Usunięcie jądra (orchidektomia) – wskazania, powikłania po operacji

Guzy jąder tworzą heterogenną grupę nowotworów, zarówno łagodnych, jak i złośliwych, które dzielimy na zarodkowe i niezarodkowe, w zależności od tego, czy wywodzą się z komórek linii nabłonka rozrodczego, czy ich podścieliska i tzw. sznurów płciowych. 90% guzów jąder tworzą nowotwory zarodkowe, które dzieli się z kolei na nasieniaki i nienasieniaki. Różnią się one przebiegiem choroby, często stopniem zaawansowania w momencie wykrycia oraz procesem leczniczym- nienasieniaki mają bardziej agresywny przebieg, są mniej wrażliwe na radioterapię, często są wykrywane w bardziej zaawansowanym stopniu i gorzej rokują. Do czynników ryzyka jąder zalicza się wnętrostwo, rodzinne występowanie, przebyte leczenie z powodu nowotworu drugiego jądra, wady genetyczne oraz zakażenie wirusem HIV.

W przypadku podejrzenia nowotworu jądra należy jak najszybciej udać się na konsultację urologiczną.

W procesie diagnostycznym, niezbędnymi do wykonania badaniami są usg jąder, badanie stężenia markerów nowotworowych typowych dla guzów jąder: alfa- fetoproteiny (AFP), gonadotropiny kosmówkowej (β-hCG), dehydrogenazy mleczanowej (LDH) oraz w przypadku wykrycia guza, tomografia komputerowa klatki piersiowej, jamy brzusznej i miednicy małej.

W razie chęci zachowania płodności, przed leczeniem operacyjnym konieczne jest oddanie nasienia do banku spermy. W trakcie operacji usunięcia jądra, możliwe jest wszczepienie protezy dla zachowania efekty kosmetycznego i symetrii moszny po operacji.

Co to jest orchidektomia radykalna (radykalne usunięcie jądra)?

Orchidektomia radykalna to metoda leczenia nowotworów jąder, polegająca na całkowitym usunięciu jądra, najądrza i dystalnego odcinka powrózka nasiennego.

Operacja jest wykonywana z dostępu pachwinowego, który pozwala na zmniejszenie ryzyka nieprawidłowego spływu komórek nowotworowych poprzez ukłąd limfatyczny, a co za tym idzie, wznowy miejscowej lub wystąpienia przerzutów w węzłach chłonnych jamy brzusznej i miednicy.

Podczas operacji możliwe jest wszczepienie protezy jądra w celu zachowania symetrii moszny i dobrego efektu kosmetycznego.

Jaki jest przebieg radykalnej orchidektomii?

Przed operacją pacjent przechodzi niezbędne badania diagnostyczne, konsultacje oraz badania anestezjologiczne. Zabieg trwa zazwyczaj ok godziny i odbywa się w znieczuleniu podpajęczynówkowym lub dożylnym. Prawie wszyscy pacjenci są wypisywani do domu w dzień po zabiegu.

Dla kogo przeznaczony jest zabieg radykalnej orchidektomii?

Orchidektomia radykalna jest zabiegiem przeznaczonym dla pacjentów z potwierdzonym guzem jądra.

Przed zabiegiem, celem kwalifikacji, niezbędne jest wykonanie usg moszny, markerów nowotworowych  oraz tomografii komputerowej jamy brzusznej, miednicy małej i klatki piersiowej, celem oceny stopnia zaawansowania choroby.

W przypadku chęci posiadania dzieci po zabiegu orchdektomii radykalnej, wskazane jest oddanie nasienia do banku spermy przed podjęciem procesu leczenia.

Jak mogę umówić się na zabieg?

W celu konsultacji oraz kwalifikacji do  wykonania zabiegu, skontaktuj się z nami za pomocą bezpłatnej konsultacji online. Chętnie przeanalizujemy Twoją historię medyczną oraz odpowiemy na wszystkie pytania.

