Pamięć krótkotrwała – przyczyny, objawy, ćwiczenia i leczenie problemów z pamięcią krótkotrwałą

Najczęstszą przyczyną zaburzeń pamięci po sześćdziesiątym roku życia jest choroba Alzheimera.

Choroba ta powoduje także pojawienie się innych objawów takich jak zaburzenia orientacji w czasie, trudności z rozpoznawaniem innych osób, zapominanie słów, trudności w wykonywaniu złożonych zadań.

Ponadto w chorobie Alzheimera pojawiają się zmiany zachowania polegające na wycofaniu się z dotychczasowej aktywności, rezygnacja z hobby lub nadmierna drażliwość.

Wszystkie te objawy powodują narastającą niesprawność w codziennym życiu, co wymaga pomocy ze strony bliskich osób. Choroba Alzheimera ma charakter postępujący, jednak na jej wczesnych etapach, przy zastosowaniu odpowiedniej farmakoterapii i terapii poznawczej możliwe jest spowalnianie jej przebiegu, z dłużej utrzymującą się poprawą funkcjonowania.

Diagnoza neuropsychologiczna

Prowadzona przez naszych specjalistów diagnoza neuropsychologiczna obejmuje ocenę pamięci i innych funkcji poznawczych. W czasie wizyty diagnostycznej stosowany jest szereg specjalistycznych narzędzi i testów psychologicznych. Ustalenie stopnia zaburzeń pamięci i głębokości otępienia pozwala na wdrożenie właściwego leczenia pacjentów z chorobą Alzheimera.

Co to jest terapia poznawcza?

Terapia poznawcza polega na systematycznym wykonywaniu przez chorego zestawu zadań, w których angażowane są tzw. wyższe funkcje mózgu.

Terapia odbywa się pod kierunkiem specjalisty neuropsychologa i dostosowana jest do indywidualnych deficytów chorego.

Jej celem jest aktywacja tych obszarów mózgu, które nie uległy jeszcze nieodwracalnemu uszkodzeniu, aby w efekcie poprawić sprawność chorego w rzeczywistych sytuacjach życia codziennego.

Zasady terapii poznawczej u osób starszych

• Nasze oddziaływania cechuje całościowe podejście do leczenia pacjentów z Chorobą Alzheimera, które obejmuje nie tylko farmakoterapię ale również neuropsychologiczną rehabilitację zaburzeń poznawczych.
• Stymulacja pamięci, uwagi i innych funkcji intelektualnych opóźnia postęp otępienia, pozwala na dłuższe utrzymanie samodzielności życiowej pacjentów, pomaga zapobiec stanom depresji i wycofania społecznego.
• W ramach rehabilitacji poznawczej nasi specjaliści  prowadzą dostosowaną do indywidualnych deficytów chorego terapię:

• zaburzeń pamięci,
• uwagi,
• orientacji przestrzennej,
• funkcji językowych,
• funkcji wykonawczych.

Zajęcia prowadzone są w trybie indywidualnym, jak również w 4 osobowych grupach. Turnusy treningowe obejmują 10 sesji terapeutycznych, po których następuje ocena efektów terapii i decyzja co do jej kontynuacji. Równoległe po każdych zajęciach pacjent otrzymuje materiały terapeutyczne przeznaczone do ćwiczeń w domu.

Czy wszystkich chorych można w ten sposób leczyć?

Do leczenia kwalifikują się osoby cierpiące na chorobę Alzheimera na wczesnym etapie zaawansowania. Chorzy ze średnio i bardzo zaawansowanym otępieniem często nie są w stanie wykonywać zadań zalecanych przez terapeutę, co powoduje, że terapia jest nieskuteczna.

Czy można zażywać leki w czasie terapii poznawczej?

Leki, które stosowane są w chorobie Alzheimera mogą poprawiać lub pogarszać procesy poznawcze. Ważne jest, aby w czasie prowadzenia terapii poznawczej pacjent był w sposób optymalny leczony farmakologiczne.

Od czego zależy skuteczność leczenia?

Skuteczność terapii poznawczej uzależniona jest od czynników m. in. takich jak długotrwałość terapii czy systematyczność wykonywania zadań. Ważną role odgrywa tu także wsparcie i zaangażowanie ze strony rodziny osób pełniących rolę opiekunów chorego.

Opracowali: dr Anna Starowicz-Filip, lek. med. Krzysztof Banaszkiewicz

Wczesne wykrywanie zaburzeń pamięci

Chorobę Alzheimera można podejrzewać u starszej osoby, która skarży się na problemy z pamięcią. Poza oceną objawów choroby nie istnieją żadne inne metody (np…. »

Dziedziczenie choroby Alzheimera

Choroba Alzheimera jest w zdecydowanej większości chorobą sporadyczną, tzn. chorobą, której nie dziedziczy się wprost od spokrewnionej osoby chorej. Bardzo… »

Pamięć i zaburzenia pamięci

Pamięć jest czynnością mózgu pozwalającą na zapisywanie i przechowywanie informacji przez nas odbieranych, a następnie ich odtwarzanie. Wyróżnia się kilka… »

Przebieg choroby Alzheimera

Przebieg choroby Alzheimera można podzielić na trzy etapy, które następują kolejno po sobie. Nie ma możliwości przewidzenia szybkości postępu choroby u… »

Czy to już „Alzheimer”?

