Stopa płasko-koślawa – przyczyny, objawy, leczenie, ćwiczenia, wkładki, buty

Ile razy słyszałeś  o małym pacjencie „jak on koślawi stopy, źle siedzi, na pewno muszę iść z nim po wkładki ortopedyczne”. Postaw sprawę na…stopy i przeczytaj, jak wygląda ich prawidłowy rozwój.

Rodzice obserwując stopy swoich dzieci, już w pierwszych latach życia, widząc, jak dziecko stawia stopy i jak wyglądają jego kolana, chcą stosować wkładki do butów.

Jak rozwijają się stopy dziecka i czy noszenie wkładek ma sens?

Rozwój fizjologiczny stóp do 6 roku życia

U małego dziecka występuje fizjologiczne płaskostopie, a chodzenie boso jest najlepszym treningiem dla stopy. Chód małego dziecka z nogami skierowanymi do wewnątrz jest również zgodny z naturą.  W drugim roku życia zanika szpotawe ustawienie nóg.

Pomiędzy 2 a 4 rokiem życia kąt udowo-piszczelowy małego dziecka osiąga wielkości typowe dla dorosłych . Na przełomie najczęściej  2 i 3 roku życia z prostego ustawienia kolan rozwija się koślawość nóg, która zanika w wieku wczesnoszkolnym.

W tym czasie, w okresie fizjologicznej koślawości kolan w pozycji stojącej kolana stykają się, a kostki przyśrodkowe mogą być od siebie oddalone nawet do 7 cm. W tym wieku u dzieci występuje największy zakres rotacji wewnętrznej stawów biodrowych.

Skłonność do tej wewnętrznej, zwłaszcza u dziewczynek zmniejsza się od 5 roku życia, u chłopców  następuje ona nieco wcześniej. Po 6 roku życia ponownie może pojawić się koślawość pięt.

Stopy płasko-koślawe 

W wieku 3-6 lat nie jest łatwo rozpoznać czynnościową stopę płasko-koślawą lub zaburzenia rotacyjne w stawach biodrowych.

Pojawia się trudność w ocenie, czy nogi są w fazie odpowiedniej dla wieku z koślawością kolan i naturalnym dla tego wieku płaskostopiem, czy jest to już patologiczna stopa płasko-koślawa i typowa dla tego luźna tkanka łączna w ścięgnach, więzadłach i torebkach stawowych.

Na skutek codziennego treningu stóp podczas chodzenia, zwiększa się ilość kolagenu w ścięgnach i więzadłach, co podnosi ich wytrzymałość.

Jak więc tworzy się stopa płasko-koślawa? Na skutek zwiększonego skręcenia do wewnątrz kości udowej, powiązanego ze zwiększonym skręceniem do wewnątrz podudzia i przyśrodkowo pochyloną powierzchnią piszczelowo – skokową, narasta obciążenie przyśrodkowej strony stopy skutkujące spłaszczeniem jej przyśrodkowego wysklepienia podłużnego.

Istotny jest również sposób, w jaki dziecko stawia pierwsze kroki, gdyż wadliwe ustawienie stóp prowadzi do niepewności chodu. Dzieci mogą ustawiać krawędzie stóp na zewnątrz lub do wewnątrz – w tym przypadku zaleca się, aby jak najwięcej chodziły bokiem, przytrzymując się np. mebli.

Nie powinny być prowadzane za ręce, bo pogłębia to skręcenie stóp na zewnątrz.

Diagnostyka stóp płasko-koślawych

W pierwszych 6 latach życia dziecka nie można bagatelizować ustawienia palców stóp do środka, połączonego z silną rotacją wewnętrzną nóg lub chodu z nogami skierowanymi na zewnątrz. Tylko w tym czasie można wpłynąć na rosnącą chrząstkę i odpowiednio nakierować ją na właściwy tor.

Źródło nieprawidłowego ustawienia stóp często tkwi w biodrach, które często mają nieprawidłową rotację zewnętrzną i wewnętrzną.

Często występuje asymetria nóg, wadliwe ustawienie osi biodro-kolano-stopa, koślawość pięt większa niż 20° u młodszych dzieci i 5° u starszych, szpotawość pięt i ich asymetryczne ustawienie, brak obciążenia przodostopia i dużego palca w staniu na palcach i skrócenie ścięgna Achillesa.

Prawidłowy wygląd stopy to ta obciążona na pięcie, brzegu zewnętrznym, przodostopiu oraz na palcach. Przyśrodkowa strona podeszwy stopy powinno być lekko uniesiona a w pełni wykształca się ono w wieku około 6 lat. Przodostopie powinno być obciążone na wysokości stawów śródstopno-paliczkowych.

Istotna jest również ocena tyłostopia, czyli kąta zawartego między osią podudzia a osią pięty. Kiedy dziecko ma 2-3 lata, za patologiczną uznaje się koślawość tyłostopia w zakresie 20°. Po 6 roku życia koślawość pięt wynosi około 6° i jest fizjologicza, typowa również dla osób dorosłych.

Jeśli pięty są skręcone do wewnątrz, oznacza to patologiczną szpotawość.

Badanie koślawości stóp 

W badaniu koślawości stóp istotna jest również ocena położenia pięt w staniu na palcach i nóg w pozycji stojącej tyłem.

Należy sprawdzić jak ustawione względem siebie są biodra, kolana i stopy, czy kolana stykają się lub czy są oddzielnie, jak duży jest odstęp między kostkami przyśrodkowymi, jak wyglądają fałdy skóry dołów podkolanowych i pośladkowe – czy są ustawione symetrycznie i na tej samej wysokości. W badaniu stóp ważne jest również ustawienie miednicy, a także ocena symetrii grzebieni kości biodrowych. Zwrócić należy uwagę na ustawienie względem siebie osi bioder i kolan oraz kolan i stóp. Przykładowo – czy tylko przodostopia są ustawione w przywiedzeniu, czy podudzie i stopa są skręcone do środka a rzepka wystaje do przodu, jak są ustawione kolce biodrowe, rzepki i kolana.