W celu umówienia się na zabieg, prosimy o kontakt z działem koordynacji Pacjenta pod numerem telefonu: +48 512 077 461 lub przez email: [email protected]

Zobacz także

Jakie powikłania mogą wystąpić po operacji? – książka o Wazektomii

Witam Pana Doktora!

Minęły 4 dni od zabiegu. Jądra są jeszcze lekko napuchnięte, maść kasztanową stosuje około 2 x dziennie rano i wieczorem. Na pewno jest o niebo lepiej niż w piątek i sobotę, mam nieco problemów z poruszaniem się.

Jądra pobolewają przy zmianie pozycji, najbardziej bolące miejsce to przednia strona jąder – najądrze, połączenie moszny z ciałem.

Jak wynika z obserwacji, każdy dzień jest coraz lepszy, już nie mogę się doczekać, kiedy będzie normalnie.

Pozdrowienia. Piotr z Gdyni.

Szanowny Panie Piotrze!

Proszę dołożyć do maści kasztanowej altacet w żelu. Jeżeli po 7 dniach nie miną dolegliwości, to Biseptol 2 x 2 dziennie przez trzy dni. Czekam na wiadomość o poprawie stanu Pana brylantów. Pozdrawiam E.S.

Panie Doktorze!

Chciałbym Pana poinformować, że wszystko jest OK. Po obrzęku nie ma już śladu, gram w piłkę i czuję się dobrze. Za trzy miesiące przesyłam badania, lub po 33 ejakulacjach. Pozdrawiam gorąco i jeszcze raz dziękuję za zabieg i miłą rozmowę. Piotr z Gdyni.

Ponownie witam Panie Doktorze.

Pragnę poinformować, że wykonałem badanie spermy na obecność plemników, po trzech miesiącach.

Wynik badania to zero plemników w ejakulacie!!! Jest tylko jeden problem i proszę o informację: od dwóch dni odczuwam cykliczny ból w rejonie prawego jądra.

Za jądrem (od strony ciała) zrobiło mi się zgrubienie (opuchlizna), czuję od czasu do czasu ból w tym miejscu przechodzący na podbrzusze. Po lewej stronie jest OK. Taka sama sytuacja była siedem dni po zabiegu. Proszę o radę, co dalej robić?

Piotr z Gdyni.

Panie Piotrze!

Problemy na Wybrzeżu! Może tym razem spróbujemy ochłodzić brylanty czymś zimnym z lodówki. Trzeba będzie też zakupić zwykłe szare mydło i dwa razy dziennie przemywać delikatnie całą okolicę brylantów.

Przyczyna tak późnych powikłań nie jest spowodowana przez bakterie, wirusy, lecz opisywana jest w literaturze, jako wzrost ciśnienia w najądrzach, których ujścia są zablokowane.

Część autorów opisuje to, jako wynik stosowania elektrokoagulacji w czasie wykonywania zabiegu wazektomii, co potwierdza się w naszej praktyce. Słowem relaks, może jakiś masaż Shiatsu w tej okolicy? Za trzy dni poproszę o wiadomość.

*

U niewielkiego odsetka mężczyzn (2%) utrzymuje się tzw. zespół bólowy związany z zabiegiem trwający do 14 dni a nawet dłużej. Może to być wynikiem podrażnienia nerwu biegnącego wzdłuż nasieniowodu w kierunku jądra, przez założony szew lub klips tytanowy, bolesnego wzrostu ciśnienia po ejakulacji lub wykonania całej procedury zbyt blisko najądrza.

Wiem, że obecnie nasz pacjent czuje się bardzo dobrze. Przytaczanie korespondencji może sprawiać wrażenie, że każdy nasz pacjent ma takie czy inne dolegliwości. Tak nie jest, ale 3–5% to liczba, wokół której oscylują wymienione dolegliwości i wspólna korespondencja.