Choroba Alzheimera jest spowodowana zwyrodnieniem układu nerwowego. Proces chorobowy uszkadza głównie korę mózgową, prowadząc do powstania zaburzeń tzw. wyższych… »

Problemy z pamięcią u dzieci i nastolatków

Spis treści:

Co to jest pamięć?

Kłopoty z pamięcią z należą do tak zwanych zaburzeń o charakterze poznawczym. Podkreślić należy, że warunkują one pozyskiwanie oraz utrwalanie wiadomości dotyczących otaczającego nas świata, a także dają możliwość organizowania zdobytych informacji w system wiedzy, a także wymianę ze środowiskiem.

Wyróżnia się dwa rodzaje pamięci:krótkotrwałą oraz długotrwałą. Specyficznym typem pierwszej jest pamięć operacyjna, która określana jest również jako robocza. Jest to czasowe przechowywanie danych w jakimś celu, aby wykorzystać je do czynności umysłowych bądź wykonania pewnego zadania.

Powtarzanie treści doprowadza do utrwalenia wiedzy oraz przejścia do pamięci długotrwałej.

Rodzaje pamięci długotrwałej:

Jak rozpoznać problemy z pamięcią u dzieci i młodzieży?

Zaburzenia w zakresie pamięci krótkotrwałej jest to grupa czynników dysfunkcyjnych, które objawiają się przez w przypomnieniu sobie zdarzeń, które miały miejsce w ciągu ostatnich kilku minut czy też godzin.

Takie problemy mogą mieć odzwierciedlenie w niedostatecznym zapisywaniu wspomnień, informacji, wiedzy w pamięci długotrwałej.

Podkreślić należy fakt, że upośledzenie to najczęściej pojawia się u osób starszych, jednakże coraz częściej diagnozuje się ją u dzieci i nastolatków.

Jakie są najczęstsze symptomy świadczące o kłopotach pamięciowych u dzieci?

• znaczne osłabienie pamięci w krótkim czasie,
• bardzo częste zapominanie słów lub poznanych osób,
• powtarzające się gubienie różnych przedmiotów oraz przyborów szkolnych,
• zapominanie o zabraniu posiłków do szkoły,
• problem w odtworzeniu przeczytanych niedawno treści,
• brak rezultatów i postępów mimo długiej nauki.

Przyczyny problemów z pamięcią u dzieci i nastolatków

Podkreślić należy fakt, że istnieje wiele jednostek chorobowych, które mogą przyczyniać się do ukształtowania się problemów z pamięcią. Deficyty dotyczące opisywanej w artykule funkcji poznawczej mogą pojawić się zarówno w grupie osób starszych, jak i młodszych.

Zauważyć trzeba, że nie zawsze wynikają one z uszkodzenia określonych ośrodków mózgowych, które odpowiedzialne są za obszar związany z pamięcią.

Mogą one być związane z niedokrwieniem, zmianami o charakterze metabolicznym bądź innymi, w tym również o charakterze zakaźnym, które mogą przyczyniać się do niszczenia połączeń neuronowych.

Nieprawidłowości te pojawiające się u dzieci oraz nastolatków mogą być spowodowane drastycznymi zmianami, które występują w ich życiu oraz niezwykle stresującymi wydarzeniami. W tym aspekcie niejednokrotnie poprawa następuje po likwidacji czynnika stresogennego bądź gdy nasza pociecha zaadoptuje się do nowych okoliczności.

Co więcej, przyczyny osłabienia pamięci u najmłodszych mogą powstać przez obecność schorzeń układu nerwowego, depresji, nadczynności tarczycy, niedokrwistości. Ostatnia z wymienionych związana jest z obniżoną zdolnością krwinek czerwonych do transportowania tlenu, co może mieć istotne odzwierciedlenie w osłabieniu zapamiętywania u dzieci i nastolatków.

Warto podkreślić, że problemy z pamięcią oraz jej utrata mogą być efektem urazów głowy. Wstrząśnienie mózgu powstaje w rezultacie działania siły uderzeniowej na czaszkę, w konsekwencji czego dochodzi do zaburzeń między obszarem siatkowym, wzgórzem, a także korą mózgu.

Kłopoty związane z funkcjonowaniem wskazanego obszaru u młodzieży mogą stanowić objaw zespołu chronicznego zmęczenia, który współcześnie ma uzasadnienie u 3% nastolatków. Źródła należy poszukiwać w kontakcie ze substancjami szkodliwymi, takimi jak dym papierosowy bądź alkohol, co może mieć niekorzystny wpływ na przestrzeń dotyczącą zdolności zapamiętywania

Zaburzenia pamięci u dzieci mogą być również rezultatem niedoboru witamin z grupy B, w szczególności B1 oraz B12, kwasu foliowego.

Leczenie problemów z pamięcią u dzieci i młodzieży

Dysfunkcje dotyczące obszaru zapamiętywania dzieci oraz młodzieży mogą mieć różne źródła, dlatego też pierwszym etapem w działaniach leczniczych jest profesjonalnie postawiona diagnoza.

Niejednokrotnie w terapii zaburzeń pamięci wystarczająca jest rola opiekuna, wspólna organizacja dnia, wprowadzenie harmonogramu oraz pilnowanie tego, by nasza pociecha skupiała się na realizacji jednego zadania w określonym horyzoncie czasowym.

Co więcej, zasadnicze znaczenie w tym aspekcie ma dbałość o codzienną systematyczność, zaplanowany rytm dnia, a ponadto konsekwencja w działaniu.

