Pień mózgu – funkcje, uszkodzenia, choroby i śmierć pnia mózgu

Poprzedni rozdział | Jak działa mózg – spis treści.

Pień i podstawa neuronalna, zawierającą wszystkie układy regulacyjne i reproduktywne organizmu nazywany jest też ‘zespołem R’ (od Reptilians, gady). Zespół R jest bardziej pierwotny niż obszary mózgu kontrolujące emocje, mają go już zwierzęta zimnokrwiste.

Pień mózgu wpływa na pozostałe obszary zarówno przez bezpośrednią stymulację jak i regulację poziomu różnych neurotransmiterów.

W części przedniej widzimy głównie wejścia i wyjścia różnych wiązek nerwów prowadzących do i od rdzenia. Przechodzą tędy wszystkie nerwy kontrolujące ruchy mięśni, oprócz pionowego ruchu oczu. Większość uszkodzeń tego obszaru prowadzi do paraliżu lub niedowładów różnych grup mięśni.

Swoiste (specyficzne) drogi nerwowe biegną od receptorów przez pien mózgu do pól recepcyjnych kory (np droga wzrokowa, słuchowa, smakowa i węchowa), przez nieliczne pośrednie synapsy, działając szybko i oddzielając strumienie infromacji o różnych modalnościach. Nieswoiste (niespecyficzne) drogi nerwowe prowadzą do tworu siatkowatego, który otrzymuje informacje od wszystkich zmysłów i dzięki temu przez drogi wstępujące może pobudzić liczne obszary kory, przygotowując je do analizy specyficznych bodźców.

Budowa pnia mózgu: trzy główne struktury to rdzeń przedłużony (medulla oblongata), most (pons) i śródmózgowie (mesencephalon). Jego naturalne przedłużenie stanowi międzymózgowie obejmujące wzgórze, szyszynkę, przysadkę i okolice przylegające do trzeciej komory mózgu, pomiedzy przednim i tylnym spoidłem.

• W pniu jest aż 9 jąder serotoninergicznych, czyli wydzielających neurotransmiter serotoninę (5-HT, 5-hydorksytryptoamina).

Jądra produkujące serotoninę:

22: jądra szwu (raphe nucleus), 9 par w całym pniu; 34-miejsce sinawe (locus coeruleus); 36-jądro przyramienne boczne; 37-jądro górne środkowe; 47-jądro pasma samotnego.

Projekcje do podwzgórza (21), układu limbicznego: ciała migdałowatego (40), hipokampu (41), zakrętu obręczy, jądra ogoniastego (1) i skorupy (2).

W mózgu (98% serotoniny jest poza mózgiem) gra ważną rolę w regulacji faz snu, nastroju, aptetytu, odruchu wymiotnego i popędu seksualnego. Zaburzenia poziomu serotoniny wiążą się z depresją, migrenami, stanami lękowymi, oraz cyklofrenią (chorobą dwubiegunową). O neurotransmiterach będziemy dokładniej mówili później.

• Rdzeń przedłużony zawiera jądra kontrolujące funkcje odruchowe: oddychanie, ciśnienie tętnicze, ssanie, żucie, połykanie, kontrola odruchów wymiotnych, kichania, kaszlu, ziewania, wydzielania potu.
• Jądra oliwek w rdzeniu przedłużonym obliczają informację słuchową, szczególnie różnice czasu dotarcia dźwięków do lewego i prawego ucha, co umożliwia przestrzenną lokalizację bodźców słuchowych.

Ośrodki oddechowe: jądro pasma samotnego w tylnej (grzbietowej) części rdzenia przedłużonego wysyła projekcje do jądra dwuznacznego (nucleus ambiguus) a stamtąd przez rdzeń do mięśni kontrolujących ruch klatki piersiowej przy wdechu. Drugi ośrodek oddechowy mieści się w jądrze dwuznacznym (i jądrze retroambiguus), kontroluje zarówno wdech jak i wydech.

Nieprawidłowe działanie tych jąder powoduje zaburzenia oddychania, np. bezdech senny, na który cierpi ok. 100.000 osób w Polsce. Jeśli zatrzymanie oddechu trwa dłużej niż 10 sekund 10 razy w ciągu godziny spada ilość tlenu we krwi a wzrosta ilość dwutlenku węgla.

Prowadzi to senności w ciągu dnia, trudności w koncentracji uwagi, zaburzeń pamięci i bólów głowy.

Ośrodki oddechowe są dość odporne na uszkodzenia pnia mózgu.

Kichanie: odruch wywołuje stymulacja nerwu trójdzielnego, może też wywołać go silne niebieskie światło. Główne struktury w rdzeniu przedłużonym to okolica jądra samotnego (kichanie wiąże się z oddechem), jądro nerwu trójdzielnego.

Okoliczne obszary (jądro dwuznaczne i jądro samotne) zaangażowane też są w odruch połykania.

Ośrodek wymiotny w rdzeniu przedłużonym jest znacznie bardziej skomplikowany, otrzymuje informacje z jąder przedsionkowych (zmysł równowagi), móżdżku, jądra nerwu trójdzielnego, jądra samotnego, jąder ślinianek, ośrodków oddechowych, a wysyła infromację do jąder w moście, jądra dwuznaczego a także jąder kontrolujących ruch mięśni twarzy. Uwaga, wymioty !

• Most pokryty jest od zewnątrz oponami mozgowo-rdzeniowymi, stąd jego wygląd.
• Łączy się z konarami środkowymi móżdżku i konarami górnymi móżdżku biegnącymi do śródmózgowia.

W obrębie mostu są jądra mostu, twór siatkowaty, liczne jądra nerwów: podjęzykowego, językowo gardłowego, grzbietowe nerwu błędnego, przedsionkowo-ślimakowego, twarzowego, odwodzącego, jądro nerwu trójdzielnego, oraz jądro dwuznaczne i jądro samotne, oraz liczne jądra produkujące neurotransmitery i kontrolujące działanie całego mózgu.

Most dostarcza móżdżkowi informacji o sygnałach sterujących mięśniami, móżdżek przesyła dodatkowe sygnały modyfikujące szczegóły skurczów mięśni. Uszkodzenia podstawy mostu mogą prowadzić do niekontrolowanych krótkich epizodów płaczu (rzadziej śmiechu), może to być zapowiedzią udaru pnia mózgu.

1. Niektóre uszkodzenia mogą doprowadzić do specificznych gwałtownych ruchów gałki ocznej (częściej jest to jednak związane z uszkodzniami środmózgowia).

Jądrem produkującym noradrenalinę (norepinefrynę), neurotransmiter regulujący stopień pobudzenia mózgu jak i niektóre funkcje autonomiczne (np. termoregulację), jest miejsce sinawe (34), położone z tyłu (grzebietowo) mostu, ma ok. 10-14 mm.

