii CMKP.
SPIS TREŚCI
Co to jest nowotwór jądra
W Polsce wykrywa się rocznie około 800 przypadków raka jądra. Do czynników zwiększonego ryzyka zachorowania na raka jądra należą: zdiagnozowany wcześniejszy nowotwór w drugim jądrze, wnętrostwo (niezstąpienie jąder) – nawet jeśli jądro zostało prawidłowo odprowadzone, zespół Klinefeltera i hipogonadyzm.
Dotychczas nie dowiedziono wpływu urazów i czynników środowiskowych na rozwój choroby onkologicznej tej lokalizacji. Rodzinne występowanie raka jądra u osób nieobciążonych genetycznie jest słabo udowodnione.
Rak jądra jest nowotworem o dobrym rokowaniu pod warunkiem odpowiedniego leczenia. Czynnikiem sprzyjającym skutecznej terapii jest wykrycie guza jądra na wczesnym etapie zaawansowania.
Listopad został uznany na całym świecie miesiącem solidarności z mężczyznami zmagającymi się z nowotworami gruczołu krokowego oraz rakiem jąder. Nie bez przyczyny również na ten miesiąc przypada akcja Movember (czyli Wąsopad) – kampania społeczna zapoczątkowana w Australii.
Termin Movember powstał w wyniku połączenia dwóch wyrazów moustache (wąsy) oraz November (listopad). Głównym celem akcji jest zmiana oblicza męskiego zdrowia, natomiast wąsy, które przez twórców zostały ustanowione symbolem kampanii, mają ową zmianę oblicza symbolizować.
ZOBACZ: CO TO JEST NOWOTWÓR
Rak jądra – objawy
Najczęstszym objawem raka jądra jest niebolesne powiększenie jądra, któremu niekiedy może towarzyszyć zaczerwienienie skóry moszny. Pierwszy niepokojący objaw stanowi niebolesna masa, niedająca się oddzielić od jądra. Ta cecha odróżnia guz nowotworowy jądra od zapalenia najądrza.
Potencjalnym symptomem choroby może być uczucie ciężaru w mosznie, a także szybko narastające powiększenie moszny wskutek gromadzenia się w niej płynu. Uzasadniony niepokój powinien budzić ból i dyskomfort w obrębie moszny.
– Powiększenie części lub całego jądra z wyczuwalnym guzem jest niepokojącym objawem i powinno skłonić chorego do wizyty u urologa. Najczęściej powiększone jądro jest twarde, wyraźnie cięższe i z reguły niebolesne. Dolegliwości bólowe stwierdza się tylko u co piątego chorego.
W sytuacji choroby zaawansowanej pojawiają się objawy ogólne takie jak: osłabienie i spadek masy ciała, bóle brzucha, ginekomastia oraz powiększenie węzłów chłonnych nadobojczykowych – tłumaczy lek. med. Sebastian Piotrowicz, FEBU, Europejskie Centrum Zdrowia Otwock, Szpital im. F.
Chopina, Klinika Urologii CMKP.
Rak jądra dość szybko daje przerzuty, tymczasem zdarza się, że chory nie przyznaje się do obecności guza lub go bagatelizuje.
W zaawansowanym stadium raka jądra pojawiają się objawy i symptomy postępującej choroby nowotworowej w postaci bóli w jamie brzusznej, które powodowane są powiększeniem węzłów chłonnych zaotrzewnowych, kaszel, duszność i krwioplucie (przerzuty raka jądra do płuc), bóle kostne (przerzuty do kości) oraz neurologiczne objawy raka jądra (w przypadku przerzutów do mózgu).
Niektóre guzy jądra nasilają cechy męskie (zwiększone owłosienie skóry, wzrost masy mięśniowej). U 7% mężczyzn stwierdza się powiększenie gruczołów piersiowych (ginekomastia). Wystąpienie raka jądra może być poprzedzone objawem w postaci zmniejszenia wymiarów jądra.
- POLECAMY: NAJCZĘSTSZE OBJAWY RAKA
-
Diagnostyka guza jądra
Podstawową rozpoznania klinicznego raka jądra jest badanie fizykalne, którego doskonałym uzupełnieniem jest ultrasonografia. Z pomocą badanie USG można wykryć bardzo małe zmiany znajdujące się w mosznie i jądrze.
W wielu krajach zaleca się młodym mężczyznom samobadanie jąder raz w miesiącu, analogicznie do samokontroli piersi, którą powinny przeprowadzać kobiety. W badaniu palpacyjnym moszny wyczuwa się zwykle twardy, niebolesny guz obejmujący poszczególne struktury narządu lub całe jądro. Wykrycie niepokojącej zmiany powinno zostać jak najszybciej skonsultowane z lekarzem.
– Samobadanie jąder polega na przetaczaniu jądra pomiędzy kciukiem a palcem wskazującym od górnego do dolnego bieguna. Badanie powinno być wykonywane najlepiej pod prysznicem lub podczas ciepłej kąpieli przynajmniej raz w miesiącu.