W łagodnych przypadkach dotyczących braku zapamiętywania zasadnicza może okazać się suplementacja witaminą B12 oraz kwasem foliowym w zwiększonych dawkach, a także innymi witaminami należącymi do grupy B w zasadniczych porcjach.

Do tych preparatów dołączyć można środki oparte na bazie liści miłorzębu japońskiego. Właściwości wskazanej rośliny wpływają na poprawę zdolności uczenia się u dzieci i nastolatków.

Ważne zadanie pełni także dieta naszych pociech. W tej kwestii warto zwrócić uwagę na negatywne produkty, które trzeba usunąć z jadłospisu. Wymienia się tutaj: cukier, kakao i pochodne, czekoladę, coca-colę, a także inne napoje zawierające sztuczne konserwanty.

W bardziej skomplikowanych sytuacjach potrzebna może być pomoc psychologiczna, w tym również zastosowanie psychoterapii o charakterze indywidualnym bądź grupowym, a nawet zastosowanie preparatów mających działanie farmakologiczne.

Warto także skorzystać z pomocy ośrodków zewnętrznych, takich jak Centrum Rozwoju Umiejętności Brain Gym. Wykorzystywane metody mogą przyczynić się do istotnej poprawy pamięci dzieci i nastolatków.

Przykłady ćwiczeń przyczyniających się do poprawy pamięci u dzieci

Wśród ćwiczeń zapewniających lepsze zapamiętywanie u naszych dzieci wymienia się mnemotechniki.

Jest to metoda pozwalająca na trenowanie pamięci za pośrednictwem wszystkich zmysłów, a więc smaku, węchu, dotyku, wzroku oraz słuchu. W działaniach tych wykorzystywane są rymowanki, opowiadania, żarty, obrazki szyfrowane, ruch oraz kolor.

Wymienia się tutaj takie ćwiczenia jak: piktogramy, wierszyki i rymowanki, mapy mentalne, łańcuchy skojarzeń oraz pantominy.

Zauważyć należy, że procedurą, która pomoże w poprawie pamięci może być nawet rozmowa z dzieckiem z postawieniem pytania: Czego nauczyłeś się dzisiaj na lekcjach? Prawidłowo przeprowadzona konwersacja będzie stanowiła także pewien rodzaj powtórki materiału edukacyjnego, gdyż „trening czyni mistrza”.

Przykłady ćwiczeń na poprawę pamięci u dziecka

Kliknij tutaj, aby dowiedzieć się jak pomóc swojemu dziecku pokonaćproblemy z nauką, czytaniem, koncentracją i zapamiętywaniem

Problemy z pamięcią i koncentracją

Problemy ze skupieniem i pamięcią to powszechny problem. Osoba, którą dotknęła ta dolegliwość skarży się przede wszystkim na niedogodności w życiu codziennym. W przypadku studentów lub pracowników umysłowych występują trudności w zachowaniu uwagi i wykonywaniu kilku czynności jednocześnie.

Możliwa jest również niemożność skupienia się na podstawowych czynnościach. Bardzo często pojawiają się kłopoty w natychmiastowym zapamiętywaniu informacji – osoba dotknięta problemem nie może sobie przypomnieć, co przed chwilą usłyszała, prosi o powtórzenie zdań.

Wysiłek intelektualny jest również dużym problemem, szczególnie dla studentów, którzy muszą przyswajać wiele informacji w krótkim czasie, zapamiętać tekst lub uczyć się na pamięć.

Najczęściej u seniorów rodzina może zaobserwować brak koncentracji i pamięci w codziennych sytuacjach, takich jak gubienie przedmiotów, zapominanie numerów telefonów, nazwisk, listy zakupów.

Może oczywiście wynikać to z chorób, występujących w starszym wieku, jednak czasami wystarczą ćwiczenia na pamięć. Leczenie pamięci może też być objawem niedoboru składników odżywczych w organizmie.

Jakie jeszcze są przyczyny problemów z koncentracją i skupieniem uwagi?

Problemy z koncentracją – główne przyczyny 

Przyczyny kłopotów z pamięcią i koncentracją są złożone i różnią się u osób młodych i starszych. Głównymi wrogami jest stres i przepracowanie. Permanentne napięcie i niezdolność do relaksu skutkuje problemami ze skupieniem uwagi nawet na najprostszych czynnościach.

Stres często powoduje bezsenność, co dodatkowo może przyczynić się do zaburzeń. Problemów z pamięcią i koncentracją można również upatrywać w małej aktywności intelektualnej.

Rezerwa intelektualna jest zazwyczaj duża jeżeli uczymy się czegoś nowego przez całe życie, czytamy książki i jesteśmy aktywni umysłowo na co dzień.

Kolejną przyczyną osłabienia koncentracji i pamięci są stany depresyjne. Brak motywacji i energii do działania ma duży wpływ na zdolność tworzenia dobrej jakości wspomnień. Szczególnie jesienią możemy popadać w marazm i stracić chęć do wykonywania jakichkolwiek aktywności intelektualnych i fizycznych.

Leczenie pamięci, a właściwie problemów z tym związanych należy zacząć od dostarczenia organizmowi odpowiedniej dawki witamin i minerałów, które przywrócą chęć do życia. Jednymi z najważniejszych witamin są te z grupy B, które pobudzają ośrodkowy układ nerwowy i zapewniają odpowiednie działanie neuronów. Równie ważna jest lecytyna, która wpływa na pracę mózgu.

