Spastyczność mięśni – wzmożone napięcie mięśni – jakie są przyczyny?

W kończynie górnej spastyczność zwykle powoduje trudności w rozprostowaniu stawu łokciowego, nadgarstka i palców. W kończynie dolnej – ograniczenie zgięcia w stawie kolanowym, skokowym i podwijanie palców stóp.

Mięśnie zachowują się wtedy jak zgięty scyzoryk, który bardzo trudno otworzyć – początkowo trzeba użyć siły, aby rozprostować zgiętą kończynę, dopiero po kilku ruchach ta czynność jest łatwiejsza.

Przez większość czasu ręka lub noga jest sztywna, zgięta,a pacjent ma trudność w uchwyceniu przedmiotów czy postawieniu stopy na podłodze.

Spastyczność ma różne nasilenie, w zależności od lokalizacji i rozległości uszkodzenia układu nerwowego, a nie od jego przyczyny.

Ten problem najczęściej dotyka chorych:

• po udarze mózgu – niedokrwiennym lub krwotocznym
• po urazach mózgu i rdzenia kręgowego
• ze stwardnieniem rozsianym
• z mózgowym porażeniem dziecięcym
• z chorobami rdzenia kręgowego – m.in. guzami, zapaleniem
• z niedotlenieniowym uszkodzeniem mózgu – m.in. po nagłym zatrzymaniu krążenia

Ciekawe, że usztywnienie mięśni i problem ze zgięciem ręki lub nogi nie pojawiają się od razu po uszkodzeniu mózgu czy rdzenia kręgowego – spastyczność stopniowo narasta w ciągu kilku tygodni. W niektórych przypadkach jest nawet potrzebna – np.

utrzymuje napięcie prostowników stawów kolanowych, dzięki czemu chory może się pionizować. Jednak u większości chorych nadmierne napięcie mięśni przeszkadza i ogranicza możliwości ruchu kończyną. Zaburza proces rehabilitacji i wpływa na proces usprawniania chorego.

Jak spastyczność wpływa na jakość życia chorego?

• zaburza rehabilitację i ogranicza funkcję kończyn
• utrudnia przemieszczanie się
• zaburza czynności codzienne
• powoduje ból i dyskomfort
• ogranicza lub wręcz uniemożliwia utrzymanie higieny, prowadzi do odparzeń i infekcji skórnych (np.dołów łokciowych czy pachwin)
• powoduje trudności w życiu seksualnym
• prowadzi do izolacji społecznej

Nadmierne napięcie mięśni nie jest więc tylko problemem kosmetycznym, ale istotnie negatywnie wpływa na chorego utrudniając mu powrót do zdrowia.

Ale to nie wszystko – nieleczona spastyczność może może mieć groźne dla zdrowia i życia konsekwencje.

Jakie mogą być powikłania medyczne spastyczności?

• odleżyny
• zakrzepica żylna wskutek unieruchomienia
• infekcje dróg moczowych i układu oddechowego
• zaparcia
• trwałe przykurcze
• deformacje stawowe
• osteoporoza
• zaniki mięśni
• utrata masy ciała i wyniszczenie

Twarde i spięte mięśnie, pomimo tego, że nie dają choremu możliwości wykonania właściwego ruchu kończyną, cały czas trwają w napięciu czerpiąc duże nakłady energii. Taka osoba często wymaga więc zwiększonej podaży kalorycznej, w przeciwnym razie spastyczność może doprowadzić nawet do dużego wyniszczenia organizmu.

Pacjent ze spastycznością często jest zagubiony, nawet jeśli wie, że to jeden z objawów choroby, z którym można i trzeba walczyć.

Dlaczego? Bo wzmożone napięcie mięśni może jeszcze bardziej się nasilać, w najmniej oczekiwanych momentach, w tym również w czasie ćwiczeń z fizjoterapeutą.

Wystarczy przepełniony pęcherz moczowy lub nawet obecność obcej osoby aby napięcie mięśni znacznie wzrosło.

Co nasila spastyczność?

• podrażnienie skóry (rany, wysypka, odleżyny)
• infekcje np. dróg moczowych
• gorączka
• pełny pęcherz
• zaparcia, hemoroidy
• ciasne ubrania, bandaże
• zmiana temperatury, ochłodzenie
• stres, niepokój, brak poczucia bezpieczeństwa
• otoczenie – hałas, obecność innych osób, drażniące światło
• niedobór snu
• inne potrzeby organizmu – np. głód i pragnienie

• Wszystkie te skomplikowane elementy zjawiska jakim jest spastyczność sprawiają, że albo podejmiemy mądre i celowe działania, albo odpuścimy i zdamy się na naturalny przebieg choroby.
• Jak już wiesz – poza usprawnieniem rehabilitacji, jest wiele innych powodów, aby eliminować wzmożone napięcie mięśni.
• Spastyczność można i trzeba leczyć!
• Ale nie leczymy jej automatycznie!
• Pamiętaj, że leczenie spastyczności nie zawsze ma na celu samą poprawę funkcji kończyny!

Należy bardzo skrupulatnie ocenić stan chorego i jego potrzeby w zakresie rehabilitacji, biorąc pod uwagę wzorzec spastyczności i jej nasilenie. Każdy chory ma inną dystrybucję objawów!