W przypadku stopy płasko-koślawej stanie na palcach stymuluje tworzenie się wysklepienia podłużnego i poprzecznego stopy.

W badaniach stawów biodrowych  dzieci u dziewczynek bardziej ograniczona jest rotacja zewnętrzna, a u chłopców rotacja wewnętrzna.

Należy zwracać uwagę, aby była pełna swoboda rotacji zewnętrznej i wewnętrznej w obu stawach biodrowych. Rotacja wewnętrzna biodra sprzyja tendencji do koślawego ustawienia kończyn dolnych.

Warto zwrócić uwagę, jak dziecko siedzi. Jeśli lubi siadać w siadzie krawieckim, to jednostronnie obciąża tym samym stawy biodrowe. Stwarza tym samym zagrożenie wadliwego ustawienia stóp do wewnątrz.

Co z wkładkami ortopedycznymi?

Kiedy rodzice widzą płaskie stopy u swojego dziecka w wieku przedszkolnym, zdarza się, że sięgają po wkładki ortopedyczne, mające po stronie przyśrodkowej wypukłość, która naciska na wysklepienie stopy po stronie podeszwowej.

Ponieważ wkładka poniekąd wykonuje pracę za małą stopę, nie jest możliwe przetoczenie obciążonej stopy w fazie podporowej przez kość skokową, klinowatą oraz I i II kość śródstopia.

Wybrzuszenie wkładki wymusza supinacyjne ustawienie stopy, co ogranicza kształtowanie się jej pronacji. W wieku 3 lat u dziecka rozwija się zdolność do wewnętrznej rotacji bioder.

Dziecko ustawia nogi do wewnątrz, pięty ustawiają się koślawo a wysklepienie podłużne ulega spłaszczeniu. Koślawość nóg w tym wieku to też norma, bo aparat ruchu przechodzi proces dojrzewania.

Jeśli jednak przyjdzie do was osoba, która stanowczo upiera się, aby jego dziecko nosiło wkładki, należy zwrócić uwagę, iż:

• wybrzuszenie we wkładce uniemożliwia funkcjonowanie przeniesienia obciążenia stopy w fazie podporowej na łuku przebiegającym od kości skokowej do I kości śródstopia. Stopa ustawia się w odwróceniu, co działa hamująco na ustawienie mięśni nawracających stopę.

• wkładki zakłócają mechanizm przetaczania się stopy w fazie podporowej, pięta nie jest w stanie wykonywać ruchów od ustawienia koślawego po ustawienie szpotawe, przez co utrudnione jest kształtowanie podłużnego wysklepienia stopy

• wkładki przejmują aktywność siły mięśni stopy, redukując działanie siły naciągu rozcięgna podeszwowego stopy. Utrudniają również naturalne zmiany kształtu i osi nóg. Do niecałych 3 lat życia dziecka, chód ze stopami skierowanymi do wewnątrz jest naturalnym zjawiskiem i nie wymaga żadnej korekcji a tym bardziej wkładek. Fizjologiczna koślawość nóg, pięt i spłaszczeniem podłużnego wysklepienia przodostopia zazwyczaj zanika do 7 roku życia.

• wadliwe ustawienie stóp może mieć przyczynę w ograniczonej rotacji stawów biodrowych i zaburzeniach osi kolano-biodro. Jeśli tutaj tkwi przyczyna nieprawidłowości w rozwoju stóp, to noszenie wkładek korekcyjnych nie ma sensu.

Twarda wkładka ortopedyczna zupełnie nie ma sensu, a jeśli już stosować wkładki to powyżej 6 roku życia. Taka wkładka powinna być dynamiczna (tzw. dynamiczne wkładki ortopedyczne) – czyli powinna prawidłowo wspierać funkcje biomechaniczne stopy w każdej fazie cyklu chodu.

Stopy dziecka to bardzo ważny temat, który wciąż jest zgłębiany pod względem terapii manualnej i fizjoterapii. Jeśli chcesz przeczytać więcej, zajrzyj do bibliografii ????

Bibliografia

B.Zukunft – Huber, „Trójpłaszczyznowa manualna terapia wad stóp u dzieci”, wyd. Elsevier 2013 r.

Magdalena Serafin

Historyk sztuki i specjalista PR, certyfikowany provider TRE® ,a z zamiłowania pasjonatka osteopatii i pracy z ciałem, studentka psychoterapii w nurcie analizy bioenergetycznej według Lowena. Mama dwóch małych córek, łącząca pracę zawodową z bieganiem i zgłębianiem meandrów psychiki. Uwielbia być tu i teraz, blisko ludzi.

Zobacz wszystkie moje artykuły

Wady stóp u dzieci i dorosłych – rodzaje, leczenie, ćwiczenia

Wady stóp dotykają przede wszystkim osoby, które cierpią na schorzenia mięśni, są otyłe, bądź zbyt długo przebywają w pozycji stojącej. Należy unikać noszenia wąskich rajstop, wąskiego obuwia w palach, a także zbyt wysokich obcasów.

Wady stóp to również częsta przypadłość u dzieci. Wynika ona z rozbieżności między szybkim tempem rozwoju kości, a wolnym wzrostem masy mięśniowej. Jak wygląda leczenie wad stóp?

Spis treści

Wady stopy rozwijają się w następstwie dysproporcji pomiędzy wytrzymałością mięśni i aparatu więzadłowo-torebkowego a ich obciążeniem. Do najczęściej występujących wad stóp należą: stopa płaska, stopa płasko-koślawa, stopa szpotawa, stopa wydrążona.

Stopa – budowa

Stopa składa się z trzech elementów:

• stępu,
• śródstopia,
• palców.

Stęp tworzą:

• kość skokowa,
• piętowa,
• sześcienna,
• łódkowata,
• trzy kości klinowe.

Śródstopie tworzy pięć kości długich, które są przedzielone przestrzeniami międzykostnymi śródstopia. Wszystkie palce z wyjątkiem palucha, który posiada dwa paliczki, składają się z trzech paliczków.

