Rak szyjki macicy to jeden z najczęściej diagnozowanych u kobiet nowotworów złośliwych. Ten typ nowotworu rozwija się przede wszystkim w konsekwencji zakażenia wirusem brodawczaka ludzkiego HPV.
Dzięki realizowaniu profilaktycznych badań cytologicznych oraz szczepień przeciwko wirusowi HPV, odnotowywany jest spadek zachorowań na raka szyjki macicy.
Nie oznacza to jednak, że rak szyjki macicy nie zabija, dlatego konieczna jest znajomość czynników ryzyka oraz objawów raka szyjki macicy, co pozwala na szybkie zdiagnozowanie choroby i skuteczne jej leczenie.
Skąd się bierze rak szyjki macicy – przyczyny choroby i czynniki ryzyka
Rak szyjki macicy jest czwartym co do częstości zachorowań u kobiet na świecie. Co roku na ten typ nowotworu zapada około pół miliona kobiet. W Polsce rocznie choruje około 3.000 kobiet, z czego większość zachorowań przypada na 45 – 64 rok życia. W porównaniu z pozostałymi krajami Unii Europejskiej, częstość zachorowań jest wyższa o 15%, a śmiertelność – wyższa aż o 70%.
Za rozwój raka szyjki macicy odpowiada wiele czynników. Podstawową przyczyną raka szyjki macicy jest infekcja wirusem brodawczaka ludzkiego HPV. Wirusy brodawczaka są rozpowszechnione u ludzi, a spośród ponad 100 typów wirusa HPV kilka ma szczególne znaczenie w rozwoju raka.
Mowa o typie 16 i 18 wirusa ( a także 31, 33 i 45), które odpowiedzialne są za większość przypadków raka szyjki macicy. Do zakażenia wirusem HPV dochodzi podczas aktywności seksualnej, dlatego największy odsetek zakażeń obserwuje się u kobiet w przedziale wiekowym 16 – 26 lat.
Infekcja wirusem brodawczaka przebiega bezobjawowo, mogą pojawić się niewielkie brodawki na skórze lub nieco większa zmiany (tzw. kłykciny kończyste).
Po zakażeniu onkogennym typem wirusa HPV, dochodzi do postępującej transformacji nowotworowej w obrębie szyjki macicy, a u kobiet zakażonych HPV ryzyko rozwoju raka szyjki macicy wzrasta 500 – krotnie!
Poza zakażeniem wirusem HPV, warto zwrócić uwagę na takie czynniki ryzyka rozwoju raka szyjki macicy:
- częste zmiany partnerów seksualnych
- partnerzy seksualni z grupy ryzyka
- wczesne rozpoczęcie współżycia seksualnego
- długotrwałe stosowanie antykoncepcji hormonalnej
- duża liczba porodów
- korzystanie ze wspólnych przedmiotów higieny osobistej, np. ręczników
- zaburzenia odporności lub stosowanie leków immunosupresyjnych
- palenie papierosów
- niedoleczone stany zapalne pochwy (rzeżączka, chlamydioza, opryszczka narządów płciowych).
Jak się objawia rak szyjki macicy?
Rak szyjki macicy przez długi czas rozwija się bezobjawowo, a gdy objawy już wystąpią – świadczy to o dużym stopniu zaawansowania nowotworu. Najczęściej zauważane objawy raka szyjki macicy to:
- nietypowe krwawienia z dróg rodnych
- krwawienia między miesiączkami
- upławy
- bolesne stosunki i krwawienie po stosunku
- ból w okolic podbrzusza
- występowanie krwawień z dróg rodnych u kobiet po menopauzie
- niedrożność jelit lub zablokowanie odpływu moczu z pęcherza, towarzyszące obecności dużych guzów.
Jak można rozpoznać raka szyjki macicy?
W celu zdiagnozowania szyjki macicy, konieczne jest wykonanie cytologii, a w razie nieprawidłowego wyniku badania cytologicznego – dalsza diagnostyka.
Cytologia to nieinwazyjne badanie mające na celu jak najwcześniejsze wykrycie niepokojących zmian w obrębie szyjki macicy.
A czy rak szyjki macicy widoczny jest gołym okiem? Możliwe jest zauważenie zmian rakowych, ale tylko w przypadku bardzo zaawansowanego nowotworu o dużej masie guza.
Jak rozwija się rak szyjki macicy? Najpierw pojawia się stan przedrakowy charakteryzujący się obecnością atypowych zmian w szyjce macicy.
Z kolei w początkowym etapie rozwoju raka nieprawidłowe komórki zlokalizowane są w obrębie szyjki macicy (rak przedinwazyjny), a wraz ze wzrostem stopnia zaawansowania nowotworu – przekraczają granicę nabłonka i dochodzi do rozwoju raka inwazyjnego. Wówczas komórki rakowe wraz z krwią mogą docierać do odległych narządów.
Gdzie daje przerzuty rak szyjki macicy? Najczęściej dochodzi do przerzutów do płuc, kości, mózgu. Gdy rozpoznany ma być rak szyjki macicy, jakie badania należy wykonać?
Cytologia to badanie, które powinno być wykonywane raz na trzy lata przez każdą kobietę po ukończeniu 21 roku życia. Jest to bezbolesne badanie polegające na pobraniu komórek szyjki macicy przy pomocy specjalnej szczoteczki. Badanie najlepiej jest wykonać w środku cyklu.
Prawidłowy wynik cytologii oznacza, że w szyjce macicy nie stwierdzono obecności atypowych komórek. Z kolei nieprawidłowy wynik nie oznacza obecności nowotworu, a wskazuje jedynie na obecność nieprawidłowych komórek. Wówczas konieczna jest dalsza diagnostyka – badanie histopatologiczne.
W badaniu tym materiał pobrany z szyjki macicy oceniany jest pod mikroskopem, a możliwe typy histologiczne raka szyjki macicy to:
- rak płaskonabłonkowy
- gruczolakorak szyjki macicy
- rak drobnokomórkowy.
W celu diagnozowania raka szyjki macicy oraz lokalizacji przerzutów, można wykonać takie badania obrazowe jak tomografia komputerowa czy rezonans magnetyczny.