Decyzja o tym jaką metodę redukcji spastyczności wybrać jest zawsze indywidualna i podejmowana przez zespół fachowców – fizjoterapeutów i lekarzy!

Środków zmniejszających spastyczność jest kilka. Począwszy od leków doustnych, poprzez injekcje toksyny botulinowej, aż do metod chirurgicznych i leczenia pompą baklofenową.

Leki doustne mają zwykle ograniczoną skuteczność, często powodują też trudne do zaakceptowania objawy uboczne. Zdecydowanie lepszą metodą, a przede wszystkim skuteczną i bezpieczną, jest leczenie spastyczności przy pomocy toksyny botulinowej. Podaje się ją w formie zastrzyków do określonych, nadmiernie napiętych mięśni. Lek działa przez około 3 miesiące,

w czasie których rozluźnione mięśnie łatwiej poddają się terapii, a chory odczuwa mniej dolegliwości towarzyszących spastyczności. Terapię kontynuuje się aż do osiągnięcia zamierzonego celu, a z każdym kolejnym podaniem efekt jest zwykle coraz lepszy.

1. W Instytucie Zdrowia dr Boczarska-Jedynak leczymy toksyną botulinową pacjentów z każdym rodzajem spastyczności i we wszystkich schorzeniach.
2. Jeśli borykasz się z nadmiernym napięciem i bólem mięśni i chcesz sprawdzić czy kwalifikujesz się do terapii toksyną botulinową – zgłoś się do nas!
3. W atmosferze intymności i spokoju zaproponujemy optymalną, bezpieczną i efektywną terapię z wykorzystaniem najnowszych osiągnięć medycyny i innych dziedzin nauki.
4. Odpowiemy na nurtujące Cię pytania i rozwiejemy wątpliwości!
5.  Pamiętaj – spastyczność ogranicza Twoje możliwości!
6. To objaw, który można skutecznie leczyć!

Interesuje Cię nasza oferta lub masz pytania dotyczące naszej pracy? Zapraszamy do kontaktu z naszymi specjalistami od poniedziałku do soboty w godzinach 8:00 – 20:00. Odpowiemy na wszystkie Państwa pytania.

SKONTAKTUJ SIĘ Z NAMI

Centrum Kompleksowej Terapii Spastyczności

Witamy w Centrum Kompleksowej Terapii Spastyczności – pierwszej w Polsce jednostce, utworzonej w celu oferowania Pacjentom holistycznego podejścia do terapii spastyczności.

Aktualnie terapia spastyczności zwykle jest prowadzona z wykorzystaniem wybranych metod, które dostępne są w poszczególnych placówkach medycznych. Brak jest też standardów, które określałyby optymalny sposób leczenia i terapii pacjentów ze spastycznością.

Tworząc Centrum Kompleksowej Terapii Spastyczności zgromadziliśmy pod jednym dachem niezbędnych specjalistów i sprzęt, aby podjąć próbę znalezienia najlepszych sposobów redukcji spastyczności. Zależy nam, aby wybór metod diagnostycznych i terapii był podyktowany potrzebami Pacjenta, a nie dostępnością określonych specjalistów czy wyposażenia.

Zespół Centrum to uznani eksperci wybranych metod, którzy na co dzień współpracują ze sobą przy diagnostyce i terapii Pacjentów ze spastycznością, a także są zaangażowani w tworzenie standardów w tym obszarze oraz szkolenie innych lekarzy i terapeutów w zakresie metod terapii spastyczności.

dr hab. n. med. Iwona Sarzyńska-Długosz
Kierownik Centrum Kompleksowej Terapii Spastyczności

Spastyczność to nieprawidłowa kontrola i wzrost napięcia mięśniowego na skutek uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego (mózgu lub rdzenia kręgowego).

Wskutek wzmożonego napięcia mięśniowego, mięśnie stają się sztywne, nadmiernie napinają się przy wykonywaniu ruchu. Czasem powoduje to ból.
Spastyczność nasila się w reakcji na ból, stres, silne emocje, a także gdy jest zimno oraz przy infekcjach.

• Spastyczność towarzyszy pacjentom po udarze mózgu, w stwardnieniu rozsianym, po urazach po urazach czaszkowo-mózgowych i w niektórych chorobach genetycznie uwarunkowanych.
• Spastyczność dotyczy głównie kończyn, rzadziej tułowia.
• Spastyczną kończynę górną zwykle można rozpoznać po charakterystycznym układzie – jest przywiedziona do tułowia, zgięta w łokciu i nadgarstku, a dłoń jest zwrócona w dół z palcami zaciśniętymi w pięść i kciukiem schowanym w dłoni.
• Spastyczna kończyna dolna jest najczęściej nadmiernie wyprostowana w kolanie, stopa zgięta w stronę podeszwową i zrotowana do wewnątrz, palce zgięte, a paluch zgięty lub nadmiernie wyprostowany.
• W przypadku spastyczności mięśni tułowia widoczne jest nadmierne zgięcie tułowia do przodu lub w bok.

Spastyczność jest rozpoznawana podczas badania neurologicznego. Celem badania jest odróżnienie spastyczności od innych zaburzeń, dających podobne objawy, identyfikacja rodzaju i umiejscowienia spastyczności, a także ocena stopnia nasilenia spastyczności.