>

Orchidektomia – przyczyny, objawy, leczenie, wskazania, powikłania

Orchidektomia to usunięcie jądra lub obu jąder, które powoduje u mężczyzny duży dyskomfort psychiczny. Jednak, jeżeli są wskazania zdrowotne, to warto zrobić zabieg, ponieważ nieleczenie się może doprowadzić do śmierci. Przyczyną takiego zabiegu jest najczęściej zdiagnozowanie raka jądra, a czasami tylko podejrzewanie nowotworu.

Przy usuwaniu jądra nie jest wskazane robienie biopsji, ponieważ wiąże się to z ryzykiem, gdyż w zdrowych tkankach może dojść do rozsiania komórek nowotworowych, a szczególnie, gdy usuwa się tylko jedno jądro.

Usunięcie jednego jądra to nie powód do zamknięcia się w domu i brak kontaktów z kobietami, ponieważ w sferze seksualnej nie zmienia się nic.

Z jednym jądrem nie dochodzi do zaburzenia erekcji i nie przeszkadza też w staraniach się o dzieci, gdyż jedno zdrowe jądro może wyprodukować odpowiednią ilość plemników. Poza tym możliwe jest również zrobienie protezy jądra.

Objawy nowotworu jądra

Takie najczęstsze objawy nowotworu jądra w różnym stopniu jego zaawansowania to: wyczuwalna twarda zmiana w obrębie jądra, ból moszny, powiększenie jądra, obrzęk moszny, niepłodność, uczucie ciężkości i rozpychania w mosznie, ale też w podbrzuszu albo kanale pachwinowym, a poza tym to nadmierne ocieplenie skóry, powiększenie pachwinowych węzłów chłonnych.

Natomiast czynniki rozwoju takiego raka jądra to: wiek między 20. a 35. rokiem życia, wnętrostwo, urazy jąder, operacje powrózka nasiennego, tzw. wędrujące jądro, przegrzewanie jąder, zaburzenia hormonalne, czynniki genetyczne, a także częste zmiany zapalne w obrębie moszny.

Jakie są wskazania do orchidektomii?

Kliknij “Polub tę stronę”, a będziesz na bieżąco z najnowszymi artykułami.

Wskazania do orchidektomii to:

• podejrzenie nowotworu,
• nowotwór jądra w jego każdym stadium rozwoju,
• nowotwór gruczołu krokowego,
• rak piersi,
• stany zapalne,
• uraz jądra,
• skręt jądra,
• operacja zmiany płci,
• wnętrostwo.

W wielu przypadkach operacja jest wykonywana po to, aby została zmniejszona produkcja testosteronu. Na przykład rak prostaty ma przyczyny hormonalne, gdzie wzrost oraz przerzuty do innych narządów są spowodowane dużą ilością testosteronu.

Jeśli się usunie jedno lub oba jądra to są większe efekty terapii. Natomiast w przypadku urazu albo skrętu jądra operację wykonuje się nie z powodu męskiego hormonu, jakim jest testosteron.

Profilaktycznie usuwa się jedno jądro albo oba z powodu wnętrostwa, a jest to wada anatomiczna.

Na czym polega orchidektomia?

Orchidektomia to zabieg chirurgiczny, który w zależności i od zaawansowania choroby, ma kilka postaci:

1. orchidektomia prosta – wykonuje się ją przy urazie jądra albo jego skręcie lub z powodu zstępującego zapalenia jądra. Tutaj wykonuje się operację, która polega na usunięciu jednego jądra razem z najądrzami, osłonką białawą oraz nasieniowodami;
2. orchidektomia radykalna – jest to całkowite usunięcie jądra razem z najądrzem, jakie powrózkami nasiennymi. Takie całkowite usunięcie jądra wykonuje się najczęściej przy raku jądra. Są również przypadki, w których konieczne jest całkowite usunięcie obu jąder i wtedy jest to kastracja;
3. orchidektomia podtorebkowa – jest to amputacja samego jądra, gdyż chirurg pozostawia najądrza, nasieniowody oraz osłonkę białawą.