Stwierdzenie jakiejkolwiek nieprawidłowości jest wskazaniem do konsultacji z lekarzem – podkreśla lek. med. Sebastian Piotrowicz, FEBU, Europejskie Centrum Zdrowia Otwock, Szpital im. F. Chopina, Klinika Urologii CMKP.
W przypadku raka jądra nie ma uznanych metod przesiewowych. Jeśli istnieje podejrzenia guza jądra, to wykonuje się badanie ultrasonograficzne. Szczegółowe rozpoznanie choroby nowotworowej opiera się najczęściej na wyniku badania histopatologicznego jądra, usuniętego z dostępu pachwinowego. Orchidektomia stosowana jest również w uogólnionej chorobie nowotworowej.
W celu oceny stopnia zaawansowania procesu chorobowego wykonuje się morfologię i badania biochemiczne (parametry wątrobowe i nerkowe), badanie stężenia markerów nowotworowych (beta-HCG, AFP, LDH), zdjęcie RTG klatki piersiowej, tomografię komputerową jamy brzusznej i miednicy mniejszej, scyntygrafię kości (jeśli występują bóle kostne), rezonans magnetyczny OUN – gdy występują niepokojące objawy neurologiczne. Badanie pozytonową tomografią emisyjną PET stosuje się do oceny charakteru zmian przetrwałych po zastosowanym leczeniu systemowym.
Nie zaleca się przedoperacyjnej biopsji diagnostycznej, gdyż w znakomitej większości przypadków pacjent z przedstawionymi wcześnie objawami raka jądra ma guz złośliwy.
– Każde podejrzenie guza jądra w badaniu fizykalnym wymaga przeprowadzenia badań obrazowych oraz markerów nowotworowych łącznie z usunięciem jądra z dostępu pachwinowego (radykalna orchidektomia w trybie pilnym).
W zależności od rodzaju nowotworu oraz stopnia jego zaawansowania chory poddawany jest obserwacji lub leczeniu uzupełniającemu w postaci radioterapii, chemioterapii lub wycięciu węzłów chłonnych w obrębie jamy brzusznej.
Obecnie dysponujemy nowszą generacją leków, precyzyjniejszymi aparatami do radioterapii oraz chirurgią minimalnie inwazyjną, w tym robotyczną – wyjaśnia lek. med. Sebastian Piotrowicz, FEBU, Europejskie Centrum Zdrowia Otwock, Szpital im. F. Chopina Klinika, Urologii CMKP.
Usunięcie jednego jądra nie wpływa istotnie na płodność mężczyzny. Drugie jądro potrafi wyprodukować wystarczającą do zapłodnienia ilość plemników. Mężczyzna po operacji raka jądra może normalnie współżyć, a jedynym widocznym skutkiem zabiegu jest brak jądra.
ZOBACZ RÓWNIEŻ: RAK PROSTATY
Leczenie raka jądra
Leczenie chorych no nowotwór złośliwy jądra prowadzi się w sposób skojarzony, wykorzystując metody chirurgiczne, jak i chemioterapię oraz radioterapię – w zależności od stopnia zaawansowania choroby, rodzaju histopatologicznego guza (nasieniak, nienasieniak) oraz czynników ryzyka rozsiewu w badaniu histopatologicznym usuniętego jądra.
Nienasieniaki jądra
Nienasieniaki występują zazwyczaj u młodych mężczyzn (III dekada życia). Pierwszym etapem leczenia raka jądra we wszystkich stopniach zaawansowania jest chirurgiczne usunięcie jądra czyli tzw. orchidektomia.
Rak jądra typu nienasieniak jest nowotworem o niskiej promieniowrażliwości. U chorych z wczesnym stopniem zaawansowanie można wykonać limfadektomię zaotrzewnową, natomiast w przypadkach nowotworów zaawansowanych stosuje się chemioterapię.
W I stopniu zaawansowania guza rozważyć można poddanie chorego wnikliwej obserwacji po zabiegu chirurgicznym. Takie postępowanie wymaga jednak ścisłej współpracy na linii pacjent-lekarz.
W pierwszym roku po zabiegu, badanie przedmiotowe i podmiotowe oraz oznaczanie stężeń markerów nowotworowych wykonuje się co miesiąc. RTG klatki piersiowej wykonuje się co 2 miesiące, a tomografię jamy brzusznej co pół roku.
W kolejnych latach badania diagnostyczne wykonuje się coraz rzadziej.
W przypadku raka jądra w stopniu IIA standardowym postępowaniem jest limfadenektomia zaotrzewnowa, a następnie wnikliwa obserwacja chorego lub chemioterapia uzupełniająca. W stopniu IIB i IIC rak jądra wymaga zastosowania chemioterapii (2-3 cykle), a następnie usunięcia chirurgicznego zmian przetrwałych po leczeniu cytostatykami.
W stopniu III standardowym postępowaniem jest chemioterapia (4 cykle wg programu BEP – bleomycyna, etopozyd i cisplatyna). Pozostałą po leczeniu masę nowotworową usuwa się chirurgicznie. Nieradykalny zabieg raka jądra lub wzrost markerów jest wskazaniem do zastosowania chemioterapii drugiego rzutu.
