Ospa w ciąży – wirus, objawy, leczenie, powikłania

Dzieci przechodzą ospę wietrzną łagodnie, jednak nie wolno jej traktować jak błahostki. Z kolei przebieg choroby wśród dorosłych jest cięższy.

• Zachorowanie na ospę wietrzną rzadko nie daje żadnych dolegliwości, przebieg najczęściej ma charakter objawowy.
• 
• Początkowo obserwuje się objawy ospy wietrznej ogólne:

Po dwóch dniach od wystąpienia gorączki pojawia się wysypka na tułowiu, twarzy i głowie, stopniowo obejmująca kończyny.

Zmiany skórne mają początkowo wygląd czerwonych plamek, które z czasem przekształcają się kolejno w krosty, grudki i pęcherzyki wypełnione surowiczym płynem.

Po około tygodniu od wystąpienia zmian, płyn w pęcherzykach mętnieje i przysycha. Tworzą się strupy, które po odpadnięciu nie pozostawiają po osobie blizn, możliwe są jednak niewielkie, ustępujące z czasem przebarwienia.  

Ospa wietrzna u dzieci i dorosłych

Do rozprzestrzeniania wirusa ospy wietrznej dochodzi drogą kropelkową, a także poprzez kontakt bezpośredni.

Pierwszy kontakt z wirusem, czyli infekcja pierwotna, przebiega pod postacią ospy wietrznej. Wzrost zachorowań na nią obserwuje się zwykle w okresie wiosennym i zimowym.

Objawy infekcji rozwijają się 10–21 dni (najczęściej 14 dni) od momentu zakażenia. Czas wylęgania może się skrócić u noworodków i wydłużyć u osób leczonych lekami immunosupresyjnymi. Jedynym rezerwuarem wirusa jest człowiek.

Z kolei okres, w którym chory człowiek zakaża i stwarza największe zagrożenie dla innych rozpoczyna się na 2 dni przed pojawieniem się wysypki i trwa aż do momentu odpadnięcia strupów (około tydzień).

Ospa wietrzna – grupy ryzyka

Na ospę wietrzną chorują głównie dzieci, wśród których choroba ma najczęściej łagodny przebieg. U dorosłych zaś, mimo że chorują rzadziej, przechorowanie ma poważniejszy przebieg i często pozostawia po sobie wiele powikłań.

Poza osobami >20 r.ż. do grup ryzyka ciężkiego przebiegu ospy wietrznej należą:

• noworodki, których matki w czasie ciąży chorowały na ospę,
• ciężarne w II i III trymestrze,
• osoby z upośledzeniem odporności,
• osoby leczone immunosupresyjnie.

Udowodniono, że ryzyko zgonu i powikłań u młodzieży i dorosłych jest 10 do 20 proc. wyższe niż wśród dzieci w wieku przedszkolno-szkolnym.

Z badań wynika, że około 95 proc. osób w Polsce zetknęło się z wirusem ospy wietrznej, a liczba zachorowań sięga około 200 000 rocznie.

Jeśli nie jesteś uodporniony przeciwko ospie wietrznej (nie chorowałeś lub nie zostałeś zaszczepiony), a masz bezpośredni kontakt z osobą chorą, to prawdopodobieństwo zachorowania wynosi około 80 – 90 proc.

Kontakt z chorym na półpasiec również niesie ryzyko zachorowania na ospę jednak jest ono niższe – 20 – 40%.

Ospa wietrzna a półpasiec

Półpasiec jest zakaźną chorobą wywoływaną tym samym wirusem, co ospa wietrzna.

Po przechorowaniu ospy wirusy pozostają w organizmie w stanie uśpienia i w sytuacjach osłabionej odporności zakażenie utajone przechodzą w stan czynny.

Objawy półpaśca

Półpasiec objawia się pęcherzykową wysypką na skórze, zlokalizowaną najczęściej na klatce piersiowej, wzdłuż nerwów międzyżebrowych.

Po 6-7 dniach pęcherzyki stopniowo przysychają, a następnie odpadają.

Półpasiec – jak się zarazić?

1. Półpasiec jest mniej zakaźny niż ospa wietrzna, ponieważ do zakażenia może dojść jedynie po bezpośrednim kontakcie z płynem z pęcherzyków.

2. U osób w starszym wieku, w związku ze spadkiem odporności i występowaniem wielu chorób przewlekłych półpasiec występuje częściej niż u pozostałej części populacji.
3. 

Ospa wietrzna w ciąży

Jeżeli kobieta w czasie ciąży zachoruje na ospę wietrzną, to istnieje ryzyko zakażenia płodu wirusem VZV. W jego wyniku u noworodka może wystąpić wrodzona postać ospy wietrznej. 

U dzieci z wrodzoną postacią ospy wietrzej mogą wystąpić:

• niska urodzeniowa masa ciała,
• blizny na skórze,
• opóźnienia i zaburzenia w rozwoju umysłowym i ruchowym,
• upośledzenie kończyn,
• wady rozwojowe narządu wzroku, np. zanik nerwów wzrokowych skutkujących utratą wzroku, zaćma, zapalenie siatkówki oka, niedorozwój gałek ocznych, zez,
• objawy ze strony układu nerwowego, np. zapalenie mózgu, małogłowie i wodogłowie.

Sytuacją szczególnie groźną dla dziecka jest zachorowanie matki w okresie od 5 dni przed porodem do 2 dni po porodzie. Ponieważ noworodek w tym okresie nie posiada przeciwciał ochronnych od matki i jest szczególnie narażony na zachorowanie o bardzo ciężkim przebiegu. 

Leczenie ospy wietrznej

Jeśli ospa wietrzna przebiega bez powikłań, zalecane jest tylko leczenie objawowe.

Leczenie objawowe ospy wietrznej obejmuje podawanie leków:

• przeciwbólowych,
• przeciwgorączkowe,
• łagodzących świąd.

Nie zaleca się stosowania na zmiany skórne żadnych płynów czy maści, natomiast rekomendowane są codzienne kąpiele i delikatne wycieranie ciała ręcznikiem.

Chorym na ospę wietrzną dzieciom do 16. roku życia nie należy podawać leków zawierających kwas acetylosalicylowy ze względu na ryzyko wystąpienia powikłań w postaci uszkodzenia wątroby (zespół Reye’a).

Gdy zachorowanie ma ciężką postać lub istnieje ryzyko ciężkiego przebiegu konieczne staje się zastosowanie leków przeciwwirusowych, które hamują namnażanie się wirusa ospy wietrznej i łagodzą przebieg oraz czas trwania choroby.

Leki na ospę wietrzną

Najczęściej rekomendowane jest leczenie acyklovirem, który stosuje się doustnie lub dożylnie.

Innym lekiem używanym w leczeniu ospy wietrznej jest walacyklowir. W uzasadnionych przypadkach podaje się choremu przeciwciała przeciwko wirusowi Varicella zoster.