Dzięki niej możemy działać na wyższych obrotach, szybciej się uczyć i poprawić procesy zapamiętywania.

Dieta wspomaga sprawność umysłową 

Aby cieszyć się dobrym zdrowiem, odzyskać witalność i sprawność intelektualną należy zadbać o prawidłową dietę dla mózgu. Mówiąc dieta nie możemy mieć na myśli jedynie krótkotrwałej zmiany w jadłospisie. Prawidłowe odżywianie musi wejść w nawyk.

Należy nauczyć się wybierać produkty, które poprawiają ogólny stan zdrowia, a co za tym idzie wspomagają pracę neuronów. Dzięki włączeniu odpowiednich produktów można szybko można korzystnie wpłynąć na procesy takie jak zapamiętywanie i lepsza koncentracja.

Leki dostępne w aptekach bez recepty równie skutecznie pozwolą zachować świeżość umysłu. Co warto włączyć do codziennego jadłospisu?

• Orzechy, pestki dyni i słonecznika, produkty pełnoziarniste – obfitują w magnez, który pomaga dostarczać do mózgu składniki odżywcze, zawierają cynk, który odgrywa ważną rolę w procesie zapamiętywania oraz oczywiście witaminy z grupy B, przeciwdziałające pogarszaniu się pamięci. Jeżeli nie jesteśmy w stanie dostarczyć z codziennym pokarmem odpowiedniej dawki witamin i minerałów, warto przyjmować leki na pamięć z apteki.
• Warzywa i owoce – powinny stanowić podstawę diety, ponieważ są źródłem antyoksydantów, czyli związków, które chronią mózg przed działaniem wolnych rodników, uszkadzających komórki.
• Awokado, ryby morskie, oliwa – posiadają bardzo cenne kwasy omega-3, które zapobiegają depresji, poprawiają nastrój i spowalniają proces starzenia się mózgu.

Najlepsze ćwiczenia na pamięć i koncentrację 

Faktem jest, że mózg jest sprawniejszy jeżeli częściej go używamy. Należy zadbać, aby wciąż powstawały nowe połączenia między neuronami. Pobudzanie mózgu wpływa korzystnie na takie procesy jak zapamiętywanie i koncentracja.

Leki będą bardzo pomocne, kiedy chcemy odzyskać sprawność intelektualną, jednak ćwiczenia na pamięć dodatkowo wzmocnią efekt. Do codziennych czynności można wprowadzić zabawy, np. gra w szachy, układanie puzzli, rozwiązywanie krzyżówek i łamigłówek, gra w scrabble. Ponadto umysł stymuluje nauka języków obcych.

Nigdy nie jest za późno, aby zapisać się do szkoły językowej, albo samodzielnie przyswajać nowe zwroty w obcym języku.

Warto na co dzień stosować sztuczki, które pobudzą mózg do pracy:

• Mnemonika – ta technika zapamiętywania pobudza twórcze myślenie i angażuje wyobraźnię. Wystarczy tylko każdą informację, którą chcemy zapamiętać powiązać z czymś, co przywołuje pozytywne wspomnienia lub skojarzenia. Można zdania lub rzędy cyfr wyśpiewać w takt ulubionej muzyki, bądź zrymować nazwisko lub imię, które chcemy zapamiętać.
• Angażuj zmysły – aby zapamiętać materiał do nauki lub wiersz, warto spacerować po pokoju i czytać na głos. Można również najważniejsze rzeczy do przyswojenia narysować.
• Drobne zmiany – rutyna zmniejsza zdolność zapamiętywania, dlatego można zacząć dzień od zmiany drogi do pracy, zadbać o nowości w ciągu całego dnia – przeczytać inną gazetę, przygotować kreatywny obiad, zamiast samochodu, wybrać spacer.

Zaburzenia pamięci i funkcji poznawczych u osób starszych

W psychologii funkcjonuje kilka rodzajów pamięci – w zależności od przyjętego kryterium. Jeśli dotyczy ono czasu przechowywania informacji, wyróżnia się: pamięć krótkotrwałą (obejmuje natychmiastowe przypominanie materiału bądź odroczone do kilkudziesięciu minut) i długotrwałą (to przypominanie wydarzeń z naszego życia oraz wiedza o otaczającej rzeczywistości).

W przypadku problemów z pamięcią u osób starszych w pierwszej kolejności pojawia się osłabienie pamięci krótkotrwałej, podczas gdy obszary pamięci długotrwałej mogą pozostać nienaruszone. Pogorszenie pamięci jest naturalną konsekwencją fizjologicznego starzenia się układu nerwowego.

Mózg, podobnie jak reszta organizmu, również podlega zmianom, ale w przeciwieństwie do innych ważnych organów, jak serce czy płuca, wcale nie starzeje się tak szybko, dlatego istotne jest rozróżnienie między prawidłowym starzeniem się naszego mózgu, a starzeniem patologicznym, które może prowadzić do choroby układu nerwowego.

Jak wygląda norma?

To prawda, że bardzo wiele osób w starszym wieku narzeka na pogorszenie pamięci i trudności w przypominaniu sobie nazwisk czy numerów telefonów. U osoby zdrowej te kłopoty jednak nigdy nie będą na tyle poważne, żeby doprowadzić do znaczącej niesamodzielności.