Nasieniak jądra
Nasieniak jądra występuje najczęściej u mężczyzn w czwartej dekadzie życia. Leczenie raka jądra tego typu zaczyna się od usunięcia jądra (orchidektomii) w każdym stopniu zaawansowania klinicznego. Nasieniaki we wczesnych stopniach zaawansowania leczy się uzupełniająco napromienianiem, natomiast nowotwory zaawansowane – lekami cytostatycznymi lub w sposób skojarzony.
W I stopniu zaawansowania alternatywnym postępowaniem rekomendowanym jest aktywna obserwacja po dokonanym zabiegu chirurgicznym. Jeżeli obserwacja jest niemożliwa lub guz ma cechę T3 lub T4 – stosuje się radioterapię na teren zaotrzewnowych węzłów chłonnych. Dopuszczalne jest również podanie 1 cyklu chemioterapii karboplatyną.
W stopniu IIA i IIB nowotworu jądra stosuje się chemioterapię (3 cykle wg programu BEP lub 4 cykle EP) lub radioterapię. Pole naświetlania powinno obejmować węzły chłonne zaotrzewnowe i jednoimienne węzły biodrowe. Całkowita dawka wynosi około 20 Gy. W stopniu IIC konieczna jest chemioterapia skojarzona z leczeniem promieniami obszaru masy nowotworu, pozostałej po leczeniu systemowym.
W stopniu III rutynowym postępowaniem jest chemioterapia (3-4 kursy BEP) i ewentualne napromienianie bądź rzadko – chirurgiczne usunięcie zmian resztkowych.
Rak jądra rokowanie
Rokowanie w raku jądra jest dość dobre. We wczesnych stopniach zaawansowania można wyleczyć trwale wszystkich pacjentów (lub prawie wszystkich). Nawet w stopniach zaawansowanych raka jądra większość chorych przeżywa 5 lat od diagnozy.
U chorych na nasieniaka w 1 stopniu zaawansowania klinicznego pięcioletnie przeżycie wynosi 100%, w stopniu II – 70-90%, a w stopniu III raka jądra – 70%.
ZOBACZ: UROONKOLOGIA
Rak jądra – objawy, diagnostyka, leczenie – Fundacja Onkologiczna Alivia
Powiększenie jądra może towarzyszyć również innym schorzeniom m.in. torbielom najądrzy, wodniakom i zapaleniu jądra.
Objawy takie jak gorączka, wyciek z cewki moczowej czy też powiększenie węzłów pachwinowych sugerują zapalenie o podłożu infekcyjnym. W przypadku zaobserwowania wymienionych objawów konieczna jest więc konsultacja lekarska i odpowiednia diagnostyka.
Jeśli występują u Ciebie objawy sugerujące nowotwór jądra, zgłoś się do lekarza pierwszego kontaktu lub urologa.
- Czynniki ryzyka
- Do czynników zwiększających ryzyko rozwoju nowotworu jądra należą:– historia nowotworu jądra u bliskiego krewnego,– niezstąpienie jądra do moszny (wnętrostwo),– niedorozwój jądra,– zmiany pozapalne (np. po zapaleniu jąder w przebiegu wirusowego zapalenia ślinianek przyusznych),– zespół feminizujących jąder,
- – zespół Klinefeltera.
- Badania w kierunku wykrywania raka jądra
Diagnozę potwierdza się po przeprowadzeniu badania fizykalnego (stwierdzenie przez lekarza obecności guza w jądrze), badania obrazowego USG oraz poziomu markerów nowotworowych (substancji produkowanych przez komórki nowotworowe). Wykonanie biopsji (pobranie za pomocą cienkiej igły fragmentu guza) nie jest konieczne. Badanie histopatologiczne przeprowadza się dopiero po chirurgicznym usunięciu jądra. Biopsja może być zlecona w przypadku, gdy diagnoza nie jest pewna.
Analiza poziomu markerów nowotworowych – poziomu alfa-fetoproteiny (AFP), ludzkiej gonadotropiny kosmówkowej (HCG) oraz dehydrogenazy mleczanowej (LDH) – pomagają ustalić typ nowotworu.
Nasieniaki rzadko podnoszą poziom HCG i nie wpływają na poziom AFP, podczas gdy nienasieniaki mogą podnosić poziom zarówno AFP jak i HCG. Co ciekawe, HCG jest hormonem, którego stężenie wzrasta w ciąży, dlatego jest on wykrywany przez wszystkie testy ciążowe.
Badanie poziomu markerów nowotworowych jest również wykorzystywane do oceny skuteczności podjętego leczenia oraz w badaniach kontrolnych po jego zakończeniu.
Jeśli na podstawie tych badań zostanie zdiagnozowany nowotwór jądra, pacjent powinien być skierowany na tomografię komputerową, aby sprawdzić, czy pojawiły się przerzuty do innych narządów.
W przypadku przeciwwskazań do wykonania tomografii (np. uczulenie na środki kontrastowe) zaleca się wykonanie rezonansu magnetycznego.