Hospitalizacja jest wymagana, zawsze wtedy, gdy chory ma osłabioną odporność lub wystąpiły powikłania.

Ospa wietrzna przyczyny

Ospa wietrzna jest wirusową chorobą zakaźną, wywoływaną przez wirusa ospy wietrznej i półpaśca (Varicella zoster virus, VZV). Patogen ten należy do rodziny herpeswirusów i cechuje się wysoką zaraźliwością.

Rodzina wirusów opryszczkowych, w tym także VZV, charakteryzuje się jedną wspólną cechą: wędrując do komórek układu nerwowego, przechodzi w stan uśpienia i w momencie osłabienia organizmu ma zdolność do reaktywacji. Wynikiem reaktywacji wirusa jest półpasiec.

Przechorowanie ospy wietrznej pozostawia u człowieka trwałą odporność. Niestety nie uodparnia ono przed zachorowaniem na półpaśca, na który można chorować wielokrotnie w ciągu życia.

Ospa wietrzna rozpoznanie

Rozpoznanie ospy wietrznej jest dość łatwe, ponieważ objawy i zmiany skórne są dość specyficzne i nie ma konieczności wykonywania badań dodatkowych.

Jednak w szczególnych przypadkach (np. pacjenci po przeszczepach, osoby z osłabioną odpornością, noworodki), lekarz może zlecić wykonanie dodatkowych badań takich jak:

• testy serologiczne, aby wykryć i oznaczyć miano przeciwciał przeciwko VZV,
• badania na obecność wirusowego materiału genetycznego,
• lub pobranie treści z pęcherzyków celem izolacji wirusa VZV.

• Dodatkowo, dla lekarza ważne będą informacje o braku wcześniejszego zachorowania na ospę wietrzną i o styczności z chorym na ospę bądź półpaśca.
• Lekarz stawiając diagnozę wyklucza inne przyczyny i choroby, które mogą swoimi objawami przypominać ospę wietrzną.
• Do stanów przypominających ospę wietrzną należą:

• półpasiec,
• infekcje spowodowane enterowirusami i wirusem Coxsackie,
• rozsiana opryszczka,
• ukąszenia owadów,
• reakcje alergiczne,
• liszaj pokrzywkowy
• liszajec wywołany gronkowcami.

Rokowania i powikłania ospy wietrznej

Rokowania w ospie wietrznej, która u dzieci ma najczęściej łagodny przebieg, są zazwyczaj dobre, a zachorowanie pozostawia odporność na całe życie.

Z tego powodu część rodziców – przeciwników szczepień – decyduje się na udział dziecka w tzw. ospa party, czyli zorganizowanym spotkaniu grupy dzieci, wśród których znajduje się dziecko chore na ospę. Podczas wspólnej zabawy dzieci zdrowe zarażają się wirusem ospy od chorego.

1. Należy podkreślić, że celowe kontaktowanie dzieci chorych ze zdrowymi niesie ryzyko przeniesienia infekcji i ciężkiego przebiegu choroby, a w konsekwencji wystąpienia powikłań, dlatego dzieci chore należy do czasu wyzdrowienia pozostawić w domu.
2. Ciężki przebieg choroby oraz wystąpienie powikłań są możliwe także w przypadku na co dzień całkiem zdrowego, niemającego chorób przewlekłych dziecka.
3. W grupach podwyższonego ryzyka, do których należą osoby powyżej 20 roku życia, kobiety w ciąży, noworodki, chorzy z niedoborami odporności, choroba trwa dłużej oraz istnieje większe prawdopodobieństwo wystąpienia powikłań.
4. Na skutek drapania swędzących zmian skórnych może pojawić się ich bakteryjne nadkażenie skóry, które pozostawia trwałe blizny na skórze chorego.
5. Do innych możliwych powikłań ospy wietrznej należą:
6. Gdy zachorowanie wystąpiło u osób z osłabionym układem odpornościowym albo u noworodka, ospa wietrzna może doprowadzić do zgonu chorego.

Zapobieganie ospie wietrznej

• Z powodu dużego rozpowszechnienia wirusa ospy wietrznej i wysokiego ryzyka zachorowania w ciągu życia, najlepszym sposobem profilaktyki są szczepienia ochronne.
• Zaleca się je wszystkim tym, którzy dotychczas nie chorowali na ospę, a szczególnie dzieciom przed rozpoczęciem edukacji szkolnej i przedszkolnej, pójściem do grupy rówieśniczej w żłobku czy klubie dziecięcym oraz kobietom planującym zajście w ciążę.

Szczepionka przeciwko ospie wietrznej

Schemat szczepienia przeciwko ospie wietrznej obejmuje dwie dawki szczepionki.

Mimo że pierwszą dawkę można podawać już od 9. miesiąca życia, to zgodnie z rekomendacjami najlepiej jest to zrobić pomiędzy 12. a 18. miesiącem życia dziecka. Według zaleceń drugą dawkę należy podać co najmniej 6 tygodni po pierwszej.

Skuteczność szczepionek jest wysoka, ponieważ 95% zaszczepionych nie zachoruje na ospę wietrzną. Szczepionki są bezpieczną i efektywną formą zapobiegania zachorowaniom na ospę.

Zaletą szczepienia przeciwko ospie jest także obniżenie ryzyka zachorowania na półpasiec.

Ospa wietrzna – zalecane postępowanie

• Gdy zauważysz u siebie lub dziecka objawy mogące sugerować ospę wietrzną, udaj się do lekarza i stosuj się do jego wszystkich zaleceń. Podczas umawiania wizyty poinformuj pracownika placówki medycznej o wystąpieniu wysypki.
• Mimo świądu, nie drap zmian skórnych, ponieważ przez to możesz doprowadzić do bakteryjnego nadkażenia, które bardzo często pozostawia blizny.
• Obetnij na krótko paznokcie u rąk – pozwoli to zmniejszyć ryzyko rozdrapywania zmian i ich nadkażania.
• Przestrzegaj zasad higieny – myj dokładnie ręce, unikaj bliskiego kontaktu z chorym, nie używajcie wspólnych ręczników, naczyń i sztućców, często zmieniaj pościel.
• Każdego dnia bierz krótką kąpiel lub prysznic w ciepłej (nie gorącej) wodzie. Po kąpieli delikatnie osusz skórę ręcznikiem, aby nie narażać zmian na uszkodzenie. Zmieniaj ręcznik po każdym użyciu.
• Aby zapobiec odwodnieniu, uzupełniaj płyny, pij wodę lub lekkie herbaty/napary ziołowe/soki.
• Jeśli chorym jest dziecko to zatrzymaj je w domu na czas choroby, co najmniej do czasu odpadnięcia wszystkich strupów.
• Po kontakcie z osoba chorą na ospę, jeśli wcześniej nie chorowałeś ani nie byłeś szczepiony przeciwko ospie, rozważ pilne wykonanie szczepienia. Zaszczepienie w ciągu 72 godzin od kontaktu z osobą chorą w większości przypadków zapobiega rozwinięciu infekcji lub znacznie łagodzi przebieg zachorowania.