Spastyczność najczęściej wymaga terapii. Jej brak może prowadzić do utrwalonych (czasem nieodwracalnych) zmian strukturalnych, objawiających się zmniejszeniem zakresu ruchów, utrwalonymi przykurczami, powodującymi bolesność, a czasem też owrzodzeniami, odleżynami i ranami w fałdach skórnych.

Leczenie spastyczności obejmuje intensywną rehabilitację (kinezyterapię, terapię zajęciową, terapię z wykorzystaniem ortezy SAEBO, fizykoterapię, terapię z wykorzystaniem SPACECURL 3D, hydroterapię) oraz terapię farmakologiczną (leki działające ogólnie) i iniekcje toksyny botulinowej.

• Terapia indywidualna
• Terapia stacyjna
• Pionizacja
• Trening lokomocyjny
• Terapia zadaniowa
• Instruktaże opieki nad pacjentem
• Terapia Saebo
• Terapia Spacecurl 3D
• Terapia multimedialna
• Fizykoterapia
• Hydroterapia
• Joga i trening oddechowy
• Konsultacje lekarzy specjalistów
• Leczenie toksyną botulinową
• Badania EMG
• Konsultacje dietetyczne
• Terapia neurologopedyczna
• Terapia neuropsychologiczn

• Oddział dzienny
• Terapia ambulatoryjna
• Terapia domowa
• Poradnie specjalistyczne
• Centrum Kompleksowej Terapii Spastyczności
• Zasady przyjęć
• FAQ
• Efekty

• Lekarze
• Fizjoterapeuci
• Terapeuci zajęciowi
• Neuropsycholodzy
• Neurologopedzi
• Dietetycy

• Podejście
• Badania Kliniczne
• Dla specjalistów

Napięte mięśnie nóg

Napięte mięśnie nóg coraz częściej dotykają młode osoby. Objawiają się między innymi ograniczeniem wyprostu w stawie kolanowym i stawie skokowo-goleniowym, co znacznie obniża jakość życia i utrudnia przemieszczanie się.

Czym jest napięcie mięśni?

Napięcie mięśniowe jest zjawiskiem odruchowym i powstaje w wyniku działania stale przepływających bodźców do mięśni. Wyróżnić można także 2 podstawowe, patologiczne napięcia:

• wzmożone – spastyczne;
• obniżone – wiotkie.

Patologicznie wzmożone napięcie mięśniowe o charakterze spastyczności pojawia się głównie podczas uszkodzenia dróg piramidowych układu nerwowego. Napięcie mięśni może być jednak zbyt duże w wyniku zwykłego przeciążenia mięśni, np. u sportowców.

Napięte mięśnie nóg – przyczyny

Zbyt wysokie napięcie mięśni podudzia może mieć różne przyczyny. Najczęściej wiąże się to z trybem życia pacjenta:

• przebywa on zbyt często w pozycji siedzącej lub w przypadku kobiet noszą one zbyt często obuwie na wysokim obcasie. Obie sytuacje powodują skrócenie mięśni grupy tylej podudzia poprzez zbliżenie ich brzuśców;
• uprawia on zbyt intensywnie aktywność fizyczną, głównie na bazie biegania czy skoków;
• doświadcza dyskomfortu psychicznego – stresu czy przygnębienia. Każdemu bólowi i napięciu towarzyszy bowiem reakcja psychiczna odpowiadająca za przyjmowanie pozycji obronnej.

Ponadto, napięcie mięśni pojawia się zawsze, niezależnie od patologii podstawowej, gdy rozwija się ból. Jest to naturalna reakcja obronna organizmu. Bywa, że nadmierne napięcie i przykurcz mięśni leżą z dala od źródła schorzenia.

Najczęściej napięte mięśnie nóg dotyczą mięśnia płaszczkowatego, mięśnia piszczelowego tylnego, mięśnia brzuchatego łydki (odpowiadają za zgięcie stopy i kolana), a także mięśni zginaczy palców stopy.

Można zatem podsumować, że zbyt duże napięcie mięśni podudzia może być reakcją miejscową, powstającą w bezpośrednim sąsiedztwie źródła patologii lub uogólnioną wynikającą z dodatkowego obciążenia psychicznego.

Objawy

Mięśnie poddawane długotrwałej i obciążającej pracy (zwłaszcza w warunkach statycznych) ulegają wzmożonemu napięciu oraz bolesnym przykurczom. W efekcie w obrębie danego mięśnia powstają punkty o dużej wrażliwości, zwane punktami spustowymi.

Można więc powiedzieć, że zbyt duże napięcie mięśni objawia się:

• zwiększoną bolesnością mięśnia i występowaniem punktów spustowych;
• skróceniem mięśnia;
• niedokrwieniem;
• obniżeniem jego zdolności funkcjonalnej.

Długotrwałe zaburzenie czynności mięśnia może prowadzić do powstania zmian morfologicznych, strukturalnych, a nawet do nieodwracalnej utraty elastyczności. Przyczyną tego są zaburzenia bilansu mięśniowego, czyli napięcie i skrócenie jednych mięśni, a osłabienie innych. W efekcie może dojść nawet do zaburzeń postawy czy ruchu.