Stopa – funkcje

Stopa posiada zdolność zarówno utrzymania ciężaru ciała, jak i dostosowywania się do zmian podłoża, obciążenia i ruchów. Te właściwości stopa zawdzięcza układowi więzadeł oraz mięśni zwanych stabilizatorami stopy. Układ więzadłowo-torebkowy stanowi tzw. stabilizatory bierne stopy.

Są one tak jakby resorami rozciągającymi się pod wpływem ucisku i powracającymi do stanu wyjściowego dzięki swym właściwościom. Stabilizatory czynne stopy, to układ mięśniowy.

Jak nazwa wskazuje, działanie tych mięśni polega na wykonywaniu odpowiednich ruchów oraz na stabilizacji stopy podczas obciążenia i chodu.

Reklama

Wady stóp – przyczyny

Wady stopy rozwijają się w następstwie dysproporcji pomiędzy wytrzymałością mięśni i aparatu więzadłowo-torebkowego a ich obciążeniem. Dysproporcje te są spowodowane głównie przez:

• obniżenie napięcia i siły mięśni – spowodowane np. chorobami mięśni (miastenia, dystrofia mięśniowa), schorzeniami neurologicznymi lub ogólnym wyczerpaniem organizmu (np. w ciężkiej chorobie);
• otyłość i nadwagę;
• zaburzenie krążenia krwi w obrębie kończyny dolnej (np. żylaki);
• długotrwałe unieruchomienie kończyn dolnych;
• przeciążenie stóp długotrwałą pracą lub przebywaniem w pozycji stojącej.

Niekorzystny wpływ na stopy mają przede wszystkim:

• zbyt częste noszenie twardego i zbyt wąskiego w palcach obuwia,
• noszenie zbyt wąskich skarpet, rajstop,
• noszenie zbyt wysokich obcasów,
• długie przebywanie w pozycji stojącej lub siedzącej,
• powiększenie ciężaru ciała lub stałe noszenie ciężarów,
• przewlekłe choroby sprzyjające ogólnemu osłabieniu mięśni np. krzywica,
• okresy szybkiego wzrostu – okres dojrzewania, kiedy zmniejsza lub zwiększa się dysproporcja między rozwojem układu kostnego i mięśniowego.

Wady stóp u dzieci – przyczyny

Wady stóp u dzieci spowodowane są następstwem istnienia rozbieżności pomiędzy szybkim tempem rozwoju kośćca, a znacznie wolniejszym przyrostem masy mięśniowej, a zwłaszcza jej siły. Do tego dochodzą rozmaite przeciążenia, spowodowane na przykład otyłością małych dzieci.

Często do powstawania wad przyczyniają się sami rodzice, którzy zbyt wcześnie pionizują dziecko z pominięciem etapu raczkowania. Czasami mamy do czynienia z błędną interpretacją zachowań dziecka – np. bagatelizowanie wyciągniętych rąk do opiekuna, co zazwyczaj obrazuje zmęczenie dziecka i niechęć do spacerów.

Wady stóp – rodzaje

Do najczęściej występujących wad stóp należą:

• stopa płaska,
• stopa płasko-koślawa,
• stopa szpotawa,
• stopa wydrążona.

Stopa prawidłowa – jak wygląda?

Stopa prawidłowa, oglądana w pozycji stojącej, ma od strony wewnętrznej łagodny łuk, opierający się o podłoże piętą i śródstopiem. Pięta widziana od tyłu jest przedłużeniem goleni i jest prawie prostopadła do podłoża. Odbicie takiej stopy, czyli ślad postawiony przez bosą stopę na papierze, tzw. plantokonturogram, wykazuje charakterystyczne wgłębienie.

Płaskostopie – co to jest?

Przez płaskostopie rozumiemy proces stopniowego obniżania się podłużnego sklepienia stopy na skutek niewydolności aparatu więzadłowo-mięśniowego.

Niewydolność ta może dotyczyć dziecka z ogólnym osłabieniem układu mięśniowego i być jednym z objawów tego osłabienia.

Znacznie częściej jednak jest wynikiem dysproporcji między siłą mięśni a stawianymi jej wymogami, czyli wynikiem nieprzygotowania mięśni stóp do obciążenia. Przeciążenie to doprowadza do bolesności, zniekształceń oraz zaburzeń funkcji stopy.

Stopa koślawa i szpotawa – czym są?

W stopie prawidłowej, patrząc od tyłu oś pięty jest przedłużeniem osi podudzia. Fizjologiczne odchylenie wynosi około 5 stopni.

Przy koślawości stopy pięta ulega skręceniu na zewnątrz i opiera się o podłoże brzegiem wewnętrznym. Dziecko z tego typu wadą zdziera obcas obuwia po stronie wewnętrznej.

Stopy płasko-koślawe często łączą się z koślawością kolan, co znacznie pogłębia istniejące dolegliwości.

Stopa szpotawa jest odwrotnością stopy płasko-koślawej. Charakteryzuje się skręceniem pięty do wewnątrz i oparciem jej na krawędzi zewnętrznej. Przy tej wadzie dziecko zdziera obcas buta po stronie zewnętrznej.

Zniekształcenie polega na pogłębieniu wydrążenia stopy w odcinku między piętą a kościami śródstopia i równoczesnym skróceniu tego odcinka. Wada ta charakteryzuje się tzw. wysokim podbiciem. Przyczyn choroby upatruje się na tle rozwojowych zaburzeń w dolnym odcinku rdzenia kręgowego. Stopa wydrążona na plantokonturogramie nie pozostawia śladów w części środkowej.

Stopa płasko-koślawa – etapy choroby

Na przykładzie stopy płasko-koślawej:

Etap I – niewydolności mięśniowej. Na tym etapie stopa odciążona posiada prawidłowy kształt, ale jej łuk podłużny ulega spłaszczeniu już po niewielkim, krótkotrwałym obciążeniu.

Etap II – niewydolności więzadłowej. Na tym etapie stopa odciążona również ma prawidłowy kształt, lecz podczas obciążenia ulega spłaszczeniu a pięta ustawia się koślawo. Nieprawidłowe ustawienie pięty zanika podczas stania na palcach. Stopa staje się bolesna i męczy się już przy niewielkim wysiłku.