Rak szyjki macicy – leczenie
Sposób leczenia raka szyjki macicy ustalany jest indywidualnie dla każdej pacjentki. W zależności od stopnia zaawansowania nowotworu i ewentualnej obecności przerzutów, można stosować następujące formy leczenia:
Zabiegi chirurgiczne, które mają na celu usunięcie zmian nowotworowej. Konizacja polega na usunięciu fragmentu tkanki w kształcie stożka, obejmującego szyjkę macicy i fragment kanału szyjki macicy.
Zabieg konizacji może być wykonany z wykorzystaniem skalpela, lasera lub pętli elektrochirurgicznej. Z kolei całkowita histerektomia polega na usunięciu całej macicy.
Natomiast radykalna histerektomia polega na usunięciu nie tylko macicy, ale także pochwy, a także jajników i jajowodów oraz pobliskich węzłów chłonnych[I].
Radioterapia, czyli naświetlanie guza oraz okolicznych tkanek promieniowaniem jonizującym, uderzającym w szybko dzielące się komórki. Naświetlanie guza może odbywać się „od zewnątrz”, przez skórę i zdrowe tkanki otaczające guz.
Z kolei naświetlenie guza „od wewnątrz” sprowadza się do umieszczenia w szyjce macicy pierwiastka promieniotwórczego.
Radioterapia wykorzystywana jest jako uzupełnienie zabiegu operacyjnego, a także jest metodą z wyboru w nieoperacyjnych nowotworach raka szyjki macicy.
Chemioterapia stosowana jest łącznie z radioterapią. Najczęściej stosowana jest cisplatyna.
Terapia celowana, czyli leczenie z wykorzystaniem przeciwciał monoklonalnych. Bardzo obiecujące efekty przynosi stosowanie bewacizumabu, czyli przeciwciała skierowanego przeciwko naczyniowo – śródbłonkowemu czynnikowi wzrostu VEGF[II].
Rokowanie w raku szyjki macicy
Rokowanie u pacjentek z rakiem szyjki macicy zależy od takich czynników jak: stopień zaawansowania raka szyjki macicy, obecności przerzutów oraz ogólnego stanu zdrowia.
Gdy zdiagnozowany zostanie rak szyjki macicy, długość życia chorej może być bardzo zróżnicowana.
Pięcioletnie przeżycie w przypadku najbardziej zaawansowanego, IV stopnia raka szyjki macicy dotyczy maksymalnie kilkunastu % chorych.
Jak zapobiec rozwojowi raka szyjki macicy?
Profilaktyka raka szyjki macicy może być realizowana na kilku płaszczyznach. Mowa o wykonywaniu regularnych badań cytologicznych, które pozwalają wykryć zmiany przedrakowe i rakowe na jak najwcześniejszym etapie ich rozwoju.
Badanie cytologiczne może wykonać bezpłatnie, co trzy lata każda kobieta w wieku od 25 do 59 lat. Ponadto ogromne znaczenie w profilaktyce raka szyjki macicy ma minimalizowanie ryzyka zakażenia wirusem brodawczaka ludzkiego.
W przypadku dziewcząt i kobiet, które jeszcze nie rozpoczęły współżycia seksualnego, można zastosować skuteczną szczepionkę.
Szczepionka przeciwko wirusowi HPV pozwala zminimalizować ryzyko zakażenia wirusem brodawczaka, a tym samym – rozwoju raka szyjki macicy.
W krajach, w których wprowadzono powszechne szczepienia przeciwko HPV, liczba diagnozowanych przypadków raka szyjki macicy zmalała aż o połowę.
Aż 50 – 80% aktywnych seksualnie kobiet i mężczyzn jest nosicielami wirusa HPV, a poddanie się szczepieniu może minimalizować ryzyko rozwoju raka szyjki macicy nawet o 70%. Ponadto szczepienie zmniejsza zachorowalność na raka sromu, pochwy i odbytu, rozwijających się na podłożu infekcji HPV.
W Polsce dostępne są następujące rodzaje szczepionek przeciwko wirusowi HPV:
- szczepionka dwuwalentna skierowana jest przeciwko szczepom 16 i 18 wirusa HPV, a zatem – przeciwko najbardziej onkogennym typom; podawane są trzy dawki szczepionki w schemacie 0 -1 – 6 miesięcy
- szczepionka czterowalentna, skierowana przeciwko typom wirusa HPV 6, 11, 16 oraz 18; stosowane są trzy dawki w schemacie 0 – 2 – 6 miesięcy
- szczepionka dziewięciowalentna przeciwko typom 6, 11, 16, 18, 31, 33, 45, 52 oraz 58; szczepienie realizowane jest w schemacie 0 – 2 – 6 miesięcy.
Obecnie za szczepienia przeciwko HPV należy zapłacić, choć niektóre gminy coraz częściej oferują bezpłatne szczepienia w ramach programów profilaktycznych.
U kobiet, które nie mogą lub nie chcą poddać się szczepieniu, zalecane jest unikanie wspomnianych wcześniej czynników ryzyka – palenia papierosów, częstej zmiany partnerów seksualnych.
Ponadto – podobnie jak w przypadku profilaktyki pozostałych nowotworów – warto zwrócić uwagę na odpowiednio skomponowaną dietę.
W jadłospisie nie powinno zabraknąć antyoksydantów, witamin, składników mineralnych czy nienasyconych kwasów tłuszczowych.
W jednej z analiz wykazano, że dieta zachodnia, charakteryzująca się wysokim spożyciem czerwonego i przetworzonego mięsa, sosów, frytek i przekąsek z niskim spożyciem oliwy z oliwek, wiązała się z wyższym ryzykiem zakażenia HPV[III].
Doniesiono, że zachodnia dieta prowadzi do zwiększonego stanu zapalnego, zmniejszonej kontroli infekcji i zwiększonego ryzyka rozwoju choroby auto-zapalnej.
W porównaniu z kobietami, które nie przestrzegały diety śródziemnomorskiej obejmującej rośliny strączkowe warzywa, owoce i orzechy, płatki zbożowe, ryby oraz wysoki stosunek nienasyconych do nasyconych tłuszczów, kobiety przestrzegające tej diety miały mniejsze ryzyko zakażenia HPV.
