Dysfagia to zaburzenia przełykania, które znacznie utrudniają, a w skrajnym przypadku uniemożliwiają przyjmowanie pokarmów w postaci stałej, jak również płynnej. Dysfagia może prowadzić do odwodnienia i niedożywienia, dlatego istotne jest szybkie rozpoznanie schorzenia i wprowadzenie żywienia medycznego.
Z czego wynika problem z przełykaniem? Przyczyną schorzenia może być uszkodzenie stryktur wchodzących w skład układu pokarmowego (jamy ustnej, przełyku, gardła czy krtani) w wyniku choroby nowotworowej bądź urazu, a także chorób ośrodkowo układu nerwowego czy schorzeń pozornie niezwiązanych z układem pokarmowym takich, jak reumatoidalne zapalenie stawów czy zaburzenia o podłożu psychicznym. Dysfagia często występuje u osób starszych.
Czym jest dysfagia?
Dysfagia to zaburzenia połykania, które uniemożliwiają bądź znacząco utrudniają przyjmowanie płynów oraz pokarmów. Należy wyróżnić dysfagię przełykową bądź przedprzełykową.
O dysfagii przełykowej (górnej, ustno-gradłowej) możemy mówić, gdy trudności w przełykaniu kęsa pokarmu pojawiają się na odcinku: jama ustna – gardło.
O dysfagii górnej może świadczyć wyciek śliny lub pokarmu z jamy ustnej, a także zaleganie pokarmu, śliny w jamie ustnej.
Dysfagia przełykowa występuje u chorych, u których występują problemy z połykaniem, czyli przesuwaniem pokarmu w przełyku, a czasem nawet przełykaniem śliny. Objawem dysfagii przełykowej jest krztuszenie się, dławienie, kaszel, może pojawić się odruch wymiotny, pokarm może przedostać się do nosa bądź dróg oddechowych.
Dysfagia – objawy
Objawów dysfagii nie należy lekceważyć.
Chorzy zmagający się z problemami z przełykaniem niechętnie przyjmują pokarmy i płyny co prowadzić może do odwodnienia organizmu i niedożywiania.
Niezwykle istotne jest, by problem został szybko zdiagnozowany i wdrożone zostały środki zaradcze w postaci żywienia medycznego: doustnego, pozajeltiowego bądź dojelitowego.
Przyczyny występowania dysfagii nie zawsze są oczywiste i łatwe do zdiagnozowania. Do najczęstszych przyczyn występowania schorzenia zaliczyć można:
- chorobę nowotworową – nie tylko jamy ustnej, języka, gardła, przełyku, ale także guzy występujące w obrębie czaszki i śródpiersia;
- choroba popromienna – następstwo zastosowania radioterapii (zwykle objawy ustępują po zakończeniu leczenia);
- schorzenia neurologiczne – m.in.: choroba Parkinsona, miastenia, stwardnienie rozsiane, pląsawica Huntingtona, stwardnienie zanikowe boczne;
- udar;
- urazy głowy bądź rdzenia kręgowego;
- zaburzenia emocjonalne – nerwice;
- wole tarczycy;
- reumatyczne zapalenie stawów oraz cukrzyca, które powodować mogą neuropatię, utrudniającą przełykanie.
Dysfagia – leczenie
Jak leczyć dysfagię? By skutecznie leczyć problemy z przełykaniem, należy wykonać właściwą diagnostykę w celu rozpoznania przyczyn dysfagii. Skuteczną metodą diagnostyczną jest wideonasofiberoskopia, a także wideofluoroskopia – badania te umożliwiają dokładne prześledzenie procesu przełykania i postawienie trafnej diagnozy.
Nie zawsze możliwe jest całkowite wyleczenie schorzenia. Skuteczność terapii w dużej mierze uzależniona jest od podłoża choroby.
Istnieje możliwość znacznego poprawienia samopoczucia i ogólnej kondycji pacjentów zmagających się z dysfagią poprzez wprowadzenie żywienia medycznego, które dostarcza chorym wszelkich niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania składników odżywczych. Zalecane są również ćwiczenia połykania.
Żywienie w zburzeniach przełykania
Lekarz oceniając stan zdrowia chorego może zdecydować o wprowadzeniu odżywiania uzupełniającego bądź zastępczego. Należy mieć na uwadze, że najbardziej fizjologiczną metodą żywienia jest żywienie doustne. W zależności od nasilenia zaburzeń połykania dieta powinna mieć konsystencję: nektaru, musu, miodu lub puree.
W stanach ciężkich stosuje się dietę płynną-gęstą, nie wymagającą gryzienia i żucia. Z diety pacjenta zmagającego się z problemami z przełykaniem, na pewno należy wykluczyć produkty twarde, trudne w przełykaniu, kruche.
Gdy chory nie jest w stanie przyjąć dziennej porcji energii i witamin w postaci standardowej diety, należy uzupełnić ją płynnymi dietami doustnymi, np.
: Fresubin Energy DRINK lub Fresubin Protein, gdy konieczne jest dostarczenie większych ilości białka.
Dodatkowo można stosować diety w postaci musu, które ze względu na świeży, kwaskowaty smak, pobudzają wydzielanie śliny i ułatwiają przełykanie – taki preparat, to np.: Fresubin YOcreme – dostępny o smaku cytrynowym i biszkoptowym.