Etap III – stopa zniekształcona jest trwale niezależnie od obciążenia. W obrębie stawów stopy rozwijają się i stopniowo narastają zmiany zwyrodnieniowe.

Etap IV – dochodzi do zaniku chrząstek stawowych i do zrostów kostnych. Stopa jest bardzo zniekształcona i praktycznie niewydolna czynnościowo.

U większości dzieci rozpoczynających chodzenie stopy są pozornie płaskie. Jest to spowodowanie obecnością poduszeczki tłuszczowej, szczególnie po stronie wewnętrznej stopy. Prawidłowo zbudowana stopa zaczyna być widoczna około 4-5 roku życia i wtedy stwierdzone płaskostopie może okazać się realną wadą postawy.

Wady stóp u dzieci – badania

Jeżeli zauważymy u dziecka:

• zmęczenie,
• nieprawidłowy chód,
• niechęć do spacerów czy aktywności fizycznej

może to świadczyć o wadzie stopy. Mimo że stopa w odciążeniu może się wydawać prawidłowa nie wyklucza to istnienia wady. W każdym przypadku należy udać się do lekarza ortopedy. Wykona on szczegółowe badanie ortopedyczne oraz w razie potrzeby dodatkowe badania:

Wady stóp – leczenie

Leczenie jest zawsze rozpatrywane indywidualnie, a powinno polegać na usunięciu przyczyn dysproporcji pomiędzy wydolnością stóp, a ich obciążeniem.

Leczenie wad stóp zależy od wieku chorego oraz stopnia rozwoju zniekształcenia stóp.

Korekcja wad postawy jest procesem długotrwałym, wymagającym czynnego udziału w nim: dziecka, jego rodziców, prowadzącego specjalistę od gimnastyki korekcyjnej, a także okresowo – lekarza ortopedy.

Leczenie może przybierać różne formy. Począwszy od ćwiczeń korekcyjnych, poprzez specjalne wkładki lub obuwie ortopedyczne, a skończywszy na zabiegu operacyjnym.

Wady stóp – ćwiczenia korekcyjne

Postępowanie korekcyjne ma na celu likwidację wady lub zahamowanie jej dalszego rozwoju, a tym samym przywrócenie prawidłowej postawy ciała. W postępowaniu tym zasadniczą rolę odgrywają ćwiczenia, dzięki którym uzyskujemy:

• zwiększenie ruchomości w stawach,
• zwiększenie siły mięśni,
• wyrobienie nawyku prawidłowej postawy ciała.

Wykorzystując różne rodzaje i formy ruchu – ćwiczenia kształtujące, gry i zabawy oddziałowujemy nie tylko na narząd ruchu, ale także na narządy wewnętrzne, zwiększając tym samym wydolność układu oddechowego i sercowo-naczyniowego.

Ważnym czynnikiem postępowania korekcyjnego jest:

• właściwa organizacja warunków życia,
• przestrzeganie zasad higieny pracy,
• wypoczynku,
• żywienia,
• ogólna ruchliwość dziecka.

Proces wyrównywania jest długotrwały, dlatego stale musimy podtrzymywać u dziecka motywację czynnego udziału w zajęciach korekcyjnych.

Celem ćwiczeń jest wzmocnienie mięśni szczególnie osłabionych oraz usunięcie przykurczów. Zasadą postępowania korekcyjnego jest prawidłowe ustawienie stopy przy każdym ćwiczeniu.

Przestrzeganie jej zapewnia wzmacnianie mięśni oraz właściwe współdziałanie zespołów mięśniowych. Doskonałym uzupełnieniem ćwiczeń korekcyjnych jest wprowadzenie elementów tanecznych z muzyką.

Ćwiczenia kształtujące stopę należy prowadzić łącznie z ćwiczeniami ogólnokształtującymi, aktywizującymi cały organizm dziecka.

Postępowanie korekcyjne i ćwiczenia wzmacniające można poszerzyć o różne elementy zaopatrzenia ortopedycznego. Należą do nich:

• obcas Thomasa,
• wkładka supinująca,
• wkładki podpierające całe sklepienie stopy,
• różnego rodzaju urządzenia unieruchamiające.

Zaawansowane zmiany wymagają specjalnego obuwia ortopedycznego wykonanego na odlewie gipsowym.

Wady stóp – leczenie operacyjne

Ostatecznością stosowaną jedynie w zaawansowanym zniekształceniu stopy jest postępowanie operacyjne, którego celem jest poprawa statyki stopy oraz zniesienie dolegliwości.

Wady stóp – jak wybrać obuwie?

Ważnym elementem leczenia i profilaktyki zniekształceń stóp jest noszenie prawidłowego obuwia. Obuwie zapewniające prawidłowy rozwój stopy powinno mieć:

• odpowiednią wielkość uwzględniającą tzw. naddatek funkcjonalny wynikający z wydłużania się stopy przy obciążeniu,
• szeroki przód umożliwiający ruchy palców,
• sztywny zapiętek zapewniający stabilizację pięty,
• wygodny, szeroki i niezbyt wysoki obcas,
• wierzch, który nie uciska stopy,
• wysoką cholewkę stabilizującą staw skokowy, zwłaszcza u małych dzieci.

Podsumowując wady postawy a szczególnie wady stóp to duży problem medyczny i społeczny. Profilaktyka oraz wczesne leczenie tych wad są najskuteczniejszą metodą walki z tym zjawiskiem. Postępowanie korekcyjne, zalecenia oraz przeciwwskazania na przykładzie płaskostopia – najczęstszej wady stóp u dzieci.