Są też takie przypadki, w których możliwe jest, żeby przy nowotworze jądra stosuje się wyłuszczenie oraz resekcję samego guza. Jednak jest tutaj pewne ryzyko, że nie zostanie wycięty cały guz. Lekarz musi być bardzo doświadczony i precyzyjny, żeby wykonać taki zabieg.

Jak wygląda zabieg orchidektomii?

Zanim wykona się zabieg orchidektomii konieczne jest zrobienie następujących badań:

• USG moszny;
• EKG;
• grupa krwi;
• poziom sodu, potasu i glukozy w surowicy krwi;
• układ krzepnięcia;
• Hbs;
• Anty-HCV.

Poza tym dwa dni wcześniej nie można przyjmować aspiryny ani też innych niesteroidowych leków przeciwzapalnych. Konieczne jest również zrezygnowanie z jedzenia i picia na osiem godzin przed zabiegiem.

Do zabiegu chory układa się w pozycji leżącej, a operacja wykonywana jest przy znieczuleniu podpajęczynówkowym albo ogólnym i trwa od 30 do 50 minut. Po zabiegu usuniętą tkankę wysyła się do badania histopatologicznego.

Chory musi pozostać w szpitalu przez kilka dni. Jeśli miał założony dren, to jest on usuwany na drugi dzień, a zakłada się go, aby odprowadzał zalegającą krew i surowiczy przesięk.

Po siedmiu dniach pacjentowi zdejmuje się szwy, ale też mógł mieć założone takie rozpuszczalne.

Jeśli przyczyną usunięcia jądra był jego nowotwór, a pacjentowi zalecono również chemioterapię, to o dziecko będzie można się starać dopiero po dwóch latach. Natomiast przez pięć lat po zabiegu, trzeba się regularnie badać, aby wykluczyć nawrót choroby.

Jakie są powikłania po orchidektomii?

Orchidektomia tak jak i inne zabiegi wiąże się z pewnym ryzykiem i może to być:

• krwiak w jamie moszny;
• stan zapalny w okolicy moszny, pachwiny;
• krwiak w pachwinie albo krwiak zaotrzewnowy, jeżeli była to radykalna orchidektomia;
• wznowa miejscowa nowotworu, jeżeli zostały jakieś komórki nowotworowe;
• zaburzenia czucia w tym miejscu;
• bóle fantomowe.

Jeśli pojawią się jakiekolwiek objawy, konieczne jest zgłoszenie się do lekarza.

Orchidektomia (usunięcie jąder) w leczeniu raka prostaty

Orchidektomia to operacyjne usunięcie jąder (jednego lub obu – w zależności od zakresu operacji). Chirurgiczny zabieg usunięcia jąder ma charakter trwały, nie można go odwrócić. Po operacji pacjent może odczuwać bóle fantomowe, które pojawiają się w miejscu wyciętego jądra.

Wskazania do orchidektomii

Choroby, które są wskazaniem do orchidektomii:

• rak gruczołu krokowego (orchidektomia jako element leczenia hormonalnego),
• uraz jądra,
• atrofia jądra po skręcie jądra,
• nowotwór jądra,
• wnętrostwo.

Jakie mogą być sposoby wykonywania orchdiektomii?

Możliwe metody to:

• orchidektomia prosta,
• orchidektomia podtorebkowa,
• resekcja wyłuszczeniowa,
• radykalne pachwinowe usunięcie jądra,
• w przypadku zaawansowanego raka gruczołu krokowego wykonywana jest orchidektomia podtorebkowa z usunięciem obu jąder.

Pozostawione zostają najądrza, nasieniowody i osłonka biaława jądra.

Choroba prostaty a usuwanie jądra

Rak stercza to nowotwór hormonozależny – jego powstanie i dalszy rozwój są uwarunkowane wysokim poziomem testosteronu w surowicy krwi (pomimo, że hormon ten sam w sobie nie ma działania onkogennego). Dlatego też w walce z nowotworem stosuje się terapię hormonalną polegającą na obniżeniu poziomu testosteronu w organizmie (testosteron jest produkowany głównie w jądrach).