Jeśli osoba z dysfagią nie radzi sobie z przyjmowaniem pokarmów stałych, dieta doustna może stać się jedyną formą żywienia.
W sytuacji, gdy doustne podawanie pokarmów jest niemożliwe, należy przejść na dietę dojelitową, a w dalszej kolejności na pozajelitową.
Serwis zywieniemazanczenie.pl ma z założenia charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny. Zamieszczone tu materiały w żadnej mierze nie zastępują profesjonalnej porady medycznej. Przed zastosowaniem się do treści medycznych znajdujących się w serwisie należy skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą.
Źródło:
- https://pl.wikipedia.org/wiki/Dysfagia
- https://www.mp.pl/pacjent/gastrologia/objawy/50657,dysfagia-zaburzone-polykanie
- Andrzej Szczeklik (red): Choroby wewnętrzne : stan wiedzy na rok 2010. Kraków: Medycyna Praktyczna, 2010, s. 760-762. ISBN 978-83-7430-255-5.
Dysfagia (zaburzone połykanie)
Zaburzone połykanie (dysfagia) to utrudnione przechodzenie pokarmów z jamy ustnej do żołądka. Jest to najbardziej swoisty objaw chorób przełyku i nie powinien być nigdy lekceważony lub bezkrytycznie przypisywany np. zaburzeniom emocjonalnym. Nie należy go także mylić z kulą gardłową, dawniej określaną mianem „kuli histerycznej” (globus hystericus).
Jakie choroby prowadzą do zaburzeń połykania?
Wyróżnia się dwie fazy połykania: ustno-gardłową i przełykową.
Faza ustno-gardłowa
Pierwsza faza połykania kontrolowana jest przez ośrodkowy układ nerwowy i zależy od koordynacji nerwowo-mięśniowej na poziomie gardła i zwieracza górnego przełyku. Ważna jest także prawidłowa budowa anatomiczna tej okolicy. Stosownie do tych składowych wyróżnia się kilka sytuacji prowadzących do trudności w zapoczątkowaniu aktu połykania:
- choroby ośrodkowego układu nerwowego (niektóre postacie udaru, guzy mózgu, choroby rdzenia, stwardnienie rozsiane, niedokrwienie). W takiej sytuacji często współwystępują inne objawy przemawiające za mózgowym pochodzeniem trudności połykania, np. zaburzenia mowy, drżenia mięśniowe, zaburzenia równowagi
- choroby dotyczące układu mięśniowego czy nerwów obwodowych (zapalenia mięśni, cukrzyca)
- guzy krtani, z chrypką poprzedzającą wystąpienie trudności połykania, choroby tarczycy z jej powiększeniem i często objawami nadczynności (drżenie rąk, wzmożona pobudliwość nerwowa)
- uchyłki w górnej części przełyku z przykrym zapachem z ust, będącym następstwem fermentacji treści zalegającej w uchyłku.
Faza przełykowa
Zachodzi już po sprawnym połknięciu kęsa pokarmowego i niezaburzonym przedostaniu się pokarmu do światła przełyku. Dalsze przechodzenie kęsa pokarmowego przez przełyk jest niezależne od woli, a odpowiada zań regulacja nerwowo-mięśniowa oraz prawidłowa budowa przełyku i połączenia przełykowo-żołądkowego.
Najczęściej do zaburzenia połykania w fazie przełykowej dochodzi na skutek przeszkody mechanicznej. Najważniejszą jest nowotwór przełyku lub połączenia przełyku i żołądka (zobacz: Rak przełyku). Inne to zwężenia pooparzeniowe (po oparzeniu termicznym, chemicznym), ucisk z zewnątrz na przełyk, ciała obce.
Rzadziej przyczyną trudności w połykaniu są zapalenia bądź uszkodzenia polekowe (warto tu wymienić leki stosowane w osteoporozie czy niektóre antybiotyki). Sporadycznie przyczyną są zaburzenia mięśniowo-nerwowe.
Kliknij i zobacz wypowiedź eksperta
Jakie objawy mogą towarzyszyć zaburzeniom w połykaniu i mają znaczenie w rozpoznaniu ich przyczyny?
- Chrypka poprzedzająca zaburzenia połykania jest typowa dla guzów krtani lub płuc, ale może też być związana z przewlekłym zarzucaniem treści żołądkowej do przełyku lub z zapaleniem krtani i zapaleniem przełyku, prowadzącymi do zaburzeń połykania. Także rak przełyku, w pierwszym okresie dający zaburzenia połykania, może doprowadzić do chrypki.
- Czkawka może towarzyszyć przepuklinie rozworu przełykowego ale też rakowi przełyku czy żołądka (zobacz: Rak żołądka).
- Kaszel występuje w chorobie refluksowej i uchyłkach przełyku (zobacz: Choroba refluksowa przełyku). Jeśli towarzyszy mu cofanie się treści pokarmowej do gardła może to przemawiać za zaburzeniami czynności skurczowej przełyku (zobacz: Achalazja).
- Zgaga jest typowym objawem choroby refluksowej, której późnym następstwem bywają trudności w połykaniu. Świszczący oddech może towarzyszyć łagodnym i złośliwym guzom oskrzeli lub śródpiersia.
- Ból przy połykaniu (odynofagia) jest objawem uszkodzenia polekowego, zapaleń wirusowych przełyku lub raka przełyku.