Podwyższona wrażliwość na działanie noradrenaliny w części podstawowo-bocznej jąder migdałowatych (40) jest odpowiedzialna za stany lękowe wynikające ze stresu, w tym za ostry zespół stresu pourazowego (posttraumatic stres disorder, PTSD).

Silny stres zaburza działanie jądra sinawego.

PTSD może rozwijać się powoli, od tygodni do miesięcy, wywołując opóźnione rekacje stresowe, poczucie odrętwienia i przytępienia uczuciowego, niezdolność do przeżywania przyjemności, bezsenność, lęki i stany depresyjne, nawroty przeżyć urazowych sytuacji, a nawet załamanie i brak reakcji na otoczenie.

Leki na depresję, stany paniki, fobie i silne lęki oddziaływają na miejsce sinawe. Zaburzenia działania tego jądra obserwowane jest tez w chorobie Parkinsona, Alzheimera i syndromie Downa.

Miejsce sinawe związane jest też z regulacją faz snu REM.

Twór siatkowaty znajduje się w grzbietowej części pnia mózgu. Neurony są tam słabo rozgałęzione, w wielu miejscach rozproszone, aksony mogą być wstępujące lub zstępujące.

Wyodrębniono aż 96 jąder tworu siatkowatego, w tym Funkcje wielu z tych jąder nie są znane.

Twór siatkowaty odpowiedzialny jest za zdolność do czuwania, za stan przytomności, fatygi, zdolność do wybudzania mózgu (część wstępująca).

Część zstępująca pobudza mięśnie, zapewniając ogólny tonus, modulowany przez móżdżek oraz pobudzany przez jądra przedsionkowe (równowaga), korę ruchową, a hamowany przez jądro ogoniaste.

TS uważa się za układ ‘motywacyjny’, dający napęd do działań różnego rodzaju, przełączający pomiędzy parami biegunowo różnych zachowań dotyczących ogólnego pobudzenia (sen-czuwanie), ruchu (spoczynek-ruch), jedzenia (głód-sytość), wydalania, aktywności seksualnej.

Znaleziono korelację pomiędzy pobudliwością tworu siatkowatego a typem osobowości.

• U introwertyków TS łatwo się pobudza, nie szukają więc silnych wrażeń zewnętrznych.
• U ekstrowertyków TS słabo się pobudza, potrzebują więcej zewnętrznej stymulacji by utrzymać wysoką aktywność mózgu.

• 
• Uszkodzenia TS powodują śpiączkę i stan wegetatywny, brak reakcji (koma) i brak świadomości. Neuroobrazowanie pokazuje uszkodzenia w obszarze TS u ludzi cierpiących na syndrom chronicznego zmęczenia (chronic fatigue syndrome), oraz niektóre przypadki zespółu nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (zaburzenie hiperkinetyczne), (ADHD)

Ciężkie uszkodzenie tworu siatkowatego może prowadzić do śpiączki, zwykle w ciągu 2-4 tygodni przechodzącej w stan śmierci mózgu lub stan wegetatywny. Stan śmierci mózgu wiąże się z całkowitym brakiem aktywności mózgu, łacznie z pniem, a więc również samodzielnej kontroli oddychania.

Martwy mózg na obrazie uzyskanym techniką PET.

W stanie wegetatywnym działa pień mózgu, ale reszta mózgu jest martwa. Pacjent ma otwarte oczy i może przechodzić przez cykl czuwania i snu, ale nie potrafi wodzić wzrokiem czy reagować spójnie na bodźce.

W niektórych przypadkach widać pobudzenia kory zmysłowej i ruchowej, ale nie obszarów skojarzeniowych; w efekcie pacjent wykonuje niekontrolowane ruchy, grymasy twarzy, wydaje nieartykułowane dźwięki.

W rzadkich przypadkach wraca świadomość i aktywność w obszarach skojarzeniowych.

Znany jest przypadek kobiety pozostającej przez 20 lat w stanie wegetatywnym, której część kory, w tym obszar Wernickego i Broki, były nadal aktywne, a przypadkowe pobudzenia tej kory powodowały wypowiadanie izolowanych słów (N. Schiff et al, Brain 125, 1210-1234, 2002).

Stan minimalnej świadomości jest wynikiem braku aktywności rozległych obszarów mózgu, zachowane są jednak pobudzenia kory zmysłowej i niektórych obszarów skojarzeniowych. Prowadzi to od czasu do czasu do spójnych reakcji pacjentów, którym można przypisać minimalną świadomość.

Taki stan odróżnia się od stanu wegetatywnego dopiero od lat 90. Powtórne zbadanie 40 niewidomych pacjentów uznanych za osoby w stanie wegetatywnym w 1996 roku w Wielkiej Brytanii pokazało, że 17 z nich miało minimalną świadomość i zdolności do porozumiewania się.

Terry Wallis wyzdrowiał po 19 latach w stanie minimalnej świadomości.

1. Terri Schiavo po 15 latach stanu wegetatywnego została odłączona od aparatury (wyrokeim Sądu Najwyższego USA); jej mózg uległ atrofii i ważył przy końcu 615 gramów.

Metabolizm mózgu w różnych stanach świadomości.

Uszkodzenia brzusznej części mostu (uraz, krwotok, miażdżyca) mogą spowodować ‘zespół zamknięcia’, całkowity paraliż ciała. Pozostaje jedynie możliwość pionowych ruchów gałki ocznej i mruganie powiekami.

Komunikacja z taką osobą możliwa jest też dzięki sygnałom EEG. Wiemy, że takie uszkodzenia nie upośledzają świadomości, zmieniają nastrój na melancholijny.

Same obserwacje klinicznie nie potrafią czasem odróżnić stanu zamknięcia od prawdziwego stanu wegetatywnego (Adrian Owen).

Dziennikarz, redaktor naczelny ‘Elle’, Jean-Dominique Bauby, po wylewie, przez dwa lata żył w stanie zamknięcia, mrugając powieką napisał książkę ‘Skafander i motyl’, według której nakręcono film.

Pień mózgu jest więc kluczową strukturą dla zrozumienia działania całości, a w szczególności świadomości.

Świadomość rdzenna (Damasio), poczucie istnienia, wykorzystuje ‘pętlę ciała’, informacje chemiczne z układu autonomicznego i informacje z układu obwodowego i centralnego.

Jądra pnia mózgu zbierają informację z rdzenia i nerwów czaszkowych (trójdzielnego i błędnego): są to jądra tworu siatkowatego i okoliczne (aminowe i acetylocholinowe).

Śródmózgowie składa się z pokrywy, nakrywki i odnogi mózgu (podstawy konarów).

Pokrywa zawiera wzgórki czworacze, pośredniczące w odruchach słuchowych (dolne) i wzrokowych (górne), odpowiedzialne za mechanizm orientacji.