Źródła:

‘Ospa wietrzna’ B. Milewska-Bobula; Medycyna Praktyczna – Pediatria

https://pediatria.mp.pl/choroby/chorobyzakazne/67573,ospa-wietrzna

‘Ospa wietrzna’ M. Marczyńska; Medycyna po Dyplomie – Choroby Zakaźne

https://podyplomie.pl/pediatria/12156,ospa-wietrzna

‘Zakażenie wirusem ospy wietrznej – półpaśca’ A.A. Gershon; Medycyna po Dyplomie

https://podyplomie.pl/publish/system/articles/pdfarticles/000/012/547/original/54-61.pdf?1473335108

‘Szczepienie przeciwko ospie wietrznej’ T. Jackowska; Medycyna Praktyczna – Pediatria

https://pediatria.mp.pl/szczepieniaochronne/71841,szczepienie-przeciwko-ospie-wietrznej

‘Ospa wietrzna’ B. Dubiel, E. Duszczyk; Medycyna Praktyczna – Szczepienia

https://www.mp.pl/szczepienia/artykuly/podrecznik/99866,ospa-wietrzna

Zachorowania na półpasiec u ludzi w starszym wieku w materiale Kliniki Chorób Zakaźnych w latach 2001-2003 G. Biesiada, J. Czepiel, P. Skwara

http://gerontologia.org.pl/wp-content/uploads/2016/05/2005-03-1.pdf

Ospa u kobiet w ciąży – objawy, leczenie, rokowania

Ospa w ciąży wiąże się z cięższym przebiegiem niż u innych kobiet, a przeniesienie infekcji wirusowej przez łożysko stwarza wysokie ryzyko poważnych powikłań, łącznie ze zgonem nienarodzonego dziecka. Rokowania zależą od trymestru, czasu rozpoczęcia i kompleksowości terapii.

1. Jak wygląda ospa u kobiet w ciąży? Objawy, przebieg choroby
2. Czy ospa jest groźna w ciąży? Powikłania, rokowania
3. Leczenie ospy w ciąży

Kontakt z ospą w ciąży najczęściej dotyczy kobiet opiekujących się starszymi dziećmi, zakażonymi chorobą. Na szczęście ze względu na wytworzoną odporność w przeszłości u matki, która przechodziła ospę lub została poddana szczepieniu, zakażenie w ciąży stanowi rzadkość.

Jak wygląda ospa u kobiet w ciąży? Objawy, przebieg choroby

Ospa u kobiet w ciąży charakteryzuje się ciężkim przebiegiem. Do zarażenia dochodzi na drodze kropelkowej, gdy zainfekowana osoba, znajdująca się w niedalekiej odległości, kicha lub kaszle. Kontakt z ospą w ciąży dotyczy zwykle kobiet opiekujących się dziećmi.

Jeśli zostaną zarażone, mogą przekazać patogen przez łożysko. Na szczęście do tego typu sytuacji dochodzi stosunkowo rzadko ze względu na wytworzoną u matki odporność po przejściu choroby w przeszłości lub w wyniku szczepienia.

Ospa podczas ciąży początkowo objawia się gorączką, ogólnym osłabieniem, podwyższoną temperaturą ciała, bólami głowy i brzucha. Po 2–3 dniach pojawiają się rzuty swędzącej wysypki na twarzy i tułowiu oraz kończynach.

Zmiany skórne ewoluują od plamek, poprzez grudki o średnicy od kilku milimetrów do 1 centymetra, pęcherzyki, krosty i strupy. Wykwity skórne mają tendencję do zasychania i wchłaniania, ale nierzadko pozostawiają po sobie przebarwienia i blizny.

Po przechorowaniu przez kobietę ataku wirusa pozostaje on w jej organizmie w stanie letalnym, czyli uśpionym, do końca życia. Ponowna reaktywacja może nastąpić pod postacią półpaśca i objawić się w obrębie zaatakowanego dermatomu (obszaru skóry, zaopatrywanego czuciowo przez określony nerw rdzeniowy).

Czy ospa jest groźna w ciąży? Powikłania, rokowania

Ospa w ciąży zwykle wiąże się z groźnymi powikłaniami zarówno dla kobiety, jak i dla nienarodzonego dziecka. W zależności od trymestru może powodować różne powikłania. Przyszła matka najczęściej doświadcza zapalenia płuc, natomiast konsekwencje dla dziecka mogą być groźniejsze.

Szczególnie niebezpieczna jest ospa w pierwszym trymestrze, która może doprowadzić nawet do obumarcia zarodka. Wirus stwarza też ryzyko powstania różnorodnych wad rozwojowych i zaburzeń dotyczących najczęściej układu nerwowego, deformacji kończyn, bliznowców skórnych czy defektów narządu wzroku.

Równie niebezpieczna jest ospa w ciąży tuż przed rozwiązaniem oraz w okresie połogu i karmienia piersią.

Stwarza wówczas ryzyko przeniesienia wirusa na dziecko, ale również objawia się groźniejszymi niż zazwyczaj symptomami, takimi jak: duszności, kaszel, blizny powysypkowe, podatność na zakażenia bakteryjne, a nawet sepsę, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, małopłytkowość czy zapalenie nerek i wątroby.

Leczenie ospy w ciąży

Ospa w ciąży wymaga natychmiastowej terapii. Leczenie choroby uwarunkowane jest trymestrem, w którym doszło do infekcji. Przede wszystkim zalecana jest kuracja farmakologiczna ciężarnej matki preparatami przeciwwirusowymi, hamujących namnażanie się patogenu, również w sytuacji zakażenia okołoporodowego.

W przypadku infekcji w ostatnim trymestrze noworodkowi podaje się immunoglobuliny ukierunkowane na ospę wietrzną i półpasiec. Na świąd oraz zmiany skórne zalecane są miejscowe leki przeciwhistaminowe, a także kąpiele z dodatkiem nadmanganianu potasu lub sody oczyszczonej.

Terapii prewencyjnej poddawane są również kobiety z grupy wysokiego ryzyka, czyli panie, które mają kontakt z osobą chorą, nie przechodziły ospy w dzieciństwie i nie były przeciw niej szczepione. W przypadku choroby, jaką jest ospa, leczenie odbywa się w warunkach ambulatoryjnych.

Hospitalizacja konieczna jest tylko w sytuacji pojawienia się dodatkowych objawów, np. ze strony układu oddechowego i pokarmowego, plamień czy krwawienia z dróg rodnych.