Co robić w przypadku wystąpienia zaburzeń w połykaniu?
Jeśli dysfagia wystąpi nagle, to najpewniej wynika ona z utknięcia w przełyku ciała obcego (fragment mostka zębowego, kość) lub z zapalenia polekowego. W takiej sytuacji pacjent zwykle sam prawidłowo rozpoznaje przyczynę.
Ciało obce wymaga usunięcia podczas zabiegu endoskopowego, uszkodzenie polekowe oznacza konieczność zaprzestania stosowania danego leku.
W pierwszym przypadku należy niezwłocznie zgłosić się do lekarza, który najpewniej zleci badanie radiologiczne przełyku i żołądka.
Części metalowe (fragmenty protez) lub dobrze uwapnione (kości) będą widoczne na zwykłym zdjęciu, inne ciała obce mogą być zauważalne dopiero w badaniu z doustnym podaniem środka kontrastowego.
Po potwierdzeniu i zlokalizowaniu ciała obcego podejmuje się próbę jego usunięcia podczas zabiegu endoskopowego, najlepiej przeprowadzonego w znieczuleniu.
Stopniowo narastające trudności w połykaniu także powinny skłonić do wizyty u lekarza, który – w oparciu o rozmowę – ustali okoliczności występowania trudności w połykaniu i zaproponuje odpowiednie badania dla jak najszybszego wykrycia przyczyny problemu. Zwykle są to badania radiologiczne i endoskopowe, niekiedy połączone z oceną mikroskopową wycinków z nieprawidłowych miejsc. Sporadycznie potrzebne są inne badania specjalistyczne.
Kula gardłowa
Kula gardłowa to nierzadki problem sprowadzający pacjenta do gabinetu gastrologa. Jest to wrażenie przeszkody w gardle, zwykle w górnej okolicy za mostkiem.
Pacjenci zwykle opisują to jako łaskotanie lub ciało obce w gardle, nie upośledzające połykania i zwykle nie związane z innymi objawami chorobowymi.
Dawniej określano to mianem „kuli histerycznej” (globus hystericus), choć objawy histerii są w tym przypadku dość rzadkie.
Zanim przypisze się ten uciążliwy objaw zaburzeniom psychologicznym, należy starannie wykluczyć choroby krtani i początkowego odcinka przełyku. Jeśli nie ma podłoża organicznego, może to sugerować osobowość z zachowaniami obsesyjnymi lub depresję.
Problemy z przełykaniem (dysfagia)
Problemy z przełykaniem często towarzyszą wielu chorobom. Dysfagia (zaburzenia połykania) to choroba sklasyfikowana w ICD 10, która może być poważnym zagrożeniem dla zdrowia i życia pacjenta.
Jak więc należy postępować z osobami mającymi problemy z połykaniem, aby mogli oni bezpieczniej spożywać posiłki?
Dysfagia jest często skutkiem ubocznym chorób neurologicznych, może też być spowodowana stanem zapalnym błony śluzowej gardła oraz przełyku albo mechanicznymi przeszkodami np. w postaci guzów nowotworowych.
Zaburzenia połykania utrudniają chorym spożycie pokarmów i napojów oraz zażywanie leków. Problemy z przełykaniem mogą być powodem rozwoju niedożywienia albo innych powikłań, które mają wpływ na obniżenie jakości życia pacjentów.
Spis treści:
Zaburzenia połykania – przyczyny
Zaburzenia połykania najczęściej polegają na utrudnionym i nieprawidłowym przechodzeniu pokarmów, napojów, połykanych leków lub śliny z jamy ustnej – do gardła, przez przełyk aż do żołądka. W trakcie przełykania dana substancja może powodować zachłyśnięcia oraz przedostawać się do układu oddechowego.
Zmagając się z trudnościami z przełykaniem chory odczuwać może dyskomfort oraz ból. Najczęściej chory z dysfagią ma trudności w przełykaniu pokarmów płynnych oraz napojów, gdyż bardzo szybko przechodzą one przez przełyk i trudno kontrolować je osobie chorej.
Trudność stanowią dla niego również konsystencje mieszane – płynna zupa z kawałkami stałych warzyw lub kaszą – z którymi pacjent może sobie nie poradzić.
Najczęstsze przyczyny występowania zaburzeń połykania stanowią:
- choroby neurologiczne – udar mózgu, choroba Alzheimera i Parkinsona, stwardnienie rozsiane i stwardnienie zanikowe boczne,
- porażenia nerwowe, spowodowane urazami,
- choroby nowotworowe – rak języka, nowotwory krtani oraz gardła,
Zaburzenia połykania – objawy
Chory cierpiący na zaburzenia połykania odczuwa następujące dolegliwości:
- „chomikowanie” pokarmów w jamie ustnej,
- kaszel podczas jedzenia lub picia lub bezpośrednio po posiłku,
- zmieniony głos (na wilgotny, bulgoczący) po posiłku lub po wypiciu napoju,
- odchrząkiwanie po posiłku,
- piekący ból w klatce piersiowej,
- nudności,
- zgaga.
Wymienione dolegliwości najczęściej nasilają się, gdy chory przebywa w pozycji półleżącej lub leżącej.