Nakrywka zawiera największe jądro, czyli istotę czarną, duże jądro produkujące dopaminę. Zawiera też istotę szara środkową, jądro czerwienne oraz część okołośrodkowego tworu siatkowatego.

Istota szara okołowodociagowa (PAG) to nazwa istoty szarej otaczającej wodociąg mózgu; zawiera jądra grzebietowe szwu, miejsce sinawe, jądro grzbietowe nakrywki i nerwu trójdzielnego; koordynuje reakcje emocjonalne przez jądra ruchowe tworu siatkowatego i nerwy czaszkowe.

Ogólna funkcja pnia mózgu: zarządzanie stanami ciała i ich reprezentacjami. Informacje o stanie ciała reprezentowane są w korze somatosensorycznej.

• Trudno jest zrobić dobry model działania pnia mózgu ze względu na stopień jego komplikacji.
• Spekulacje na temat funkcji pnia mózgu (Kilmer, McCuloch, Blum 1969): drzewka dendrytyczne prostopadłe do kierunku rdzenia tworzą moduły, które być może zdolne są do analizy sygnałów o różnych modalnościach.
• Twór siatkowaty potrafi prawdopodobnie sterować ogólną aktywnością całego mózgu (wybierać globalny stan behawioralny), przełączając go na różne tryby działania.

Pojawiły sie próby zastosowania takiego modelu w robotyce (M.D. Humphries, K. Gurney, T.J. Prescott, Adaptive Behavior 13, 97-113, 2005), ale niewiele się w modelowaniu pnia mózgu od 1969 roku zmieniło!

1. Rysunek z pracy Humphries i inni (2005): a) Mózg kota, SC=wzgórki czworacze, SN = istota czarna,
2. CPu = jądro ogoniaste i skorupa.
3. b) drzewka dendrytyczne, duże kółko symbolizuje neuron projekcyjny.
4. c) Model z modułami, czarne kółka to neurony wstawkowe (lokalnie hamujące).

Niestety nie jest to model całego pnia czy tworu siatkowatego a jedynie rozważania pokazujące, że twór siatkowaty ma strukturę sieci ‘małych światów’, lokalnie silnie połączone jądra, ze znacznie rzadszymi połączeniami pomiędzy nimi. Jakie dokładnie są to połaczenia? Pień jest nadal strukturą mało zbadaną.

Baza danych o mózgu szczura, o połączeniach korowo-mostowych i innych.

Wim Hof potrafi regulować temperaturę ciała nawet w skrajnych warunkach! Teoretycznie istnieje możliwość nauczenia się wpływu na aktywność pnia mózgu.

• Filmy: lokalnie!

Następny rozdział | Jak działa mózg – spis treści.

Pień mózgu: budowa, funkcje i choroby. Śmierć pnia mózgu

Pień mózgu to część ośrodkowego układu nerwowego, w której skład wchodzą śródmózgowie, most oraz rdzeń przedłużony. Struktura ta pełni w organizmie wyjątkowo ważną rolę – to w niej znajdują się bowiem m.in.

ośrodki zawiadujące takimi procesami, jak czynność serca czy oddychanie i z tego właśnie powodu wszelkie uszkodzenia pnia mózgu mogą prowadzić do zagrożenia życia pacjenta.

Jakie jednak dokładnie są funkcje pnia mózgu i jakie procesy patologiczne mogą toczyć się w jego obrębie?

Spis treści

Pień mózgu (ang. brainstem) to część mózgowia obejmująca śródmózgowie, most i rdzeń przedłużony. Ogólnie w skład ośrodkowego układu nerwowego, będącego swoistym centrum zarządzania całym organizmem, wchodzą mózgowie oraz rdzeń kręgowy.

W obrębie tego pierwszego wyszczególnia się kilka różnych jego części, którymi są kresomózgowie, międzymózgowie, śródmózgowie oraz rdzeń przedłużony i móżdżek.

Część z tych struktur – ze względu na pełnione przez nie, zasadniczo podobne funkcje – grupowanych jest w jeden twór – właśnie pień mózgu.

Pień mózgu: budowa

Typowo do pnia mózgu zaliczane są:

• śródmózgowie
• most
• rdzeń przedłużony

Niektórzy autorzy poszerzają jednak definicję pnia mózgu i uznają za należące do niego elementy – poza powyżej już wymienionymi strukturami – również i pewne jądra kresomózgowia oraz międzymózgowie. W najbardziej popularnym jednak ujęciu do pnia mózgu zaliczane są tylko trzy części mózgowia.

Śródmózgowie zlokalizowane jest ku przodowi od mostu i jego podstawowym zadaniem jest koordynowanie czynności komórek mięśniowych gałek ocznych oraz zawiadywanie odruchami związanymi z narządami słuchu oraz wzroku.

Mostem określa się część pnia mózgu, która przede wszystkim odpowiedzialna jest za przekazywanie sygnałów pomiędzy korą mózgu a móżdżkiem, oprócz tego most zajmuje się również i kontrolą przebiegu rozmaitych czynności ruchowych.

Rdzeń przedłużony to z kolei struktura, w której znajduje się wiele ośrodków związanych z kontrolowaniem podstawowych procesów życiowych, takich jak np. oddychanie czy krążenie krwi.

Pień mózgu: funkcje

Podstawową funkcją pnia mózgu jest przekazywanie impulsów nerwowych pomiędzy poszczególnymi częściami ośrodkowego układu nerwowego. Odbywa się to wielokierunkowo, m.in. to właśnie przez tę strukturę przebiegają sygnały z kory mózgu do móżdżku i odwrotnie.

• Podobnie jest z impulsami czuciowymi, napływającymi chociażby z receptorów dotyku, bólu czy temperatury, jak i z impulsami ruchowymi, które są wysyłane z neuronów ruchowych zlokalizowanych w strukturach ośrodkowego układu nerwowego i docierających ostatecznie do narządów efektorowych na obwodzie – one również wszystkie przepływają przez pień mózgu.
• Pień mózgu jest także bezpośrednio powiązany z nerwami czaszkowymi – to właśnie w jego obrębie znajdują się jądra, z których rozpoczyna się większość z wyróżnianych nerwów czaszkowych (a dokładniej nerwy czaszkowe od trzeciego do dwunastego).
• Najważniejszą jednak funkcją pnia mózgu jest koordynowanie przebiegu wielu różnych, niezbędnych do funkcjonowania, procesów życiowych człowieka. W należących do niego strukturach znajdują się bowiem tak istotne ośrodki, jak przede wszystkim:

• ośrodek kontrolujący oddychanie
• ośrodek kontrolujący czynność serca i ciśnienie tętnicze krwi
• ośrodek termoregulacji
• ośrodek kontrolujący przebieg procesów metabolicznych
• ośrodek odpowiedzialny za integrowanie bodźców czuciowych i ruchowych
• ośrodki zawiadujące czynnościami odruchowymi (takimi jak np. kaszel, kichanie, pocenie się czy połykanie)

Nie bez znaczenia jest również to, że pień mózgu odpowiada za utrzymywanie nas w stanie czuwania – o tym, czy jesteśmy aktualnie przytomni, czy też może właśnie śpimy, decydują właśnie ośrodki zlokalizowane w opisywanej części ośrodkowego układu nerwowego.

