Przetoka jelitowa – rodzaje, przyczyny, objawy, leczenie

Przetoka jelitowa polega na wytworzeniu się nieprawidłowego połączenia narządów wewnętrznych w obrębie układu pokarmowego. Może też dotyczyć połączenia wycinka jelita z powierzchnią ciała. Jej powstawaniu sprzyjają stany zapalne jelit, a leczenie najczęściej jest trudne i długotrwałe.

Objawy choroby

Podstawowym objawem przetoki jest wydostawanie się treści jelitowej na zewnątrz przez otwór w skórze lub do narządu wewnętrznego. W konsekwencji osoba chora zaczyna tracić na wadze, ma gorączkę i odczuwa dolegliwości bólowe w okolicy brzucha.

W krótkim czasie dołączają się objawy związane z utratą elektrolitów, do których należą: obrzęki kończyn, zaburzenia rytmu serca, słabość i drętwienie mięśni, bóle głowy, zmęczenie i osłabienie.

Powstanie przetoki pooperacyjnej wywołuje cały szereg niepokojących objawów, które ujawniają się dopiero po 7-10 dniach od przeprowadzenia operacji.

Należą do nich: przesączanie treści jelitowej do rany (w miejscy tym obserwuje się macerację skóry), dreszcze, bradykardia (zbyt wolne bicie serca, poniżej 60 uderzeń na minutę), nieprawidłowa perystaltyka jelit oraz powstanie krwiaka w ranie pooperacyjnej. W krótkim czasie dochodzi do poważnych powikłań: zaburzeń wodno-elektrolitowych, niedożywienia i zakażenia ogólnoustrojowego, które może spowodować niewydolność wielonarządową, kończącą się często zgonem pacjenta.

Rodzaje przetoki jelitowej

Przetoki dzielą się na dwie grupy: wewnętrzne i zewnętrzne. Do przetok wewnętrznych zalicza się połączenia, które nie łączą się ze skórą.

Należą do nich: przetoka odbytniczo-pochwowa, krętniczo-krętnicza, krętniczo-okrężnicza, jelitowo-pęcherzowa, żołądkowo-poprzecznicza, przetoka odbytniczo-pochwowa oraz przetoka jelita do jamy opłucnej.

Do przetok zewnętrznych należą przetoki jelitowo-skórne, które polegają na połączeniu przewodu pokarmowego ze skórą.

Jak dochodzi do powstania przetoki?

Powstawaniu przetok sprzyja niedożywienie, stan zapalny przewodu pokarmowego oraz operacje przeprowadzane z powodu nagłych przypadków, zagrażających życiu pacjenta, takich, jak np.

 niedotlenienie, hipotonia czy hipotermia. Przetoka może powstać samoistnie, jednak najczęściej tworzy się w wyniku powikłań pooperacyjnych.

 Przetoka po operacji stanowi od 80 do 85% przypadków

Przetoka jelitowa

Przetoka to nieprawidłowe połączenie między dwoma lub więcej narządami wewnętrznymi lub między narządami wewnętrznymi a powierzchnią skóry. Przetoki jelitowe to przetoki, w których jednym z elementów jest nieprawidłowe połączenie światła jelita z innym narządem (np.

innym odcinkiem jelita, pęcherzem moczowym, drogamia rodnymi) lub skórą. Zewnętrzna przetoka jelitowa, czyli połączenie jelita ze skórą, przez które wydostaje się treść jelitowa, jest jednym z najtrudniejszych problemów chirurgii ogólnej.

Nie inaczej jest z przetokami między jelitem a innymi narządami – ich leczenie także jest złożone, długotrwałe i nie zawsze kończy się sukcesem.

Jak powstają przetoki jelitowe?

Większość przetok jelitowych zewnętrznych stanowi powikłanie zabiegów chirurgicznych w jamie brzusznej. Przetoki jelitowo-pochwowe stanowią z kolei często powikłanie leczenia napromienianiem nowotworów złośliwych kobiecych narządów rodnych.

Innymi przyczynami przetok wewnętrznych i zewnętrznych mogą być choroba Leśniowskiego i Crohna, nowotwór złośliwy (rosnący guz nacieka sąsiadujące tkanki i w pewnym momencie po przerwaniu ich ściany powstaje połączenie między światłem obu narządów), rozległe urazy jamy brzusznej.

Jakie są objawy przetoki jelitowej?

Podstawowy objaw przetoki jelitowej zewnętrznej to wydostawanie się przez otwór w skórze treści jelitowej. W wypadku przetoki jelitowo-pochwowej to wydostawanie się przez pochwę treści jelitowej (początkowo można je mylić z upławami).

Rozpoznanie przetoki jelitowo-pęcherzowej jest nieco trudniejsze, ponieważ treść kałowa dostająca się do pęcherza może przedostwać się przez cewkę i wydostawać na zewnątrz, ale może też zatykać światło pęcherza i doprowadzać do nawracających, ciężkich zakażeń dróg moczowych, a także zakażeń nerek do sepsy (uogólnionego zakażenia) włącznie.

W tym wypadku potwierdzenie rozpoznania uzyskuje się w badaniu cystoskopowym. Do innych objawów przetok jelitowych należą: utrata masy ciała, wyniszczenie, gorączka, dolegliwości bólowe brzucha, objawy związane z zaburzeniami elektrolitowymi (obrzęki kończyn, zaburzenia rytmu serca, drętwienie mięśni, słabość mięśni).

Ciężkie przetoki jelitowe prowadzą do bardzo poważnych zaburzeń funkcjonowania organizmu. Dotyczy to zwłaszcza tzw. „przetok wysokich”. Są to przetoki, które powstają na początkowym odcinku przewodu pokarmowego. Treść pokarmowa wydostaje się przez taką przetokę na tak wczesnym etapie, że organizm nie zdołał jeszcze wchłonąć koniecznych elementów pokarmu.

Oprócz dużego ograniczenia podawania potrzebnych do funkcjonowania organizmu elementów, przez taką przetokę następuje znaczna utrata ważnych składników płynów fizjologicznych, zwłaszcza białka, co powoduje, że tego rodzaju przetoki są szczególnie niebezpieczne.