Chory, nie chcąc odczuwać bólu podczas jedzenia pokarmów, często unika spożywania posiłków i picia napojów, co może spowodować niedożywienie i odwodnienie – dwie poważne konsekwencje zaburzeń połykania, które zmniejszają jakość życia chorego i wydłużają proces leczenia. Opieka nad chorym z zaburzeniami połykania wymaga więc od opiekuna między innymi specjalnego przygotowywania posiłków dla podopiecznego – polegającego głównie na zmianie konsystencji spożywanych pokarmów i napojów.
WAŻNE! Jeśli u chorego zaobserwować można objawy dysfagii takie jak kaszel po posiłku czy odchrząkiwanie po jedzeniu – należy niezwłocznie poinformować o tym lekarza prowadzącego, który przeprowadzi pogłębioną diagnostykę dysfagii, ustali stopień zaburzeń połykania i określi jaka konsystencja posiłków i napojów będzie odpowiednia dla konkretnego pacjenta.
Żywienie przy zaburzeniach połykania
Potrawy osób mających trudności w połykaniu powinny mieć odpowiednią konsystencję, dostosowaną do poziomu dysfagii danego pacjenta.
Opiekując się w domu osobą chorą, należy przygotowywać podopiecznemu posiłki o małych objętościach, ale bardziej kaloryczne, które powinny być spożywane co 3-4 godziny.
W ten sposób jedzenie nie będzie uciążliwe dla chorego, a śluzówka układu pokarmowego nie zostanie podrażniona.
Podczas komponowania posiłków opiekun osoby chorej musi pamiętać, aby pokarm dostarczał wszystkich składników odżywczych, a w szczególności białka, które wspomaga regenerację tkanek.
Należy też pamiętać o zapewnieniu choremu właściwego poziomu energii – czyli kaloryczności podawanych posiłków. Warto pamiętać, aby do gotowania potraw dla naszego bliskiego dodawać wysokoenergetyczne dodatki, na przykład zamiast mleka użyć śmietany.
Pozwoli to zmniejszyć ryzyko niedożywienia pacjenta w trakcie choroby.
Posiłki, które przygotowujemy dla chorego z trudnościami z przełykaniem, powinny być miękkie, rozdrobnione, o konsystencji gładkiej papki, aby ułatwić połykanie. Produkty zbożowe, takie jak pieczywo, biszkopty, można podawać choremu uprzednio namoczone w mleku, w naparze z herbaty lub w bulionie.
Dla chorego mającego problemy z przełykaniem dania obiadowe najlepiej przygotowywać w postaci zup kremów lub zmiksowanych mięs, gęstych sosów, które można podawać z dodatkiem węglowodanów (np. ziemniaków) w formie puree. Warto zadbać o to, by potrawy podawane podopiecznemu wyglądały estetycznie.
Jest to niezwykle ważne, gdyż trudności z przełykaniem mogą utrzymać się u chorych przez dłuższy czas i istotnym jest, aby to, co podajemy podopiecznemu było apetyczne i wyglądało zachęcająco.
Jeżeli opiekun przygotowuje posiłki, które następnie chce zmiksować, warto miksować każdy składnik osobno – przygotowując osobno puree z mięsa, osobno warzywa (np. zmiksowaną marchewkę, pietruszkę, buraki), oraz oddzielnie węglowodany w postaci zblendowanej kaszy (jęczmiennej, kuskus), ryżu lub ziemniaków.
Produkty wcześniej najlepiej jest ugotować na parze lub udusić z odrobiną tłuszczu, aby zachować jak największą ich wartość odżywczą. Warto potrawy zmiksowane podawać z dodatkiem oliwy z oliwek, śmietany lub masła, ponieważ sprawiają, że pokarm łatwiej się formuje w kęsy, co ułatwia połykanie.
Dodatkowo tak przyrządzony posiłek jest bardziej kaloryczny.
Preparaty do zagęszczania posiłków
Aby uzyskać odpowiednią konsystencję pokarmów i napojów można dodać do nich także specjalistyczne preparaty zagęszczające przeznaczone dla pacjentów z dysfagią. Takim preparatem jest Nutilis Clear. Pozwala szybko zwiększyć gęstość pokarmów i napojów do odpowiedniej konsystencji. Nie zmienia smaku, zapachu i przejrzystości zagęszczanych posiłków.
Skład Nutilis Clear jest krótki, to tylko: guma guar, guma ksantanowa oraz maltodekstryny (czyli cukry) – które pozyskiwane są z naturalnych składników. Ten skład jest szczególny, gdyż dzięki niemu preparat jest odporny na działanie amylazy – enzymu, zawartego w ślinie pacjenta.
Dzięki temu nie rozwarstwia się w buzi, co ma miejsce w przypadku zagęszczaczy opartych na skrobi ziemniaczanej.
Jeśli chory czuje ból po zjedzeniu posiłku, ulgę przyniesie mu picie schłodzonych napojów – herbaty rumiankowej, zielonej herbaty, naparu z siemienia lnianego, który działa osłaniająco na śluzówkę jamy ustnej oraz całego przewodu pokarmowego.
Bibliografia
Kłęk S. et al., Leczenie żywieniowe w neurologii – stanowisko interdyscyplinarnej grupy ekspertów. Polski Przegląd Neurologiczny, 2017, tom 13, nr 3.
Lewicka T., Krzystanek E.: Dysfagia po udarach mózgu – wskazówki diagnostyczne i terapeutyczne. Aktualności Neurologiczne, 2017, 17 (4): 208-212.