Pień mózgu: choroby

Biorąc pod uwagę to, jak istotne są funkcje pnia mózgu, raczej nietrudno wywnioskować, że uszkodzenia tej struktury mogą mieć naprawdę opłakane konsekwencje. Skutkować one mogą m.in.

zaburzeniami czynności nerwów czaszkowych (których objawy zależne są od tego, którego dokładnie nerwu dysfunkcja wystąpi u chorego – możliwe są bowiem zarówno zaburzenia widzenia, jak i zawroty głowy czy zaburzenia połykania).

Zdecydowanie jednak poważniejsze są te stany, w których przebiegu dochodzi do dysfunkcji któregoś z wymienianych wcześniej, zlokalizowanych w obrębie pnia mózgu, ważnych ośrodków – występować wtedy mogą poważnego nawet stopnia zaburzenia oddychania czy zaburzenia czynności układu krążenia, ale również i zaburzenia świadomości, które mogą ostatecznie przybrać postać śpiączki.

W jakich jednak sytuacjach dochodzić może do zaburzeń czynności pnia mózgu? Przede wszystkim ich przyczyną mogą być urazy głowy – rozwijać się może wtedy m.in. zespół wstrząśnienia pnia mózgu, którego groźną konsekwencją może być wgłobienie pnia mózgu. Wśród innych problemów chorobowych, które również dotyczyć mogą pnia mózgu, wymieniane są:

• nowotwory pnia mózgu (takie jak np. gwiaździak czy wyściółczak, szczęśliwie zmiany te nie są spotykane z dużą częstością)
• krwotok Dureta (czyli krwotok do pnia mózgu, będący następstwem jego wklinowania do otworu wielkiego czaszki)
• udar pnia mózgu
• zmiany demielinizacyjne (np. związane ze stwardnieniem rozsianym)

Śmierć pnia mózgu

Problemem, który warto poruszyć przy omawianiu budowy i funkcji pnia mózgu, jest śmierć pnia mózgu. Obecnie jest ona uznawana za podstawowe kryterium śmierci mózgu – w tej bowiem sytuacji, gdy dochodzi do nieodwracalnego uszkodzenia struktur należących do pnia mózgu, samodzielne funkcjonowanie człowieka absolutnie nie jest już możliwe.

Śmierć pnia mózgu rozpoznaje się przede wszystkim poprzez dokonanie oceny, czy u badanego występują tzw. odruchy pniowe – są nimi:

• odruch rogówkowy
• odruch wymiotny
• odruch kaszlowy
• odruch oczno-mózgowy

Poza sprawdzeniem wymienionych, przed stwierdzeniem śmierci pnia mózgu dokonuje się także oceny reakcji chorego na bodziec bólowy, spontanicznego ruchu jego gałek ocznych, a także reakcji źrenic na światło.

Zanim jednak zostaną podjęte wcześniej wymienione analizy, najpierw konieczne jest zaobserwowanie, że badany znajduje się w śpiączce i że nie występuje u niego spontaniczna czynność oddechowa – dopiero po tym można przejść do czynności, poprzez które możliwe jest postawienie rozpoznania śmierci pnia mózgu.

Absolwent kierunku lekarskiego na Uniwersytecie Medycznym w Poznaniu. Wielbiciel polskiego morza (najchętniej przechadzający się jego brzegiem ze słuchawkami w uszach), kotów oraz książek. W pracy z pacjentami skupiający się na tym, aby przede wszystkim zawsze ich wysłuchać i poświęcić im tyle czasu, ile potrzebują.

Jakie funkcje pełni pień mózgu? Objawy uszkodzenia pnia mózgu

Fot. vege / stock.dobe.com

Pień mózgu od przodu połączony jest z półkulami mózgu, do tyłu zaś przechodzi w rdzeń kręgowy. Uszkodzenie pnia mózgu jest zawsze stanem zagrożenia życia. Guzy, zapalenia czy wylewy mogą powodować znaczne upośledzenie ważnych życiowych funkcji, jak oddychanie, świadomość lub praca serca.

Pień mózgu jest strukturą ośrodkowego układu nerwowego. Znajduje się u podstawy czaszki. Anatomicznie obejmuje śródmózgowie, rdzeń przedłużony i most. W pniu mózgu zlokalizowane są ośrodki odpowiedzialne za praktycznie wszystkie niezbędne do życia funkcje.

Lokalizują się w nim ośrodki oddychania i regulujące ciśnienie tętnicze, temperaturę, metabolizm, pracę serca. W pniu mózgu krzyżują się włókna nerwów ruchowych, przebiegają wszystkie ważne struktury nerwowe. Pień mózgu odpowiada za integrację bodźców czuciowych i ruchowych.

W jego skład wchodzi twór siatkowaty, odpowiadający za stan czuwania i przytomność, a także niektóre odruchy typu połykanie, pocenie się i wiele innych reakcji wrodzonych.

Jakie są skutki uszkodzenia pnia mózgu? Odpowiedź na filmie:

Uszkodzenie pnia mózgu – objawy

Uszkodzenie pnia mózgu najczęściej następuje w wyniku urazu mechanicznego. Określa się to zespołem stłuczenia pnia mózgu. Uraz głowy może skutkować wzrostem ciśnienia wewnątrzczaszkowego.

Czaszka człowieka jest kostną strukturą niemająca zdolności znacznego zwiększenia objętości. W wyniku np. obrzęku mózgu dochodzi do wypchnięcia, czyli tzw. wgłobienia pnia mózgu w stronę otworu potylicznego czaszki.

Jakiekolwiek uszkodzenie pnia mózgu jest stanem zagrożenia życia.

Główne objawy wskazujące na to, że doszło do upośledzenia funkcji pnia mózgu, to:

• zaburzenia świadomości aż do śpiączki,
• zaburzenia psychoruchowe,
• zaburzenia zachowania,
• zaburzenia emocjonalne,
• zaburzenia uwagi,
• upośledzenie pamięci (szczególnie krótkotrwałej),
• zaburzenia mowy,
• zaburzenia myślenia.

Zdarza się, że upośledzenie funkcji pnia mózgu powstaje w wyniku rozległych zaburzeń naczyniowych, jak udar obejmujący tylny obszar unaczynienia mózgu.

Rzadko zdarza się wrodzona dysplazja, czyli niedorozwój pnia mózgu. Inne przyczyny objawów zaburzeń funkcji pnia mózgu to nowotwory.