Jakie badania należy wykonać przy podejrzeniu przetoki jelitowej?

W zależności od rodzaju i umiejscowienia przetoki lekarz prowadzący może zlecić różne badania dodatkowe Do rozpoznania przetoki często wystarczy jedynie zebranie wywiadu i zbadanie pacjenta, ale badania dodatkowe są bardzo istotne w planowaniu ewentualnego zabiegu operacyjnego.

Podstawowym celem diagnostyki przetoki jelitowej jest określenie jej wielkości, umiejscowienia w stosunku do narządów sąsiednich, wykluczenia zbiorników wewnętrznych, zwężeń oraz ewentualnego zamknięcia światła przewodu pokarmowego w pobliżu przetoki.

Aby uzyskać wszystkie potrzebne informacje, w zależności od rodzaju przetoki, wykonuje się: fistulografię (podanie do światła przetoki kontrastu), podanie kontrastu dosutnie, tomografię komputerową, USG jamy brzusznej, rektoskopię, kolposkopię, fistuloskopię (badanie endoskopowe przez otwór przetoki) i cystoskopię.

Jak się leczy przetoki jelitowe?

Pierwszym elementem leczenia przetok jelitowych jest skorygowanie zaburzeń elektrolitowych, metabolicznych i energetycznych.

Podstawowym elementem leczenia przetok jelitowych (zwłaszcza jelitowo-skórnych) jest początkowo leczenie zachowawcze, czyli nieoperacyjne.

Współczesne techniki żywienia pozajelitowego pozwalają na pełne zamknięcie przetoki jelitowo-skórnej nawet u 70% chorych.

Po około 4–6 tygodniach pełnego żywienia pozajelitowego, jeżeli nie doszło do samoistnego zamknięcia się przetoki, rozważa się leczenie operacyjne.

Warunkiem podjęcia decyzji o leczeniu operacyjnym jest uzyskanie stanu prawidłowego odżywienia stwarzającego możliwość zagojenia się nowych zespoleń jelitowych oraz zlikwidowanie ognisk zakażenia.

Decyzja o leczeniu operacyjnym jest bardzo trudna także z tego powodu, że często warunki, jakie chirurg zastaje w jamie brzusznej, są bardzo trudne. Zlokalizowanie odpowiedniego odcinka jelita może być bardzo skomplikowane i dodatkowo obarczone ryzykiem uszkodzenia innego fragmentu jelita, zwłaszcza jelita cienkiego.

Dlatego też decyzja o kwalifikacji do operacji powinna być podejmowana ostrożnie, biorąc pod uwagę korzyści oraz ryzyko związane z operacją. W przypadku przetok jelitowo-pochwowych oraz jelitowo-pęcherzowych konieczne może być założenie przetoki jelitowej odbarczającej już na początku leczenia.

Możliwość zamknięcia przetoki odbarczającej (stomii) w dalszym przebiegu leczenia jest oczywiście uzależniona od możliwości zamknięcia przetoki patologicznej. Niestety nie zawsze jest to możliwe. W wypadku przetok jelitowo-pochwowych podejmuje się próby zamknięcia otworu przetoki za pomocą płatów przesuniętych z mięśnia.

W niektórych przypadkach, zwłaszcza przetok niewielkich, może dojść po pewnym czasie do ich samoistnego zamknięcia. Po potwierdzeniu zamknięcia przetoki jelitowo-pochwowej za pomocą badań endoskopowych można zdecydować o zamknięciu przetoki odbarczającej, czyli zlikwidowaniu stomii i odtworzeniu prawidłowego pasażu pokarmowego.

Niemniej, nawet w tych sytuacjach dochodzi niekiedy do odnowienia się przetoki.

Jakie są zalecenia po leczeniu przetoki jelitowej?

Po zakończeniu leczenia przetoki jelitowej, chory powinien zwracać baczną uwagę na objawy mogące sugerować nawrót przetoki. Do takich objawów należą gorączka, ból brzucha, znaczna utrata masy ciała.

W przypadku stwierdzenia któregokolwiek z tych objawów, należy zwrócić się po pomoc lekarską. Po zakończonym sukcesem leczeniu przetok jelitowo-pochwowych lub jelitowo-pęcherzowych należy także zwracać uwagę na objawy ze strony dróg rodnych oraz dróg moczowych.

Jeżeli leczenie przetoki zokończyło się założeniem stomii, pacjent zostanie poinformowany, w jaki sposób powinien się kontrolować i czy istnieją szanse na odtworzenie ciągłości przewodu pokarmowgo w przyszłości.

Stomia jelitowa – czym jest, wskazania, powikłania

Stomia jelitowa to stworzone sztucznie, a więc na drodze operacyjnej, połączenie jelita z powierzchnią skóry albo błony śluzowej.

Oznacza to, że w powłokach brzusznych tworzony jest otwór, przez który fragment jelita wystaje ponad powierzchnię skóry.

W ten sposób umożliwia się dalszą pracę jelita w przypadku chorób uniemożliwiających pacjentowi normalne funkcjonowanie, w tym nowotworów i chorób zapalnych jelit.

Stomię jelitową określa się czasem również mianem przetoki jelitowej. Należy tu jednak zauważyć, że stomia jest przetoką sztuczną, wyłonioną w celach leczniczych.

W organizmie może bowiem samoistnie powstać przetoka będąca zjawiskiem patologicznym, stanowiącym rezultat procesów chorobowych.

W tym znaczeniu przetoka oznacza połączenie powstałe między dwoma organami, rzadziej między większą ich liczbą (są to przetoki wewnętrzne), lub między konkretnym narządem a skórą (przetoki zewnętrzne).

Do wykonania stomii muszą pojawić się konkretne wskazania medyczne. Chociaż operacja może zostać zaplanowana jako kolejny etap leczenie, to czasem przeprowadza się ją na drodze postępowania pilnego. Zdarza się to szczególnie w przypadku niedrożności jelit lub perforacji ściany jelita. W zależności do zaleceń lekarskich stomia ma charakter ostateczny lub tymczasowy.