Osoba starzejąca się w prawidłowy sposób nigdy nie zapomni, jak wyglądają jej najbliżsi, jak trafić do swojego mieszkania, jak dbać o higienę i dobry wygląd, jak się ubrać adekwatnie do warunków pogodowych i przygotować sobie posiłek. W każdym wieku normą jest bycie sprawnym intelektualnie, zaś zmiana sposobu realizacji zadań dostosowana do wydolności pamięci jest typowa w naturalnym starzeniu.

Otępienie

W przypadku starzenia patologicznego mamy do czynienia z zespołem otępiennym.

Otępienie (zwane inaczej demencją) to zbiorczy termin, którym określa się grupę objawów wywołanych przewlekłą chorobą mózgu, prowadzącą do postępującego obumierania i zaniku neuronów.

W języku potocznym często spotyka się jego pokrewne sformułowania takie jak: „zmiażdżycowanie”, „skleroza” czy „Alzheimer”. Są to jednak określenia zastępcze i błędne.

Na podstawie wyników badań wiemy, że choroba Alzheimera jest najczęściej występującą przyczyną zespołu otępiennego, natomiast terminy „zespół otępienny” lub „demencja” to pojęcia szersze. Aktualne prognozy demograficzne przewidują wzrost średniej długości życia i znaczny przyrost populacji osób starszych, co zwiększa liczbę osób znajdujących się w grupie ryzyka zachorowania na otępienie.

Wyniki badań epidemiologicznych wskazują, że zespół otępienny występuje u 5-7% osób po 65. roku życia, a jego rozpowszechnienie podwaja się po 65. roku życia co 4,5 roku.

W Polsce liczbę chorych z otępieniem można oszacować na 300-500 tys. osób.

Otępienie stanowi jedno z poważniejszych wyzwań dla zdrowia publicznego ze względu na fakt, że jest jedną z głównych przyczyn niepełnosprawności i śmiertelności u osób w podeszłym wieku.

Jak odróżnić zapominanie w przebiegu fizjologicznego starzenia się od zapominania patologicznego? Czy to już Alzheimer?

W zaburzeniach pamięci związanych z otępieniem występują narastające trudności w uczeniu się i przypominaniu świeżo poznanych informacji, częste powtarzanie np. pytań, nasila się zapominanie niedawnych wydarzeń.

Osoba może nie pamiętać, gdzie położyła ważne przedmioty, takie jak klucze, portfel czy dowód osobisty.

W otępieniu zawsze dochodzi także do pogorszenia pozostałych funkcji poznawczych – słabnie uwaga, funkcje językowe, wykonawcze i wzrokowo-przestrzenne.

Na czym polegają te problemy? Osoba starsza może mieć trudności ze zrozumieniem ustnych lub pisemnych wypowiedzi, mogą pojawiać się trudności w odnajdywaniu słów, utrzymaniu wątku wypowiedzi, zmniejszeniu może ulec również zakres słownictwa.

Pojawiają się problemy w orientacji przestrzennej, nawet w dobrze znanych miejscach czy przy powrocie do domu, trudności w rozpoznawaniu przedmiotów, rozwiązywaniu problemów, osądzie, podejmowaniu decyzji, zarządzaniu pieniędzmi, zakupach czy ocenie sytuacji.

Takiej osobie coraz trudniej się skupić w trakcie wykonywania czynności, osłabiona jest również podzielność jej uwagi.

Utrata tych wszystkich funkcji jest na tyle poważna, że prowadzi do istotnego pogorszenia funkcjonowania chorego, w tym do utraty przez niego sprawności i samodzielności. By można było podejrzewać otępienie, pogorszenie funkcji poznawczych powinno mieć charakter postępujący i trwać co najmniej 6 miesięcy.

Wczesne rozpoznanie pogorszenia funkcji poznawczych jest niezmiernie istotne, ponieważ pozwala na zastosowanie leczenia farmakologicznego, terapii neuropsychologicznej i modyfikacji stylu życia u chorych we wczesnym okresie choroby. Jeśli zauważasz u siebie bądź swojego bliskiego problemy z pamięcią – ważne jest jej regularne sprawdzanie i monitorowanie, żeby wychwycić zmiany na przestrzeni lat.

Dokładne zdiagnozowanie występujących problemów z pamięcią i pozostałymi funkcjami poznawczymi może wykonać wyspecjalizowany psycholog przy współpracy z neurologiem, psychiatrą lub geriatrą. Należy zaznaczyć, że przyczyną zaburzeń poznawczych mogą być także choroby ogólnoustrojowe np.

guzy mózgu, niedoczynność tarczycy, nadużywanie alkoholu, uszkodzenia wątroby, brak witamin, niedokrwistość, przyjmowanie niektórych leków (np. przeciwpadaczkowych) czy depresja.

Celem oceny specjalistycznej i neuropsychologicznej jest oszacowanie ryzyka pojawienia się zespołu otępiennego, tempa postępu zaburzeń, ustalenie lub korekta już przyjmowanego leczenia, udzielanie porad rodzinie lub opiekunowi oraz zaproponowanie terapii funkcji poznawczych.

Terapia neuropsychologiczna

Terapia neuropsychologiczna to uznana i skuteczna niefarmakologiczna metoda wspomagania leczenia otępień i zaburzeń poznawczych powstałych w wyniku uszkodzenia mózgu. W przypadku seniorów zalecana jest szczególnie pacjentom ze zdiagnozowanymi łagodnymi zaburzeniami poznawczymi lub łagodnym otępieniem, ale również osobom, których funkcje poznawcze mieszczą się w normie.