Waśko-Czopnik D.: Ocena skuteczności zastosowania preparatu Nutilis Clear u pacjentów z dysfagią. Problemy Pielęgniarstwa, 2018, 26(1):1-8.
Problemy z przełykaniem – GASTROMED Toruńskie Centrum Gastrologii, gastroskopia kolonoskopia w znieczuleniu
Jeśli masz problemy z przełykaniem pokarmów lub płynów może to być wynikiem zaburzenia zwanego dysfagią. Jeżeli zdarza się to sporadycznie – nie ma się czym martwić. Lecz, jeśli przełykanie często wymaga wysiłku lub jeśli odczuwasz ból w trakcie przełykania, niezwłocznie skontaktuj się z gastroenterologiem.
Dysfagia może wskazywać na problemy z gardłem lub przełykiem. Są one częstsze u osób starszych, ale mogą dotyczyć ludzi w każdym wieku. Ze względu na potrzebę dostarczania organizmowi wartości odżywczych jest to potencjalnie niebezpieczne zaburzenie.
Objawy problemów z przełykaniem
Objawy problemów z przełykaniem to między innymi:
- kaszel lub dławienie się podczas próby przełykania
- ból w trakcie przełykania
- brak możliwości przełykania
- ślinienie się
- chrypka
- uczucie, że jedzenie utknęło w gardle lub klatce piersiowej
- cofanie się pokarmu
- zgaga / choroba refluksowa przełyku
- cofanie się kwasu żołądkowego
- odwodnienie
- nieoczekiwana utrata wagi
- zapalenie płuc
Przyczyny problemów z przełykaniem
Przełykanie wydaje się być dla nas czymś naturalnym, ale w rzeczywistości składa się z trzech czynności: przeniesienie jedzenia lub płynu z ust do gardła, przepchnięcie go w dół gardła mijając tchawicę i przemieszczenie go w dół przełyku do żołądka. Problemy mogą pojawić się na każdym z tych trzech etapów.
Przyczyny problemów z przełykaniem znajdujące się w jamie ustnej:
- suchość w ustach, niewystarczająca ilość śliny do przeniesienia pokarmu w dalsze części układu pokarmowego, co może być spowodowane przyjmowanymi lekami lub innymi kwestiami zdrowotnymi
Przyczyny problemów z przełykaniem znajdujące się w gardle:
- zaburzenia neurologiczne takie jak choroba Parkinsona, choroba Alzheimera, stwardnienie zanikowe boczne, stwardnienie rozsiane, porażenie mózgowe, dystrofia mięśniowa czy zespół post-polio
- uszkodzenia neurologiczne, np. powstałe w wyniku uszkodzenia rdzenia kręgowego czy udaru
- nowotwory i niektóre terapie stosowane do ich leczenia
- zaburzenie zwane uchyłkiem Zenkera, w wyniku którego w gardle, tuż nad przełykiem, powstaje mała kieszeń, w której zbiera się pokarm, co prowadzi między innymi do problemów z przełykaniem
Przyczyny problemów z przełykaniem znajdujące się w przełyku:
- osłabienie mięśni przełyku i jego poszerzenie (zaburzenie znane jako achalazja)
- zwężenie przełyku
- alergie pokarmowe (eozynofilowe zapalenie przełyku)
- niedrożności spowodowane przyjmowanym pokarmem
- mimowolne skurcze mięśni
- ucisk węzłów chłonnych lub narośli kostnych (osteofitów) na przełyk
- bliznowate zwężenie spowodowana chorobą refluksową przełyku
- twardzina skóry, kiedy przełyk zwęża się i twardnieje
- guzy w przełyku
Diagnozowanie problemów z przełykaniem
Ze względu na to, że objawy mogą wskazywać na poważną chorobę, taką jak nowotwór, zalecana jest wizyta u lekarza specjalisty. Wykona on badanie fizykalne i przeanalizuje historię wcześniejszych chorób. Najprawdopodobniej zleci również serię badań, żeby zawęzić diagnozę.
Prześwietlenie rentgenowskie szyi i/lub klatki piersiowej z kontrastem, najczęściej w postaci płynnego barytu, pokaże, w którym miejscu utyka pokarm i płyny. Natomiast pH-metria odnotuje poziom refluksu kwasu żołądkowego w przełyku.
Dodatkowo, żeby lekarz specjalista mógł się dobrze przyjrzeć przełykowi pacjenta, należy zastosować gastroskopię, lub laryngoskopię.
Z kolei manometria pozwala lekarzowi na zmierzenie ciśnienia wewnątrz przełyku i tym samym jego ruchomości.
Leczenie problemów z przełykaniem
W przypadku dysfagii gardła może być konieczna zmiana sposobu odżywiania się i unikanie określonych pokarmów. W przypadku dysfagii przełyku gastroenterolog może spróbować lekarstw lub zabiegu poszerzania światła przełyku. Jeśli w przełyku znaleziono guz lub inną przeszkodę niezbędna będzie ingerencja chirurgiczna.
W ciężkich przypadkach może być konieczna dieta płynna lub przejściowe odżywianie przez rurkę wprowadzoną do żołądka.
WAŻNE: Informacje tu zawarte stanowią jedynie wskazówki, a nie porady medyczne. Prosimy skonsultować się z odpowiednim lekarzem odnośnie swojego stanu zdrowia, gdyż tylko wykwalifikowany i doświadczony specjalista może dokonać trafnej diagnozy i zalecić odpowiednie leczenie.