Ból porodowy w przeciwieństwie do innych źródeł bólu nie wskazuje na patologię, lecz jest częścią…

Uważa się, że 5 na 100 ciężarnych kobiet choruje na cukrzycę. Zgodnie z zaleceniami Polskiego…

Podróżowanie w ciąży nie jest zakazane, ale ma pewne ograniczenia. Wycieczki do niektórych krajów…

Pierwszym znanym źródłem komórek macierzystych był szpik (na pewno słyszałaś kiedyś o…

Ospa w ciąży

Ospa wietrzna to infekcja wirusowa, zwana chorobą wieku dziecięcego.

Jest niebezpieczna dla kobiet w ciąży, które nie przechodziły jej w dzieciństwie lub nie były szczepione, a także dla płodu, jeśli do zakażenia doszło w pierwszym trymestrze ciąży.

 Wywołuje ją wirus – herpeswirus VZV (Herpes virus varicellae), a do zakażenia dochodzi drogą kropelkową i w wyniku bezpośredniego kontaktu z płynem wykwitów pęcherzykowych.

Ospa wietrzna – objawy i przebieg

Ospa u dzieci zazwyczaj przebiega łagodnie. Niestety w przypadku osób dorosłych, a zwłaszcza kobiet w ciąży, jej przebieg jest zazwyczaj cięższy, częściej też zdarzają się groźne powikłania (np. zapalenie płuc).

Ospa zaczyna się typowo dla infekcji wirusowych, pojawia się gorączka, ogólne rozbicie i osłabienie. Kiedy pojawia się charakterystyczna  wysypka – najczęściej na tułowiu, twarzy i głowie oraz kończynach – przyczyna złego samopoczucia nie pozostawia wątpliwości.

Wysypki ospy nie da się pomylić. Najpierw pojawiają się małe, czerwone plamki, które w ciągu kilku dni ewoluują: przez grudkę, pęcherze wypełnione przejrzystym płynem, który mętniejąc tworzy krostę, a na końcu strup.

Okres wylęgania choroby trwa 10-21 dni, a chory zaraża już 48 godzin przed pojawieniem się wysypki i zaraża do czasu pojawienia się strupków (zwykle około 5 dni po pojawieniu się krost).

Przechorowanie ospy daje odporność, choć uśpiony wirus może się też objawić w postaci półpaśca.

Ospa a ciąża

Ospa wietrzna w ciąży jest niebezpieczna zarówno dla matki, jak i dziecka.

Wirus ospy atakuje, gdy następuje spadek odporności – co na przykład ma miejsce w okresie ciąży. Większość kobiet została zaszczepiona lub przeszła ospę w wieku dziecięcym, co oznacza, że są odporne na działanie wirusa i zachorowanie. Szacuje się, że odsetek ciężarnych uodpornionych na wirusa ospy wynosi 95%.

Poza tym kontakt ciężarnej z chorym na ospę wietrzną rzadko wywołuje u niej pierwotne zakażenie. Zdarza się jednak, że dochodzi do reaktywizacji wirusa, co skutkuje pojawieniem się półpaśca, co – najpewniej – nie ma negatywnych następstw dla płodu. U kobiety ospa może też może doprowadzić do zapalenia płuc spowodowanego wirusem VZV.

Zagrożenia dla płodu

Następstwa zachorowania na ospę wietrzną dla płodu zależą od etapu ciąży, w jakim dojdzie do pierwotnego zakażenia matki. Najbardziej niebezpieczna dla dziecka jest infekcja w pierwszym trymestrze (wirus atakuje tworzące i rozwijające się intensywnie narządy).

Ospa może być wtedy przyczyną poważnych wad wrodzonych lub utraty ciąży. Z kolei gdy przyszła mama zachoruje pod koniec ciąży, bardzo prawdopodobne jest, że na ospę zachoruje także dziecko (a nieleczona prowadzi do śmierci co piątego noworodka!).

Ospa w ciąży to ryzyko takich chorób jak:

• noworodkowa ospa wietrzna,
• półpasiec dziecięcy, 
• wrodzony zespół ospy wietrznej (wirus VZV, który przechodzi przez łożysko i zaraża płód, może powodować: niedorozwój ramion, szczątkowe paliczki, atrofia mózgu, małogłowie, zapalenie tęczówki, zaćma wrodzona, uszkodzenie pęcherza moczowego i jelit, ubytki skóry, zmiany skórne, opóźnienie wzrostu wewnątrzmacicznego płodu, opóźnienie rozwoju psychomotorycznego).

Prawdopodobieństwo wystąpienia wad wrodzonych, jeśli zachorowanie nastąpi w 7. tygodniu ciąży to około  1%. Między 13. do 20. tygodniem wzrosta do 2%. Niestety infekcja w ciągu pierwszych 20 tygodni ciąży może prowadzić do zespołu ospy wietrznej wrodzonej. 

Leczenie ospy w ciąży

Leczenie ospy w ciąży zależy od tego, w którym tygodniu ciąży doszło do zakażenia wirusem ospy.

Leczenie przeprowadza się najczęściej w warunkach domowych, a jego sposób zależy od zaawansowania ciąży oraz od tego, czy doszło do zachorowania, czy tez nie.

W przypadku rozwinięcia się choroby lekarze zlecają terapię lekami przeciwwirusowymi (acyklowir, walacyklowir), które hamują namnażanie się wirusa.

Żeby zmniejszyć świąd, stosuje się miejscowo leki przeciwhistaminowe lub kąpiele z dodatkiem sody oczyszczonej bądź nadmanganianu potasu.

U kobiet, które miały kontakt z chorym, ale nie mają objawów ospy (co ważne: nie chorowały na nią i nie były szczepione), zazwyczaj podaje się immunoglobulinę antywirusową.

Leczenie zależy też od tego, w którym tygodniu ciąży doszło do zakażenia wirusem ospy.

• przy zakażeniu do 20. tygodnia nie podaje się immunoglobuliny,
• przy zakażeniu  w 9. miesiącu ciąży noworodkowi podaje się immunoglobulinę przeciw ospie wietrznej – półpaścowi,
• przy zakażeniu okołoporodowym matce podaje się immunoglobulinę, a po porodzie także dziecku.

Hospitalizacja jest konieczna wtedy, gdy pojawiają się trudności z oddychaniem, silny ból głowy; sensacje ze strony przewodu pokarmowego (nudności, wymioty) bądź krwawienie z dróg rodnych.

Profilaktyka ospy w ciąży

Czy w ciąży sen z powiek będzie spędzała ci myśl o ospie wietrznej, zależeć będzie od tego, czy kiedyś chorowałaś na nią, czy też  nie. Jeśli tak – masz przeciwciała i możesz być spokojna. Jeśli nie wiesz, czy ją przeszłaś, lekarz powinien zlecić badanie krwi na obecność przeciwciał anty-VZV, które da jasność.