Mięsień płaszczkowaty

Mięsień płaszczkowaty wraz z mięśniem brzuchatym łydki reaguje na statyczne przeciążenia wzmożonym napięciem i skróceniem. W rezultacie ograniczeniu ulega ruch wyprostu w stawie skokowo-goleniowym. Szczególnie defekt ten odczuwalny jest podczas chodu w kończynie zakrocznej.

Mięśnie zginacze palców stopy

Mięśnie zginacze stopy obejmują przede wszystkim mięśnie podeszwy stopy. Problem napięciowy w tym obszarze objawia się głównie bólem podczas wyprostu palców, np. podczas chodu. Pacjent ma problem zwłaszcza z fazą przetaczania stopy lub ze wspinaniem się na palce.

Leczenie

Rehabilitacja skróconych mięśni ma na celu przywrócenie odpowiedniej elastyczności włókien mięśniowych do tego stopnia, aby umożliwiała ona pełną ruchomość w stawach, na które oddziałuje dany mięsień.

Powszechnym błędem jest przywracanie długości tylko jednego odcinka mięśnia.

W efekcie pacjent może wykonać pełny ruch zgięcia grzbietowego w stawie skokowo-goleniowym przy zgiętym stawie kolanowym, lecz przy wyprostowanym już nie.

Kinezyterapia

Kinezyterapia obejmuje przede wszystkim ćwiczenia rozciągające, muszą być one jednak wykonywane czynnie, a nie biernie. Nie należy przekraczać przy tym progu bólu.

Przykładowo, jeśli opracowuje się mięśnie zginacze palców, pacjent samodzielnie w pozycji siedzącej stara się unieść stopę na pięcie, jednocześnie prostując palce aż do momentu gdy poczuje dyskomfort, lecz nie ból.

W tej pozycji należy wytrzymać kilka sekund.

W przypadku mięśni tylnej części goleni do rozciągania można zastosować stepy lub nawet schody. Stojąc na schodku należy wysunąć lekko piętę, a następnie spokojnie i powoli opuszczać ją tak, aby ostatecznie znalazła się niżej niż palce.

Podczas ćwiczeń ważna jest systematyczność i precyzyjność. Rozciąganie wykonuje się spokojnie, w kilku seriach.

Masaże

Na napięte mięśnie nóg korzystny jest zarówno masaż podwodny, klasyczny jak i wykonany samodzielnie automasaż. Jego celem jest poprawa ukrwienia i odżywienia tkanek oraz rozluźnienie zbyt napiętych mięśni.

W tym celu stosuje się ruchy powolne, okrężne, podłużne lub poprzeczne, najlepiej od dołu do góry. Automasaż można ponadto wykonywać przy pomocy specjalnych urządzeń, np.

wałków i rollerów z wypustkami czy masażerów pistoletowych.

Masaż wirowy o temperaturze 32-40 stopni Celsjusza przez około 15 minut pobudzi lokalne krążenie, obniży znacznie napięcie mięśniowe, poprawi miejscowe krążenie oraz zmniejszy dolegliwości bólowe. W tym przypadku działa nie tylko bodziec mechaniczny, ale i termiczny.

Innym rodzajem masażu jest masaż tkanek głębokich, który wykonuje się również powoli, jednak znacznie głębiej utrzymując odpowiedni kąt dłoni przesuwającej się po ciele. Celem tego masażu jest rozluźnienie powięzi, ponieważ napięcie i bóle mięśniowe często powiązane są właśnie z dysfunkcjami powięziowymi.

Kinesiotaping

Kinesiotaping (czyli tak zwane dynamiczne plastrowanie) nie jest metodą główną stosowaną podczas rehabilitacji, jednak przynosi korzyści we wspomaganiu pozostałych technik oraz w utrzymaniu efektu leczniczego.

Przykładowo, po odpowiednim rozciągnięciu mięśnia oraz zastosowaniu wybranych zabiegów fizykalnych, mięsień w pozycji rozciągniętej można okleić w ten sposób, aby była ona przynajmniej w pewnym stopniu utrzymana.

Aby rozluźnić zbyt napięty mięsień kluczowe znaczenie ma kierunek aplikacji plastra.

Wówczas bazę nakleja się w miejscu przyczepu końcowego mięśnia, sam mięsień ustawia się w pozycji rozciągniętej, a następnie przykleja pozostałą część plastra z jego 15% rozciągnięciem, kończąc w okolicy przyczepu bliższego.

Fizykoterapia

Istnieją metody fizykalne obniżające napięcie mięśniowe i wpływające na rozluźnienie tkanek. Są one dobrym pomysłem przed wykonaniem ćwiczeń, aby przygotować napięty mięsień do pracy. Najczęściej stosuje się ciepłolecznictwo i wszelkie zabiegi wywołujące efekt termiczny.

Przykładem może być parafinoterapia, która nie tylko zmniejsza napięcie mięśni, ale także przyspiesza regeneracje mikrourazów, zwiększa resorpcję wysięków i toksycznych produktów ewentualnych stanów zapalnych w obrębie mięśnia. Innym przykładem jest wpływ promieniowania podczerwonego (tzw.

Solluxa) na napięty mięsień, poprzez reakcje autonomicznego układu nerwowego.