Rezonans magnetyczny może być również zlecony w przypadku podejrzenia rozsiewu nowotworu do mózgu.
Przeprowadzenie badań obrazowych i poziomu markerów nowotworowych umożliwia ustalenie stopnia zaawansowania choroby. Stopień I oznacza, że nowotwór ograniczony jest tylko do jądra.
W przypadku kolejnych stopni nastąpił rozsiew choroby – w stopniu II do węzłów chłonnych, a w stopniu III do innych narządów.
Najczęstszą lokalizacją zmian przerzutowych są węzły chłonne przestrzeni zaotrzewnowej.
Jak się leczy raka jądra?
Standardem leczenia raka jądra jest chirurgiczne usunięcie jądra (orchidektomia). W zależności od stopnia zaawansowania choroby może być również konieczne usunięcie węzłów chłonnych w jamie brzusznej.
Niepodejmowanie dalszych etapów leczenia takich jak chemioterapia czy radioterapia jest możliwe, gdy guz jest mały, a ryzyko nawrotu choroby niewielkie.
Nawrót choroby po orchidektomii występuje u około 6% pacjentów z grupy niskiego ryzyka.
Jądra są organem odpowiedzialnym nie tylko za produkcję nasienia, lecz również męskiego hormonu – testosteronu. Usunięcie jądra może więc skutkować obniżeniem jego poziomu, co powodujem.in.
spadek popędu seksualnego i masy mięśniowej, chroniczne zmęczenie. W takiej sytuacji możliwe jest włączenie testosteronowej terapii zastępczej.
W celach estetycznych pacjent może również rozważyć wszczepienie protezy jądra.
W około 15% przypadków nasieniaków stopnia I mogło dojść do rozsiewu komórek nowotworowych lecz nie występują jeszcze wyraźne objawy postępu choroby. Z tego powodu może być konieczne włączenie chemioterapii po orchidektomii – jest to tzw.
chemioterapia adjuwantowa. Leczenie adjuwantowe zmniejsza prawdopodobieństwo nawrotu choroby i zwiększa szanse na trwałe wyleczenie.
W przypadku bardzo zaawansowanego procesu chorobowego chemioterapia może być rozpoczęta przed orchidektomią.
Po chirurgicznym usunięciu jąder, w przypadku przeciwwskazań do chemioterapii, może być włączona radioterapia. Stosuje się ją najczęściej w przypadku nasieniaków, nie ma natomiast zastosowania w leczeniu nienasieniaków. Celem radioterapii jest zniszczenie komórek nowotworowych w węzłach chłonnych, co ma zapobiec rozsiewowi choroby do innych organów.
Rak jądra – rokowanie
Rokowanie mężczyzn chorujących na nowotwory jądra jest dobre. Odsetek 5-letnich przeżyć (po tym czasie ryzyko nawrotu choroby jest niewielkie) wśród mężczyzn we wczesnym stadium choroby wynosi niemal 100%.
Odsetek ten jest znacznie mniejszy wśród pacjentów z przerzutami w momencie rozpoznania i wynosi 48%. U około 3-4% pacjentów leczonych z powodu nowotworu jądra po pewnym czasie rak rozwinie się również w drugim, niezajętym dotąd jądrze.
Większe ryzyko nawrotu obserwuje się u pacjentów, którzy zostali zdiagnozowani w wieku poniżej 30 lat.
Zachowanie płodności przy raku jądra
Ze względu na konieczność usunięcia zajętego nowotworowo jądra oraz obciążającego wpływu chemioterapii i/lub radioterapii pacjenci planujący w przyszłości dzieci powinni rozważyć skorzystanie z banku nasienia.
Ponadto już w momencie diagnozy u niemal połowy pacjentów z rakiem jądra występują nieprawidłowości w wynikach badań nasienia oraz funkcjonowaniu komórek odpowiedzialnych za syntezę testosteronu, co może być przyczyną problemów z płodnością.
Próbka nasienia powinna być zabezpieczona jeszcze przed zabiegiem orchidektomii, ewentualnie przed rozpoczęciem chemio- i/lub radioterapii.
Autorka: Natalia Tarłowska
Źródła:
Skowrońska-Gardas, A., et al. Onkologia podręcznik dla studentów medycyny. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2003.
Laguna, M. P., et al. “EAU guidelines on testicular cancer.” EAU Guidelines (2020).
www.kco.katowice.pl/article/nowotwory-zarodkowe-germinalne-jader
www.mp.pl/medycynarodzinna/artykuly/176301,diagnostyka-guzow-moszny
Rak jądra
Rak jądra polega na patologicznym, niekontrolowanym rozroście komórek, które tworzą guz w obrębie jednego lub obu jąder. Mężczyźni mają dwa jądra (gonady) położone w mosznie, czyli worku luźnej skóry leżącym poniżej i u podstawy penisa.
Jądra, o średnicy zbliżonej do piłki golfowej, są odpowiedzialne za wytwarzanie nasienia i produkcję męskich hormonów (głównie testosteronu), które regulują rozwój narządów rozrodczych.Nowotwory jądra są najczęstszymi nowotworami złośliwymi u mężczyzn między 20 a 35 rokiem życia.