Wady stóp – zalecenia i przeciwskazania

Wskazania:

• Kąpiele w ciepłej wodzie z dodatkiem soli oraz kąpiele o zmiennej temperaturze: w wodzie o temperaturze 35 stopni przez 5 minut i o temperaturze 20 stopni przez 5 sek. Kąpiele te powinny być wykonywane w pozycji stojącej, siedzącej, urozmaicone różnymi ruchami stóp, w stawach kolanowych, biodrowych i tułowia. Celem ich jest wzmożenie ukrwienia stóp
• Chodzenie i bieganie po urozmaiconym terenie i podłożu.
• Pływanie
• Jazda na rowerze ze stopami dostającymi pedałów dosiężnie – zmusza to stopę do energicznej pracy w odciążeniu.
• Bieganie po rosie, a nawet śniegu.

Przeciwwskazania:

• długotrwałe stanie,
• dźwiganie dużych ciężarów,
• zeskoki i skoki bierne na twarde podłoże,
• duże rozkroki w pozycji stojącej.

Wady stóp – ćwiczenia

1. Pozycja wyjściowa – w marszu:

• na zgiętych kolanach na zewnętrznych krawędziach stóp, wznos rąk skosem w górę – wdech, ręce w dół – wydech;
• poruszanie się po linii prostej, po ławeczce itp. do przodu i do tyłu (stawiając stopę za stopą), na palcach, ramiona w bok.

1. Pozycja wyjściowa – siad prosty lub na krześle:

• naprzemienne zginanie i prostowanie stóp w stawach skokowych z równoczesnym zginaniem palców,
• przesuwanie stóp do przodu ruchem pełzającym jak dżdżownica,
• imitowanie kroków baletnicy chodzącej na czubkach palców w różnych kierunkach.

1. Pozycja wyjściowa – leżenie tyłem:

• uniesienie nóg w górę, rozchylenie kolan i ‘bicie brawo’ stopami.

1. Pozycja wyjściowa – siad podparty:

• zwijanie gazety w kulę i wyrzucanie jej nogami jak najdalej do przodu,
• rozwijanie kul stopami,
• rozdzieranie stopami gazety na kawałki,
• zbieranie stopami kawałków gazety do kosza,
• uderzanie palcami o gazetę – ‘ gra na pianinie’.

1. Pozycja wyjściowa – leżenie tyłem:

• nogi zgięte oparte stopami o ścianę, toczenie piłki w górę.

1. Pozycja wyjściowa – leżenie tyłem:

• przy zgiętych kolanach palcami stopy (naprzemiennie) chwyt chusteczki i machanie nią jak chorągiewką.

1. Pozycja wyjściowa – leżenie tyłem:

• chwyt palcami jednej stopy ołówka , uniesienie nogi w górę i pisanie w powietrzu stopą literek, cyfr, wyrazów.

1. Pozycja wyjściowa – leżenie tyłem :

• chwyt woreczka palcami stopy i rzut w tył za siebie, raz lewą, raz prawą stopą,
• ‘jazda na rowerze’ z przytrzymywaniem palcami stóp woreczków.

Czytaj też:

• J. Kołodziej, K. Kołodziej, I. Momola, Gimnastyka korekcyjno- kompensacyjna w szkole, Rzeszów 1998
• S. Owczarek, Atlas ćwiczeń korekcyjnych, WSiP, Warszawa 1998
• S. Owczarek, M. Bondarowicz, Zabawy i gry ruchowe w gimnastyce korekcyjnej, WSiP, Warszawa 1997
• Kotecka – Nocień M., Płukarz H., Stopy płaskie u dzieci. Gimnastyka lecznicza, PZWL, Warszawa 1986
• Kutzner – Kozińska M., Korekcja wad postawy cz. I i II, AWF, Warszawa 1992
• Kasperczyk T., Wady postawy ciała – diagnostyka i leczenie, 1998
• Kutzner – Kozińska M., Postawa ciała, jej ocena i korygowanie wad, 1992
• T. Żuk, A. Dziak, A. Gusta, Podstawy ortopedii i traumatologii, 1980

Dziękujemy za przeczytanie naszego artykułu do końca. Jeśli chcesz być na bieżąco z informacjami na temat zdrowia i zdrowego stylu życia, zapraszamy na nasz portal ponownie!

Koślawość u dzieci – jak sobie z nią radzić?

Dziś rozprawimy się z niektórymi faktami i mitami dotyczącymi koślawości i płaskostopia u dzieci. Damy Wam też kilka porad, jak radzić sobie z tymi popularnymi dolegliwościami i czy należy się ich bać!

Spis treści:

Stopa płasko-koślawa

Jako rodzice zwracamy wielką uwagę na wszystkie aspekty zdrowia naszych młodych podopiecznych.

Dlatego też nawet lekka koślawość czy płaskostopie sprawiają, iż naturalnie martwimy się nie tylko o stopy naszych dzieci, ale o całą postawę – w końcu nasze dzieci rosną i nie możemy dopuścić do utrwalenia wady w okresie rozwoju.

Ale czy na pewno jest się czym przejmować? Sprawy na pewno nie wolno lekceważyć, jednak koślawość czy płaskostopie u dzieci nie zawsze stanowią deformację patologiczną i mogą być zupełnie naturalne i niegroźne. Aby zatem lepiej umieć ocenić kondycję kończyn dolnych naszych dzieci przyjrzyjmy się przyczynom tych deformacji.

Przyczyny

Diagnozując stopę płasko-koślawą wśród dzieci możemy podzielić młodych pacjentów na dwie grupy: fizjologiczną stopę płasko-koślawą oraz utrwaloną stopę płasko-koślawą.

I właśnie na tę pierwszą grupę należy zwrócić szczególną uwagę! Fizjologiczna koślawość u dzieci jest bardzo częsta, ale co najważniejsze relatywnie niegroźna i zupełnie naturalna. Wynika ona z dwóch podstawowych przyczyn.

Pierwszą z nich jest luźny aparat więzadłowo-mięśniowy u dzieci (często określany jako wiotkość więzadłowa), który jest niezbędnym etapem rozwoju – struktury biomechaniczne w stopach naszych dzieci dopiero się kształtują, dlatego nie mogą być usztywnione.