Tymczasem niskie spożycie całych warzyw (w tym ciemnozielonych, ciemnożółtych i ciemnopomarańczowych warzyw oraz warzyw krzyżowych), owoców (w tym soków owocowych), jogurtu, tofu, ryb i mięsa nie chroniło przed przetrwaniem HPV[IV].
W kolejnym badaniu wykazano, że spożycie karotenoidów (luteiny, zeaksantyny, β-kryptoksantyny) oraz witaminy C było związane ze zmniejszonym przetrwaniem wirusa HPV u kobiet z dodatnim wynikiem na HPV[V].
W prospektywnym badaniu kohortowym stwierdzono również, że spożycie karotenoidu (luteiny) wiąże się ze zmniejszeniem ryzyka utrzymywania się HPV o 50–63%.
W ostatnich dziesięcioleciach wiele uwagi poświęcono ważnej roli witamin przeciwutleniających w zapobieganiu rozwojowi raka szyjki macicy. Witaminy przeciwutleniające mogą działać jako skuteczne zmiatacze wolnych rodników i utleniaczy, zapobiegając uszkodzeniom DNA przez wolne rodniki.
Ponadto, jeśli wolne rodniki i utleniacze nie zostaną zneutralizowane przez cząsteczki przeciwutleniaczy, procesy zapalne wywołane infekcją HPV mogą doprowadzić do znacznego uszkodzenia białek DNA.
Witaminy, takie jak witamina A (kwas retinowy), witamina C (kwas askorbinowy) i witamina E (tokoferol) mogą również hamować proliferację komórek rakowych[VI], stabilizować białko p53, zapobiegać uszkodzeniu DNA, zmniejszać immunosupresję[VII] i wspierają szlaki przekazywania sygnału przez receptory[VIII].
Diagnosta laboratoryjny
Justyna Mazur
Bibliografia:
[I] Cervical cancer treatment, PDQ Cancer Information Summaries
[II Wilczyński J., Nowak M., Wilczyński M., Terapia celowana przeciwciałami monoklonalnymi – czy obserwujemy postęp w leczeniu nowotworów żeńskich narządów płciowych? Postepy Hig Med Dosw 2018, 72, 192 – 204
[III] Barchitta M. i in., The Association of Dietary Patterns with High-Risk Human Papillomavirus Infection and Cervical Cancer: A Cross-Sectional Study in Italy; Nutrients 2018, Apr, 11, 10(4)
[IV] Chih H. i in., A review of dietary prevention of human papillomavirus-related infection of the cervix and cervical intraepithelial neoplasia; Nutr Cancer 2013, 65(3)
[V] Giuliano R. i in., Dietary intake and risk of persistent human papillomavirus (HPV) infection: the Ludwig-McGill HPV Natural History Study; J Infect Dis, 2003, Nov, 15, 188(10)
[VI] Retinoic acid and histone deacetylase inhibitor BML-210 inhibit proliferation of human cervical cancer HeLa cells. Borutinskaite VV, Navakauskiene R, Magnusson KE Ann N Y Acad Sci. 2006 Dec; 1091():346-55.
[VII] The effect of diet on risk of cancer. Key TJ, Allen NE, Spencer EA, Travis RC Lancet. 2002 Sep 14; 360(9336):861-8.
[VIII] Intakes of vitamin A, C, and E, and beta-carotene are associated with risk of cervical cancer: a case-control study in Korea. Kim J, Kim MK, Lee JK, Kim JH, Son SK, Song ES, Lee KB, Lee JP, Lee JM, Yun YM Nutr Cancer. 2010; 62(2):181-9.
Bene Vobis® jest zastrzeżonym znakiem towarowym firmy Młyn Oliwski.
UWAGA WAŻNE:
Materiał ma wyłącznie charakter informacyjno-edukacyjny. Publikowane tutaj informacje nie mają charakteru reklamowego i w żadnym przypadku nie mogą zastępować porady lekarza lub farmaceuty.
Materiał opisuje substancje i ich możliwe zastosowania na podstawie ogólnodostępnych publikacji, badań i materiałów znalezionych w internecie, książkach oraz prasie. Materiał nie jest prezentacją ani opisem suplementu diety ani żadnego innego produktu zawierającego w/w składniki.
Strona i jej zawartość nie może być wykorzystywana w celu stawiania diagnozy, konsultacji dotyczących postępowania w razie choroby, przepisywania, dawkowania lub stosowania produktów dostępnych za pośrednictwem sklepu Młyn Oliwski.pl
Serwis Młyn Oliwski® nie prowadzi działalności leczniczej polegającej na udzielaniu świadczeń zdrowotnych w rozumieniu art. 3 ust. 1 ustawy o działalności leczniczej.
Pamiętaj, że:
Suplementy diety nie mogą być stosowane jako substytut zróżnicowanej diety. Zaleca się zróżnicowany sposób żywienia i zdrowy tryb życia
Rak szyjki macicy
Rak szyjki macicy jest spowodowany niekontrolowanym rozrostem komórek szyjki macicy. Szyjka macicy to zwężona dolna część tego narządu. Ma kształt stożka i łączy górną część macicy z pochwą, stanowiąc ‘wrota’ kanału. Rak szyjki macicy rozwija się stopniowo.
Najwcześniejsze zmiany przedrakowe powodują, że komórki nabłonka wewnątrz lub na zewnątrz szyjki macicy zaczynają wyglądać inaczej, niż prawidłowe komórki szyjki. W badaniu cytologicznym, określa się je jako ‘komórki atypowe’.
Nie są one jednak w pełni swoiste dla stanu przedrakowego i mogą pojawiać się okresowo w przypadku infekcji lub podrażnienia nabłonka szyjki. W stanie przedrakowym komórki atypowe mogą z czasem przybierać coraz bardziej nieprawidłowy wygląd i, jeśli zmiana nie będzie leczona, prawdopodobieństwo rozwoju nowotworu wzrasta.
W badaniu cytologicznym takie zmiany opisuje się jako zmiany dysplastyczne małego lub dużego stopnia (LGSIL/HGSIL). Jeśli na podłożu zmiany dysplastycznej rozwinie się rak, początkowo będzie on ograniczony do nabłonka szyjki lub gruczołów produkujących śluz szyjkowy (rak in situ).