Jeśli wiesz, że na ospę nie chorowałaś – na kilka tygodni przez zajściem w ciążę wykonaj szczepienie przeciw ospie wietrznej (porozmawiaj o tym z lekarzem).

Unikaj też kontaktu z osobami chorymi na ospę, a jeśli się to nie udało – zauważysz u siebie objawy ospy, bądź podejrzewasz ją u siebie, koniecznie zgłoś się do lekarza.

Ospa wietrzna – objawy, leczenie, powikłania, szczepienie

Jak podaje Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny, w 2018 r. w Polsce odnotowano 14 9567 przypadków zachorowań na ospę wietrzną. Szacuje się, że chorobę tę przechodzi ok. 80% dzieci. W naszym klimacie umiarkowanym do zachorowań dochodzi najczęściej późną zimą i wczesną wiosną.

Ospa wietrzna – jak można się zarazić?

Ospa wietrzna to choroba, którą bardzo łatwo się zarazić – wystarczy przebywać w tym samym pokoju, dlatego chorzy powinni być odizolowani od osób potencjalnie wrażliwych na zakażenie. Rocznie odnotowuje się ok. 160 000 – 220 000 zachorowań, z czego większość dotyczy dzieci do 10 roku życia.

Zarażenie ospą wietrzną odbywa się drogą kropelkową. Nazwa „wietrzna” pojawia się nie bez powodu – zarażenie wirusem może nastąpić nawet na odległość kilkudziesięciu metrów.

Jak można zarazić się ospą wietrzną? Nie jest to trudne.

Zarażenie następuje w wyniku bezpośredniego kontaktu z osobą zarażoną, korzystania z tych samych sztućców, ręczników czy przedmiotów, na których znajdują się płyn wydzielany z pęcherzyków skórnych chorego.

Bardzo często dzieci zarażają się w żłobku i przedszkolu. Jedno zarażone dziecko zazwyczaj bardzo szybko przekazuje wirusa innym przedszkolakom.

Ospa wietrzna – objawy

Objawy ospy wietrznej są dość charakterystyczne i każdy lekarz, a nawet rodzic, zwykle bez trudu poprawnie identyfikuje chorobę. Okres inkubacji ospy wynosi ok. 2-3 tygodni. Po tym czasie pojawiają się pierwsze jej symptomy.

Zaczyna się od gorączki sięgającej do 39 stopni. Połączone jest to z osłabieniem, zmęczeniem oraz bólami głowy i mięśni. Następnie pojawia się wysypka, zarówno na gładkiej skórze, jak i owłosionych fragmentach ciała (np. na głowie), co wyróżnia ją od innych chorób wysypkowych.

Wysypka przy ospie wietrznej pojawia się na ciele w różnych odstępach czasu, w kilku etapach. Nie powinno więc dziwić, że obok wykwitów w fazie gojenie pojawiają się nowe, czerwone i świeże.

Jak wygląda wysypka przy ospie wietrznej? To nieregularne, niewielkie, czerwone plamki rozmieszczone na ciele w różnych odstępach. Pojawiają się w kilku fazach:

• Na początku pokrywają skórę twarzy, tułowia i głowy. Są niewielkie, czerwone i nieregularnie położone.
• W kolejnym etapie choroby wysypka przekształca się w grudki.
• Następnie grudki zamieniają się w pęcherze wypełnione początkowo jasnym, z czasem brązowawym płynem. Zazwyczaj dookoła widoczna jest czerwona obwódka.
• W końcowej fazie choroby grudki zapadają się, powstają strupki, a obwódka zmienia kolor na brązowy.

Wysypka występuje nie tylko na tułowiu, plecach, twarzy i głowie, ale także może pojawić się w jamie ustnej, na krtani, na narządach płciowych, na spojówkach.

Zdarza się, że po wysypce ospy wietrznej pozostają widoczne blizny. Aby ich uniknąć, należy ograniczyć drapanie plamek i grudek oraz minimalizować ryzyko rozwoju bakterii poprzez odpowiednie pielęgnowanie wysypki.

Przeczytaj także: Kleszcze – zagrożenia, borelioza, szczepienie. Wszystko, co trzeba wiedzieć o kleszczach przed wakacjami

Wysypka przy ospie wietrznej – jak o nią dbać?

Odpowiednio pielęgnowana wysypka przy ospie wietrznej nie powinna zostawić widocznych śladów na ciele. Warto przestrzegać kilku zasad, aby uniknąć szybkiego rozprzestrzeniania się bakterii oraz ryzyka wystąpienia blizn po chorobie.

• Nie wolno drapać wysypki. Małym dzieciom najlepiej krótko obciąć paznokcie, na noc zakładać cienkie, bawełniane rękawiczki, a w ciągu dnia zapewniać rozrywki, które odciągałyby uwagę od swędzącej skóry.
• Należy często myć dziecku ręce.
• Należy delikatnie osuszać dziecko po kąpieli – nie pocierać ręcznikiem, a raczej delikatnie go przyciskać do ciała.
• Na wysypkę nie wolno stosować pudrów, zasypek dla dzieci czy mąki ziemniaczanej.
• Zgodnie z aktualnymi zaleceniami chory na ospę powinien brać prysznic od początku choroby, gdyż pozwoli to uniknąć nadkażeń bakteryjnych, tak częstych przy ospie wietrznej. Wcześniej lekarze przestrzegali przed kąpielą i rzeczywiście należy unikać nadmiernego moczenia się w wodzie, ale krótki prysznic jest jak najbardziej wskazany.
• Na swędzące wykwity najlepiej stosować maści przeciwhistaminowe.

Ospa – ile trwa?

Okres wylęgania się wirusa trwa ok. 2-3 tygodni. Kolejne 2 tygodnie to tzw. jawny okres choroby, kiedy na ciele pojawiają się grudki. W tym czasie dziecko nie może chodzić do przedszkola/szkoły i musi mieć ograniczony kontakt z innymi dziećmi oraz osobami wrażliwymi na zakażenie.

Ospa wietrzna – szczepienie

Jeśli osoba wrażliwa na zachorowanie będzie miała kontakt z osobą zarażoną, jest możliwość złagodzenia ewentualnego zakażenia. Należy przyjąć szczepionkę do 72 godzin, co osłabi przebieg choroby lub nawet pozwoli zupełnie uniknąć zachorowania.

Szczepienie przeciw ospie wietrznej zalecane jest zarówno dzieciom, jak i dorosłym.

Szczepionka przeciwko ospie wietrznej nie należy do pakietu szczepień obowiązkowych i jest finansowana z budżetu Ministerstwa Zdrowia tylko i wyłącznie dla dzieci do lat 12 w następujących grupach ryzyka:

• z upośledzeniem odporności o wysokim ryzyku ciężkiego przebiegu choroby,
• z ostrą białaczką limfoblastyczną w okresie remisji,
• zakażonych HIV,
• przed leczeniem immunosupresyjnym lub chemioterapią,
• przebywających w zakładach pielęgnacyjno-opiekuńczych, rodzinnych domach dziecka, domach dla matek z małoletnimi i kobiet w ciąży, domach pomocy społecznej, placówkach opiekuńczo-wychowawczych.