W efekcie mięśnie i więzadła oraz kształt kości śródstopia, które u dorosłego człowieka są odpowiedzialne za prawidłową stabilizację stawu skokowego w jego wszystkich trzech płaszczyznach, są u dzieci jeszcze niewydolne. Brak takiej stabilizacji powoduje nadmierną kompensację obciążeń i ustawia stopę w pozycji koślawej (tzw.

nadpronacja). Drugą przyczyną jest szerszy rozstaw stóp u dzieci – w ten sposób maluchy uzyskują lepszą równowagę, która jest niezbędna w okresie rozwoju motoryki dziecka. Nadmierny rozstaw stóp prowadzi do dodatkowych przeciążeń kątowych, które w połączeniu z pierwszą przyczyną (‘wiotkością więzadłową’) powodują koślawe ułożenie stóp.

Płaskostopie wtedy wynika z tych samych przyczyn i jest pogłębiane przez koślawość. Należy pamiętać, że fizjologiczna koślawość i płaskostopie powinny zanikać naturalnie podczas prawidłowego rozwoju dziecka – u chłopców następuje to zazwyczaj między 4 a 6 rokiem życia, u dziewczynek trwa to czasem nieco dłużej.

Utrwalona stopa płasko-koślawa (utwalona pronacja) to zupełnie ‘inna bajka’ – tutaj przyczyn może być znacznie więcej: nadwaga, choroby przewlekłe, deformacje wrodzone, urazy, brak ruchu czy korzystanie z nieprawidłowego obuwia.

Takim stanem powinien zająć się lekarz ortopeda, najlepiej specjalizujący się w kończynie dolnej u dzieci, lub certyfikowany biomechanik.

Ale jak rozpoznać kiedy koślawość i płaskostopie są naturalne (fizjologiczne) a kiedy utrwalone? Przede wszystkim, jeśli towarzyszą im dolegliwości bólowe, trudność w poruszaniu się lub gdy wada pogłębia się mimo rozwoju malucha. W takiej sytuacji porządne zdiagnozowanie przyczyny jest jedyną drogą do prawidłowej korekcji.

Leczenie

W przypadku utrwalonej deformacji leczenie powinno być prowadzone w ścisłej konsultacji z lekarzem, gdyż ważne jest wyeliminowanie przyczyny a nie tylko ‘zaleczanie’ skutków.

Można się jednak spodziewać, że lekarz – niezależnie od przyczyny – zaleci dodatkowo leczenie zachowawcze w postaci rehabilitacji czy opieki fizjoterapeuty.

Taka terapia uwzględnia ćwiczenia wzmacniające struktury odpowiedzialne za prawidłową stabilizację i ruchomość kończyn dolnych oraz ćwiczenia przywracające prawidłową postawę – należy bowiem pamiętać, że każda deformacja czy schorzenie kończyn dolnych ma wpływ na postawę całego naszego ciała.

Jednym z najskuteczniejszych rozwiązań, które można bezpiecznie stosować zarówno w formie profilaktyki (aby zapobiec utrwaleniu się deformacji) jak i w przypadku konieczności leczenia celowego, jest dynamiczna wkładka ortopedyczne dla dzieci.

Jej zadaniem jest wsparcie funkcji biomechanicznych, korekcja osi ruchomości kończyn dolnych, stabilizacja oraz odpowiednia amortyzacja (tzw. amortyzacja kierunkowa). Dzieci bardzo szybko przyzwyczajają się do takich wkładek i w ogóle im nie przeszkadzają, szczególnie, że można je bez problemu przekładać z obuwia do obuwia.

Jest jednak kilka niezwykle ważnych czynników, które trzeba wziąć pod uwagę, gdyż źle dobrana wkładka ortopedyczna może zaszkodzić zamiast pomóc.

Wkładki ortopedyczne i obuwie dla dzieci

Poniżej wyjaśniamy kilka popularnych mitów dotyczących zaopatrzenia dzieci we wkładki ortopedyczne oraz obuwie. Wiele z nich krąży zarówno wśród rodziców jak i wśród osób dobierających takie zaopatrzenie, warto zatem zweryfikować takie informacje zanim podejmie się odpowiednie kroki.

Jaką zatem wkładkę ortopedyczną wybrać dla swojego dziecka? Przede wszystkim powinna być dynamiczna (tzw. dynamiczne wkładki ortopedyczne) – czyli powinna prawidłowo wspierać funkcje biomechaniczne stopy w każdej fazie cyklu chodu.

W praktyce przekłada się to na głębokie korytko stabilizujące piętę, amortyzator kierunkowy wprowadzający stopę dziecka w supinację w fazie amortyzacji oraz odpowiednie wysklepienie łuków podeszwowych.

Wkładka musi równiez być o odpowiedniej twardości – wkładki żelowe lub z bardzo miękkiej pianki nie będa się nadawały, nie zapewnią bowiem odpowiedniej stabilizacji oraz uniemożliwią prawidłowe wybijanie się (końcowa faza przetoczenia stopy po powierzchni).

MIT: Wkładki ortopedyczne powinny być stosowane u dzieci od najwcześniejszych lat, gdy tylko zobaczymy objawy koślawości czy płaskostopia.Jest to przekonanie nie tylko błędne ale i groźne dla przyszłości stóp naszych dzieci.

Wkładki ortopedyczne dla dzieci mogą być stosowane nie wcześniej niż po 6 roku życia, czyli kiedy aparat więzadłowo-mięśniowy utrwali się i przestanie być luźny, wiotki. Zbyt wczesne zaopatrzenie dziecka we wkładki ortopedyczne może przyczynić się do powstania dodatkowych dolegliwości a nawet pogorszeniu stanu pierwotnego.

Dlatego też wkładki ortopedyczne dla dzieci poniżej 4-6 roku życia stosowane są niezwykle rzadko i tylko w wyjątkowych przypadkach (a przynajmniej tak być powinno – praktyka jednak pokazuje, że często dzieci zaopatrywane są we wkładki niezaleznie od swojego wieku…).

Łatwo zauważyć, iż czołowi producenci poprawnych biomechanicznie wkładek ortopedycznych (takich jak FootWave czy Vasyli Medical) zapewniają wkładki dla dzieci dopiero od rozmiaru 28, gdyż to uśredniony rozmiar stopy dziecka w okresie 4-6 lat.