Badania pokazują, że do czynników chroniących przed chorobami neurodegeneracyjnymi, m.in. chorobą Alzheimera można zaliczyć właśnie utrzymywanie możliwie wysokiej aktywności intelektualnej.

Można to robić poprzez wykonywanie specyficznych ćwiczeń zwiększających sprawność funkcji poznawczych.

Mózg, nawet w późniejszym wieku, reaguje na aktywność intelektualną co najmniej na poziomie neuroprzekaźnictwa (neuroprzekaźniki to związki chemiczne, których cząsteczki przenoszą sygnały między neuronami), przepływu krwi, a być może także zdolności do tworzenia nowych komórek nerwowych. Znaczenie mogą mieć zwłaszcza te aktywności, które u danej osoby mają charakter nowości i wymagają uczenia się. W zależności od stopnia nasilenia problemów zaleca się stosowanie samej terapii neuropsychologicznej lub łączenie jej z farmakoterapią.

Jak się uchronić przed otępieniem?

Badania wskazują, że osoby, które zachorowały na chorobę Alzheimera, wykazywały w wieku średnim mniejszą aktywność fizyczną, niż osoby zdrowe.

Podobne wyniki wskazywano w innych badaniach, w których potwierdzono ochronny wpływ regularnych ćwiczeń fizycznych na ryzyko rozwoju otępienia, bez względu na jego domniemaną przyczynę.

Najlepsze rekomendacje uzyskał trening aerobowy, który jest specyficznym rodzajem ćwiczeń o korzystnym działaniu, a jego główną zaletą jest zwiększenie wrażliwości tkanki na insulinę i glukozę, dzięki czemu chroni przed cukrzycą, a także poprawia wydolność wysiłkową układu krążenia.

Korzystna może być dieta obfita w nienasycone tłuszcze, czyli wzbogacona o ryby, orzechy, oliwę z oliwek, czy też szeroko rozumiana dieta śródziemnomorska.

Skuteczność tej diety została udokumentowana w badaniach, które wykazały, że osoby starsze przestrzegające jej zasad (dieta zawiera duże ilości słabo obrobionych termicznie warzyw, oliwę, ocet balsamiczny, orzechy, ryby, owoce morza, relatywnie niewiele mięsa i produktów mlecznych oraz wino – spożywane typowo do posiłków i świeże owoce – jako deser) były mniej zagrożone pogorszeniem sprawności funkcji poznawczych. Istnieją również doniesienia dotyczące dobroczynnego wpływu kurkumy, picia zielonej herbaty i innych napojów podobnych do herbaty (np. rooibos), a także kawy i kakao. Choć są one wspierane licznymi badaniami eksperymentalnymi – trudno je jednoznacznie ocenić.

Długoterminowe ograniczenia w spożyciu kalorii, wysypianie się oraz dbanie o prawidłową wagę ciała, a także ciśnienie tętnicze, poziom cukru we krwi, trójglicerydów i cholesterolu, może być czynnikiem chroniącym przed pogorszeniem funkcji poznawczych.

Istnieje wiele badań wskazujących na szereg potencjalnie modyfikowalnych czynników zdrowotnych (głównie naczyniowych, jak nadciśnienie tętnicze, migotanie przedsionków, choroba niedokrwienna serca) jako potencjalnych czynników podwyższających ryzyko wystąpienia zaburzeń funkcji poznawczych i otępienia.

Ich skuteczne leczenie i kontrola może w istotny sposób ograniczyć zachorowalność na otępienie. Ważne jest także podejmowanie wielu różnych aktywności społecznych, ponieważ nic tak dobrze nie ćwiczy umysłu jak nawiązywanie satysfakcjonujących kontaktów z innymi ludźmi.

Jak w wielu innych przypadkach tak i tutaj, nadużywanie alkoholu oraz palenie papierosów zwiększa ryzyko wystąpienia otępienia.

Przyszłość

Obecnie stale zwiększają się standardy sprawności intelektualnej niezbędnej do codziennego funkcjonowania. Chcąc sprostać wymaganiom współczesności seniorzy muszą przystosować się do zupełnie nowych dla siebie warunków i opanować przynajmniej w minimalnym stopniu takie umiejętności jak obsługa komputera, telefonu komórkowego czy konta bankowego.

W połączeniu z narastającymi problemami z pamięcią i innymi funkcjami poznawczymi może to być źródłem dodatkowego stresu, dlatego cały czas istnieje konieczność podejmowania działań edukacyjnych i wspierających osoby starsze. Mają one na celu przeciwdziałanie społecznemu wycofaniu i wykluczeniu.

Starość jest po prostu kolejnym etapem życia, etapem, który wiąże się z koniecznością poradzenia sobie z utratą sprawności fizycznej, pogorszeniem stanu zdrowia i funkcji poznawczych; oraz zmianami w zakresie pełnionych dotąd ról zawodowych i społecznych.

To wyzwanie, w ramach którego konieczne jest zapewnienie seniorom odpowiedniej pomocy.

Ważna jest świadomość, że osoby starsze, to my za kilkanaście, kilkadziesiąt lat, i że chociaż medycyna dodała życiu lat, to do tych lat trzeba również dodać pewną jakość życia, tak, by zmniejszyć niekorzystne skutki wynikające ze starzenia się organizmu.