Sprawdź: Przetoka odbytu – przyczyny, objawy i rozpoznanie

Wyłonienie stomii to zabieg, który wpływa na jakość życie pacjenta w perspektywie długoterminowej – wymaga przestrzegania zasad higieny, ale też odbija się na psychice. Z tego względu operację wykonuje się z wyraźnych wskazań medycznych, czasem w celu uratowania życia pacjenta.

Główne wskazania do wyłonienia stomii jelitowej pojawiają się przy następujących schorzeniach:

1. rak jelita grubego – ta choroba stanowi najczęstsze wskazanie do zabiegu wytworzenia stomii jelitowej, aczkolwiek wybór metody leczenia zależy od stopnia zaawansowania choroby (czy konieczne jest chirurgiczne wycięcie jelita), dlatego kluczowe jest możliwie wczesne wykrycie tego nowotworu;

2. choroba Leśniowskiego-Crohna – jest to zapalenie rozwijające się najczęściej w obrębie w obrębie jelita krętego/grubego, które zazwyczaj diagnozowane jest u młodych ludzi; może prowadzić do powstawania ropni, przetok czy niedrożności, przy czym niektóre powikłania prowadzą do konieczności wyłonienia stomii;

3. wrzodziejące zapalenie jelita grubego – powodowane przez schorzenie powikłania (podobnie jak w przypadku choroby Leśniowskiego-Crohna) mogą stanowić wskazanie do wytworzenia stomii jelitowej;

4. zespół Ogilviego (pseudoniedrożność jelita grubego) – jeśli w leczeniu schorzenia wskazana jest interwencja chirurgiczna, w miarę możliwości wykonuje się przezskórną endoskopową cekostomię, która polega na stworzeniu odbytu kątniczego; jeśli wymaga tego sytuacja

5. mnoga polipowatość rodzinna – jedną z odmian choroby jest zespół Gardnera, wymaga monitorowania pojawiających się w jelitach polipów;

6. uchyłkowa choroba okrężnicy o ciężkim przebiegu z powikłaniami;

7. niedokrwienie jelita z powikłaniami;

8. ostra niedrożność jelit;

9. urazy brzucha;

10. przerwanie ciągłości jelita (perforacja) – może stanowić jedno z powikłań chorób jelit lub powstać na skutek czynników mechanicznych, czyli urazów.

Pacjenci ze stomią wymagają wielopoziomowej opieki specjalistycznej.

5 objawów zespołu jelita drażliwego

Chociaż wyłonienie stomii jelitowej może być zabiegiem ratującym życie, jest to wciąż procedura chirurgiczna, z którą mogą wiązać się pewne powikłania.

W niedługim czasie po przeprowadzeniu operacji może pojawić się krwawienie, obrzęk, niedokrwienie, zakażenie, martwica czy przetoka okołostomijna.

W większym odstępie czasowym istnieje ryzyko przepukliny okołostomijnej, powstawania zwężeń, wszczepów śluzówkowych czy wznowienia choroby. Z powstawaniem niektórych powikłań pooperacyjnych może być związane nieprawidłowe umiejscowienie stomii.

Stomia może u niektórych pacjentów wywoływać objawy dermatologiczne o charakterze zapalnym (alergiczne, zakażenia bakteryjne, zapalne). Większe ryzyko powikłań skórnych pojawia się w przypadku ileostomii, ponieważ treść pokarmowa z jelita cienkiego zawiera enzymy trawienne, które działają drażniąco na skórę.

Ze stomią jelitową wiążą się nie tylko powikłania miejscowe i związane z zabiegiem, ale też pewne negatywne skutki ogólnoustrojowe. Można do nich zaliczyć:

1. problemy metaboliczne i związane z gospodarką wodno-elektrolitową;

2. niedobory witamin i minerałów, szczególnie potasu i magnezu; w przypadku usunięcia jelita krętego możliwy jest niedobór witaminy B12 prowadzący w dłuższej perspektywie do rozwinięcia się niedokrwistości megaloblastycznej;

3. biegunki tłuszczowe u pacjentów po częściowej lub całkowitej resekcji (usunięciu) jelita cienkiego lub grubego;

4. wzrost ryzyka kamicy nerkowej lub żółciowej u pacjentów z ileostomią;

5. problemy psychosocjalne, w tym obniżone poczucie własnej wartości, poczucie okaleczenia, świadome ograniczanie kontaktów międzyludzkich;

6. zaburzenia dotykające sferę seksualną, np. obniżone libido, unikanie kontaktów seksualnych.

Wyróżnia się następujące rodzaje stomii jelitowej:

1. kolostomia – wyłonienie jelita grubego przeprowadzane jest w przypadku usunięcia odbytnicy, ale też w innych sytuacjach, gdy oddawanie kału drogą naturalną jest niemożliwe; w przypadku kolostomii wydalany stolec ma niezmienioną konsystencję;

2. transwersostomia – kolostomia dwulufowa (pętlowa) wykonywana po prawej stronie okrężnicy poprzecznej ma dwa wejścia i ma charakter czasowy;

3. ileostomia – wyłonienie jelita cienkiego, zazwyczaj przeprowadzane jest u osób młodych, cierpiących na choroby zapalne jelit; ten typ stomii typowo umiejscowiony jest po prawej stronie jelita cienkiego, a wydalana w ten sposób treść jelitowa jest półpłynna.

Stomia czasowa wykonywana jest w sytuacji, gdy istnieje możliwość odtworzenia ciągłości przewodu pokarmowego. Tego rodzaju przetokę sztuczną można zlikwidować, o ile pozwoli na to stan pacjenta.

Stomia jest wytwarzana nie tylko w przypadku chorób jelita. Odpowiednie zabiegi stosuje się również w przypadku schorzeń dotykających innych układów. Poza wspomnianymi wyżej typami stomii leczenie w formie sztucznej przetoki może dotyczyć również układu moczowego (urostomia) czy dróg żółciowych (hepatojejunostomia).