MIT: Dziecko powinno nosić obuwie z wysokim, sztywnym zapiętkiem.To mit ‘z brodą’ – ma swoją historię. Jeszcze nie tak dawno medycyna uważała, że koślawość należy korygować w miejscu jej występowania, czyli w stawie skokowym – stąd tendencja do usztywniania i stabilizowania tego obszaru.

Medycyna zrobiła jednak w ostatnim czasie olbrzymi postęp, głównie dzięki nowoczesnym metodom obrazowania i analizy biomechaniki chodu.

Przyczyną wykoślawienia kończyny dolnej, czyli przekrzywieniu stopy w taki sposób, że pięta ‘ucieka’ na zewnątrz (ewersja pięty) a ‘kostka’ do wewnątrz (inwesja stawu skokowego) jest nieprawidłowy ruch trójpłaszczynowy stawu skokowego dolnego (SSD).

Tym samym jego ograniczenie i usztywnienie da dokładnie odwrotny skutek! Należy przeciwdziałać od strony podeszwowej, czyli od spodu stopy, umożliwiając kości piętowej zagłębienie się w w amortyzatorze oraz ukierunkowanie jej ruchu na odpowiedni tor (stąd stabilizacja i amortyzacja kierunkowa). Prawidłowe obuwie dla dzieci to takie, które nie ogranicza, jest wygodne i relatywnie miękkie – czyli najzwyklejsze ‘adidasy’ zdają egzamin najlepiej.

MIT: Obuwie dla dzieci powinno posiadać tzw. ‘obcas Thomasa’.W przypadku rzeczonego obcasa sprawa nie jest prosta, ten bowiem dorobił się świetnego marketingu. Obcas Thomasa to w rzeczywistości nic innego jak obcas unoszący tyłostopie o ok. 5mm.

Reklamowany jest jako rozwiązanie, które zmienia obciążenia stref wzrostowych w kończynach dolnych u dzieci. Poza marketingiem brak jednak rzetelnych badań biomechanicznych potwierdzających to działanie.

Jednak bez badań można wskazać dlaczego korzystanie z obcasu Thomasa jest wysoce niewskazane – uniesienie tyłostopia powoduje skrócenie ścięgna Achillesa oraz mięśnia brzuchatego łydki. Jeśli obie te struktury będą uniesione przez dłuższy czas – cóż, organ nieużywany zanika a skróty utrwalają się.

Innymi słowy to szybka droga do nabawienia się stałych przykurczy Achillesa i brzuchatego łydki, co z kolei przekłada się na zaburzenia pozostałej biomechaniki stóp oraz problemy z utrzymaniem równowagi.

MIT: Dziecko w ramach ćwiczeń powinno chodzić na palcach.

Sytuacja ma się tak jak powyżej – stałe ćwiczenia kładące nacisk na unoszenie tyłostopia będa prowadzić do przykurczy ściągna Achillessa i mięśnia brzuchatego łydki. Najlepszymi ćwiczeniami dla dzieci jest…

ruch! Na podwórko, biegać po drzewach, trzepakach i piaskownicach – im więcej różnorodnego ruchu, tym lepiej będzie rozwijać się biomechanka małego pacjenta.

Jaką wkładkę dla dziecka wybrać?

Jesli chcieć odpowiedzieć krótko i zwięźle to: profilaktyczną i dynamiczną. Jak już wspominaliśmy, prawidłowa biomechanicznie wkładka powinna spełniać szereg wymogów konstrukcyjnych:

• głębokie korytko stabilizujące pięte,
• amortyzator kierunkowy, kontrolujący zakres supinacji,
• anatomiczne wysklepienie łuków podeszwowych,
• stabilna, płaska platforma podeszwowa wkładki (jej spodnia część powinna być zupełnie płaska! W przeciwnym wypadku wkładka będzie poruszać się w bucie i nie przyniesie porządanego efektu a wręcz przeciwnie, zaburzy ruchomość kończyn dolnych),
• odpowiednia twardość, zapewniająca prawidłowa korekcję i stabilizację (wkładka nie może być zbyt miękka!),
• dynamika – prawidłowe wsparcie supinacji, amortyzacji, stabilizacji, pronacji oraz propulsji.

W zdecydowanej większości przypadków taka wkładka nie wymaga dodatkowej korekcji, nie musi zatem być wykonywana na zamówienie i można ją kupić ‘z półki’ – pod warunkiem, że spełnia wszystkie w/w punkty.

Dobrymi przykładami profilaktycznych, dynamicznych wkładek ortopedycznych dla dzieci są wkładki FootWave KIDS 3/4 oraz FootWave KIDS FULL LENGTH.

Wkładki te są opracowane przez czołowych podiatrów (lekarzy zajmujących się stopami, w Polsce odpowiednikiem jest ortopeda wyspecjalizowany w kończynie dolnej) z Australii, którzy od ponad 30 lat badają i analizują biomechanikę kończyn dolnych. Marka FootWave zaopatruje zarówno małych jak i dorosłych pacjentów na całym świecie od wielu lat – warto zatem zaufać doświadczeniu.

Jak wyleczyć płaskostopie? Przyczyny, objawy i leczenie

Płaskostopie, nazywane potocznie platfusem, jest jedną z najczęściej występujących deformacji stóp. Polega na całkowitym lub częściowym zaniku wysklepienia na podeszwie. Wstydzisz się chodzić po piasku nad brzegiem morza i eksponować stopy latem? Możesz się pozbyć wstydliwych kompleksów.

Sprawdź, które sposoby walki z płaskostopiem są najlepsze.

Platfus rozwija się najczęściej już u dzieci. Nieleczony, może rozwijać się przez lata. Deformacja stóp może formować się także u dorosłych.

Grupą, której schorzenie dotyczy najczęściej, są młode kobiety, których zawód wymaga regularnego chodzenia na wysokich obcasach, i to przez wiele godzin dziennie.