Guzy pnia mózgu

Najczęstszymi zmianami nowotworowymi w obrębie pnia mózgu są:

• gwiaździaki włosowatokomórkowe,
• wyściółczaki,
• gwiaździaki o niskich stopniach dojrzałości.

Rozpocznij quiz

Guzy pnia mózgu są na szczęście rzadkie. Częściej pojawiają się u młodych osób. Rozwój guza pnia mózgu powoduje początkowo wzrost objętości tkanek w tym obszarze, co prowadzi do obrzęku mózgu, wzrostu ciśnienia śródczaszkowego, ucisku struktur sąsiednich. Objawy początkowo mogą być niespecyficzne. Zalicza się do nich m.in. bóle głowy, zawroty.

Dalej może rozwinąć się np. wodogłowie. Najczęściej guzy pnia mózgu mają charakter ograniczony, dają objawy ogniskowe lub niespecyficzne. Zalicza się tu: zaburzenia widzenia (jak np.

podwójne widzenie), nierówność źrenic, sztywność karku, opadanie powieki, niezborność ruchową, zaburzenia mowy (mutyzm), senność, niedowłady, a także zaburzenia oddychania lub połykania.

Diagnostyka guzów pnia mózgu opiera się na badaniach obrazowych w postaci tomografii komputerowej lub rezonansu magnetycznego. W przypadku rozlanych zmian w obrębie mostu i rdzenia przedłużonego wykonanie zabiegu operacyjnego bywa niemożliwe. Leczenie neurochirurgiczne jest stosowane w przypadku zmian ograniczonych.

Rokowania w przypadku guzów mózgu zależne są od stopnia ich naciekania i typu histologicznego nowotworu. Guzy pnia mózgu klasyfikowane są od G1 do G4. G1 ma dobre prognozy, G4 natomiast złe.

Śmierć pnia mózgu

Orzekanie o śmierci pnia mózgu jest ostatecznym etapem stwierdzania śmierci mózgu. Oznacza brak tzw. odruchów pniowych, do których zalicza się:

• odruch oczno-mózgowy,
• odruchy wymiotne i kaszlowe,
• reakcję na bodziec bólowy,
• spontaniczny ruch gałek ocznych,
• odruch rogówkowy,
• reakcję źrenic na światło.

Jak zbudowany jest mózg? Więcej informacji o nim znajdziecie na filmie:

Czy artykuł okazał się pomocny?

Pień mózgu – lokalizacja, funkcje, uszkodzenia, nowotwory. Śmierć pnia mózgu

Pień mózgu należy do ośrodkowego układu nerwowego i obejmuje wszystkie twory leżące w podstawie czaszki. Uszkodzenie pnia mózgu jest niebezpieczne, ponieważ znajdują się tam ośrodki odpowiadające za utrzymanie funkcji życiowych. Jaki funkcje pełni pień mózgu? Jak może dojść do jego uszkodzenia i kiedy określa się śmierć pnia mózgu?

1. Pień mózgu – lokalizacja

Pień mózgu znajduje się u podstawy czaszki. Jest strukturą ośrodkowego układu nerwowego. Pień mózgu obejmuje śródmózgowie, rdzeń przedłużony i most. Pień mózgu to pierwsza część mózgowia, to tutaj trafiają sygnały z rdzenia kręgowego. Z pnia mózgu wychodzi też większość nerwów czaszkowych.

2. Pień mózgu – funkcje

Pień mózgu pełni niezwykle ważne funkcje w organizmie. To właśnie w pniu mózgu znajdują się najważniejsze ośrodki odpowiedzialne za utrzymanie prawidłowych funkcji życiowych. Znajdziemy tu ośrodki regulujące pracę serca, ciśnienie tętnicze, metabolizm, temperaturę organizmu i oddychanie.

W pniu mózgu znajdują się również przysadka mózgowa, ośrodek odruchowy wzroku i słuchu oraz ośrodek integracji bodźców ruchowych i czuciowych.

Twór siatkowy pnia mózgu odpowiada za zdolność, przytomność i zdolność do wybudzania. Pień mózgu skupia również ośrodki nerwowe odpowiadające za odruchy wrodzone: ssanie, żucie, połykanie, kichanie, kaszel, wymioty, mruganie, pocenie się i regulowanie przemiany materii.

3. Pień mózgu – najczęstsze uszkodzenia

Uszkodzenia pnia mózgu są bardzo niebezpiecznie i mogą skończyć się śmiercią. Do uszkodzenia pnia mózgu mogą doprowadzić m.in. urazy głowy i udar mózgu.

3.1. Pień mózgu – uraz głowy

Pień mózgu może zostać uszkodzony podczas urazu głowy. Może on powstać w wyniku uderzenia, złamania otwartego czaszki. Pień mózgu może również zostać uszkodzony w wyniku postrzału w głowę.

3.2. Pień mózgu – udar

Udar mózgu może powodować zaburzenia funkcjonowania pnia mózgu. Udar mózgu może mieć postać niedokrwienną lub krwotoczną.

Udar mózgu niedokrwienny pojawia się wskutek zwężenia lub zamknięcia światła tętnic. Do odciętego obszaru mózgu przestaje dopływać krew. Nieleczony udar mózgu prowadzi do śmierci.

W przypadku udaru krwotocznego dochodzi do przerwania ciągłości naczyń krwionośnych i wylewu krwi do mózgu. Krew gromadzi się w okolicach pnia mózgu.

3.3. Pień mózgu – wgłobienie

Przyczyną uszkodzenia pnia mózgu może być też wgłobienie. To stan, w którym dochodzi do przemieszczenia jednej z części ośrodkowego układu nerwowego w inne miejsce. Może się tak dziać wskutek wzmożonego ciśnienia wewnątrzczaszkowego, zapalenia opon mózgowcyh, obrzęku mózgu, krwotoku wewnątrzczaszkowego lub nowotworu.

4. Pień mózgu – objawy uszkodzenia

Uszkodzenie pnia mózgu daje wyraźne objawy:

• zaburzenia psychoruchowe,
• zaburzenia zachowania,
• zaburzenia świadomości, śpiączka,
• zaburzenia uwagi,
• zaburzenia mowy i myślenia,
• upośledzenie pamięci.

5. Uszkodzenia pnia mózgu – diagnostyka

Żeby rozpoznać uszkodzenia pnia mózgu zwykle wystarczą objawy pacjenta. W diagnostyce pomocny jest również wywiad z pacjentem. Jeśli doświadczył on ostatnio urazu głowy, prawdopodobieństwo uszkodzenia pnia mózgu jest bardzo duże.

Uszkodzenie pnia mózgu diagnozowane jest również poprzez wykonanie specjalnych badań. Zwykle jest to rezonans magnetyczny lub tomografia komputerowa głowy. Te badania pozwolą stwierdzić zmiany niedokrwienne lub krwotoczne w obrębie pnia mózgu.