Nowotwór nieleczony może przybrać postać inwazyjną – komórki nowotworowe mogą naciekać inne tkanki szyjki macicy i dawać przerzuty do innych narządów. Około 80-90% złośliwych nowotworów szyjki macicy to raki płaskonabłonkowe, rozwijające się z komórek nabłonka płaskiego, który pokrywa zewnętrzną część szyjki.
Większość pozostałych to gruczolakoraki, rozwijające się z komórek gruczołów produkujących śluz szyjkowy, które położone są w kanale szyjki. Nieliczne raki szyjki składają się z obu typów komórek.
Wcześnie wykryty rak szyjki, zwłaszcza w przypadku raka śródnabłonkowego lub wczesnych form inwazyjnych, z reguły jest łatwo wyleczalny, jednak nowotwór nieleczony prawie w każdym przypadku prowadzi do śmierci. Jeśli rak szyjki rozwija się odpowiednio długo, może naciekać pozostałą część macicy, pęcherz moczowy, odbytnicę i ścianę jamy brzusznej. Wreszcie dociera do węzłów chłonnych i daje przerzuty. Komórki raka szyjki mogą atakować inne narządy w całym organizmie.
Według szacunków Amerykańskiego Towarzystwa ds. Walki z Rakiem, co roku w Stanach Zjednoczonych na raka szyjki macicy zapada ponad 12 000 kobiet, a około 4 200 umiera w wyniku tej choroby.
Agresywny rak szyjki macicy występował w USA bardzo często, lecz od czasu wprowadzenia badań cytologicznych metodą Papanicolau – czyli badań przesiewowych umożliwiających wykrycie rakowych i przedrakowych komórek w szyjce macicy – zachorowalność na raka szyjki macicy w USA i innych krajach uprzemysłowionych spadła nawet o 70%. Jednak w pewnych populacjach zamieszkujących Stany Zjednoczone oraz w krajach rozwijających się, gdzie dostęp do służby zdrowia i programów badań przesiewowych jest ograniczony, rak szyjki macicy nadal stanowi ogromny problem. Jest on drugim (po raku piersi) najczęściej występującym nowotworem u kobiet na całym świecie. Co roku rozpoznaje się go u około 500 000 kobiet, a około 250 000 umiera na jego skutek.
Polska zajmuje pod względem zachorowalności na raka szyjki macicy średnią pozycję wśród innych państw na świecie. Współczynniki zachorowalności i umieralności w Polsce od lat 80.
wykazują zbliżony poziom z niewielką tendencją spadkową.
Według danych Krajowego Rejestru Nowotworów w 2000 roku zarejestrowano w Polsce 3597 nowych zachorowań na raka szyjki macicy, w tym samym roku zanotowano 1987 zgonów z powodu raka szyjki.
Czynniki ryzyka
Zakażenie wirusem brodawczaka ludzkiego (human papillomavirus, HPV) jest najważniejszym czynnikiem ryzyka wystąpienia raka szyjki macicy.
HPV to grupa około 100 wirusów wywołujących brodawki w różnych miejscach ciała, także na szyjce macicy; wirusy atakujące narządy płciowe są przenoszone poprzez kontakty seksualne.
Typy HPV atakujące szyjkę macicy dzieli się na wirusy ‘wysokiego ryzyka’ (wysokoonkogenne) i ‘niskiego ryzyka’ (niskoonkogenne), w zależności od związku zakażenia z występowaniem raka szyjki.
HPV 6 i HPV 11 powodują najwięcej przypadków brodawek płciowych, ale są uważane za wirusy niskiego ryzyka. Inne typy HPV, takie jak HPV 16, 18, 33, 35 i 45 są wirusami wysokiego ryzyka, ponieważ zakażenie nimi wiąże się ze zwiększonym ryzykiem zachorowania na raka szyjki i raka pochwy.
Bardziej narażone na zakażenie HPV są kobiety, które wcześnie zaczynają współżycie płciowe, mają wielu partnerów lub których partner miał wiele partnerek seksualnych.
Wyższe ryzyko dotyczy też kobiet zakażonych HIV i chorych na AIDS oraz kobiet z innymi niedoborami odporności. Palenie papierosów również powoduje upośledzenie odporności i może uszkadzać DNA komórek szyjki macicy.
Kobiety palące zapadają na raka szyjki około dwukrotnie częściej niż niepalące.
-
-
Zmiany przedrakowe na szyjce macicy zwykle nie powodują żadnych objawów.
Kiedy kobieta zauważa objawy, takie jak upławy i/lub nieprawidłowe krwawienia pomiędzy miesiączkami lub po stosunku, zwykle rak jest już w stopniu inwazyjnym i mógł zaatakować sąsiednie tkanki.
Objawy takie mogą występować również w wielu innych nienowotworowych stanach chorobowych. Kobiety powinny poddawać się badaniom przesiewowym, a w razie zaobserwowania jakichkolwiek objawów należy zwrócić się do lekarza, aby wyjaśnić przyczynę dolegliwości.
BADANIA LABORATORYJNE
Badanie cytologiczne wymazów z szyjki macicyBadanie cytologiczne (popularnie zwane cytologią) polega na mikroskopowym badaniu rozmazu komórek szyjki macicy. Jest szeroko stosowane w przesiewowej diagnostyce zmian przedrakowych i nowotworowych szyjki macicy.
Badanie cytologiczne powinno się wykonywać raz w roku u kobiet od 18. roku życia lub od czasu rozpoczęcia współżycia płciowego, jeśli nastąpiło to wcześniej. W indywidualnych przypadkach lekarz może zalecić częstsze lub rzadsze badania w oparciu o dane z wywiadu.
Postępy w technice badania cytologicznego obejmują nowoczesne metody sporządzania rozmazu (metoda ThinPrep, w której pobraną próbkę umieszcza się najpierw w odpowiednim roztworze, zamiast wykonać bezpośrednio rozmaz na szkiełku podstawowym) oraz wspomaganą komputerowo ocenę preparatów (np.
system AutoPap); obie techniki służą zwiększeniu czułości i swoistości wykrywania nieprawidłowych komórek szyjki macicy.