Postępowanie w przypadku wystąpienia trudności w połykaniu (dysfagia)
Trudności w przełykaniu, połykaniu mogą być spowodowane wieloma czynnikami.
Może to być zaburzenie perystaltyki przełyku (ruchów przełyku umożliwiających przesuwanie się pokarmu do żołądka) wynikające z niedostatecznej ilości śliny (choroby ślinianki, odwodnienie), niedostatecznie pogryzionego pokarmu (choroby zębów i dziąseł, źle dobrane protezy zębowe) lub przyczyn neurologicznych (skurcz przełyku, achalazja, sklerodermia, nużliwość mięśni – myasthenia gravis). Do przyczyn powodujących zwężenie przełyku należą: zmiany pozapalne powstałe w wyniku cofania się treści żołądkowej do przełyku (przepuklina rozworu przełykowego, która częściej występuje u osób otyłych lub często wymiotujących np. z powodu zatrucia alkoholowego) powodujących zapalenie przełyku (esophagitis), zmiany w budowie nabłonka przełyku (metaplazja, przełyk Barretta) nowotwory łagodne (mięśniak gładkokomórkowy – leiomyoma, tłuszczak – lipoma, guz powstały z komórek osłonki nerwowej Schwanna – guz Abrikosoffa).
Do nowotworów złośliwych powodujących zaburzenia połykania należy rak płaskonabłonkowy (carcinoma planoepitheliale) i rak gruczołowy (adenocarcinoma). Przerzuty nowotworów do przełyku są rzadkie, ale także występują (np. czerniak).
Badania pomocne w ustaleniu przyczyn trudności w połykaniu:
wywiad lekarski – dokładne zebranie wywiadu odnośnie czasu trwania objawów, związku z rodzajem przyjmowania pokarmu, innych dolegliwości towarzyszących (ból, pieczenie, zgaga, uczucie rozpierania w klatce piersiowej, wymioty, zachłystywanie się pokarmem, slinotok, suchość w jamie ustnej i inne.
badanie rentgenowskie klatki piersiowej – często z podaniem doustnym środka kontrastowego – pozwala na szybkie i tanie zdiagnozowanie przyczyny trudności w połykaniu, jeśli są one spowodowane przeszkoda mechaniczną (np. guzem nowotworowym).
badanie rentgenowskie przewodu pokarmowego – pozwala dokładniej ocenić ewentualną przeszkodę stanowiącą przyczynę dysfagii, coraz rzadziej wykonywane wobec możliwościach wykonania badań endoskopowych.
badanie endoskopowe (ezofagoskopia, gastroskopia) – pozwala na dokładne obejrzenie przełyku i żołądka, dokładne umiejscowienie zmiany, pobranie wycinków do badania histopatologicznego.
Badanie wykonuje się na czczo, pacjent nie powinien przyjmować pokarmów na około 6 godzin przed badaniem.
W przypadku występowania cukrzycy powinien poinformować o tym lekarza w momencie kierowania na to badanie i nie przyjmować leków przeciwcukrzycowych rano w dniu badania – ta sytuację należy uzgodnić z lekarzem wykonującym badanie endoskopowe.
pobranie wycinków do badania histopatologicznego (biopsja) – w trakcie badanie endoskopowego należy pobrać wycinek do badania histopatologicznego – im więcej wycinków, tym większe prawdopodobieństwo pobrania odpowiedniego materiału tkankowego do oceny mikroskopowej i braku konieczności wykonania powtórnego badania endoskopowego. W przypadku dużego zwężenia przełyku lub wpustu żołądka niekiedy trudno jest pobrać materiał tkankowy szczypczykami i wówczas powinno się wykonać biopsję szczoteczkową (brush biopsy), pozwalająca na “zeskrobanie” komórek z guza i wykonanie preparatu cytologicznego (komórkowego) do oceny histopatologicznej.
Dodatkowo można wykonać z pobranego materiału z nabłonka żołądka badanie na obecność bakterii Helicobacter pylori (H.Pylori). Dodatni test na obecnośc tej bakterii jest wskazaniem do właczenia odpowiedniego leczenia (antybiotyki i leki hamujące wydzielanie kwasu solnego z komórek nabłonka żołądka).
tomografia komputerowa – w przypadku stwierdzenia guza przełyku lub żołądka tomografia komputerowa pozwala na dokładne określenie wielkości i rozległości guza, naciekania poszczególnych warstw ściany przewodu pokarmowego, naciekania innych narządów, obecności powiększonych węzłów chłonnych (w przypadku stwierdzenia nowotworu złośliwego powiększenie okolicznych (regionalnych) węzłów chłonnych powyżej 10 mm świadczy o większym prawdopodobieństwie występowania przerzutów do tych węzłów). W trakcie badania często podaje się kontrast drogą dożylną. Ze względu na możliwość wystąpienia powikłań uczuleniowych (objawiających się niekiedy wymiotami lub nawet silniejszymi reakcjami uczuleniowymi) pacjent powinien być przed badanie na czczo. Podanie kontrastu (opcja naczyniowa) pozwala na uwidocznienie stopnia ukrwienia guza. W przypadku guzów łagodnych (mięśniak, tłuszczak, torbiel) ukrwienie jest niewielkie. W przypadku guzów złośliwych, wytwarzających naczynia krwionośne, ukrwienie jest większe i ta cecha pozwala w pośredni sposób na ocenę, czy guz jest złośliwy czy łagodny. Zwiększone ukrwienie jest także obecne w przepadku naczyniaków (guzy niezłośliwe, zbudowane z licznych naczyń krwionośnych). Tomografia komputerowa jest badaniem bardzo wiarygodnym, ale nie należy zapominać, że określenie stopnia naciekania narządów lub tylko ścisłego przylegania do nich często jest dokonywane dopiero w trakcie zabiegu operacyjnego.