6. Uszkodzenie pnia mózgu – leczenie

W wyniku uszkodzenia pnia mózgu może dojść do jego śmierci, a wtedy niemożliwe jest wyleczenie pacjenta i przywrócenie mu funkcji życiowych.

Jeśli uszkodzenie powstało w wyniku udaru niedokrwiennego lub krwotocznego konieczna jest szybka interwencja lekarska. W przypadku udaru leczenie należy podjąć w ciągu 30 minut od wystąpienia objawów. Ważna jest również rehabilitacja po udarze, dzięki której chory może odzyskać jak największą sprawność.

7. Pień mózgu – nowotwory

Nowotwory pnia mózgu pojawiają się bardzo rzadko. Zaliczamy do nich: gwiaździaki włosowatokomórkowe, wyściółczaki i gwiaździaki o niskich stopniach dojrzałości.

Rak pnia mózgu pojawia się zwykle u osób młodych. W trakcie rozwoju guza pnia mózgu dochodzi do wzrostu objętości tkanek, które uciskają na inne struktury. Powoduje to obrzęk mózgu i wzrost ciśnienia śródczaszkowego.

Objawy nowotworów pnia mózgu są niespecyficzne. Zaliczamy do nich m.in. bóle i zawroty głowy. Symptomy zależą od umiejscowienia guza.

Może on powodować zaburzenia widzenia, sztywność karku, opadanie powieki, zaburzenia mowy, senność, niedowłady, problemy z oddychaniem lub połykaniem.

Nowotwory pnia mózgu leczy się w zależności od stopnia zaawansowania i umiejscowienia.

8. Śmierć pnia mózgu

Nieodwracalne uszkodzenie pnia mózgu, czyli tzw. śmierć pnia mózgu może wystąpić wskutek zatrzymania krążenia krwi.

Orzeczenie o śmierci pnia mózgu jest ostatnim etapem stwierdzenia śmierci mózgu. Śmierć pnia mózgu oznacza brak odruchów takich jak:

• odruch oczno-mózgowy,
• odruch rogówkowy,
• reakcja źrenic na światło,
• reakcja na bodziec bólowy,
• odruch wymiotny i kaszlowy,
• spontaniczny ruch gałek ocznych.

Śmierć pnia mózgu musi jednomyślnie stwierdzić komisja składająca się z lekarzy następujących specjalizacji: anestezjologii i intensywnej terapii, neurologii i neurochirurgii a także medycyny sądowej.

Pień mózgu, uszkodzenie pnia mózgu

Pień mózgu jest to składowa ośrodkowego układu nerwowego, zlokalizowana u podstaw czaszki. Od góry struktura ta łączy się z obiema półkulami mózgowymi, a od dołu – z rdzeniem kręgowym. Dookoła pnia mózgu znajdują się błony łącznotkankowe, które oddzielają ten narząd od kości czaszki. Błony te to opony mózgowe. Anatomicznie pień mózgowy składa się z następujących części:

• Rdzeń przedłużony – struktura stanowiąca przedłużenie rdzenia kręgowego. Znajdują się w nim liczne, niezwykle ważne ośrodki: oddechowy, ruchowy czy sercowy. Uszkodzenie rdzenia przedłużonego może więc skutkować utratą podstawowych czynności życiowych oraz śmiercią
• Most – jednymi z wielu funkcji mostu (nazywanego potocznie mózgiem) jest sterowanie gałkami ocznymi oraz utrzymywanie równowagi
• Śródmózgowie – środkowa część mózgowia, w której znajduje się m.in. ośrodek wzrokowy

Pień mózgu jest odpowiedzialny jest za niemal wszystkie podstawowe czynności życiowe. Znajdują się w nim następujące ośrodki:

• Oddychania
• Sercowy
• Regulujący ciśnienie tętnicze
• Regulujący metabolizm oraz przemianę materii
• Integrujący bodźce czuciowe i ruchowe
• Regulujący temperaturę organizmu
• Wzroku
• Słuchu
• Mowy
• Odpowiedzialny za stan przytomności, czuwania oraz wybudzania się
• Czynności odruchowych takich jak ssanie, pocenie się, żucie, połykanie, mruganie, kichanie, itd.
• Odpowiedzialny za utrzymywanie równowagi

Oprócz wymienionych ośrodków, w pniu mózgu znajduje się również przysadka mózgowa, czyli niezwykle istotny gruczoł, wydzielający wiele hormonów.

Ze względu na liczne funkcje, jakie pełni pień mózgu oraz miejsce lokalizacji przysadki, struktura ta pełni rolę jednostki centralnej całego organizmu. Jakiekolwiek uszkodzenie pnia mózgu niesie za sobą poważne konsekwencje, zanik konkretnej (a często wielu) funkcji życiowych, a bardzo często również śmierć.

Przyczyny uszkodzenia pnia mózgu. Najczęstszą przyczyną uszkodzenia pnia mózgu są urazy mechaniczne. Wypadki, upadki, postrzały czy inne urazy mogą skutkować uszkodzeniem tej struktury, a w konsekwencji – utratą podstawowych funkcji życiowych.

Inną przyczyną są udary mózgu. Istnieją dwa rodzaje udarów – niedokrwienny oraz krwotoczny. Pierwszy z nich skutkuje zatrzymaniem dopływu krwi do włókien nerwowych, które krzyżują się w pniu mózgu, a w konsekwencji ich uszkodzeniem. Udar krwotoczny charakteryzuje się tych włókien i przedostaniem się krwi do mózgu.

Uszkodzenie pnia mózgu może być również spowodowane wklinowaniem, czyli przemieszczeniem fragmentu ośrodkowego układu nerwowego. Stan ten może być wywołany obrzękiem mózgu, zwiększonym ciśnieniem w obrębie czaszki, nowotworem czy zapaleniem opon mózgowych.

Kolejna przyczyna uszkodzenia tej ważnej struktury to zatrzymanie lub niewydolność krążenia. To właśnie dlatego tak ważne jest udzielenie pierwszej pomocy w przypadku zatrzymania akcji serca – przedłużający się brak krążenia może skutkować nieodwracalnym uszkodzeniem pnia mózgu.

Uszkodzenie pnia mózgu wskutek urazu najczęściej występuje u osób młodszych, zaś wskutek udaru mózgu, zatrzymania lub niewydolności krążenia – u osób starszych.

Objawy uszkodzenia pnia mózgu zazwyczaj są bardzo drastyczne i zazwyczaj niosą za sobą nieodwracalne zmiany. Bardzo często już po wystąpieniu pierwszych objawów, nie da się przywrócić chorego do pełnej funkcjonalności. Do łagodnych symptomów uszkodzenia pnia mózgu zalicza się:

Niestety, najczęściej do uszkodzenia pnia mózgu dochodzi nagle i chory od razu zapada w śpiączkę, lub w łagodniejszej wersji – dochodzi u niego do paraliżu wszystkich kończyn.