Badanie HPV
Można zbadać, czy kobieta jest zakażona HPV i który typ wirusa spowodował zakażenie. Amerykańskie Kolegium Położników i Ginekologów (American College of Obstetricians and Gynecologists, ACOG) w wytycznych opublikowanych w sierpniu 2003 r. zaleca, aby u kobiet powyżej 30.
roku życia oprócz badania cytologicznego i badania ginekologicznego wykonywać dodatkowo badanie HPV DNA. (Badanie nie jest zalecane u kobiet poniżej 30. roku życia, ponieważ zakażenie HPV występuje u nich częściej niż w innych grupach wiekowych, ale rzadko powoduje raka.
) Test HPV DNA wykrywa obecność najczęstszych wirusów wysokiego ryzyka, ale nie pozwala zidentyfikować typu wirusa. Zgodnie z zaleceniami ACOG, jeżeli zarówno badanie cytologiczne, jak i HPV DNA są ujemne, a kobieta nie ma czynników ryzyka (np.
HIV lub immunosupresji), można przeprowadzić kolejne badanie cytologiczne i HPV DNA za trzy lata (natomiast badanie ginekologiczne trzeba powtarzać co roku).
Lekarz może zlecić częstsze wykonywanie badań HPV DNA i cytologicznego w przypadku dodatniego wyników któregoś z nich oraz u pacjentek w stanach predysponujących do rozwoju raka szyjki, np. w zakażeniu HIV lub przy immunosupresji.
Zazwyczaj nie ma konieczności określenia typu HPV, który wywołał zakażenie, ale jeżeli istnieje taka potrzeba, można użyć innych metod badania DNA.
Rozpoznanie zakażenia poszczególnymi typami wirusa daje lekarzowi dodatkową informację na temat ryzyka rozwoju raka u pacjentki z nieprawidłowym wynikiem cytologii.
Jednak potrzebujemy więcej badań naukowych, aby zrozumieć zależność między zakażeniem HPV a rakiem szyjki.
Istnieje związek między zakażeniem niektórymi typami HPV a występowaniem raka, ale u większości zakażonych pacjentek nie dochodzi do rozwoju raka, a wiele pacjentek z rakiem szyjki nie jest zakażonych HPV. Prawdopodobnie udział w rozwoju raka mają też inne czynniki, a badanie HPV może ostatecznie okazać się najbardziej przydatne jako test uzupełniający badanie cytologiczne.
INNE BADANIA
- Kolposkopia – badanie wykonywane po testach przesiewowych; na szyjkę macicy aplikuje się kwas octowy, a następnie przy użyciu specjalnego urządzenia ogląda się ją w powiększeniu i poszukuje nieprawidłowych obszarów. Można też wykonać test Schillera: po aplikacji roztworu jodu prawidłowe komórki szyjki wybarwiają się na brązowo, a nieprawidłowe obszary pozostają białe lub żółte.
- Biopsja– z nieprawidłowych obszarów szyjki można pobrać niewielkie fragmenty tkanki, które następnie są badane przez histopatologa. Biopsja i badanie mikroskopowe to jedyny pewny sposób stwierdzenia, czy nieprawidłowe komórki są komórkami rakowymi, zmiany przedrakowej, czy też są związane z reakcją organizmu na inny stan.
Określenie stopnia zaawansowania
Po rozpoznaniu raka wykonuje się dokładne badania, aby określić stopień jego zaawansowania, tzn. stwierdzić, jak bardzo rak rozprzestrzenił się w organizmie i jakie narządy zaatakował.
Rozpoznaje się stopnie zaawansowania od 0 (rak ograniczony do nabłonka pokrywającego szyjkę macicy) do IVB (rak z przerzutami do różnych narządów, np. płuc).
Określenie stopnia zaawansowania jest bardzo ważną częścią rozpoznania, w znacznej mierze od niego zależą rokowania i sposób leczenia.
Leczenie raka szyjki macicy zależy od stopnia jego zaawansowania.
Jeśli rak jest ograniczony do nabłonka szyjki macicy lub pozostaje w całości w obrębie szyjki, można chirurgicznie usunąć tkankę zawierającą nieprawidłowe komórki albo zniszczyć ją używając krioterapii (mrożenia) lub lasera.
Bardziej inwazyjne raki szyjki mogą wymagać operacji chirurgicznej, aby usunąć zajęte tkanki i narządy, a następnie uzupełniającej radioterapii, aby zniszczyć pozostałe komórki nowotworowe. Czasem pomóc może też leczenie biologiczne, np.
interferonem, a w przypadku raka z przerzutami może być konieczna chemioterapia. Metody leczenia wciąż się zmieniają, dlatego każda pacjentka powinna ustalić ze swoim lekarzem i z ginekologiem-onkologiem (specjalistą w zakresie nowotworów układu rozrodczego) najbardziej odpowiedni sposób leczenia.
Jak można zapobiegać rakowi szyjki macicy?
Rakowi szyjki macicy można zapobiegać poprzez unikanie czynników ryzyka, takich jak posiadanie wielu partnerów seksualnych, seks bez zabezpieczenia czy palenie tytoniu oraz poprzez wykonywanie badań przesiewowych i leczenie zmian przednowotworowych. Wczesne wykrycie i leczenie obszarów przednowotworowych szyjki macicy zapobiega rozwojowi raka.
Dostępne są szczepienia chroniące przeciw zakażeniom wywoływanym przez szczepy HPV najczęściej powodujące raka szyjki macicy. Amerykańska Agencja ds.
Żywności i Leków (FDA) zaakceptowała dwie szczepionki dla dziewcząt i kobiet w wieku 9 – 26 lat, chroniące przed typami 16 i 18 HPV, które odpowiadają za 70% przypadków raka szyjki macicy oraz przed typami 6 i 11, które są przyczyną około 90% brodawek płciowych. FDA zaakceptowała również jedną szczepionkę dla chłopców i mężczyzn w wieku 9 – 26 lat.
Zaleca się szczepienie chłopców i mężczyzn w celu ochrony przeciwko HPV oraz jako środek zapobiegający przenoszeniu infekcji na partnerki seksualne, zmniejszając tym samym ich ryzyko rozwoju raka szyjki macicy.
Szczepienia podaje się w trzech dawkach, w okresie sześciu miesięcy.
Zostały one uznane za bezpieczne i najskuteczniejsze u osób młodych przed pierwszą ekspozycją na wirusa, dlatego też zaleca się podawanie ich osobom, które nie są rozpoczęły jeszcze współżycia.