Mężczyźni rasy białej chorują częściej niż mężczyźni pochodzenia afrykańskiego, latynoskiego lub azjatyckiego, ale nie znamy przyczyn tego zjawiska.
Inne czynniki ryzyka obejmują niezstąpienie jąder, dysgenezję gonad (nieprawidłowy rozwój jąder), zespół Klinefeltera (defekt chromosomów płciowych) oraz występowanie nowotworów jąder wśród członków rodziny lub wcześniej u pacjenta.
W grupie podwyższonego ryzyka znajdują się także osoby narażone na działanie pestycydów, pracujące przy wybarwianiu skór, górnicy, pracownicy szybów naftowych oraz chorzy zakażeni wirusem HIV.Nowotwory zarodkowe (germinalne) stanowią około 90% złośliwych nowotworów jąder. Dzieli się je na nasieniaki (30%) i nienasieniaki (70%).
Nasieniaki stanowią połowę guzów zarodkowych i występują najczęściej u mężczyzn w średnim wieku. Zwykle rozwijają się bardzo wolno i nie dają przerzutów. Nienasieniaki pojawiają się u młodszych mężczyzn, około 20.-30. roku życia i są bardziej agresywne.
Nienasieniaki dzielą się na cztery rodzaje: guzy pęcherzyka żółtkowego, potworniaki, raki zarodkowe i kosmówczaki. Często rozwijają się we wczesnych latach życia, po czy rozwijają się i dają przerzuty szybciej niż nasieniaki.
Około 4-5% wszystkich nowotworów złośliwych jąder (u dzieci 20%) stanowią guzy z komórek podporowych i śródmiąższowych jądra, które powstają w tkance podścieliska jądra i w tkankach wytwarzających hormony. Takie guzy mogą wydzielać estradiol (rodzaj żeńskiego hormonu estrogenu) i powodować ginekomastię (powiększenie piersi).
W przypadku nowotworów jądra rokowanie jest stosunkowo dobre – odsetek wyleczeń wynosi ponad 90%. Jeżeli jednak rak nie zostanie wcześnie wykryty, szerzy się w organizmie, uszkadzając najpierw drugie jądro, a następnie dając przerzuty do węzłów chłonnych i narządów takich jak płuca. Wczesne wykrycie i leczenie jest kluczowe dla dobrego rokowania.
Zwykle pierwszym objawem raka jądra jest niebolesny guzek lub obrzęk gonady. Najczęściej stwierdza go pacjent, ale może wykryć go lekarz w trakcie badania wykonywanego z innych przyczyn, np. z powodu niepłodności.
Nowotwór może nie dawać innych objawów, ale niektórzy pacjenci odczuwają dolegliwości, takie jak uczucie ciężkości lub pojawienie się płynu w mosznie, tępy ból brzucha lub pachwin, ból jąder lub powiększenie i tkliwość piersi.
Takie objawy powinien ocenić lekarz, ale nie muszą one świadczyć o rozwoju nowotworu – mogą występować też w innych chorobach.
Badania w kierunku nowotworów jądra zaczyna się od badania fizykalnego. Dodatkowe testy mogą obejmować oznaczenie markerów nowotworowych, np. AFP (alfa-fetoproteiny) i hCG (ludzkiej gonadotropiny kosmówkowej). Stężenie jednego z nich wzrasta u około 85% pacjentów z nienasieniakami.
Markery te pomagają w rozpoznaniu nowotworów jądra, a jeśli stężenie któregoś z nich jest podwyższone, mogą służyć do oceny odpowiedzi na leczenie i do wykrywania wznowy. Stężenie AFP i hCG wrasta tylko w niektórych typach nowotworów, natomiast LDH (dehydrogenaza mleczanowa) może wzrastać w przypadku wszystkich raków jąder.
Stężenie AFP jest prawie zawsze podwyższone w nienasieniakach, natomiast stężenie hCG może być podwyższone w nasieniakach i nienasieniakach. LDH jest enzymem obecnym w wielu tkankach i uwalnianym do krwi w wyniku uszkodzenia komórek. Nie jest to badanie swoiste dla nowotworów jąder, ale może dostarczyć dodatkowych informacji.
W ramach wstępnej oceny pacjenta można też wykonać USG (badanie ultrasonograficzne). Obrazowanie za pomocą ultradźwięków pozwala ocenić obecność, wielkość i gęstość guza jądra i pomaga odróżnić nowotwór od innych chorób, np. stanów zapalnych.Jedynym sposobem pewnego rozpoznania raka jądra jest biopsja.
Biopsja jądra jest zabiegiem diagnostycznym, ale też pierwszym zabiegiem leczniczym. W celu pobrania materiału do badań, wykonuje się nacięcie w pachwinie, przez które wyjąć można jądro wraz z nasieniowodem z moszny. Jeżeli natychmiast zbadana próbka tkanki jądra nie wykazuje cech nowotworowych, jądro umieszcza się z powrotem w mosznie.