Noszenie nieergonomicznego obuwia, które zniekształca fizjologiczną postawę stopy, predysponuje do rozwoju deformacji w obrębie podeszwy.

Płaskostopie jest schorzeniem polietiologicznym. Oznacza to, że przyczyn jego powstawania jest wiele. Najważniejszą z nich jest predyspozycja genetyczna. Ryzyko wystąpienia płaskostopia u dzieci, których rodzic lub dziadkowie, borykali się z deformacją stóp, jest o wiele większe.

Schorzenia więzadeł, ścięgien i stawów kończyn dolnych także mają wpływ na rozwój płaskostopia. Ponadto nadwaga i otyłość dodatkowo mogą obciążać stawy i predysponować do rozwoju płaskostopia.

Objawy płaskostopia

Stopa powinna opierać się podczas chodzenia w trzech najważniejszych punktach: na pięcie, na pierwszej i piątej kości śródstopia. Między tymi punktami można wyznaczyć łuki stopy, czyli łuk podłużny przyśrodkowy i boczny oraz łuk poprzedni przedni. Obniżenie się tych łuków prowadzi do rozwoju zmian platfusowych.

Rodzaje płaskostopia:

• elastyczne (płaskie), bez widocznego łuku przyśrodkowego w czasie stawania kroków, ale z prawidłowo wyglądającym łukiem podczas spoczynku;
• sztywne, czyli bez widocznego łuku w czasie stawiania kroków i w spoczynku.

Płaskostopie elastyczne występuje najczęściej. Deformacja pojawia się przeważnie już w wieku dziecięcym, ale znika wraz z wiekiem dorosłym. Aparat więzadłowy z czasem się wzmacnia, stąd deformacje mogą się naturalne cofać wraz z rozwojem dziecka.

Można rzec, że z tego typu płaskostopia się wyrasta.

Płaskostopie przez lata może nie dawać bolesnych objawów. Osłabienie mięśni stóp, łydek i ud tylko pojawiają się jako pierwsze, ale często są bagatelizowane.

Osoby z nieleczonym płaskostopiem, cierpią często na przewlekłe zapalenie torebek stawowych w obrębie śródstopia oraz obrzęki i bolesność stóp. Kobiety w trzecim trymestrze ciąży często mają zaostrzone objawy płaskostopia. Przyczyną jest zazwyczaj obciążenie stawów, ścięgien i więzadeł przez zwiększoną masę ciała. Objawy stopniowo ustępują po porodzie, ale nie zawsze. Konieczna może się okazać wizyta u specjalisty.

Płaskostopie – diagnostyka

Specjalistą, który zajmuje się chorobami stóp jest ortopeda.

Samo badanie kliniczne i objawy pozwalają na postawienie diagnozy przez lekarza, ale konieczne jest wykonanie kilku badań, by poznać stopień deformacji:

• badanie podoskopowe – umożliwia ocenę stabilności stóp;
• pedobarografia – pozwala na zmierzenie siły i rozkładu nacisku stopy za pomocą specjalnego programu komputerowego.

Ile kosztuje wizyta u ortopedy?

Koszt wizyty prywatnie u specjalisty to około 100-150zł. Możesz także udać się do ortopedy w ramach ubezpieczenia zdrowotnego, ale musisz mieć skierowanie od lekarza rodzinnego lub innego specjalisty.

Tak i nie. Podolog zajmuje się głównie usuwaniem modzeli, nagniotków czy wrastających paznokci.

Podolog nie jest lekarzem, dlatego nie powinien stawiać diagnozy lub ustalać programu fizjoterapii.

Dodatkowa konsultacja na pewno nie zaszkodzi, dlatego, jeśli czujesz taką potrzebę, możesz się udać na wizytę. Koszt konsultacji podologicznej to około 100 zł.

W przypadku niewielkich zmian, lekarze często zalecają fizjoterapię. Ćwiczenia na płaskostopie powinny być na początku wykonywane pod okiem specjalisty – fizjoterapeuty. Oprócz specjalnie dobranego zestawu ćwiczeń, ważnym elementem leczenia płaskostopia są wkładki korekcyjne.

Przeczytaj także: Taśmy na mięśnie i stawy – kinesiotaping

Wkładki do butów na płaskostopie (wkładki ortopedyczne) powinny jednocześnie podpierać sklepienie podłużne i poprzeczne oraz eliminować ból związany z deformacją stóp. Wkładki poprawiają i stabilizują ustawienie tyłostopia, dzięki czemu ryzyko wykoślawienia stopy jest zminimalizowane.

Wkładki ortopedyczne mogą być dostosowane zarówno do obuwia sportowego, jak i codziennego. Koszt wkładek do butów na płaskostopie to około 15-70 złotych, w zależności od producenta i jakości wykonania.

• Elementy, których można używać zamiast wkładek ortopedycznych to opaski żelowe na płaskostopie i żelowe kliny na płaskostopie.
• Inne metody leczenia to regularny masaż stóp, krioterapia, naświetlanie lampami, chodzenie boso po dywanie, piasku lub trawie oraz pływanie.
• Jednak najważniejszą formą leczenia jest regularna fizjoterapia połączona z noszeniem dopasowanych wkładek do butów.

Ćwiczenia na płaskostopie – jak je wykonywać?

Ćwicz przez około 15-30 minut dziennie. Wykonuj ćwiczenia w domu lub na zajęciach z fizjoterapeutą. Pierwsze efekty powinny być widoczne już po kilku tygodniach regularnych ćwiczeń i noszenia wkładek korekcyjnych. Przykładowe ćwiczenia na płaskostopie:

• Podnoszenie stopami woreczków wypełnionych grochem lub innych małych przedmiotów, przenoszenie ich z miejsca na miejsce.
• pisanie i rysowanie za pomocą stóp. Możesz chwycić długopis lub kredkę za pomocą wszystkich palców jednocześnie lub pomiędzy pierwszym a drugim palcem.
• Klaskanie stopami.
• Zwijanie ręcznika za pomocą palców u stóp.
• Zdejmowanie skarpetek bez użycia rąk.
• Chodzenie na palcach.