Szczepienia przeciw ospie wietrznej są zalecane kobietom planującym ciążę, które nie przechodziły jeszcze tej choroby.

Szczepionkę przyjmuje się w dwóch dawkach. Jest bardzo dobrze tolerowana i rzadko wywołuje niepożądane odczyny poszczepienne. Skuteczność szczepionki określa się na 95% , a podana po kontakcie z osobą zakażoną zabezpiecza w 90%. Chroni przez zachorowaniem na całe życie.

Mimo iż u dzieci choroba przebiega dużo łagodniej niż u dorosłych, warto je zaszczepić przeciwko ospie wietrznej. Corocznie ponad 1 000 osób musi być hospitalizowanych z powodu ciężkiego przebiegu ospy, z czego 900 przypadków stanowią dzieci, które wcześniej były okazami zdrowia. Nigdy nie ma pewności, jaki będzie przebieg choroby, dlatego warto zaszczepić dziecko.

Ospa wietrzna – leczenie

Leczenie ospy wietrznej polega głównie na łagodzeniu objawów: zbijaniu gorączki, likwidowanie bólu oraz dawaniu uczucia ulgi przy swędzących wykwitach. Zazwyczaj podaje się paracetamol, leki przeciwwirusowe oraz środki przeciwświądowe.

Jeżeli stan dziecka jest poprawny, nie jest konieczne leżenie w łóżku. Ważne, aby chory miał zapewniony spokój i był regularnie nawadniany. Jeśli wykwity znajdują się w jamie ustnej, lepiej podawać jedzenie w formie płynnej.

Przeczytaj także: Jak zadbać o zdrowie dziecka przed wakacjami?

Ospa wietrzna – powikłania

Powikłania po ospie wietrznej najczęściej się nie zdarzają. Dotyczą jedynie 2-6 % przypadków zachorowań. Do powikłań po ospie wietrznej należą:

• zapalenie ucha środkowego,
• zapalenie płuc,
• wtórne zakażenie skóry, które jest powodem powstawania blizn,
• zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych,
• zapalenie wątroby, stawów i nerek,
• zapalenie mięśnia sercowego,
• małopłytkowość,
• w przypadku noworodków oraz osób o znacznie obniżonej odporności ospa wietrzna może prowadzić nawet do śmierci.

Ospa a ciąża – zagrożenia

Kobiety w ciąży są szczególnie narażone w razie zachorowania na ospę wietrzną. Powikłania, które mogą pojawić się u płodu, są zależne od trymestru ciąży.

Jeśli zakażenie miało miejsce w I trymestrze ciąży, do powikłań raczej nie dochodzi.

Zachorowanie w II lub II trymestrze ciąży, może mieć wpływ na wystąpienie u dziecka blizn skórnych, niedorozwoju kończyn i palców, wad układu moczowego, zaniku kory mózgowej, wad oczu, małej masy urodzeniowej.

Ospa wietrzna u kobiety w ciąży w okresie okołoporodowym jest największym zagrożeniem dla dziecka. Brak przeciwciał od matki grozi nawet śmiercią noworodka. 

Ospa party – nieprzemyślane pomysły rodziców poważnym zagrożeniem

Zdarza się, że rodzice, chcący oszczędzić dziecku zachorowania na ospę wietrzną w przyszłości, urządzają tzw. ospa party, czyli spotkanie dzieci, wśród których jedno jest zarażone, a pozostałe mają złapać wirusa. To nieroztropne zachowanie nie powinno być praktykowane, gdyż nigdy nie wiadomo, jak dziecko zniesie chorobę i czy nie nastąpią niepożądane powikłania. 

Wśród 2-6% chorych na ospę wietrzną zdarzają się ostre powikłania.

Jedyną bezpieczną metodą uchronienia dziecka przed zachorowaniem na ospę wietrzną jest szczepienie. Podwójna dawka daje odporność na całe życie. W chwilach osłabienia odporności nawrót choroby może wystąpić w postaci półpaśca.

Półpasiec a ospa wietrzna

Półpasiec to choroba wywoływana przez ten sam wirus Varicella-zoster virus – VZV, który powoduje ospę wietrzną.

Kontakt z osobą chorą na półpasiec może przyczynić się do zachorowania na ospę wietrzną.

Po przebyciu ospy wietrznej wirus na zawsze już pozostaje w organizmie w formie utajonej. Gdy pojawia się znaczny spadek odporności, wirus uaktywnia się w postaci półpaśca.

Zwykle najpierw odnotowuje się objawy zwiastujące: gorączka, zmęczenie, ból głowy, świąd skóry.

Po 3-4 dniach na ciele dochodzi do zmian skórnych – najpierw rumień, po około dobie skupiska grudek wypełnione płynem surowiczym, a po ok. 10 dniach przekształcają się one w strupy.

Źródło: Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Warszawie, szczepienia.pzh.gov.pl, „Ospa wietrzna u dzieci” Anna Mierzejewska, Anna Jung

POLECAMY TAKŻE:

Różyczka – objawy, leczenie, powikłania

Ospa wietrzna u dzieci i dorosłych – przebieg choroby, objawy, leczenie

Ospa wietrzna jest jedną z najczęściej diagnozowanych chorób zakaźnych wieku dziecięcego. U dorosłych występuje rzadziej, ale ma zwykle o wiele cięższy przebieg. Szczególnie niebezpieczne jest zachorowanie na ospę przez kobiety w ciąży. Jak wygląda ospa i jej pierwsze objawy, kiedy szczepi się dziecko i jak leczyć chorobę? 

Ospa wietrzna to choroba wywoływana przez wirusa Varicella-zoster virus (VZV) z rodziny Herpesviridae, który odpowiedzialny jest także za występowanie półpaśca.

Rocznie choruje na nią około 180 000 osób, a zapadalność wynosi średnio 450 przypadków na 100 000 osób. W ostatnich latach obserwuje się wzrost zapadalności,  w 2014 roku wynosiła ona ponad 221 tys.

nowych przypadków zachorowań.

Jak można się zarazić ospą wietrzną?

Określenie ospy jako “wietrznej” odnosi się do sposobu rozprzestrzeniania się choroby wraz z powietrzem nawet na odległość do kilkudziesięciu metrów.  Wirus przedostaje się drogą kropelkową do górnych dróg oddechowych lub spojówek, skąd przechodzi do pobliskich węzłów chłonnych, następnie do śledziony i wątroby.

Po namnożeniu, zakaża wiele tkanek i narządów, w tym komórki skóry i błon śluzowych.  U około 20 proc. osób, wirus po fazie utajenia w komórkach nerwu rdzeniowego ulega po latach reaktywacji w postaci półpaśca.