Szczepienia nie chronią jednak przed wszystkimi rodzajami raka szyjki macicy, dlatego też zaleca się wykonywanie rutynowych badań przesiewowych nawet u kobiet zaszczepionych.
Rak prostaty – reczenie, objawy, rokowania,przerzuty raka prostaty
Rak prostaty (rak stercza, nowotwór gruczołu krokowego) należy do najczęściej wykrywanych wśród mężczyzn chorób nowotworowych, powodujących, tuż po raku płuc, największą liczbę zgonów mężczyzn w Polsce.
Rak prostaty najczęściej dotyka mężczyzn w wieku powyżej 60 roku życia (87% zachorowań), a ponad 50% zachorowań przypada po 70 roku życia. Wczesne wykrycie nowotworu prostaty to kluczowy czynnik zwiększający szanse na powrót do zdrowia.
Leczenie raka prostaty często opiera się na leczeniu chirurgicznym podczas, którego dochodzi do usunięcia prostaty (gruczołu krokowego), zabieg ten nazywamy prostatektomią. W Szpitalu na Klinach wykonujemy leczenie raka prostaty z wykorzystaniem robota da Vinci.
Prostatektomia da Vinci, czyli wycięcie prostaty wykonane w asyście robota da Vinci niesie ze sobą wiele korzyści zarówno dla pacjenta jak i dla chirurga.
Najważniejszymi zaletami są: małoinwazyjność samego zabiegu, mniejsze ryzyko powikłań i infekcji, mniejszy ból pooperacyjny, możliwość osiągnięcia dobrego wyniku onkologicznego, szybszy powrót pacjentów do aktywności życiowych i zawodowych, jak również minimalizacja skutków ubocznych operacji takich jak problemy z nietrzymaniem moczu czy erekcją.
Jak rozwija się rak prostaty?
Rak prostaty (nowotwór gruczołu korkowego) może przez wiele miesięcy lub nawet wiele lat rozwijać się nie dając żadnych objawów, które pozwoliłyby na szybkie podjęcie właściwego leczenia. Dlatego niezmiernie ważna jest profilaktyka u mężczyzn powyżej 50 roku życia lub młodszych jeżeli wcześniej w rodzinie zdarzały się przypadki zachorowań na raka prostaty.
Przeczytaj artykuł jak rozwija się rak prostaty.
Jak rozpoznać raka prostaty?
Kiedy rak prostaty rozwija się objawowo to mężczyznę powinny zaniepokoić następujące symptomy:
- krew w moczu lub nawet w spermie
- trudności w oddawaniu moczu
- ból w okolicy lędźwiowej
- problemy z erekcją
- osłabiony i przerywany strumień moczu.
W takiej sytuacji konieczna jest konsultacja z lekarzem urologiem, który przeprowadzi konieczne badania diagnostyczne i na ich podstawie będzie w stanie postawić właściwą diagnozę.
Przeczytaj artykuł jak rozpoznać raka prostaty.
Leczenie raka prostaty – radioterapia, prostatektomia czy hormonoterapia?
- Wybór optymalnej metody leczenia uzależniony jest od wielu czynników takich jak stopień zaawansowania choroby, charakterystyka patomorfologiczna guza, ocena ryzyka, której dokonuje się najczęściej na podstawie stężenia PSA oraz wartości skali Gleasona, a także od wieku pacjenta, jego ogólnego stanu zdrowia jak i spodziewanego czasu przeżycia.
- Aktywna obserwacja stosowana jest w przypadku nowotworu o niskim ryzyku czyli w mało zaawansowanym stadium choroby.
- Chirurgiczne leczenie prostaty polega na wycięciu zajętego nowotworem narządu stercza, a także, jeżeli okaże się to konieczne, również pobliskich węzłów chłonnych.
- Radioterapia czyli leczenie napromieniowaniem (teleradioterapię lub brachyterapię) stosuje się pacjentów z bardziej zaawansowanym nowotworem prostaty, ale bez przerzutów odległych.
- Hormonoterapia jest metodą leczenia stosowaną u pacjentów w przypadku zaawansowanego raka gruczołu krokowego, niekwalifikujących się do leczenia radykalnego takiego jak operacja lub radioterapia.
- Zobacz szczegółowy opis metod leczenia w artykule leczenie raka prostaty – radioterapia, prostatektomia czy hormonoterapia.
Prostatektomia da Vinci – na czym polega zabieg usunięcia prostaty?
Rak prostaty nie musi brzmieć jak wyrok.
Tym bardziej że efekty po zabiegu prostatektomii laparoskopowej wykonywanej przy użyciu robota da Vinci przekonują o tym pacjentów praktycznie każdego dnia, pozwalając im na szybki powrót do pełnej sprawności.
Zabieg małoinwazyjnej zrobotyzowanej prostatektomii wykonywany jest w sześciu miastach Polski, w tym w Krakowie – w Szpitalu na Klinach. Czym jest ta nowoczesna metoda leczenia raka stercza i jak działa robot da Vinci?
Zobacz szczegółowy opis w artykule prostatektomia da Vinci – zalety i przebieg zabiegu.
Kiedy konieczna jest operacja usunięcia prostaty?
Jeżeli na etapie diagnozowania lekarz urolog potwierdzi raka prostaty u pacjenta, to jedną z metod leczenia nowotworu jest zabieg operacyjny usunięcia prostaty (prostatektomia radykalna).
Aby zakwalifikować się do operacji usunięcia raka prostaty (prostatektomii) pacjent musi spełnić szereg warunków uwzględniając:
- ogólny stan zdrowia,
- stadium zaawansowania choroby (rozmiar guza)
- czy nowotwór zajął okoliczne węzły chłonne,
- czy pojawił się przerzuty do innych organów.
Przeczytaj artykuł kiedy konieczna jest operacja usunięcia prostaty.
Operacja raka prostaty – ile dni spędza się w szpitalu?
Czas hospitalizacji mężczyzn po wykonanej prostatektomii radykalnej to średnio od 4 do 5 dni. Okres ten jest oczywiście uzależniony od ogólnego stanu zdrowia pacjenta i może się wydłużyć.