Jednak najczęściej dochodzi do całkowitego usunięcia chorego jądra wraz z nasieniowodem.Jeżeli guz ma charakter nowotworowy, histopatolog ustala rodzaj nowotworu i uczestniczy w ocenie stopnia zaawansowania (rozległości) choroby.
W pewnych tkankach nowotworowych można wykonać badania genetyczne w kierunku mutacji niektórych genów, takich jak KIT (D816V) i PDE11A, co ma na celu potwierdzenie rozpoznania nowotworu. Wybór leczenia zależy od rodzaju nowotworu i stopnia zaawansowania.
W przypadku nowotworów jądra często stosuje się skojarzone leczenie chirurgiczne, radio- i chemioterapię. Radioterapię stosuje się powszechnie zwłaszcza w przypadku nasieniaków, które są szczególnie wrażliwe na promieniowanie. Nienasieniaki zwykle są bardziej oporne na ten sposób leczenia.
Wykorzystuje się też chemioterapię, zwłaszcza w przypadku zaawansowanych lub opornych nowotworów. Zależnie od rodzaju nowotworu, oznaczenia AFP i hCG mogą służyć do oceny skuteczności leczenia i do wykrywania ewentualnej wznowy. W takim celu wykorzystuje się też badania rentgenowskie lub CT (tomografię komputerową).Metody leczenia raka jądra są ciągle modyfikowane.
Nowotwór i odpowiedź na leczenie u każdego pacjenta są inne, dlatego sposób leczenia ustala się indywidualnie.
_02_OwPK-EDU_2017_2__Copija
- Andrzej Witkoś1, Angelika Copija1, 2, Ewa Nowakowska-Zajdel1, 2
- 1Oddział Onkologii Klinicznej, Wojewódzki Szpital Specjalistyczny nr 4 w Bytomiu
- 2Zakład Profilaktyki Chorób Żywieniowozależnych, Wydział Zdrowia Publicznego w Bytomiu, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach
- Chemioterapia radykalna raka jądra w stadium masywnego rozsiewu u 24-letniego chorego z towarzyszącą ostrą niewydolnością nerek i kacheksją nowotworową — opis przypadku
- Radical chemotherapy of massively disseminated testicular cancer in a 24-year-old patient with acute renal failure and cancer cachexia — case report
- Artykuł jest tłumaczeniem pracy:
Witkoś A, Copija A, Nowakowska-Zajdel E. Radical chemotherapy of massively disseminated testicular cancer in a 24-year-old patient with acute renal failure and cancer cachexia — case report. Oncol Clin Pract 2017; 13: 138–140. DOI: 10.5603/OCP.2017.0016.
Należy cytować wersję pierwotną.
STRESZCZENIE
Przedstawiono opis przypadku 24-letniego chorego na raka jądra w stadium uogólnienia, z masywnym rozsiewem do płuc, śródpiersia i narządów jamy brzusznej, uogólnioną limfadenopatią oraz z towarzyszącą ostrą niewydolnością nerek na tle ucisku moczowodów przez konglomeraty węzłów chłonnych.
Pacjenta poddano chemioterapii radykalnej — początkowo w dawkach adekwatnych do funkcji nerek wraz z okresowo stosowaną hemodializoterapią, następnie w dawkach pełnych. Wdrożono dwie linie chemioterapii, stosowane zgodnie z rytmem, uzyskując ustąpienie objawów choroby oraz częściową regresję zmian obserwowaną w badaniach obrazowych.
Zmiany przetrwałe utrzymują się bez cech progresji od listopada 2016 roku do dnia dzisiejszego.
- Słowa kluczowe: rak jądra, chemioterapia radykalna, ostra niewydolność nerek
- ABSTRACT
- We present a case of a 24-year-old patient with metastatic testicular cancer, with massive dissemination to the lung, mediastinum, and abdominal organs, generalised lymphadenopathy, and accompanying acute renal failure due to the compression of the ureters by lymph node conglomerates. The patient underwent radical chemotherapy
— initially at doses adequate for renal function together with periodically applied haemodialysis, subsequently in full doses. Two lines of the chemotherapy were applied.
The cycles were administered according to the planned rhythm with no deferrals. The applied treatment resulted in relief of the symptoms of the disease and partial regression of the lesions in imaging studies.
The persistent lesions have presented no signs of progression since November 2016 to the present day.
Key words: testicular cancer, radical chemotherapy, acute renal failure
Opis przypadku
Dwudziestoczteroletni chory z rakiem jądra prawego jedynego, po orchidektomii przebytej w marcu 2016 roku (Germ cell tumour — mixed embryonal carcinoma and teratoma), został skierowany na Oddział Onkologii Klinicznej w maju 2016 roku w celu leczenia systemowego.
W wywiadzie: stan po usunięciu jądra lewego z powodu skrętu przed 10 laty.
W badaniach obrazowych z marca 2016 roku opisywano masywny rozsiew do płuc, węzłów chłonnych śródpiersia, wątroby oraz węzłów chłonnych pozaotrzewnowych jamy brzusznej i miednicy, z uciskiem i niedrożnością żyły głównej dolnej oraz uciskiem na obydwa moczowody.