Pacjenci ze stomią wymagają szczególnej opieki medycznej oraz terapeutycznej, w którą powinna być zaangażowana różnorodnie wyspecjalizowana kadra medyczna.

Nieco inaczej wygląda sytuacja pacjenta przed operacją, w fazie śródoperacyjnej, a także już po wyłonieniu stomii.

Z tego względu ważną rolę pełni zarówno chirurg odpowiedzialny za zabieg, jak i pielęgniarka, fizjoterapeuta, dietetyk czy psychoterapeuta.

Czytaj więcej: Życie ze stomią. Co czeka pacjenta po operacji?

Na etapie przygotowania do zabiegu chirurgicznego pacjent może uzyskać wszystkie niezbędne informacje o codziennym funkcjonowaniu ze stomią, o niezbędnym wyposażeniu czy zasadach higieny.

Ułatwia to późniejsze przystosowania się do zmian w wyglądzie ciała.

W trudniejszej sytuacji znajdują się osoby, które musiały zostać poddane operacji w trybie nagłym i miały okazji psychicznie przygotować się na efekty tej procedury.

Pacjent ze stomią objęty odpowiednią opieką specjalistyczną i wsparciem najbliższych może powrócić do normalnego funkcjonowania.

W praktyce pacjent ze stomią musi nauczyć się funkcjonować w nowej sytuacji, samodzielnie pielęgnować stomię lub ewentualnie korzystać z opieki innych osób. Ważne jest przestrzeganie zaleceń dotyczących diety, aktywności fizycznej oraz pracy zawodowej. Akceptacja nowej sytuacji jest jednym z kluczowych czynników wypływających na jakość życia pacjenta.

Część pacjentów po wyłonieniu stomii może odczuwać niepokój, lęk, poczucie krzywdy czy przygnębienie, a nawet doświadczać objawów depresyjnych czy myśli samobójczych. W takiej sytuacji warto szukać pomocy u psychoterapeuty.

Proces adaptacji i budowania pozytywnego nastawienia do swojego życia po operacji jednym może zająć mniej czasu, innym więcej.

Osiągnięcie tego poziomu i nauczenie się praktycznych czynności związanych z samopielęgnacją pozwalają jednak na zdobycie pewności siebie, a także bezproblemowe funkcjonowanie na poziomie psychicznym oraz fizycznym.

Przeczytaj także:

Treści z serwisu medonet.pl mają na celu polepszenie, a nie zastąpienie, kontaktu pomiędzy Użytkownikiem Serwisu a jego lekarzem. Serwis ma z założenia charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny.

Przed zastosowaniem się do porad z zakresu wiedzy specjalistycznej, w szczególności medycznych, zawartych w naszym Serwisie należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem.

Administrator nie ponosi żadnych konsekwencji wynikających z wykorzystania informacji zawartych w Serwisie.

Źródła

• Królik P. W., Rudnicka-Drożak E., Zespół Ogilviego – opis przypadku, [w:] Geriatria 2017; 11: 227-237.
• Pachocka L., Urbanik A., Stomia jelitowa – epidemiologia, rys historyczny, zasady wyłaniania i rodzaje stomii jelitowych, [w:] Probl Hig Epidemiol 2014, 95(3): 586-590.
• Szymańska-Pomorska G., Felińczak A., Misiak K., Kuriata-Kowalska K., Śliwińska M., Pytel A., Wybrane aspekty jakości życia pacjentów po wyłonieniu kolostomii, [w:] Piel. Zdr. Publ. 2015, 5, 1, 25–3.

• Wazoaktywny polipeptyd jelitowy (VIP) Wazoaktywny polipeptyd jelitowy jest wytwarzany przez komórki błony śluzowej przewodu pokarmowego. Pobudza czynność wydzielniczą i motoryczną żołądka i jelit, a…
• Enteropatia z utratą białka Enteropatia to patologiczny stan w obrębie jelit. Rozwija się jako powikłanie wielu różnych schorzeń, np. chorób jelit, chorób układowych tkanki łącznej, zaburzeń…
• Żywienie pacjentów ze stomią Stomia jest wyłaniania przez powłoki brzuszne. Operacja polega na wytworzeniu sztucznego połączenia światła jelita grubego lub światła jelita krętego ze światem… Katarzyna Wolnicka | Redakcja Medonet
• Stoperan Stoperan to preparat polecany w leczeniu objawów ostrych biegunek, biegunek przewlekłych w chorobach zapalnych jelit, zaburzeń czynności przewodu pokarmowego oraz…
• Niedrożność jelit Niedrożność jelit to zaburzenie podstawowej funkcji jelit, które prowadzi do zatrzymania pokarmu w przewodzie pokarmowym. W wyniku tego dochodzi do powstawania… Marian Barczyński | Redakcja Medonet
• Mukowiscydoza – przyczyny, objawy, powikłania i leczenie [WYJAŚNIAMY] Mukowiscydoza to choroba genetyczna wpływająca przede wszystkim na układ oddechowy oraz pracę przewodu pokarmowego. Przyczyną choroby są mutacje genów, które…
• Zakażenie pałeczką okrężnicy E.coli Pałeczka okrężnic – jest uznana za gatunek typowy dla bakterii z rodziny Enterobacteriaceae (pałeczek jelitowych). Jest bakterią dominującą w tlenowej florze…
• Dieta dla jelita nadwrażliwego Zespół jelita nadwrażliwego jest obecnie często diagnozowaną chorobą przewodu pokarmowego. Dieta odgrywa ważną rolę w przebiegu leczenia. Warto poznać kilka…
• Krwotok z przewodu pokarmowego Krwotok z przewodu pokarmowego to sytuacja, w której krew przedostaje się do środka przewodu pokarmowego. Fusowate lub krwiste wymioty, smolisty stolec lub stolce… Kazimierz Janicki
• Trilac Trilac to preparat stosowany w medycynie rodzinnej i gastroenterologii m.in. do stosowania po zapaleniu jelit leczonym antybiotykami. Lek oddziałuje na metabolizm… MP | Redakcja Medonet

Przetoka – przetoka odżywcza, przetoka wydalnicza, przetoka czasowa, przetoka stała, życie z przetoką, powikłania

Przetoka inaczej nazywana stomią to sztuczne połączenie pomiędzy np. jelitem a powierzchnią brzucha. Przetoka służy do odprowadzania treści jelitowej oraz gazów na zewnątrz organizmu.