Do reaktywacji zakażenia przyczynia się obniżona odporność, leczenie immunosupresyjne, schorzenia infekcyjne, nowotworowe, stres i osłabienie. 

Ospą można zarazić się poprzez kontakt z przedmiotami skażonymi wirusem lub (rzadko) z osobą chorą na półpaśca. Zakaźna jest także wydzielina zgromadzona w pęcherzykach skórnych wysypki.

U kobiet w ciąży istnieje ryzyko przeniesienia wirusa drogą przezłożyskową. Prawdopodobieństwo zakażenia się od drugiej osoby w warunkach domowych wynosi 90 proc.

Jednokrotne przechorowanie ospy daje zwykle trwałą odporność, choć według badań 1 na 500 osób może zachorować na ospę wietrzną po raz drugi.

Okres wylęgania choroby wynosi  10–21 dni (średnio 14 dni): jest krótszy u noworodków i niemowląt, dłuższy u osób w stanie immunosupresji (do 35 dni). Ospa jest chorobą wysoce zakaźną. Szczyt zachorowań obserwuje się późną zimą i wczesną wiosną. Epidemie ospy wietrznej występują średnio co 2-5 lat.

Na ospę wietrzną chorują głównie dzieci w wieku od 5 do 9 lat i ma ona łagodny przebieg. Niemowlęta z reguły przechodzą ospę ciężej niż dzieci starsze. Ospa trwa zazwyczaj od 7 do 14 dni i przez cały ten czas kontakt z chorym powinien być  ograniczony do minimum, ponieważ ryzyko zarażenia istnieje do momentu całkowitego wygojenia się zmian.

Przebieg ospy wietrznej dzieli się na dwie fazy. Początek ospy przypomina grypę. Pierwsze objawy  to tzw. objawy prodromalne, czyli zwiastujące. Pojawia się wysoka gorączka, nawet do 40 st.

C (choć zdarza się ospa wietrzna bez gorączki), złe samopoczucie, bóle głowy i mięśni, nieżyt nosa, zapalenie gardła. Nieco rzadziej występują nudności i brak apetytu. Chorobie może towarzyszyć przemijające zaczerwienienie.

Objawy te trwają zwykle 1-2 dni. Już wtedy chory może zarażać inne osoby. 

W drugiej fazie pojawia się wysypka (osutka) w postaci czerwonych, rumieniowych plamek, które przekształcają się w grudki (o średnicy 5-10 mm) i drobne pęcherzyki wypełnione bardzo zakaźnym płynem.

Po 2-3 dniach powstają krostki zasychające w strupy, które, jeśli tylko nie będą zdrapywane, odpadają nie pozostawiając blizn. Przemiana wysypki od plam do powstania strupów trwa zwykle 7 dni i towarzyszy jej silny świąd.

Podczas trwania choroby dochodzi do 3-5 wysiewów nowych zmian skórnych, więc jednocześnie można obserwować zarówno plamki i grudki, jak i pęcherzyki i strupy.

Wysypka najczęściej zlokalizowana jest na twarzy i tułowiu, bardzo rzadko obejmuje stopy i dłonie.  Największe nasilenie zmian obserwuje się w miejscach nadmiernie „ocieplonych” tj. pod ubraniem lub w miejscu nasłonecznienia.

Charakterystyczną cechą wysypki w ospie jest to, że pojawia się również na owłosionej skórze głowy. U 10-20 proc. osób zmiany pojawiają się także na błonie śluzowej jamy ustnej, narządach płciowych, spojówkach i rogówce oka jako drobne owrzodzenia.

Ospa wietrzna u dorosłych 

Choć ospa jest chorobą zakaźną wieku dziecięcego, to na zachorowanie narażeni są także dorośli, którzy uniknęli kontaktu z chorobą w dzieciństwie lub nie zostali zaszczepieni. U osób dorosłych ospa ma dużo cięższy przebieg i jest trudniejsza w leczeniu, ale objawy są bardzo podobne do tych występujących u dzieci. 

Zakażenie u dorosłych rzadziej rozpoczyna się objawami zwiastującymi. Jeśli wystąpi wysoka gorączka, utrzymuje się dłużej niż u dzieci.

 Po 1-2 dniach pojawiają się typowe zmiany skórne w postaci skórnych wykwitów na tułowiu, rzadziej na twarzy i głowie, sporadycznie na kończynach górnych i dolnych. Najrzadziej zmiany skórne pojawiają się na błonach śluzowych i spojówce oka.

U dorosłych liczba zmian skórnych jest znacznie większa niż u małych dzieci, przekracza nawet 500 wykwitów.

Ospa wietrzna a ospa prawdziwa i ospa bostońska 

Ospy wietrznej (“wiatrówki”) nie należy mylić z ospą prawdziwą. Ospa prawdziwa, inaczej czarna, wywoływana jest przez wirusa Variolavirus (VARV) i jest uznana za chorobę eradykowaną – całkowicie zwalczoną. Ostatni jej przypadek w Polsce miał miejsce w 1978 roku. 

Natomiast ospę bostońską (choroba bostońska) wywołują enterowirusy z grupy Coxsackie. Od ospy wietrznej różni się wysypką, która występuje na klatce piersiowej, stopach, dłoniach, twarzy, w jamie ustnej, czasem na pośladkach, nie pozostawia strupów i zanika samoistnie po kilku dniach. 

Ospa wietrzna w większości przypadków diagnozowana jest na podstawie wywiadu i obrazu klinicznego, ponieważ jej objawy są bardzo charakterystyczne. Chorobami, które lekarz wyklucza w diagnostyce różnicowej są: opryszczka zwykła, półpasiec, zakażenie enterowirusami, liszajec, rumień wielopostaciowy, w rzadkich przypadkach osutka alergiczna i trądzik pospolity.

Jeśli jednak obraz choroby jest ciężki bądź wątpliwy, można poszerzyć diagnostykę. Wirus może zostać wyizolowany z płynu pęcherzykowego za pomocą metody PCR. Innym sposobem jest badanie antygenów wirusa metodą immunofluorescencji bezpośredniej oraz testy immunoenzymatyczne wykrywające przeciwciała IgM i IgG.

Ospa wietrzna – leczenie w domu 

Osobom z ospą wietrzną zaleca się leżenie w łóżku, odpoczynek i odpowiednie nawadnianie. Ulgę w świądzie może przynieść częsta zmiana ubrań, kąpiele, smarowanie zmian gencjaną, która ma właściwości wysuszające oraz przemywanie wykwitów octenidyną. 

Często pojawia się pytanie, czy można kąpać dziecko z ospą wietrzną. Kąpiele są wręcz wskazane – przynoszą ulgę i minimalizują ryzyko zakażeń bakteryjnych.