Pozostałe zabiegi fizykalne obniżające napięcie mięśni:

Czym jest i jak się objawia spastyczność mięśni?

Spastyczność mięśni nie jest odrębnym schorzeniem, a raczej objawem towarzyszącym innym chorobom. Często dotyka osoby zmagające się z różnym stopieniem niepełnosprawności, które muszą korzystać z pomocy balkonika rehabilitacyjnego lub poruszają się na wózku inwalidzkim.

O szczegółach dotyczących spastyczności mięśni przeczytacie w dzisiejszym artykule.Spastyczność mięśni to stan, w którym mięśnie nadmiernie się napinają. Dzieje się tak pod wpływem uszkodzeń ośrodkowego układu nerwowego.

Dolegliwość dotyczy najczęściej mięśni rąk oraz nóg, ale może również zaburzać pracę narządów wewnętrznych np. jelit czy krtani.

Spastyczność mięśni to częsty objaw takich chorób jak dziecięce porażenie mózgowe, powikłanie po udarze mózgu czy urazie rdzenia kręgowego. Może wystąpić przy zapaleniu opon mózgowo – rdzeniowych, stwardnieniu rozsianym, guzie mózgu oraz innych schorzeniach neurodegeneracyjnych.

Diagnostyka spastyczności mięśni

By zdiagnozować spastyczność mięśni, przeprowadza się z pacjentem wnikliwy wywiad oraz wykonuje badania fizykalne. W zależności od pierwotnej przyczyny spastyczności konieczne może okazać się także wykonanie tomografii komputerowej lub rezonansu magnetycznego.

By ocenić zaawansowanie dolegliwości, stosuje się skalę Ashwortha lub Tardieu.

Objawy spastyczności mięśni

Podstawowym objawem schorzenia jest nadmierne napięcie mięśni przy równoczesnym osłabieniu mięśni antagonistycznych. Może wystąpić także niedowład mięśni, ich porażenie, wzmożone odruchy głębokie czy mimowolne skurcze.

Spastyczność mięśni może mieć różne natężenie. Niewielkie nasilenie nie powoduje dyskomfortu w codziennym funkcjonowaniu, jednak przy większej intensywności schorzenia wykonywanie podstawowych czynności może stać się wyzwaniem.

Jak leczyć spastyczność mięśni?

Oczywiście podstawą leczenia jest odpowiednia terapia choroby bazowej. Prawidłowo ukierunkowane postępowanie może zmniejszyć spastyczność mięśni. Ponadto pacjentom zaleca się rehabilitację oraz stosowanie leków zmniejszających napięcie mięśniowe. W niektórych przypadkach skuteczne może okazać się leczenie chirurgiczne.

Istotnym elementem leczenia spastyczności mięśni jest fizjoterapia, która ma za zadanie rozluźnić mięśnie nadmiernie napięte i wzmocnić te, które ulegają nadmiernemu rozluźnieniu. W tym celu wykorzystuje się u pacjentów specjalistyczne ćwiczenia rehabilitacyjne, a także zaleca się różnorodne zabiegi fizykoterapeutyczne takie jak np. elektrostymulację prądami o małej częstotliwości.

Spastyczność w przebiegu SM

Stwardnienie rozsiane (SM) [+info] jest jedną z najczęstszych chorób ośrodkowego układu nerwowego (mózgu i rdzenia kręgowego). Jego podłożem są reakcje zapalne i demielinizacja nerwów. Mielina to materiał na bazie tłuszczów osłaniający włókna nerwowe. Pełni podobną rolę jak izolacja kabli elektrycznych. Umożliwia szybkie przesyłanie impulsów nerwowych, dzięki czemu możemy wykonywać szybkie, skoordynowane ruchy. U chorych na stwardnienie rozsiane zanik mieliny utrudnia przesyłanie sygnałów pomiędzy mózgiem a innymi częściami ciała. Wywołuje to różne objawy stwardnienia rozsianego.

Obszary, w których mielina ulega zanikowi (ogniska demielinizacji zwane plakami lub blaszkami), mają postać powierzchniowych stwardnień lub blizn. Pojawiają się one w różnym czasie i w różnych obszarach mózgu i rdzenia kręgowego. Łacińska nazwa choroby – „sclerosis multiplex” – oznacza dosłownie „liczne blizny”.

Dla większości osób rozpoznanie stwardnienia rozsianego oznacza nieprzewidywalną, trwającą do końca życia progresję złożonych objawów.