Stosuje się ją często po leczeniu chirurgicznym i dotyczy najczęściej układu pokarmowego oraz układu moczowego.

Pod względem stosowania przetoki dzielimy na przetoki odżywcze oraz przetoki wydalnicze, a także przetoki czasowe i przetoki stałe, a pod względem budowy wyróżniamy przetokę jednolufową i dwulufową.

1. Przetoka odżywcza

Stosuję się ją, kiedy niemożliwe jest naturalne odżywianie chorego w takich chorobach jak: nowotwory przełyku, żołądka oraz udar mózgu. Przetokę odżywczą umieszcza się w górnym odcinku przewodu pokarmowego.

Przetoka to sztuczne połączenie np: jelita z powierzchnią brzucha

2. Przetoka wydalnicza

Stosowane są po zabiegach chirurgicznych na drogach moczowych bądź w układzie pokarmowym, kiedy nie jest możliwe zachowanie dotychczasowej ciągłości. W przypadkach wrzodziejącego jelita grubego, raka jelita grubego, wrodzonych wad układu moczowego lub raka pęcherza moczowego przetokę zakłada się na powierzchni brzucha i mocowane są do niej specjalne woreczki zbierające mocz lub kał.

3. Przetoka czasowa

Przetoka czasowa umieszczana jest tylko na czas odbarczenia zespolenia jelitowego lub przed operacją odtworzenia ciągłości przewodu pokarmowego. Gdy jest już zbędna, usuwa się ją.

4. Przetoka stała

Umieszczona jest na stałe w przypadku nieoperacyjnych nowotworów przewodu pokarmowego, aby zamknąć jego światło. Przetokę stałą umieszcza się także po operacjach usunięcia odbytu lub odbytnicy.

5. Przetoka jednolufowa i dwulufowa

Przetoka jednolufowa polega na przyszyciu tylko jednego górnego fragmentu odciętego jelita do powłok brzusznych. Fragment dolny zostaje zaszyty na ślepo. Jeśli chodzi o przetokę dwulufową, polega na przyszyciu obu otwartych fragmentów jelit powstałych po przecięciu.

6. Życie z przetoką

Pacjent przed założeniem przetoki powinien być poinformowany o tym, na czym ona polega, a także o tym, że z przetoką można normalnie funkcjonować. Po zabiegu pielęgniarki powinny poinstruować pacjenta, jak obsługiwać przetokę oraz nauczyć czynności związanych z higieną.

7. Powikłania po przetoce

Do powikłań dochodzi rzadko, ale zdarzają się zwężenie i zatkanie otworu przetoki, krwawienie, wypadanie przetoki, a także zmiany skórne.

Co może sugerować powstanie przetoki odbytniczo-pochwowej?

Przetoka odbytniczo-pochwowa to choroba zapalna, która bardzo często pojawia się jako uraz okołoporodowy, choć mogą ją wywołać też inne choroby. Sprawdź, jakie są objawy, leczenie i jakie badania pomagają ją zdiagnozować.

Przetoka odbytniczo-pochwowa to nieprawidłowe połączenie odbytnicy z pochwą w postaci kanału wysłanego nabłonkiem.

Ten rodzaj przetoki jest stosunkowo rzadszy – szacuje się, że stanowi około 5% wszystkich przetok okolicy odbytu. Choroba ta jest wyjątkowo dokuczliwa – znacząco pogarsza jakość życia pacjentek.

I choć nie zagraża życiu kobiet, to wpływa na ich życie intymne, a także sprawia, że odczuwają one ogromny dyskomfort w codziennym życiu.

Co może sugerować przetokę odbytniczo-pochwową?

Oczywiście rozpoznanie przetoki odbytniczo-pochwowej wymaga pogłębionej diagnostyki, ale są objawy, które mogą sugerować tę chorobę. Na przykład:

• wydalanie kału i gazów przez pochwę, a co za tym idzie, nieprzyjemny zapach z pochwy,
• nietrzymanie moczu i kału (w przypadku  przetok dużych rozmiarów),
• pojawienie się nawracających zapaleń pochwy i pęcherza moczowego,
• dolegliwości bólowe, także podczas stosunku.

Sprawdź także: Upławy: nie wstydź się, reaguj! Jak rozpoznać i leczyć upławy z pochwy?

Zdarza się, że przetoka odbytniczo-pochwowa przebiega bezobjawowo i wykrywana jest przypadkowo, podczas badania proktologicznego wykonywanego z innego powodu.

Skąd się bierze przetoka odbytniczo-pochwowa?

Najczęściej do powstania przetoki odbytniczo-pochwowej dochodzi wskutek urazu okołoporodowego (np. w przypadku pęknięcia krocza III i IV stopnia czy nacięcia krocza). Kolejną przyczyną może być również nieleczona lub źle leczona infekcji odkryptowa w kanale odbytu i następowego ropnia z przebiciem do pochwy.

Znacznie rzadsze są przypadki powstania tego typu przetoki wskutek zapalnych chorób jelit (np. choroba Leśniowskiego-Crohna), nowotworów pochwy i odbytnicy, urazów operacyjnych (po operacjach ginekologicznych czy proktologicznych), endometriozy, ropni gruczołów Bartholiniego, zmian po radioterapii, brutalnych gwałtów lub urazach typu „wbicie na pal”.

Oczywiście tych przyczyn może być znacznie więcej.

Skuteczne leczenie przetoki odbytniczo-pochwowej jest możliwe w przypadku wczesnego wykrycia. Niestety wiele kobiet ze strachu lub wstydu nie zgłasza się do lekarza.  

Przetoka odbytniczo-pochwowa – jak się diagnozuje?