rezonans magnetyczny – badanie o podobnych mozliwościach diagnostycznych, zbliżone do tomografii komputerowej.
ultrasonografia endoskopowa (przezprzełykowa, przezżołądkowa) – badanie pozwala na bardzo dokładne określenie wielkości guza, naciekania ściany narządu z którego się wywodzi, naciekania okolicznych struktur. Najbardziej dokładna metoda oceniająca stan miejscowy guza, rzadko wykonywana ze względu na małą dostępność i długie oczekiwanie na termin badania.
bronchofiberoskopia – badanie wziernikowe dróg oddechowych. Wykonuje się je w przypadku umiejscowienia raka przełyku w okolicy skrzyżowania się przełyku z drogami oddechowymi w celu określenia ewentualnego ich naciekania. W przypadku naciekania dróg oddechowych przez raka przełyku chorobę uznaje się za nieoperacyjną.
Masz problem ze swobodnym przełykaniem? To dysfagia!
Dysfagia, czyli problemy z przełykaniem, to często występujący objaw. Może pojawiać się okresowo, w czasie zapalenia wirusowego przełyku, może towarzyszyć zgadze i chorobie refluksowej przełyku. Jednak nasilające się problemy z przełykiem powinny być konsultowane z lekarzem. Mogą bowiem świadczyć o rozrastającym się w przełyku guzie nowotworowym.
Zaburzone połykanie to dysfagia, określana jako utrudnione przechodzenie pokarmów z jamy ustnej do żołądka. To jeden z najbardziej charakterystycznych i najczęściej występujących objawów chorób przełyku.
Problemy z przełykaniem są często przypisywane zaburzeniom emocjonalnym i tzw. kuli gardłowej, określanej dawniej mianem „kuli histerycznej”. Tymczasem dysfagia to objaw poważniejszy, wymagający konsultacji z lekarzem i przeprowadzenia konkretnych badań.
Wyróżnia się dwie fazy połykania. Faza pierwsza, ustno-gardłowa, kontrolowana jest przez ośrodkowy układ nerwowy i zależy od koordynacji nerwowo-mięśniowej na poziomie gardła i zwieracza górnego przełyku.
Na zaburzenia tej części mechanizmu połykania mogą wpływać choroby ośrodkowego układu nerwowego (na przykład udar czy stwardnienie rozsiane), choroby dotyczące układu mięśniowego i nerwów obwodowych (w tym cukrzyca), guzy krtani czy uchyłki w górnej części przełyku.
Faza druga połykania to faza przełykowa, która ma miejsce już po sprawnym połknięciu pokarmu i niezaburzonym przedostaniu się pokarmu do przełyku.
Dalsze przechodzenie pokarmu przez połyk nie zależy już od woli, a odpowiada za nie regulacja nerwowo-mięśniowa oraz prawidłowa budowa przełyku i połączenia przełykowo-żołądkowego.
Do zaburzenia połykania w fazie przełykowej dochodzi najczęściej z powodu przeszkody mechanicznej, utknięcia ciała obcego lub rozrostu guza. Rzadziej przyczyną są zapalenia i uszkodzenia polekowe.
Jak diagnozować problemy z przełykaniem?
Zwykle wystarczy badanie endoskopowe, połączone czasami z oceną mikroskopową wycinków z nieprawidłowych miejsc.
Problemy z połykaniem mogą być objawem choroby
Jeśli dysfagia wystąpi nagle, to najprawdopodobniej wynika z utknięcia w przełyku ciała obcego lub z zapalenia polekowego. Ciało obce usuwa się w takich przypadkach metodą endoskopową, a zapalenie polekowe wymaga odstawienia lub zmiany leczenia.
Stopniowo narastające problemy z przełykaniem powinny niepokoić. Trudności w przełykaniu mogą być objawem wielu chorób, mniej lub bardziej poważnych.
Jeśli zaburzeniom przełykania towarzyszy:
- CHRYPKA, to problemy mogą być związane z guzem krtani lub guzem płuca. Powodem zaburzeń może być również przewlekłe zarzucanie treści żołądka do przełyku lub zapalenia krtani, lub przełyku prowadzące do problemów z połykaniem. Także rak przełyku w początkowym stadium może objawiać się chrypką poprzedzającą dysfagię.
- CZKAWKA, to podejrzewać można przepuklinę rozworu przełykowego. Czkawka i problemy z przełykaniem towarzyszą także rakowi przełyku i rakowi żołądka.
- KASZEL, to zaburzenia wynikać mogą z choroby refluksowej przełyku i uchyłków przełyku. Jeśli objawom towarzyszy dodatkowo cofanie się treści pokarmowej do gardła, może to przemawiać za zaburzeniami czynności skurczowej przełyku.