 Nie powinno się jednak stosować bardzo gorącej wody, która może nasilić świąd ani silnych środków myjących, a jedynie hipoalergiczne płyny dla dzieci. Można zastosować kąpiele z dodatkiem płynów odkażających – letnią wodę z dodatkiem sody oczyszczonej i nadmanganianem potasu.

 Czas kąpieli nie powinien być zbyt długi, by nie rozmaczać powstałych na skórze zmian, a jedynie poprawić stan skóry. 

Jak długo trzeba zostać w domu? Osoba chora powinna zostać w domu przez cały okres zarażalności, tj. od początku objawów do przyschnięcia wszystkich powstałych na ciele strupów. Dzieci chorych na ospę wietrzną nie wolno posyłać do szkoły czy przedszkola.

Leczenie farmakologiczne ospy u dzieci i dorosłych 

Leczenie objawowe ospy wietrznej polega na podawaniu choremu leków przeciwgorączkowych (np. paracetamolu), przeciwzapalnych i przeciwświądowych.

Zgodnie z aktualnym stanem wiedzy, nie zaleca się stosowania leków z grupy NLPZ (np. kwasu acetylosalicylowego, ibuprofenu) ze względu na możliwość bakteryjnego nadkażenia skóry i tkanek miękkich.

Ponadto kwas acetylosalicylowy jest przeciwwskazany do stosowania u dzieci poniżej 12. roku życia ze względu na zwiększone ryzyko zespołu Reye’a. 

Nie zaleca się stosowania leków miejscowych pod postacią pudru czy papki, ponieważ mogą one zwiększyć ryzyko zakażenia bakteryjnego. Alternatywę stanowią leki przeciwhistaminowe I generacji o działaniu przeciwświądowym.

Lekiem pierwszego wyboru w momencie ciężkiego przebiegu czy pojawienia się powikłań jest acyklowir, który zastosowany do 24 godzin od wystąpienia wysypki skraca okres pojawiania się wykwitów skórnych, przyspiesza gojenie się zmian, zmniejsza ich liczbę i zapobiega powstawaniu powikłań. 

Powikłania ospy wietrznej 

Ospa wietrzna rzadko prowadzi do powikłań, ale są one możliwe. Należą do nich: 

• Nadkażenia bakteryjne wykwitów skórnych przez bakterie z rodzaju Staphylococcus aureus i Streptococcus pyogenes,
• Zapalenie płuc (dotyczy nawet do 10 proc. pacjentów), jąder, kłębuszkowe zapalenie nerek, zapalenie stawów, mięśnia sercowego, wyrostka robaczkowego, trzustki i wątroby ,
• Powikłania neurologiczne: zaburzenia równowagi i mowy, zapalenie opon mózgowych (rzadko), zapalenie mózgu (bardzo rzadko).

 Do cięższego przebiegu choroby oraz zwiększonego ryzyka powikłań przyczyniają się niedobory odporności, leczenie immunosupresyjne oraz ciąża.

Ospa wietrzna u kobiet w ciąży 

Ospa wietrzna w ciąży jest niebezpieczna nawet w przypadku, gdy kobieta chorowała już w przeszłości. Wirus ospy zwiększa ryzyko wystąpienia poronienia, przedwczesnego porodu i obumarcia płodu.

Ospa jest szczególnie groźna u kobiet przed 20. tygodniem ciąży (ryzyko uszkodzenia płodu wynosi 8 -10 proc.).

Może dojść do poważnych powikłań u płodu w postaci ciężkich wad wrodzonych takich jak: 

• zaburzenie rozwoju psychoruchowego,
• mała masa urodzeniowa,
• małogłowie lub wodogłowie,
• opóźnienie umysłowe,
• zapalenie mózgu,
• wady wzroku,
• zanik nerwów wzrokowych,
• niedorozwój kończyn,
• blizny na skórze.

Jeśli kobieta zachoruje na ospę wietrzną  po 20. tyg. ciąży, u dziecka nie występują objawy choroby, ale może pojawić się półpasiec we wczesnym etapie życia.

Dla dziecka najgroźniejsze jest zachorowanie matki na 5 dni przed porodem i do 2 dni po porodzie. Wtedy, z powodu ryzyka wystąpienia posocznicy (sepsy), ospa stanowi zagrożenie życia noworodka.

Noworodki i niemowlęta z ospą wrodzoną nie przenoszą zakażenia na kontaktujące się z nimi osoby.

Szczepienia przeciwko ospie wietrznej 

Szczepienia przeciwko ospie wietrznej u dzieci są obowiązkowe w grupie ryzyka i refundowane z budżetu państwa. Szczepi się dzieci do 12 roku życia, które nie chorowały na ospę wietrzną.

Szczepienie podaje się w 2 dawkach: pierwszą po ukończeniu 9. miesiąca życia, drugą (jako dawkę przypominającą) po 6 tygodniach. Szacuje się, że szczepienie przeciwko ospie chroni przed zachorowaniem w około 98 proc.

, natomiast jeśli chory zachoruje,  choroba ma bardzo łagodny przebieg i nie jest obarczona występowaniem powikłań.

Szczepienie jest zalecane u kobiet, które nie chorowały na ospę, a planują zajść w ciąże (co najmniej 3 miesiące przed). Osobom dorosłym szczepionkę można podać w dowolnym wieku. Przeciwwskazaniami są ciężkie choroby serca, ciąża, upośledzona odporność oraz ciężkie postacie chorób skóry. 

Ospa wietrzna – profilaktyka 

Poza szczepieniami lub przebyciem ospy w wieku dziecięcym nie istnieją żadne środki zaradcze chroniące przed wirusem ospy. Należy unikać bezpośredniego kontaktu z osobą chorą oraz zakażoną, a jeżeli doszło już do styczności, szczepienie zastosowane w ciągu 72 h po kontakcie chroni przed zachorowaniem lub gwarantuje łagodniejszy przebieg choroby.

U osób z grup ryzyka (nieszczepione dzieci z białaczką lub chłoniakiem, osoby z zaburzeniami odporności lub poddawane leczeniu immunosupresyjnemu), u których nie można zastosować szczepienia po kontakcie z chorym istnieje możliwość podania swoistej immunoglobuliny.  

Bibliografia:

1. Gowin E., Horst-Sikorska W., Czy trzeba bać się ospy wietrznej?, Farmacja Współczesna 2012; 2: 132-136
2. Jung A., Mierzejewska A., Ospa wietrzna u dzieci, Pediatr Med. Rodz 2012, 8 (4), p. 329-334 
3. Kwieciński A., Ospa wietrzna i półpasiec, Farmaceutyczny Przegląd Naukowy, Nr 7-8/2007.
4. Gershon A, “Zakażenia wirusem ospy wietrznej-półpaśca,” Pediatr. po dyplomie, vol. 13, no. 4, pp. 54–61, 2009.