W przypadku pojawienia się jakichkolwiek niepokojących objawów należy zgłosić się do lekarza proktologa lub ginekologa. Postawienie diagnozy obejmuje wywiad z pacjentką, podczas którego lekarza ustala, jakie objawy pojawiły się u niej, czy cierpi na jakieś chorzenia oraz, czy mogło dojść do jakichś urazów.

Następnie wykonuje się badanie przedmiotowe proktologiczne oraz ginekologiczne (we wzierniku dopochwowym przetoka odbytniczo-pochwowa uwidacznia się zwykle jako drobne zagłębienie w śluzówce pochwy), a także badania dodatkowe, takie jak: rektoskopia, kolonoskopia, badanie krwi z oznaczeniem poziomu leukocytów we krwi, badanie moczu, badanie USG przezodbytnicze, badanie USG przezpochwowe, biopsja histopatologiczna w celu wykluczenia nowotworu i chorób zapalnych, tomografię komputerową czy rezonans magnetyczny. Lekarz może się też zdecydować na wykonanie próby z tamponem. Polega ona na założeniu tamponu do pochwy, a następnie podanie błękitu metylenowego do odbytnicy. Po 20 minutach sprawdza się, czy tampon zmienił swoje zabarwienie.

Polecamy: Rak odbytu bywa mylony z hemoroidami. Jak rozpoznać objawy raka?

Przetoka odbytniczo-pochwowa – jak się ją leczy?

Niestety przetoki odbytniczo-pochwowe są trudne do leczenia i wiążą się z dużym odsetkiem nawrotów. W leczeniu przetok odbytniczo-pochwowych lekarz bierze pod uwagę lokalizację w odbytnicy i pochwie, rozmiary, w tym średnicę otworów w obu narządach, stan zwieraczy odbytu, a przede wszystkim – obecność choroby zasadniczej.

Bardzo pomocne w tym może być badanie ultrasonograficzne przezodbytnicza (ang. endoanal ultrasound – EUS). Ta metoda znajduje zastosowanie nie tylko w diagnostyce przetok odbytu, ale również w rozpoznawaniu uszkodzeń zwieraczy, nowotworów odbytu i odbytnicy.

Dzięki możliwości dokładnego odwzorowania anatomii odbytu, w odróżnieniu od fistulografii czy tomografii komputerowej, EUS pozwala na szczegółowy opis przebiegu przetoki i określenie jej wysokości. Ale oczywiście, jak każde badanie ultrasonograficzne, ma swoje ograniczenia, a obrazowanie przetok nie jest pozbawione trudności.

Metoda leczenia przetoki odbytniczo-pochwowej zależna jest od stanu pacjentki, od rodzaju przetoki itd. Głównie jest to leczenie operacyjne, choć w przypadku przetok pochodzenia położniczego o małej średnicy (nie większej niż 5 mm) można zastosować leczenie zachowawcze.

Na przykład w ostrym stanie zapalnym, w przypadku przetoki powstałej na skutek przebicia do pochwy ropnia odbytu, lekarz zleca antybiotyki i wykonuje drenaż ropnia. Dopiero gdy ustąpi stan zapalny, robiona jest operacja plastyki przetoki.

Anatomiczny przebieg kanału w stosunku do mięśni zwieraczy w połączeniu z wynikami badań czynnościowych stanowią najważniejsze elementy decydujące o wyborze techniki operacyjnej.

Lekarz bierze pod uwagę liczbę i rodzaj rozgałęzień, umiejscowienie ujścia wewnętrznego i współistnienie zbiorników ropnych.

Pozostawienie tych elementów bez zaopatrzenia chirurgicznego skutkuje prawie zawsze nawrotem przetoki.

• Skuteczność leczenia operacyjnego przetoki odbytniczo-pochwowej zależy też od dobrego przygotowania się do operacji: przestrzeganie ścisłej diety (co najmniej 2 dni przed zabiegiem), dokładne oczyszczenie jelita grubego, wypłukanie pochwy betadiną, założenie cewnika do pęcherza moczowego, a także zastosowanie profilaktyki antybiotykowej i przeciwzakrzepowej.
• Zobacz także: Czujesz świąd i pieczenie odbytu? To może być przetoka odbytu
• Źródło: czytelniamedyczna.pl

Powyższa porada nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku jakichkolwiek problemów ze zdrowiem należy skonsultować się z lekarzem.

Wzdęcia brzucha i gazy jelitowe: przyczyny, objawy, sposoby leczenia

Konsultacja merytoryczna Prof. dr hab. n. med. Piotr Albrecht

Wzdęcia to druga co do częstości występowania dolegliwość żołądkowo-jelitowa w Polsce. Cierpi na nią 43% populacji z czego aż 38% osób doświadcza wzdęć przynajmniej raz w miesiącu. Częściej dotyka kobiet ok. 49% i osób w wieku 25-39 lat ok. 48%.

Wzdęcia nie są zjawiskiem łatwym do zdefiniowania. Pacjenci opisują ten stan jako powiększenie obwodu brzucha, spowodowane zwiększoną ilością gazów w przewodzie pokarmowym.

Trzeba jednak stwierdzić, że wzdęcia to najczęściej subiektywne odczucie, nie znajdujące obiektywnego potwierdzenia w ocenie objętości gazów jelitowych czy też obwodu brzucha.

Problem tkwi w zaburzeniu czucia trzewnego i motoryki jelit, czyli nadmiernej, osobniczej, nadwrażliwości na to co u większości zdrowych ludzi nie wywołuje nieprzyjemnych odczuć i jest dobrze tolerowane – jest to sfera tzw. zaburzeń czynnościowych.

Gazy są naturalnie obecne w świetle jelita.

Pochodzą po pierwsze z powietrza połykanego podczas spożywania posiłków lub mówienia, a po drugie z fermentacji resztek pokarmowych zachodzącej w jelitach pod wpływem bakterii (głównie w jelicie grubym – fizjologicznie największym rezerwuarem bakterii w przewodzie pokarmowym).