W diagnostyce uszkodzenia pnia mózgu najważniejszy jest czas.

W związku z tym, zdiagnozowanie choroby często odbywa się tylko na podstawie charakterystycznych objawów, w pozostałych przypadkach chory kierowany jest na badania obrazowe, np.

tomografię komputerową lub rezonans magnetyczny. Niestety, najczęściej zmiany zachodzące wskutek urazu pnia mózgu są nieodwracalne i bardzo często kończą się śmiercią.

Jeżeli do uszkodzenia pnia dochodzi wskutek udaru, leczenie polega na rozpuszczeniu blokującego skrzepu krwi i udrożnienie naczyń (krwotok niedokrwienny) lub zaopatrzenie krwawiącego włókna. Jeżeli chory przeżyje uszkodzenie, konieczne jest wdrożenie rehabilitacji.

Stymulacja mózgu pomaga w zwalczeniu przewlekłego bólu i łagodzeniu choroby Parkinsona. Zobacz fragment operacji

Pytania i Odpowiedzi

Czemu służy przeszczepianie narządów? Przeszczepianie narządów jest metodą ratowania życia osoby chorej, która potrzebuje zdrowego narządu, aby żyć. Metoda ta polega na wszczepieniu biorcy narządu lub tkanek pochodzących od innego człowieka. Kiedy można pobrać narządy do przeszczepienia? Niektóre narządy(nerka, segment wątroby) lub tkanki (szpik kostny) można pobierać od osób żywych pod warunkiem, że dawca wyrazi na to zgodę, a jego życie nie będzie narażone na  niebezpieczeństwo. Jednak większość narządów i tkanek do przeszczepienia pobiera się ze zwłok osób, które za życia nie wyraziły sprzeciwu na pobranie.Nerki, serce, płuca, wątrobę, trzustkę, jelito i rogówkę można pobrać od osoby zmarłej, kiedy zostały już wyczerpane wszystkie możliwości jej leczenia i u której stwierdzono komisyjnie śmierć mózgową. Co to jest śmierć mózgu? Śmierć jest zjawiskiem zdysocjowanym. Oznacza to, że śmierć ogarnia tkanki i układy w różnym czasie. Powoduje to dezintegrację ustroju jako całości funkcjonalnej i kolejne, trwałe wypadanie poszczególnych funkcji w różnej sekwencji czasowej. Zatem niektóre funkcje ustroju lub ich części mogą utrzymywać się przez pewien czas w oderwaniu od innych, wcześniej obumarłych.Zdysocjowany charakter zjawiska ujawnia się w sposób szczególny w sytuacjach, w których śmierć objęła już mózg, podczas gdy krążenie krwi jest jeszcze zachowane. W tych przypadkach to stan mózgu determinuje życie lub śmierć człowieka. W większości przypadków klinicznych obrzęk mózgu wynikający z jego uszkodzenia narasta od strony przestrzeni nadnamiotowej, a pień mózgu umiera jako ostatnia jego część. W takich sytuacjach czynnikiem kwalifikującym śmierć mózgu jest nieodwracalny brak funkcji pnia mózgu.Trwałe uszkodzenie pnia mózgu ustala się na podstawie braku określonych odruchów nerwowych i braku spontanicznej czynności oddechowej. Postępowanie takie, oparte przede wszystkim na badaniach klinicznych, w przeważającej liczbie przypadków jest możliwe, a jego wynik – pewny. W szczególnych okolicznościach badanie odruchów nerwowych nie jest jednak w pełni wykonalne (np. urazy twarzoczaszki), a ich interpretacja trudna (np. zatrucia, farmakoterapia). Co więcej, w pierwotnie podnamiotowych uszkodzeniach mózgu, jego śmierć wymaga szczególnego postępowania diagnostycznego, bowiem kliniczne objawy trwałego uszkodzenia pnia mózgu nie oznaczają w tym przypadku jednoczesnego nieodwracalnego uszkodzenia całego mózgu. W takich przypadkach podejrzenie śmierci mózgu musi być potwierdzone badaniami instrumentalnymiPrzed odłączeniem aparatury należy rozpatrzyć możliwość pobrania niektórych narządów do przeszczepienia. Pozostaje wtedy tylko kilka godzin, aby upewnić się co do woli zmarłego dotyczącej oddania tkanek i narządów po śmierci (sprawdzenie w Centralnym Rejestrze Sprzeciwów czy osoba ta nie zarejestrowała sprzeciwu, sprawdzenie czy zmarły nie miał ze soba własnoręcznie napisanego oświadczenia o sprzeciwie na pobranie narządów po śmierci?, czy nie wyraził sprzeciwu na pobranie narządów po śmierci ustnie w obecności dwóch świadków  na pobranie narządów po śmierci) i zorganizować pobranie narządów, tkanek, komórek w celu przeszczepienia potrzebującym. Czy lekarze powinni skontaktować się z rodziną przed pobraniem narządów? Według polskiego prawa każda osoba zmarła może być uważana za potencjalnego dawcę tkanek i narządów, jeśli za życia nie wyraziła sprzeciwu.Lekarze, pod opieką których był zmarły, informują zwykle rodzinę o śmierci i zamiarze pobrania narządów do przeszczepienia, lekarze pytają rodzinę czy zmarły za zycia nie wyraził sprzeciwu ustnie w obecności świadków, lekarze nie muszą prosić rodziny o wyrażenie zgody na pobranie narządów.Jeśli zmarły pozostawił pisemny zapis dotyczący jego woli odnośnie pobrania narządów (np. oswiadczenie woli) po śmierci, lekarze respektują jego decyzję. Bliscy mogą jedynie potwierdzić opinię zmarłego na temat pobrania narządów , jeśli ją znają. Jak przebiega pobranie narządów i transplantacja? Kiedy komisja lekarska stwierdza śmierć mózgu, lekarz informuje o tym rodzinę zmarłego. Po upewnieniu się, że zmarły nie wyraził za życia sprzeciwu na pobranie narządów, można podjąć czynności związane z pobraniem.Pobranie narządów do przeszczepienia jest operacją chirurgiczną, w czasie której ciało dawcy traktowane jest z należytym szacunkiem.Przeszczepia się tylko narządy pochodzące od ludzi nie dotkniętych chorobami. Przed przeszczepieniem wykonuje się badania wykluczające choroby, które mogłyby zostać przekazane biorcy przeszczepu. Czy biorca może dowiedzieć się kto był zmarłym dawcą?, czy rodzina dowie się komu przeszczepiono narządy ich bliskiego? Artykuł 19 Ustawy o pobieraniu, przechowywaniu I przeszczepianiu komórek tkanek I narządów mówi:1. Dane osobowe dotyczące potencjalnego dawcy, dawcy, potencjalnego biorcy i biorcy są objęte tajemnicą i podlegają ochronie przewidzianej w przepisach o tajemnicy zawodowej i służbowej oraz w przepisach