W okresie od 8 do 10 tygodni po operacji prostaty pacjent powinien unikać intensywnej aktywności ruchowej. W tym czasie powinno się zdecydowanie unikać korzystania z sauny oraz jazdy na rowerze.
Przeczytaj artykuł operacja raka prostaty – ile dni spędza się w szpitalu.
Jakie są skutki operacji nowotworu prostaty (prostatektomii)?
Zabiegi polegające na radykalnym usunięciu prostaty istnieje ryzyko pojawienia się problemów z czynnościami fizjologicznymi takimi jak:
- zaburzenia trzymania moczu
- zaburzenia erekcji
Czy po usunięciu prostaty można zostać tatą?
Podczas operacji usunięcia prostaty usuwane są także pęcherzyki nasienne i przecinany jest nasieniowód. Tak więc po pacjenci po zabiegu nie posiadają już nasienia a co za tym idzie nie są zdolni do zapłodnienia.
Warto dodać, że dzięki wykorzystaniu robota da Vinci chirurg ma możliwość minimalizacji problemów z nietrzymaniem moczu oraz zaburzeń erekcji pod warunkiem, że pozwala na to stopień zaawansowania choroby.
Przeczytaj pełny artykuł jakie są skutki operacji nowotworu prostaty (prostatektomii).
Operacyjne leczenie nowotworu prostaty a potencja
Powrót do pełni sprawności seksualnej po operacji prostatektomii jest uzależniony przede wszystkim od tego czy usunięte zostały pęcherzyki naczyniowo-nerowe.
Wykorzystanie robota da Vinci minimalizuje ryzyko wystąpienia zaburzeń wzwodu jeżeli stadium zaawansowania choroby nowotworowej pozwala na ich pozostawienie.
Wykonanie operacji w asyście robota da Vinci udostępnia chirurgowi 10 krotne powiększenie obrazu pola operacyjnego, dzięki czemu lekarz może dokładnie oddzielić pęcherzyki od prostaty jednocześnie zaoszczędzając włókna nerwowe oraz liczne naczynia krwionośne.
Pacjenci u których zachowane zostały pęcherzyki naczyniowo-nerwowe na początku poddawani są rehabilitacji seksualnej opartej o leczenie farmakologiczne. Dopiero, gdy ta forma nie przynosi oczekiwanych efektów wykonuje się iniekcje do ciał jamistych. Ostateczną formą leczenia zaburzeń erekcji (gdy nie pomagają inne metody) jest wszczepienie protezy prącia.
Przeczytaj pełny artykuł operacyjne leczenie nowotworu prostaty a potencja.
Jakie są przyczyny raka prostaty?
Bezpośrednie przyczyny zachorowania na raka prostaty są wciąż niejasne, jednakże medycyna zna istotne czynniki zwiększające ryzyko zachorowania na ten nowotwór:
- wiek pacjenta – najwięcej nowotworów raka prostaty wykrywa się u mężczyzn pomiędzy 65 a 80 rokiem życia,
- mutacja genu BRCA – jej obecność u członków rodziny zwiększa ryzyko zachorowania aż 10-krotnie.,
- Niezdrowy tryb życia,
- Brak aktyności fizycznej,
- Otyłość,
- Uzależnienie od tytoniu,
- Dieta bogata w tłuszcze nasycone.
Przeczytaj artykuł jakie są przyczyny raka prostaty.
Czy powiększona prostata to rak prostaty?
Powiększenie prostaty nazywane jest łagodnym rozrostem stercza i dotyczy większości mężczyzn w wieku powyżej 50 lat. Jest to bezpośrednio powiązane ze zmianami hormonalnymi podczas starzenia się organizmu.
Powiększona prostata powstaje w skutek rozrostu zdrowych komórek gruczołu krokowego, zatem nie jest to rak. Leczenie powiększonej prostaty można ograniczyć do metod nieinwazyjnych.
Przeczytaj artykuł czy powiększona prostata to rak prostaty.
Dlaczego warto wiedzieć jak rozpoznać raka prostaty?
Jak już wspominaliśmy wcześniej, rak prostaty to choroba, która może rozwijać się bezobjawowo przez długi czas. Powoduje to, że znacząco utrudnione jest jego wczesne wykrycie i podjęcie właściwego leczenia.
- Mimo, iż profilaktyka raka prostaty jest mocno propagowana a świadomość mężczyzn jest duża, to nadal unikają oni konsultacji z urologiem traktując badania układu moczowo-płciowego jako temat tabu.
- Podkreślmy to raz jeszcze – wczesne wykrycie raka prostaty jest kluczowym czynnikiem wpływającym na skuteczność leczenia.
- Przeczytaj artykuł dlaczego warto wiedzieć jak rozpoznać raka prostaty.
Do jakiego lekarza udać się, kiedy podejrzewamy raka prostaty?
Jeżeli podejrzewasz u siebie wystąpienie raka prostaty pierwszym krokiem jaki powinieneś podjąć jest wizyta u lekarza pierwszego kontaktu. Lekarz rodzinny przeprowadzi dokładny wywiad i na jego podstawie skieruje Cię do lekarza specjalisty – urologa.
O dalszym postępowaniu w zakresie diagnostyki oraz ew. leczenia decyzję podejmuje lekarz urolog.
Przeczytaj artykuł do jakiego lekarza udać się, kiedy podejrzewamy raka prostaty.
Jakie badania wykonuje się w diagnozowaniu schorzeń prostaty?
Podstawą w profilaktyce nowotworów prostaty są regularne wizyty u lekarze urologa. Każdy mężczyzna po ukończeniu 40 roku życia powinien min. raz w roku odbyć konsultację urologiczną. Badania jakie wykonuje się w diagnozowaniu schorzeń prostaty to:
Badanie per rectum – w dosłownym tłumaczeniu, jest badaniem prostaty przez odbyt. Przebieg badania wygląda następująco, lekarz urolog zakłada jednorazową rękawiczkę, na którą nakłada żel, zmniejszający dyskomfort, a następnie umieszcza palec w odbytnicy pacjenta.
Badanie PSA – jest jednym z najczęściej stosowanych badań kontrolnych prostaty. Polega ono na oznaczeniu stężenia antygenu prostaty we krwi. Wykonywane jest ono podczas standardowego badania krwi.