Problemy z pamięcią – jak sobie pomóc?

Bardzo często problemy z pamięcią i koncentracją wynikają ze stresu oraz ze zbyt małej ilości snu. Ta przypadłość najczęściej dotyka osób starszych, ale możemy mieć problemy z pamięcią w młodym wieku. Oczywiście problemy tego typu mogą również być rezultatem choroby, której wielu z nas się obawia – choroby Alzheimera.

Pamięć – czym ona w ogóle jest?

Pamięć jest jedną z funkcji umysłu. To zdolność poznawcza, która potrafi zarówno przechowywać, jak i odtwarzać informacje związane z doświadczeniami.

Wyróżnia się trzy etapy tworzenia i przywoływania pamięci: etap zapamiętywania, etap przechowywania informacji oraz etap przypominania. Należy jednak podkreślić, że niektórzy specjaliści wyróżniają znacznie więcej etapów.

Problemy z pamięcią dzielą się na zaburzenia ilościowe oraz zaburzenia jakościowe.

Problemy z pamięcią – zaburzenia ilościowe:

·Hipermnezja – pamięć autobiograficzna, najczęściej występująca u osób w trakcie hipnozy, po przeżyciach z pogranicza śmierci albo po środkach halucynogennych. Może zdarzyć się również u osób świadomych (w bardzo rzadkich przypadkach).

·Hipomnezja – obniżenie możliwości pamięciowych uniemożliwiające powrót do wspomnień odległych lub tych sprzed kilku godzin.

·Amnezja – całkowity lub częściowy brak pamięci. Amnezja może być czasowa, ale może być też trwała (np. alzheimer).

·Ekmnezja – przeżywanie przeszłości jak teraźniejszości. Ekmnezja jest częstym zjawiskiem u osób przewlekle spożywających alkohol, a także u przyjmujących środki psychoaktywne.

Problemy z pamięcią – zaburzenia jakościowe:

·Allomnezja – wspomnienia rzeczywiste ulegają bardzo dużym zniekształceniom.Depresja może powodować tego typu problemy z pamięcią.

·Pseudomnezja –przywoływanie wspomnień z przeszłości, które według chorego się wydarzyły, a w rzeczywistości nie miały miejsca.

Pamięć krótkotrwała i długotrwała

Rozróżnia się dwa rodzaje pamięci: pamięć krótkotrwałą oraz pamięć długotrwałą. Pamięć krótkotrwała nazywana jest również pamięcią świeżą i służy do czasowego zapamiętywania informacji.

Problemy z pamięcią krótkotrwałąwystępują często, ponieważ w dużej mierze zależą od emocji, stanu psychologicznego, silnych bodźców i wrażeń. Pamięć długotrwała natomiast obrazowana jest często jako magazyn, w którym znajdują się wspomnienia, a właściwie ślady pamięciowe.

Teoretycznie pamięć długotrwała ma nieograniczoną pojemność. Dzieli się na pamięć deklaratywną (jawną, świadomą) oraz niedeklaratywną (gromadzącą wiedzę, w jaki sposób wykonywać czynności).

Kiedy mogą się pojawić problemy z pamięcią?

Problemy z pamięcią mogą wystąpić u osób w każdym wieku. Często wydaje nam się, że problemy z pamięcią dotyczą głównie ludzi w podeszłym wieku, tymczasemproblemy z pamięcią w wieku 30 czy 40 lat również się zdarzają.

Z czego wynikają? Często powodem są choroby o podłożu psychicznym, depresja, nerwice, ale również zmiany neurologiczne spowodowane schorzeniami metabolicznymi.

Na problemy z pamięcią mogą skarżyć się również osoby mające problem z nadużywaniem alkoholu czy innych środków odurzających.

Problemy z pamięcią i koncentracją w młodym wieku

Problemy z pamięcią nie dotyczą tylko osób starszych. Dotykają one również dzieci i młodzież. Jeżeli dzieckubrak koncentracji, maproblemy z pamięcią,najpierw należy wykluczyć poważne stany spowodowane np. wypadkiem lub bardzo mocnym uderzeniem.

Problemy z pamięcią u dziecimogą być spowodowane również zwykłym przemęczeniem i stresem. Poważnie szwankująca pamięć to również oznaka niedoboru witamin, zwłaszcza tych z grupy B, oraz niedoboru kwasu foliowego.Przyczyną problemów z pamięcią i koncentracjąmoże być również bardzo silna trauma, związana z trudnym przeżyciem emocjonalnym, np.

uczestniczeniem w wypadku, byciem świadkiem tragicznego wydarzenia, byciem ofiarą gwałtu.

Problemy z pamięcią u nastolatków, zwłaszcza występujące wraz z problemami z koncentracją, zdarzają się często. Warto rozmawiać z dzieckiem, nie zaszkodzi również wykonanie pakietu badań, aby wykluczyć choroby lub niedobór witamin.

Jak radzić sobie z problemami z pamięcią?

Jeżeli tylko ktoś zorientuje się, że maproblemy z pamięcią, powinien zgłosić się do lekarza. Trzeba wykluczyć choroby na tle psychiki oraz wykonać badania zalecane przez specjalistę. Jeśli badania wykażą poważną chorobę, np.

początki alzheimera albo depresji, z pewnością zalecona zostanie farmakologia, która spowolni proces. W niektórych przypadkach konieczne jest również zasięgnięcie opinii psychiatry. Jeżeliproblemy z pamięciąwynikają z napięcia, warto je zminimalizować i unikać sytuacji wywołujących stres.