• W Unii Europejskiej na stwardnienie rozsiane (SM) choruje ponad 400 tys. osób.
• Pojawia się ono u ludzi w kwiecie wieku, gdy zakładają rodziny i rozwijają karierę zawodową.
• Jest to najczęstsza przyczyna niepełnosprawności u młodych dorosłych. Chorobę rozpoznaje się na ogół pomiędzy 20 a 40 rokiem życia.
• SM występuje częściej u kobiet niż u mężczyzn, w stosunku 3:2.
• Stwardnienie rozsiane powstaje w wyniku uszkodzeń mózgu i rdzenia kręgowego. Uszkodzenia te utrudniają przesyłanie sygnałów pomiędzy mózgiem a innymi częściami ciała.
• Najczęstsza postać stwardnienia rozsianego przebiega z okresowym nasileniem i ustępowaniem objawów. Dla niektórych chorych SM oznacza stopniowo postępującą niepełnosprawność.
• Do częstych objawów stwardnienia rozsianego należą: niewyraźne widzenie, uczucie ogromnego zmęczenia, ból, drętwienie nóg i rąk, utrata możliwości poruszania się i problemy z mówieniem.
• Po rozpoznaniu choroby wielu pacjentów traci kontakt ze służbą zdrowia.
• Postępująca niepełnosprawność, na którą nakłada się brak wiedzy specjalistycznej na temat SM wśród przedstawicieli personelu fachowego, może oznaczać, że podstawowe problemy zdrowotne pojawiające się u tych chorych, takie jak depresja, pogorszenie funkcjonowania poznawczego, problemy z nietrzymaniem moczu i kału oraz zaburzenia seksualne, mogą pozostać niezauważone.
• Osoby z zaawansowaną postacią SM, które mają bardzo złożone potrzeby fizyczne i psychologiczne, nie zawsze mają dostęp do specjalistycznej opieki paliatywnej.
• Pomimo stale prowadzonych, szeroko zakrojonych badań naukowych, nie jest obecnie możliwe skuteczne wyleczenie omawianego schorzenia. Bezwzględnie konieczne jest zatem kontynuowanie intensywnych prac badawczych nad przyczynami i potencjalnymi metodami leczenia SM.
• Chorzy na stwardnienie rozsiane na ogół chcą pozostawać jak najdłużej aktywni zawodowo. Rozwija się u nich jednak postępująca, degeneracyjna lub okresowo nasilająca się choroba, co oznacza, że muszą zmniejszać/dostosowywać godziny pracy i/lub dostosować swoje środowisko pracy do zmieniających się potrzeb.
• W przypadku postępującej niepełnosprawności chorzy muszą mieć dostęp do skoordynowanej opieki specjalistów w ramach wielodyscyplinarnego zespołu, znających problematykę SM.

Istnieją bardzo duże rozbieżności na poziomie poszczególnych krajów i regionów w całej Unii Europejskiej w zakresie dostępności i jakości usług oraz wsparcia na rzecz chorych na SM. Jednak oczywiste jest, że pacjenci z SM mają wiele do zaoferowania współpracującym z nimi specjalistom, dzięki własnemu doświadczeniu i znajomości swojej choroby.

Mięśnie ciała utrzymują tzw. „prawidłowe napięcie mięśniowe”, które umożliwia nam utrzymanie prawidłowej postawy ciała. Gdy napięcie mięśni się zwiększa, stają się one sztywne, co fachowo określa się mianem „spastyczności”. W tym stanie zmniejsza się zakres ruchów a poruszanie spastycznymi mięśniami może być bolesne.

Spastyczność jest jednym z najczęstszych objawów SM. Definiuje się ją jako sztywność mięśni, która ma często charakter uogólniony i mniej lub bardziej ciągły. Często występują okresy pogorszenia dolegliwości w postaci mimowolnych kurczy mięśni; dochodzi wówczas do stopniowej utraty funkcji mięśniowej.

Spastyczność stanowi jedną z głównych przyczyn niepełnosprawności chorych na SM. Jest tak dlatego, że na ogół wiąże się z bólem (ciągłym lub występującym w trakcie kurczów mięśniowych), zaburzeniami czynności pęcherza moczowego, zaburzeniami snu, zanikiem zdolności chodzenia i wykonywania innych ruchów celowych, w tym koniecznych do dbania o higienę osobistą.

Przez kurcze mięśniowe należy rozumieć mimowolne ruchy mięśni kończyn i tułowia. Istnieją ich trzy rodzaje:

• kurcze zginaczy – powodują zginanie kończyn w stawach;
• kurcze prostowników – powodują prostowanie kończyn;
• kurcze przywodzicieli – powodują przyciągnięcie kończyn w kierunku linii pośrodkowej ciała (ręce są przyciągane do tułowia, nogi łączą się ze sobą itp.).

Więcej informacji na temat spastyczności

Konsekwencje spastyczności dla chorych na SM [+info]

•   66% Ból
•   70% Moczenie nocne kilka razy w ciągu nocy
•   70% Trudności w chodzeniu
•   40% Ograniczona mobilność
•   51% Problemy ze snem
•   17% Chory potrzebuje coraz wiekszej pomocy przy myciu i ubieraniu

Osoby ze spastycznością w przebiegu SM mogą wykazywać bardzo różne objawy, m.in.:

• wzmożone napięcie mięśniowe, które może prowadzić do sztywności mięśni, sztywności stawów i zaburzeń czynności pęcherza moczowego;
• samoistną aktywność mięśniową w postaci nieopanowanych kurczy mięśni – albo izolowanych, albo w postaci szybkich, kolejno następujących po sobie kurczy (tzw. kurczy „klonicznych”);
• wygórowane odruchy ścięgniste.

Objawy te wiążą się z:

• bólem o nasileniu od niewielkiego (napięte mięśnie) do ciężkiego (bolesne kurcze mięśniowe w kończynach);
• budzeniem się w nocy, z powodu bólu i/lub zaburzeń czynności pęcherza moczowego;
• pogorszeniem funkcjonowania mięśni, które może utrudniać chodzenie i wykonywanie wszystkich innych rodzajów ruchów oraz mówienie.