Przy przyjęciu chory był w stanie ogólnym ciężkim (4. stopień wg klasyfikacji Eastern Co-operative Oncology Group — ECOG), z wyniszczeniem nowotworowym, uogólnioną limfadenopatią, masywnymi obrzękami oraz ostrą zanerkową niewydolnością nerek (stężenie kreatyniny wynosiło 1259 μmol/l). W 1. dobie hospitalizacji rozpoczęto hemodializoterapię.
Obraz kliniczny wskazywał, iż niewydolność nerek jest wynikiem ucisku moczowodów przez konglomeraty węzłów chłonnych, a wdrożenie chemioterapii skutkować będzie poprawą funkcji nerek, dlatego odstąpiono od wykonania nefrostomii, zważywszy że byłaby ona potencjalnym źródłem infekcji.
Z uwagi na stan ogólny chorego, rozsiany proces nowotworowy oraz niedrożność żyły głównej dolnej, od początku leczenia stosowano heparynę drobnocząsteczkową w dawkach profilaktycznych.
Ze względu na wyniszczenie chorego oraz kwalifikację do pilnej chemioterapii, od pierwszej doby pobytu stosowano leczenie żywieniowe drogą pozajelitową (SmofKabiven 1100 kcal/d., Vitalipid N, Soluvit N, Addamel N, KCl 60 mEq).
W 4.
dobie pobytu rozpoczęto chemioterapię ze wskazań życiowych według schematu BEP (bleomycyna, etopozyd, cisplatyna) w dawkach należnych adekwatnych do funkcji nerek [wskaźnik przesączania kłębuszkowego (GFR, glomerular filtration rate) 4 ml/min/1,7 m2), z profilaktyką pierwotną gorączki neutropenicznej. W 7. dobie hospitalizacji zastój moczu pod wpływem leczenia ustąpił, chory wszedł w fazę poliurii niewydolności nerek. W 13. dobie pobytu wystąpiła gorączka neutropeniczna, stosowano antybiotykoterapię empiryczną (wankomycyna, meropenem). W trakcie pierwszej 38-dniowej hospitalizacji choremu podano 2 cykle chemioterapii BEP, przetoczono łącznie 6 j. ubogoleukocytarnego koncentratu krwinek czerwonych (uKKCz) i 1 j. koncentratu krwinek płytkowych (KKP), przez 22 dni stosowano żywienie pozajelitowe. Chorego wypisano do domu w stanie dobrym (ECOG 0).
Chemioterapię BEP kontynuowano do 4 cykli, wszystkie składowe schematu BEP od początku terapii zastosowano zgodnie z rytmem, bez odroczeń i redukcji dawki. Chory kilkakrotnie wymagał przetoczeń składników krwi.
We wrześniu 2016 r.
, w oczekiwaniu na konsultację chirurgiczną pod kątem limfadenektomii zaotrzewnowej, z uwagi na progresję kliniczną pod postacią narastania obrzęków limfatycznych kończyn dolnych, pomimo częściowej regresji w badaniach obrazowych rozpoczęto chemioterapię według schematu TIP (paklitaksel, ifosfamid, cisplatyna), którą kontynuowano do listopada 2016 roku (4 cykle) z efektem częściowej odpowiedzi według kryteriów Response Evaluation Criteria In Solid Tumors (RECIST 1.1) w badaniach obrazowych. Następnie ze względu na przetrwałe zmiany pacjent został skierowany do Kliniki Urologii Instytutu Onkologii w Warszawie w celu kwalifikacji do limfadenektomii zaotrzewnowej. Chory nie został zakwalifikowany do leczenia chirurgicznego — zmiany oceniono jako nieoperacyjne. Zadecydowano o kontynuacji obserwacji pacjenta.
Do chwili obecnej pacjent pozostaje w stanie ogólnym ECOG 0 bez cech progresji.
Dyskusja
Rak jądra stanowi 1–3% nowotworów złośliwych u mężczyzn w krajach zachodnich, jednak w grupie młodych mężczyzn, w wieku 15–34 lat, jest najczęstszym nowotworem złośliwym w wielu krajach europejskich [1].
Nowotwory germinalne jądra wiążą się z dobrym rokowaniem — odsetek wyleczeń sięga od niemal 100% u chorych w I stopniu zaawansowania, do około 80% w przypadku choroby uogólnionej [2].
W grupie chorych na nienasieniakowe nowotwory jądra o niekorzystnym rokowaniu według International Germ Cell Cancer Collaborative Group (IGCCCG), jak w przypadku przedstawionego pacjenta, odsetek przeżyć 5-letnich wynosi 50% [3].
Chemioterapia raka jądra, niezależnie od stopnia zaawansowania choroby, powinna być prowadzona z intencją wyleczenia. W opisanym przypadku leczenie zastosowano w dawkach należnych oraz bez odroczeń. W przebiegu terapii u chorego wystąpiły niedokrwistość oraz trombocytopenia, kilkakrotnie przetaczano składniki krwi w celu zachowania zaplanowanego rytmu leczenia.