W połykanym powietrzu znajdują się głównie azot i tlen. Gazy pochodzące z metabolizmu bakteryjnego mają bardziej zróżnicowany skład. Są to, bezwonne, dwutlenek węgla, metan i wodór, czy – nadające specyficzną woń – siarkowodór oraz inne pochodne siarkowe.

Ilość i rodzaj gazów pochodzących z fermentacji zależą od rodzaju spożywanych pokarmów, składu mikrobioty jelitowej (liczby i różnorodności gatunków i szczepów bakterii bytujących w jelitach) oraz sprawności pasażu jelitowego. Część gazów jelitowych wchłania się do krwi i jest wydalana z powietrzem oddechowym a reszta oddawana w postaci tzw. wiatrów.

Objętość gazu w jelitach wynosi zwykle ok. 200 ml, a łączna dobowa objętość wydalanych gazów dochodzi do 600 ml. Zdrowy człowiek oddaje gazy od kilkunastu do 25 razy na dobę.

Zwiększenie ilości gazów jelitowych może być spowodowane:

• zwiększonym połykaniem powietrza, np. podczas palenia papierosów, czy żucia gumy, mówienia podczas jedzenia,
• spożywaniem pokarmów uznawanych za gazotwórcze (fasola i inne rośliny strączkowe),
• piciem napojów gazowanych,
• niemożnością odbijania połkniętego powietrza przez osoby po operacyjnym leczeniu choroby refluksowej przełyku (tzw. fundoplikacja),
• upośledzeniem trawienia i wchłaniania w jelicie cienkim, powodującym zwiększenie ilości substancji i resztek pokarmowych docierających do jelita grubego i podlegających tam fermentacji (przykładem może być np. niedobór laktazy, zaburzenie wchłaniania fruktozy),
• zwolnieniem czasu pasażu jelitowego – polekowym lub czynnościowym,
• przerostem bakteryjnym dotyczącym jelita cienkiego (jest ono w stosunku do jelita grubego względnie jałowe).

1.1  Z czym mogę pomylić wzdęcia?

Jeśli po posiłku, dość szybko powiększa się obwód brzucha i następnego dnia rano lub nawet nieco szybciej brzuch jest już poprzedniej wielkości, a masa ciała pozostaje bez zmian, najprawdopodobniej mamy do czynienia ze wzdęciem. Niepokojące i wymagające konsultacji lekarskiej są następujące objawy towarzyszące wzdęciom:

• osłabienie,
• utrata łaknienia,
• niezamierzony spadek masy ciała,
• gorączka,
• pojawienie się krwi w stolcach.

Poważną przyczyną stałego powiększenia obwodu brzucha może być także:

• szybki przyrost masy ciała (czyli tzw. otyłość brzuszna),
• wodobrzusze (nadmierna ilość płynu w jamie otrzewnowej – najczęściej pojawia się w przypadku marskości wątroby lub nowotworów),
• powiększenie objętości narządów wewnętrznych w jamie brzusznej, takich jak wątroba, śledziona czy nerki lub pojawienie się innych tworów guzowatych w brzuchu.

1.2  Jak się diagnozuje wzdęcia?

Samych wzdęć z reguły nie diagnozuje się, gdyż brak jest precyzyjnych metod oceny tego zjawiska. Ta sama ilość gazów u jednych nie wywołuje żadnych objawów a inni odczuwają je jako znaczny dyskomfort. Bardzo często wzdęcia są elementem tzw. czynnościowych zaburzeń przewodu pokarmowego, takich jak zespół jelita nadwrażliwego lub dyspepsja czynnościowa.

Trzeba jednak pamiętać, że wzdęcia powstają najczęściej z zupełnie prozaicznych przyczyn wymienionych częściowo wyżej, a mianowicie zbyt szybkiego i łapczywego jedzenia, mówienia podczas jedzenia, żucia gumy, spożywania potraw sprzyjających wzdęciom, czyli tzw. gazotwórczych, jak: fasola, kapusta, brukselka, cebula, chleb, makarony, produkty zbożowe, jabłka, gruszki, brzoskwinie, śliwki, kukurydza, owies, ziemniaki, mleko, lody, sery pleśniowe, otręby oczyszczone.

1.3  Jakie są najczęstsze przyczyny wzdęć?

Chyba najczęstszą i z reguły nieuświadamianą przyczyną wzdęć jest połykanie nadmiernych ilości powietrza i często nieumiejętność odbijania, czyli pozbywania się tego połkniętego powietrza z żołądka. Naukowo nazywa się to aerofagia.

Naturalnym procesem gazotwórczym jest także powstawanie gazów w jelicie grubym w wyniku fermentacji (głównie węglowodanów, ale nie tylko) prowadzonej przez żyjące tam bakterie.

Produkcja tych gazów może się nasilać, gdy do jelita trafiają trudne do strawienia i źle wchłaniane węglowodany zawarte m.in.

w roślinach strączkowych (groch, fasola, bób), kapustnych (kapusta, brukselka, brokuły) oraz cebuli.

Nadmiernej fermentacji sprzyja nietolerancja laktozy (cukier mleczny), fruktozy (najwięcej jest jej w owocach, sokach owocowych, miodzie), nadmierne spożycie sorbitolu, nierozpuszczalnych frakcji błonnika pokarmowego itp.

Wzdęcia brzucha mogą być także spowodowane tzw. czynnościowymi zaburzeniami funkcji przewodu pokarmowego. Zaliczamy do nich:

Rzadszymi przyczynami które należy brać pod uwagę są:

• niedobór enzymów trzustkowych,
• choroby zapalne jelit (wrzodziejące zapalenie jelita grubego, choroba Leśniowskiego-Crohna, mikroskopowe zapalenie jelita grubego),
• celiakia.

Z wzdęciami może sobie pacjent często poradzić sam, bez konsultacji lekarskiej.