Te objawy spastyczności mogą prowadzić do niepełnosprawności, w tym do zmian postawy ciała wywołanych wzmożonym napięciem mięśniowym (które może też wynikać ze stanu nadaktywności mięśni). Fizjologicznie mięśnie muszą utrzymywać odpowiedni poziom napięcia, aby utrzymać ciało w pozycji pionowej i zapewnić możliwość wykonywania ruchów.

Równocześnie jednak muszą zachować pewną elastyczność i swobodę działania nadającą ruchom szybkość. Spastyczność jest wynikiem wzmożonego napięcia mięśniowego prowadzącego do utraty możliwości reagowania przez mięśnie na bodźce. Może też prowadzić do znacznego wzrostu odczuwanego zmęczenia i bardzo utrudniać wykonywanie codziennych zajęć.

Wsparcie lub porady można uzyskać w lokalnym ośrodku prowadzącym leczenie stwardnienia rozsianego. Można też się zwrócić do miejscowego stowarzyszenia pacjentów:

Inne przydatne materiały:

Wzmożone napięcie mięśniowe – przyczyny, objawy, leczenie

Czym jest napięcie mięśniowe? Mówiąc najprościej, chodzi o gotowość mięśni do podjęcia pracy – na przykład utrzymania ciała w pozycji siedzącej czy zachowania równowagi w pozycji stojącej. Czasem jednak dochodzi do jego zaburzeń – nie tylko obniżenia, ale i podniesienia. Gdy jest wzmożone – pojawiają się problemy z układem ruchowym.

Podkreślmy już na początku, że wzmożone napięcie mięśniowe, czyli hipertonia, jest zaburzeniem o podłożu neurologicznym.

Skąd bierze się wzmożone napięcie mięśniowe?

Przyczyn hipertonii może być wiele, wszystkie jednak wywołują prowadzące do niego uszkodzenia układu nerwowego. Najczęstsze powody wystąpienia wzmożonego napięcia mięśniowego to:

• wypadek, w którego konsekwencji doszło do urazu głowy bądź rdzenia kręgowego,
• nowotwory, które rozwijają się w obrębie układu nerwowego,
• choroba Parkinsona,
• stwardnienie rozsiane,
• porażenie mózgowe,
• udar mózgu.

Zdarza się również, że hipertonia wynika z zatrucia niektórymi substancjami chemicznymi.

Hipertonia przyjmuje dwie postacie:

• gdy zostały uszkodzone drogi piramidowe układu nerwowego, mamy do czynienia ze wzmożonym napięciem mięśniowym typu spastycznego – wtedy podczas badania (ruchu) napięcie stopniowo się osłabia,
• gdy dojdzie do zaburzeń w pozapiramidowym układzie, pojawia się sztywność – wówczas natężenie oporu mięśni się nie zmienia i pozostaje cały czas na wysokim poziomie.

Objawy hipertonii

Wzmożone napięcie mięśniowe przynosi pacjentowi poważny dyskomfort i może utrudniać poruszanie się. Przykurcze mięśni, nieustanne uczucie sztywności – np.

w obrębie kończyn, doświadczenie napięcia mięśni nawet, gdy pozostają w stanie spoczynku, a gdy choroba trwa długo – także deformacje stawów i poważne dolegliwości bólowe – oto najczęstsze objawy hipertonii.

Gdy dotknie ona kończyn dolnych, może powodować również spore problemy z poruszaniem się.

Jeśli występują u pacjenta takie symptomy, lekarz skieruje go na konsultację neurologiczną. W jej trakcie lekarz będzie badał odruchy mięśni w tzw. ruchu biernym (ciałem pacjenta będzie poruszał lekarz). Dodatkowe objawy, które mogą pojawić się w trakcie badania to np.

objaw scyzoryka – kiedy opór mięśni jest największy na początku i na końcu ruchu, objaw koła zębatego – gdy napięcie wydaje się skokowe czy objaw rury ołowianej – kiedy napięcie zdaje się być tak samo mocne cały czas. Jeśli któryś z nich wystąpi, neurolog skieruje chorego na dodatkowe badania (np.

TK, rezonans magnetyczny czy punkcja lędźwiowa) – by wskazać przyczynę hipertonii. Skieruje go również na rehabilitację.

Fizjoterapia metodą leczenia wzmożonego napięcia mięśniowego

Ćwiczenia z profesjonalnym rehabilitantem to kluczowy element terapii w przypadku hipertonii.

Odpowiednio dozowany ruch to najlepsza gwarancja, że mięśnie pacjenta przez jak najdłuższy czas zachowają sprawność, a dyskomfort ruchowy zostanie zminimalizowany.

W zależności od postępu choroby i jej przyczyny oraz stopnia sprawności pacjenta fizjoterapeuta dobiera odpowiedni zestaw ćwiczeń, które pobudzają sprawność mięśniową i łagodzą napięcie.

Leczenie przebiegać może również farmakologicznie – pacjentom podaje się leki zwiotczające mięśnie, np. dantrolen, baklofen czy diazepam.