Przeczytaj artykuł jakie badania wykonuje się w diagnozowaniu schorzeń prostaty.
Co to jest badanie PSA?
Badanie PSA (Prostate Specific Antigen – antygen gruczołu krokowego) jest badaniem przesiewowym wykorzystywanym w profilaktyce raka prostaty.
Antygen prostaty to białko produkowane przez komórki nabłonkowe gruczołu krokowego.
Oznaczenie jego poziomu jest więc oznaczeniem markera przerostu prostaty, a jego podwyższony wynik może sygnalizować zarówno łagodny przerost stercza, nowotwór, a także inne schorzenia ze strony układu moczowo-płciowego.
Stężenie tego białka można oznaczyć podczas standardowego badania krwi, ponieważ jest ono obecne w surowicy krwi. Pacjent przed wykonaniem badania nie musi się w żaden sposób specjalnie przygotowywać.
Badnie PSA u pacjentów po przebytej chorobie nowotworowej stosowane jest do regularnego monitorowania ich stanu zdrowia.
Przeczytaj artykuł co to jest badanie PSA.
Jak szybko rozwija się rak prostaty?
Proces rozrostu guza od pierwszych zmian w tkance prostaty, których pacjent zazwyczaj nie jest w stanie odczuć, do objętości ok 1 ml może trwać nawet kilkanaście lat. Dane te nie mogą być jednak traktowane jako reguła ponieważ u każdego pacjenta z uwagi na wiele czynników proces ten wygląda inaczej.
Dodatkowo kiedy nieświadomy pacjent z czasem zaczynie odczuwać pozornie niegroźne objawy charakterystyczne dla łagodnego rozrostu prostaty może do nich przywyknąć i nie zareagować. Należy pamiętać, że profilaktyka raka prostaty i przykładanie dużej uwagi do zmian w ciele mogą umożliwić wczesne wykrycie oraz rozpoczęcie odpowiedniego leczenia.
Przeczytaj artykuł jak szybko rozwija się rak prostaty.
Jak długo można żyć z rakiem prostaty?
Wczesne wykrycie raka prostaty zwiększa szanse pacjenta na wyleczenie i dłuższe życie, a także pozwala na podjęcie mniej inwazyjnej kuracji, niż zdiagnozowanie raka w jego zaawansowanym stadium.
Szacuje się, że wykrycie nowotworu złośliwego, który ograniczył się do narządu prostaty – nie nacieka na okoliczne organy, ani nie daje przerzutów – to szansa wydłużenia życia pacjenta o kilka do kilkunastu lat.
Należy pamiętać o tym, że każdy organizm inaczej reaguje nie tylko na pojawienie się nowotworu, ale i na podjęte leczenie, którego efekty mogą zależeć od wielu złożonych aspektów, jak wcześniej przebyte choroby, wiek, stan zdrowia i inne.
Przeczytaj artykuł jak długo można żyć z rakiem prostaty.
Czy rak prostaty daje przerzuty?
- Rak prostaty jak inne nowotwory może naciekać na pobliskie narządy wewnętrzne oraz dawać przerzuty miejscowe, węzłowe i odległe.
- Nowotwór prostaty może być wyleczalny w 100% jeżeli został wykryty we wczesnym stadium oraz nie dał jeszcze przerzutów (w tym przypadku najczęściej do kręgosłupa, miednicy, kości udowych, żeber czy płuc.
- Przeczytaj artykuł czy rak prostaty daje przerzuty.
Czy rak prostaty boli?
To czy pacjent cierpiący na raka prostaty odczuwa dolegliwości bólowe jest uzależnione od wielu czynników, m. in. od wielkości guza, obecności i rodzaju przerzutów. Aby zrozumieć skąd bierze się ból w przypadku zachorowania na raka prostaty należy zwrócić uwagę na funkcję jaką pełni narząd prostaty.
Prostata (gruczoł krokowy) jest odpowiedzialna za potencję, trzymanie moczu oraz ruchliwość plemników i wyprowadzenie ich z cewki moczowej. Przez ten gruczoł przebiega wspomniana cewka moczowa, stąd, gdy w prostacie pojawia się guz, zaburzone zostają jej podstawowe funkcje a pacjent może odczuwać:
- ból w odcinku lędźwiowym
- ból w obrębie pęcherza moczowego
- ból podczas oddawania moczu
Przeczytaj artykuł czy rak prostaty boli.
Czy rak prostaty jest dziedziczny?
Tak, rak prostaty jest chorobą dziedziczną. Należy przy tym zaznaczyć również, że nie jest to regułą. Nie każdy, u kogo w rodzinie zdiagnozowano nowotwór prostaty, jest na nią narażony. Aby zweryfikować czy znajdujesz się w grupie ryzyka możesz skorzystać z badań genetycznych, które potrafią przewidzieć zagrożenie nawet na kilkanaście lat przez wystąpieniem tej choroby.
Podczas badań genetycznych weryfikowane są takie geny jak BRCA1, CHEK2, NBS1, HOXB13. Są to geny odpowiedzialne za dziedziczenie nowotworu prostaty, ale także i innych chorób nowotworowych (skóry, piersi czy jelita grubego).
Przeczytaj artykuł czy rak prostaty jest dziedziczny.
Jakie są rokowania przy przerzutach raka prostaty?
Na pytanie dot. rokowań przy przerzutach raka prostaty powinno się odpowiadać jednoznacznie, gdyż zależne są one od czynników ściśle osobniczych.
Między innymi od wieku, ogólnego stanu zdrowia pacjenta oraz jego tolerancji na zastosowanie metody leczenia.
Tu ponownie możemy wspomnieć o istocie profilaktyki raka prostaty i co się z tym wiąże – regularnych badaniach gruczołu krokowego, które mają realny wpływ na zdrowie i życie pacjentów.
Oprócz wymienionych wyżej czynników wpływających na rokowania należy podać także, że są one zależne od rodzaju przerzutów. Wyróżniamy trzy rodzaje przerzutów:
- miejscowe – powstają w sąsiedztwie guza pierwotnego,
- węzłowe – dotyczą okolicznych węzłów chłonnych,
- odległe – w przypadku raka prostaty są to najczęściej przerzuty do kości.
Przeczytaj artykuł jakie są rokowania przy przerzutach raka prostaty.