W III stopniu zaawansowania klinicznego standardowe leczenie obejmuje zastosowanie schematu BEP w liczbie 3 cykli u chorych z korzystnym rokowaniem według IGCCCG lub 4 cykli w przypadku rokowania pośredniego.
Istnieją zaledwie pojedyncze doniesienia na temat prowadzenia chemioterapii raka jądra u chorych z zaburzoną funkcją nerek [4]. W omawianym przypadku w pierwszym cyklu BEP cisplatynę zastąpiono karboplatyną w dawce wyliczonej za pomocą wzoru Calverta uwzględniającego funkcję nerek wyrażoną poprzez klirens kreatyniny.
Po uzyskaniu normalizacji stężeń kreatyniny, od 2. cyklu podano leczenie według standardowego schematu BEP z zastosowaniem cisplatyny. W 4. cyklu TIP ponownie obserwowano wzrost stężenia kreatyniny (253 μmol/l, GFR 28 ml/min/1,7 m2), z tego względu w 1.
dniu cyklu podano paklitaksel w dawkach należnych, a następnie po tygodniowej płynoterapii, uzyskawszy poprawę GFR (62 ml/min/1,7 m2), zadecydowano o chemioterapii z zastosowaniem ifosfamidu, zrezygnowano zaś z podawania pochodnej platyny.
W literaturze opisano przypadek chorego na raka jądra z towarzyszącą dysfunkcją nerek i wątroby, u którego zamiast cisplatyny w schemacie BEP zastosowano nedaplatynę, będącą pochodną platyny drugiej generacji, charakteryzującą się mniejszą nefrotoksycznością [4].
Bleomycyna w 60% metabolizowana jest przez nerki [5], stąd zdaniem niektórych autorów u chorych z obniżonym GFR należy rozważyć redukcję dawki, w zależności od wartości klirensu kreatyniny [5]. Etopozyd z kolei eliminowany jest zarówno przez wątrobę, jak i drogą nerkową.
Ze względu na możliwość kompensacyjnej eliminacji etopozydu u osób z dysfunkcją wątroby i/lub nerek dawkowanie tego leku u tych chorych nie zostało jednoznacznie określone.
W przypadku gdy stężenie kreatyniny przekracza 1,4 mg/dl, należy rozważyć zmniejszenie dawki etopozydu o 30% [5].
U przedstawionego chorego progresja kliniczna została stwierdzona w okresie krótszym niż 3 miesiące od zakończenia leczenia z zastosowaniem pochodnej platyny.
Jednakże, zdaniem autorów, biorąc pod uwagę masywny charakter zmian nowotworowych obserwowanych przed rozpoczęciem leczenia oraz dobrą odpowiedź uzyskaną po podaniu chemioterapii BEP i szybką regresję zmian, można mówić o wrażliwości na leczenie pochodnymi platyny.
Z tego względu zadecydowano o wdrożeniu chemioterapii TIP w II linii leczenia — jak w przypadku chorych platynowrażliwych.
W przypadku progresji nienasieniakowych nowotworów jądra limfadenektomia zaotrzewnowa powinna być rozważana także wtedy, gdy zmiany występują w innych lokalizacjach.
Zastosowanie chemioterapii opartej na cisplatynie, a następnie resekcja chirurgiczna w celu usunięcia zmian resztkowych umożliwiają uzyskanie współczynników przeżycia całkowitego od 80% do 90% [6].
U pacjenta rozważano resekcję zmian przetrwałych po chemioterapii, jednak z uwagi na brak możliwości radykalnej resekcji zmian odstąpiono od leczenia chirurgicznego.
Podsumowując, radykalne podejście terapeutyczne oraz zastosowanie leczenia wspomagającego umożliwiło nie tylko uzyskanie poprawy stanu klinicznego u chorego wyjściowo znajdującego się na granicy wydolności narządowej, ale również uzyskanie znacznej regresji masywnych zmian przerzutowych. Zmiany przetrwałe utrzymują się bez cech progresji od listopada 2016 roku do dnia dzisiejszego.
- Adres do korespondencji:
- Lek. Angelika Copija
- Wojewódzki Szpital Specjalistyczny nr 4
- al. Legionów 10, 41–900 Bytom
- Tel. +48 32 396 45 80
e-mail: [email protected]
Piśmiennictwo
- 1. Parkin DM, Whelan SL, Ferlay J, Teppo L, Thomas DB. Cancer incidence in five continents. vol. 8. IARC Press, Lyon 2002.
- 2. Oldenburg J, Fosså SD, Nuver J, et al. ESMO Guidelines Working Group. Testicular seminoma and non-seminoma: ESMO Clinical Practice Guidelines for diagnosis, treatment and follow-up. Ann Oncol. 2013; 24 Suppl 6: vi125–vi132, doi: 10.1093/annonc/mdt304, indexed in Pubmed: 24078656.
- 3. International Germ Cell Consensus Classification: a prognostic factor-based staging system for metastatic germ cell cancers. International Germ Cell Cancer Collaborative Group. J Clin Oncol. 1997; 15(2): 594–603, doi: 10.1200/JCO.1997.15.2.594, indexed in Pubmed: 9053482.