- ZGAGA, to wiele wskazuje na to, że mamy do czynienia z chorobą refluksową przełyku, której późnym następstwem bywają właśnie problemy z przełykaniem.
- ŚWISZCZĄCY ODDECH, to należy wykonać badania w kierunku łagodnych i złośliwych guzów oskrzeli lub śródpiersia.
- BÓL przy połykaniu, to świadczyć to może o uszkodzeniu polekowym, zapaleniu wirusowym przełyku, a nawet raku przełyku.
Wiele osób myli zaburzenia połykania z tzw. kulą gardłową. To wrażenie przeszkody w gardle, odczuwane głównie w górnej okolicy za mostkiem. Choć to uczucie jest nieprzyjemne i niekomfortowe, to nie utrudnia przełykania, w przeciwieństwie do dysfagii.
Powyższa porada nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku jakichkolwiek problemów ze zdrowiem należy skonsultować się z lekarzem.
Źródło: mp.pl
Kiedy u pacjenta onkologicznego pojawiają się problemy z połykaniem? Czym jest dysfagia?
Krztuszenie się, kaszel, łzawienie, częste odruchy wymiotne czy ból podczas połykania to tylko niektóre objawy dysfagii, czyli problemów z przełykaniem. Schorzenie charakterystyczne jest dla pacjentów po udarach jak też dla może wystąpić u chorych z nowotworami głowy i szyi. Jak radzić sobie z problemami, które niesie za sobą dysfagia?
1. Co to jest dysfagia?
Termin „dysfagia” oznacza zaburzenia połykania. Ze względu na miejsce ich powstawania można ją podzielić na dysfagię ustnogardłową i przełykową.
Ta pierwsza wiąże się z trudnościami przechodzenia pokarmu z jamy ustnej do gardła i dalej do przełyku, natomiast w przypadku drugiej dochodzi do ograniczenia przechodzenia pokarmów lub płynów na drodze przełyk–żołądek.
Dysfagia u pacjentów z nowotworami głowy i szyi może występować jako konsekwencja lokalizacji samego guza jak też pojawiać się w wyniku leczenia, np. konieczności chirurgicznego usunięcia struktur odpowiedzialnych za odruch połykania, bądź też jako (czasowy najczęściej) efektradio- lub radiochemioterapii.
2. Konsekwencje dysfagii
U pacjentów, u których zdiagnozowano dysfagię, przełykanie nie jest prawidłowe – najczęściej bywa spowolnione i przebiega mniej sprawnie, co może powodować często duży dyskomfort chorym. Występuje zwiększone ryzyko zachłyśnięcia się płynem lub kęsem pokarmu podczas żucia i/lub połykania, co może wiązać się z pojawieniem się powikłań w obrębie układu oddechowego.
Chorzy powinni zwracać zatem szczególną uwagę na spożywanie napojów oraz dań o rzadkiej konsystencji, takich jak np. sosy lub zupy.
Podkreśla się ponadto, że pacjenci onkologiczni ze stwierdzoną dysfagią mogą cierpieć na zaburzenia czucia smaku lub całkowity jego brak.
Nieprawidłowości związane mogą być również z odczuwaniem temperatury pożywienia i zaburzeniami czucia obecności pokarmu w jamie ustnej. Każdy z tych czynników pełni bardzo ważną rolę w procesie przełykania.
3. Pomoc w dysfagii
Pacjenci cierpiący na dysfagię powinni być ostrożni, zwłaszcza w pierwszej fazie występowania dolegliwości i dobrze, by unikali rzadkich zup i sosów, szczególną uwagę zwracając na przyjmowanie płynów.
Wyjściem z sytuacji może być spożywanie dań o gęstej konsystencji – typu puree lub gęstego przecieru pomidorowego. Można też zmienić gęstość pokarmów i płynów. Zastosowanie takiego zabiegu powoduje, że pokarm łatwiej przesuwa się w jamie ustnej i przemieszcza do gardła i przełyku.
Co więcej, formę gęstego dania łatwiej kontrolować podczas żucia czy gryzienia. W konsekwencji zmniejsza się ryzyko zachłyśnięcia.
Jak wpłynąć konsystencję pokarmów? Owszem, można zagęszczać je naturalnie, na przykład przy pomocy mąki lub drobnej kaszy, ale takie rozwiązania często nie wystarczają. Poza tym mogą u niektórych chorych nadmiernie obciążać żołądek, powodować wzdęcia jak też zmieniać smak i zapach przygotowywanych potraw.
Innym sposobem zagęszczania posiłków może być zastosowanie specjalnego produktu do zagęszczania o nazwie Nutilis Clear.
W skład Nutilis Clear wchodzi guma ksantanowa. Dzięki niej produkt charakteryzuje się odpornością na działanie enzymu amylazy, zawartego w ślinie.
To ważne, ponieważ w efekcie dodania do posiłku lub napoju preparatu Nutilis Clear pacjent otrzymuje odpowiednio zagęszczony pokarm o niezmienionym smaku, zapachu i przejrzystości, a także taki, który odporny jest na działanie amylaz.
Produkty z odpowiednią ilością gumy ksantanowej zmniejszają u chorego ryzyko zachłyśnięcia. Warto też pamiętać, że pomocne dla pacjentów może być wykonywanie specjalnych ćwiczeń usprawniających pracę mięśni w obrębie twarzy i szyi.