dotyczących dokumentacji medycznej prowadzonej przez podmioty lecznicze.2. Jeżeli narząd ma być pobrany od żywego dawcy, przepis ust. 1 nie dotyczy ujawnienia danych osobowych o dawcy i o biorcy odpowiednio tym osobom. Jakie są wyniki przeszczepiania narządów? Po udanym przeszczepieniu narządu pacjenci mogą prowadzić normalne życie, kontynuować naukę, podjąć pracę. Biorcy przeszczepu nerki zwalniają miejsce dializacyjne innym potrzebującym chorym. Nie bez znaczenia jest także fakt, że przeszczepienie nerek wymaga mniejszych nakładów  finansowych niż dializoterapia.Wyniki transplantacji narządów i tkanek w naszym kraju nie różnią się od wyników uzyskiwanych przez inne ośrodki europejskie. Czy w Polsce istnieje ryzyko handlu narządami? Aby uniknąć takiego ryzyka, obowiązujące przepisy przewidują, że pobranie narządu i jego przeszczepienie może mieć miejsce jedynie w upoważnionych ośrodkach medycznych. Przeszczepianie jest skomplikowaną procedurą, angażującą tak wielu wysokiej klasy specjalistów, że pokątne przeszczepianie narządów jest praktycznie niemożliwe. Pobrane narządy rozdzielane są zgodnie z kryteriami medycznymi, a ich losy, od pobrania, przeszczepienia aż po odległe przeżycie objęte są kontrolą upoważnionych ośrodków i Poltransplantu. Jakie przepisy karne zapisano w Ustawie Transplantacyjnej? Art. 43.Kto rozpowszechnia ogłoszenia o odpłatnym zbyciu, nabyciu lub o pośredniczeniu w odpłatnym zbyciu lub nabyciu komórki, tkanki lub narządu w celu ich przeszczepienia, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności lub karze pozbawienia wolności do roku.Art. 44.1. Kto, w celu uzyskania korzyści majątkowej lub osobistej, nabywa lub zbywa cudzą komórkę, tkankę lub narząd, pośredniczy w ich nabyciu lub zbyciu bądź bierze udział w przeszczepianiu lub udostępnianiu pozyskanych wbrew przepisom ustawy komórek, tkanek lub narządów, pochodzących od żywego dawcy lub ze zwłok ludzkich, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do 5 lat.2. Jeżeli sprawca uczynił sobie z popełnienia przestępstwa określonego w ust. 1 stałe źródło dochodu, podlega karze pozbawienia wolności od roku do 10 lat.Art. 45.Kto, bez wymaganego pozwolenia, prowadzi działalność przewidzianą przepisami ustawy dla banku tkanek i komórek, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.Art. 46.Kto, bez wymaganego pozwolenia, pobiera komórkę, tkankę lub narząd w celu ich przeszczepienia albo je przeszczepia, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 3.Art. 46a.Kto, bez wymaganej zgody wywozi z terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub wwozi na to terytorium komórkę, tkankę lub narząd, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 3.Art. 46b.Kto, wbrew przepisom ustawy, nie zgłasza potencjalnych biorców narządów lub szpiku lub komórek krwiotwórczych krwi obwodowej lub krwi pępowinowej na listę albo dokonanych przeszczepień komórek, tkanek i narządów do rejestru przeszczepień albo pozyskanych potencjalnych dawców szpiku i komórek krwiotwórczych krwi obwodowej do rejestru szpiku i krwi pępowinowej, podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności. Dlaczego w Polsce brakuje narządów do przeszczepienia? Wyniki przeszczepiania narządów są coraz lepsze dzięki czemu rozszerzają się wskazania do leczenia tą metodą. Wzrasta liczba osób oczekujących na przeszczepienie i  wydłuża się czas  ich oczekiwania na operację co może stworzyć zagrożenie dla życia tych chorych.Wiedza społeczeństwa o tym  jaką wartość dla setek śmiertelnie chorych ma przeszczepienie narządu jest nadal niewystarczająca. Sprzeciw na pobranie narządu wyrażany przez rodzinę zmarłego powoduje, że nie można uratować życia wielu chorym. Należy prowadzić stałą kampanię edukacyjną, informującą o potrzebach i wynikach przeszczepiania narządów, która pomoże przekonać społeczeństwo o skuteczności tej metody leczenia. Jak zakomunikować wolę o sprzeciwie lub zgodzie na pobranie narządów po śmierci? Zgodnie z ustawą z dnia 01 lipca 2005 r. pobranie komórek, tkanek i narządów ze zwłok ludzkich można dokonać, jeżeli osoba zmarła nie wyraziła za życia  sprzeciwu. Sprzeciw wyraża się w formie:    1) wpisu w centralnym rejestrze sprzeciwów na pobranie komórek, tkanek i narządów ze zwłok ludzkich;    2) oświadczenia pisemnego zaopatrzonego we własnoręczny podpis;    3) oświadczenia ustnego złożonego w obecności co najmniej dwóch świadków, pisemnie przez nich potwierdzonego. Sprzeciw do Centralnego Rejestru Sprzeciwów  należy przesłać na adres: Centralny Rejestr Sprzeciwówi, Al. Jerozolimskie 87, 02-001 Warszawa. Formularz zgłoszenia sprzeciwu poniżej . Po dokonaniu wpisu w Centralnym Rejestrze Sprzeciwów, osoba zgłaszająca otrzyma listem poleconym potwierdzenie wpisu. Sprzeciw jest skuteczny od daty wpisu do rejestru , data będzie uwidoczniona na potwierdzeniu rejestracji. W przypadku małoletniego lub innej osoby, która nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych, sprzeciw może wyrazić za życia przedstawiciel ustawowy tej osoby. W przypadku małoletniego powyżej lat szesnastu sprzeciw może wyrazić również ten małoletni.Małoletni powyżej lat 16 może również samodzielnie zmienić wpis swoich opiekunów prawnych o sprzeciwie w CRS, o tej mozliwości jest on informowany listem poleconym z CRS po osiągnięciu wieku 16 lat i następnie po osiągnięciu wieku 18 lat.. Osoba wyrażająca zgodę na oddanie po śmierci swoich tkanek i narządów do przeszczepienia dla ratowania życia i przywracania zdrowia ludziom chorym może także nosić przy sobiewłasnoręcznie podpisane oświadczenie woli. Takieoświadczenie woli ma charakter informacyjny i nie zwalnia lekarza, mającego zamiar pobrać narządy z obowiązku sprawdzenia w Centralnym Rejestrze Sprzeciwów, czy osoba ta nie wyraziła sprzeciwu za życia.