Spastyczność mięśni – przyczyny, leczenie, rehabilitacja

Spastyczność mięśni to zaburzenie pracy mięśni, towarzyszące problemom neurologicznym. Nie jest to choroba sama w sobie, ale objaw innych schorzeń (spastyczność po udarze, w wyniku stwardnienia rozsianego, czy mózgowego porażenia dziecięcego). Spastyczność można leczyć, albo poprzez rehabilitację albo przyjmując leki zmniejszające napięcie mięśniowe.

Spastyczność to objaw uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego. Charakteryzuje się zwiększonym napięciem mięśniowym, ich porażeniem spastycznym czy niedowładem spastycznym. Spastyczność najczęściej dotyczy mięśni nóg i rąk. Jest wyzwaniem dla organizmu, który musi zużyć całą energię na napinanie się mięśni.

Zaburzenia pracy mięśni mogą wpływać również na pracę narządów wewnętrznych np. jelit – co może powodować ból czy np. trudności w mówieniu (przy spastyczności krtani).

Spastyczność mięśni – przyczyny

Stany spastyczne są najczęściej powikłaniem:

• dziecięcego porażenia mózgowego,
• udaru mózgu,
• urazu rdzenia kręgowego,
• zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych,
• stwardnienia rozsianego,
• guza mózgu,
• w przebiegu innych chorób o charakterze neurodegeneracyjnym.

Może też występować po:

• zawale serca,
• zapaleniu otrzewnej.

Spastyczność mięśni – diagnoza

Spastyczność u osób z dziecięcym porażeniem mózgowym, guzem mózgu, czy stwardnieniem rozsianym diagnozuje się na podstawie wywiadu z pacjentem, badaniem obrazowym czy fizykalnym.

Po udarze lub przy raku mózgu warto zrobić tomografię komputerową i rezonans magnetyczny.

Do oceny spastyczności wykorzystuje się najczęściej również skalę Ashwortha lub jej zmodyfikowaną wersję, a także skalę Tardieu.

Spastyczność mięśni – objawy

• zwiększenie napięcia mięśniowego,
• osłabienie mięśni antagonistycznych
• niedowład mięśni,
• porażenie mięśni,
• wzmożone odruchy głębokie,
• mimowolne skurcze mięśni.

Spastyczność o niewielkim nasileniu zazwyczaj nie jest bardzo dużym utrudnieniem dla pacjenta, jednak gdy jest ona większa często uniemożliwia chorym normalne funkcjonowanie.

Spastyka mięśni – leczenie

Spastyczność można leczyć, poprzez:

• rehabilitację,
• farmakoterapię, czyli przyjmowanie leków zmniejszających napięcie mięśniowe (zazwyczaj  są to: baklofen, benzodiazepiny, iniekcje toksyny botulinowej),
• leczenie chirurgiczne lub ortopedyczne (w tej dziedzinie wiele posunęło się już do przodu, chociaż eksperci studzą emocje, mówiąc, że do większego przełomu jest jeszcze daleko).

Leczenie spastyczności fizjoterapia

Za pomocą zabiegów fizjoterapeutycznych można obniżyć napięcie mięśni. Ćwiczenia są w stanie wzmocnić grupy mięśni antagonistycznych oraz rozciągnąć mięśnie przykurczone, a także opóźnić, a nawet zapobiec wystąpieniu zmian wtórnych. W skład fizjoterapii wchodzą:

• -kinezyterapia
• Obniża napięcie mięśniowe, poprawia koordynację, siłę, ruchomość w stawach. Obejmować powinna ćwiczenia rozciągające, wzmacniające, a także korygowanie ułożenia kończyny
• -fizykoterapia
• Wykorzystuje się tutaj elektrostymulację prądami o małej częstotliwości (metoda Huffschmidta, tonoliza).

Spastyczność rehabilitacja

Rehabilitacja powinna odbywać się codziennie w domu, co jakiś czas warto zgłosić się na kontrolę w specjalistycznym ośrodku. Najlepsze efekty daje połączenie kinezyterapii i fizykoterapii.

Spastyczność poudarowa

Spastyczność poudarowa to jedno z najczęstszych powikłań udaru mózgu. W ten sposób sprawność traci w Polsce 4,5 tysiąca osób rocznie. Co ciekawe spastyczność u większości chorych rozwija się dopiero 3 miesiące po udarze (ale oczywiście może pojawić się również dużo szybciej).

Bardzo ważne jest, by jak najszybciej zauważyć objawy spastyczności, ponieważ zwiększa to szansę na skuteczne leczenie i szybszy powrót do sprawności. Osoby po udarze najczęściej mają problem ze spastycznością łokcia i nadgarstka. Można zaobserwować u nich duże napięcie mięśniowe, trudności w trzymaniu przedmiotów czy nienaturalne ułożenie ręki.

Pomóc mogą zabiegi rehabilitacyjne oraz leczenie toksyną botulinową. 

Spastyczność u dzieci

Porażenie spastyczne może być również konsekwencją mózgowego porażenia dziecięcego.

Porażenie, w zależności, jak rozległe są uszkodzenia układu nerwowego może dotyczyć wszystkich czterech kończyn, trzech, dwóch bądź jednej.

Może występować po jednej stronie ciała, albo obejmować również tułów oraz głowę. Najlepsze efekty leczenia przynosi połączenie rehabilitacji oraz terapii toksyną botulinową z elektrostymulacją mięśni.

(EZ)