• należy unikać szybkiego jedzenia, rozmawiania podczas jedzenia, picia napojów gazowanych, żucia gumy itp.,
• należy także unikać pokarmów wzdymających wymienionych wyżej lub tych, które pacjentowi wydają się wzdymające,
• pokarmami o mniejszej zdolności  wywoływania wzdęć są: biały ryż, banany, owoce cytrusowe, winogrona, sery żółte, mięso, jaja, napoje niegazowane, słodziki, jogurt, otręby nieoczyszczone,
• bezpiecznym i niekiedy skutecznym lekiem na wzdęcia jest simetikon (dimetikon),
• ulgę przynieść może także stosowanie niektórych preparatów ziołowych. Rośliny lecznicze posiadające właściwości przeciwwzdęciowe, wiatropędne to m.in. kminek, melisa, czy mięta,
• unikanie stresów lub nauczenie się radzenia sobie ze stresem także odgrywa niepoślednią rolę,
• można także dokonać samodzielnej próby zastosowania diety bezlaktozowej i ok. 1-2 tygodniowej obserwacji objawów (gdy ustąpią można powrócić do diety laktozowej i jeśli wtedy objawy znów nawrócą to znaczy, że to laktoza była przyczyną wzdęć),
• niektóre probiotyki także przynoszą efekty w walce ze wzdęciami,
• wysiłek fizyczny i ruch zdecydowanie poprawiają sytuacje u pacjentów cierpiących na wzdęcia.

Po konsultacji lekarskiej i powzięciu przez lekarza podejrzenia przerostu bakteryjnego jelit może on próbnie zlecić antybiotykoterapię antybiotykiem niewchłaniającym się z przewodu pokarmowego np. rifaksyminą.

O co zapyta lekarz?

W przypadku wzdęć lekarz najczęściej zapyta o wiele czynników wymienionych powyżej m.in. o dietę, a także zada pytania o tzw. objawy alarmowe, czyli objawy mogące sugerować poważniejsze, nie czynnościowe zaburzenia funkcjonowania przewodu pokarmowego.

Często zapyta także czy w rodzinie nie miał ktoś choroby wrzodowej, nieswoistego zapalenia jelit (wrzodziejące zapalenie jelita grubego lub choroba Leśniowskiego-Crohna), celiakii, nietolerancji laktozy, gdyż te schorzenia mają tendencję do rodzinnego występowania.

Jakie badania może zlecić lekarz?

Przy towarzyszących wzdęciom tzw.

objawach alarmowych, czyli objawach sugerujących poważniejsze przyczyny organiczne takich jak: nocne bóle brzucha, przewlekający się ból w górnym prawym lub prawym dolnym kwadrancie brzucha, dysfagia, przewlekające się wymioty, krwawienie z przewodu pokarmowego, biegunka w nocy, zapalenie stawów, zmiany okołoodbytowe (np. przetoki), niezamierzony ubytek masy ciała lekarz może zlecić pewne badania pomocnicze, takie jak:

• badanie kału (pasożyty, krew utajona, kalprotektyna),
• wodorowy lub wodorowo-metanowy test oddechowy (oceniający nietolerancję laktozy, fruktozy – ok. 30% dorosłych Polaków nie toleruje laktozy),
• badanie przesiewowe w kierunku celiakii (genetycznie uwarunkowanej nietolerancji glutenu zawartego w podstawowych zbożach) – oznaczenie we krwi przeciwciał przeciw transglutaminazie tkankowej, przeciwciał przeciwendomyzjalnych, przeciw deamidowanej gliadynie,
• czasem zdjęcie radiologiczne i/lub USG jamy brzusznej, gastroskopię, kolonoskopię.

Ogólnie wzdęcia są bardziej męczącą i czasem uporczywą dolegliwością niż poważną chorobą, niemniej bardzo nasilone, rzeczywiste wzdęcie przebiegające ze znacznym powiększeniem obwodu brzucha może sprzyjać innym dolegliwościom jak zgaga, odbijanie, krępujące wiatry.

W przypadku wzdęć fundamentalne znacznie ma zarówno dieta, jak również styl życia. To w jaki sposób spożywamy posiłki oraz co jemy może nasilać wzdęcia i powodować większe gromadzenie się gazów w przewodzie pokarmowym.

Najwięcej gazów powodują zawarte w pokarmach pewne węglowodany złożone oraz cukry. Tłuszcz i białka są mniej gazotwórcze. Do produktów spożywczych, które mogą nasilać powstawanie nadmiernych gazów zaliczamy:

• rośliny strączkowe np. fasola, groch, bób,
• warzywa kapustne np. kapusta, brukselka, kalafior, brokuły,
• warzywa, takie jak:  cebula, rzodkiewka, karczochy, szparagi, ogórki, zielona papryka, seler, marchew,
• owoce takie jak jabłka, brzoskwinie, rodzynki, banany, morele, gruszki, śliwki,
• miód,
• ciemne pieczywo,
• makarony,
• kukurydzę,
• ziemniaki,
• dużą zawartość w diecie pełnych ziaren i otrębów,
• mleko, sery pleśniowe oraz lody,
• napoje gazowane,
• produkty spożywcze zawierające sorbitol (słodzik), najczęściej są to produkty tzw. sugar free oraz produkty dietetyczne typu fit.

Warto również zwrócić uwagę na sposób jedzenia i styl życia. Powstawaniu wzdęć i gazów sprzyja zwiększone połykanie powietrza np. podczas:

• jedzenia w pośpiechu,
• mówienia podczas jedzenia,
• palenia papierosów,
• żucia gumy.

W przypadku wzdęć i gazów warto budować dietę w oparciu o produkty spożywcze które nie powodują nadmiernego wytwarzania gazów. Do takich pokarmów zaliczamy:

• mięso, drób, ryby,
• jajka,
• warzywa, takie jak sałata, pomidory, cukinia,
• owoce takie jak winogrona, jagody, wiśnie, awokado,
• oliwki,
• ryż,
• jogurty, kefir, maślanka.

Spożywaj świeże, nieprzetworzone pokarmy, bez sztucznych dodatków – barwników, konserwantów. Zmiany w diecie wprowadzaj stopniowo obserwując reakcje organizmu tak aby móc wykluczyć produkty nasilające dolegliwości.