Ważna jest także dieta i dostarczanie do organizmu odpowiedniej ilości witamin.

Oczywiście nie można zapominać o ćwiczeniu swojej pamięci. Mózg powinien być wciąż pobudzany poprzez dostarczanie mu nowych bodźców. Warto czytać ciekawe książki, grać w gry logiczne, uczyć się języków obcych albo przynajmniej pojedynczych zwrotów, rozwiązywać krzyżówki itd.

Choroby, nadmierny stres, niedobór witamin i uzależnienie mogą wywoływać zaburzenia pamięci

Zaburzenia pamięci mogą być skutkiem wielu różnych chorób zarówno psychicznych, jak i wewnętrznych. Negatywny wpływ na zapamiętywanie ma też silny stres, tym bardziej gdy jest długotrwały. Problemy z pamięcią często dotyczą też osób uzależnionych.

Leczenie zaburzeń pamięci polega na wyeliminowaniu przyczyny, jeśli jest to możliwe. Warto też wykonywać ćwiczenia usprawniające zapamiętywanie, np. mówienie na głos rzeczy wymagających zapamiętania.

Zaburzenia pamięci spowodowane chorobami mózgu

Duży wpływ na zaburzenia pamięci ma wiek. Na przykład gdy pojawia się demencja, czyli zaburzenia pamięci i intelektu. Objawem poprzedzającym demencję może być depresja, która także negatywnie wpływa na pamięć.

Osoba cierpiąca na demencję w zaawansowanym stadium nie jest w stanie funkcjonować samodzielnie. Zaburzenia pamięci są charakterystyczne także dla choroby Alzheimera – dotyka ona pamięci krótkotrwałej i średniotrwałej, długotrwałą pozostawiając bez uszczerbku.

Przyczyną problemów z zapamiętywaniem mogą być fizyczne uszkodzenia mózgu, np. podczas wypadku, infekcje wirusowe tkanki mózgowej, a także nowotwór. Zaburzenia pamięci występują również przy udarze mózgu. Wiąże się to z innym powodem niedoskonałej pamięci – chorobami naczyniowymi.

Jeśli do mózgu nie jest dostarczana niezbędna ilość krwi, a zatem tlenu i składników odżywczych, to nie może on funkcjonować prawidłowo. Do utraty części wspomnień i otępienia prowadzi także zatrucie np. czadem.

Psychiczne przyczyny zaburzenia pamięci

Jednym z głównych winowajców zaburzeń pamięci jest depresja. Oprócz złego samopoczucia objawem tej choroby jest też problem z koncentracją. On także przyczynia się do wystąpienia kłopotów z zapamiętywaniem. Część pamięci może ulec uszkodzeniu, gdy człowiek dozna ciężkiego wstrząsu emocjonalnego.

Po zdarzeniu, które go wywołało, nie jest w stanie odtworzyć tego, co się z nim działo. Silna trauma czasem wytwarza luki w pamięci, których nie da się wypełnić bez pomocy specjalisty. Zaburzenia pamięci mogą być też skutkiem przyjmowania silnych leków oddziałujących na układ nerwowy, w tym uspokajających.

Jednym z psychicznych powodów zaburzenia pamięci jest uzależnienie alkoholowe.

Zaburzenia pamięci a niedobory witaminy, składników odżywczych i hormonów

Problemy z pamięcią mają osoby, które odżywiają się nieprawidłowo, dostarczając sobie zbyt mało witaminy B1 i mikro- oraz makroelementów niezbędnych do funkcjonowania mózgu. Zaburzenia pamięci mogą wynikać również z niedoczynności tarczycy. Kłopoty z zapamiętywaniem czasem są skutkiem ostrej niedokrwistości, gdy mózg nie może być zaopatrywany w wystarczającą ilość tlenu.

Leczenie zaburzeń pamięci

Problem zaburzeń pamięci mogą pomóc rozwiązać specjaliści tacy jak neurolog, psychiatra. Chodzi o usunięcie przyczyny, jeśli jest to możliwe.

Ponadto zaleca się włączenie do diety suplementów usprawniających czynności mózgu i rozszerzenie jej o produkty bogate w witaminy i kwasy omega-3. Pamięć wymaga też ciągłego ćwiczenia. Najlepszym sposobem jej rozruszania jest kojarzenie.

Jeśli trzeba coś zapamiętać, należy utworzyć do tego szereg odniesień. Skojarzenia mogą być rysunkowe, muzyczne, dotyczyć czegoś dobrze znanego. Trening pamięci powinien być regularny, by przyniósł efekty. Ćwiczeniem poprawiającym pamięć jest też przypominanie sobie np.

tego, co działo się rano albo dzień wcześniej. To pamięć krótkotrwała najczęściej ulega uszkodzeniu, dlatego takie krótkie wycieczki myślowe są bardzo wskazane. Metodą zapamiętywania jest też mówienie czy powtarzanie na głos tego, co ma zostać zapamiętane.

Sprawdzają się też techniki oparte na kategoryzacji czy układaniu zabawnych historii. Przy zaburzeniach pamięci bardzo ważne jest prowadzenie higienicznego trybu życia – stosowania zdrowej diety, ograniczenie używek, zwłaszcza alkoholu i treningi mózgu.