Efekt ten, czyli kastrację, można uzyskać z użyciem terapii farmakologicznej bądź zabiegowej (usunięcie obu jąder). Leczenie chirurgiczne ma charakter trwały (nie można odwrócić jego działania). Kastracja farmakologiczna (która jest odwracalna) uzyskiwana jest przy użyciu substancji takich jak estrogeny, analogi LH-RH i antyandrogeny.

Niski poziom testosteronu osiągany jest szybciej w przypadku metody operacyjnej niż w przypadku kastracji antyandrogenowej. Obniżenie poziomu testosteronu wywołuje gwałtowne obumieranie komórek raka stercza w ogniskach przerzutowych i w gruczole krokowym. Efekt zabiegowej kastracji jest silnie zarysowany. Reakcja na tego typu leczenie jest stwierdzana u około 80% chorych.

Okres przedoperacyjny

W okresie przedoperacyjnym chory powinien dostarczyć lekarzowi urologowi pełną dokumentację medyczną związaną z dotychczasowym leczeniem – w szczególności dane dotyczące wcześniejszych operacji i wyniki badań poziomów markerów nowotworowych i badań obrazowych (USG, tomografii komputerowej).

Przebieg operacji

1. Zabieg operacyjny odbywa się zazwyczaj w znieczuleniu podpajęczynówkowym (kłucie w plecy). Jednak możliwe jest podanie pacjentowi leku nasennego, tak aby nie był świadomy podczas operacji.
2. Do operacji pacjent układany jest w pozycji leżącej.
3. Cięcie operacyjne wykonane jest na mosznie, w okolicy szwu pośrodkowego.

4. Aby osiągnąć cel operacji (kastrację chirurgiczną), należy usunąć oba jądra.
5. W mosznie pozostawione są najądrza, nasieniowody i osłonka biaława jądra.
6. Często w ranie pooperacyjnej pozostawiany jest dren (cienka plastikowa, jałowa rurka, która ma za zadanie odprowadzać z rany operacyjnej krew i przesięk).

   Dren jest zazwyczaj usuwany dzień po operacji (o ile ilość płynu odprowadzana z rany nie jest duża).

7. Szwy usuwane są zazwyczaj w siódmej dobie po zabiegu, ale niektóre sytuacje wymagają utrzymania ich dłużej.
8. Tkanka usunięta w trakcie operacji zostaje przesłana do badania histopatologicznego.

   Wynik jest gotowy około 2-3 tygodnie później.

Powikłania pooperacyjne

Możliwe powikłania po operacji:

• krwiak w mosznie,
• bóle fantomowe, czyli bóle odczuwane w miejscu wyciętego jądra,
• ważnym działaniem ubocznym kastracji jest oczywiście spadek funkcji seksualnych, który w przypadku zabiegu chirurgicznego jest trwały.

Orchidektomia wykonywana w przypadku zaawansowanego raka prostaty to leczenie paliatywne. Leczenie paliatywne nie jest w stanie wyleczyć pacjenta i zazwyczaj nie wydłuża czasu przeżycia, jednak zmniejsza progresję choroby i może poprawić komfort życia pacjenta, wydłużając okres bez progresji choroby.

Lekarz Marcin Buczek

Bibliografia:

• Urologia, pod red. A. Borkowskiego.
• Podstawowe operacje urologiczne, pod red. P. Albersa i A. Heidenreicha.

Usunięcie jądra a potencja

Jądra to męskie narządy rozrodcze, które usytuowane są w worku mosznowym. Znajdują się na zewnątrz ciała mężczyzny pomiędzy członkiem, a odbytem.

Związane jest to z faktem, że powstawanie i dojrzewanie plemników, czyli męskich gamet rozrodczych, jest znacznie bardziej wydajne w temperaturze, która nie przekracza 37 °C. Niemniej jednak istnieją sytuacje, w których usunięcie jądra lub obu jąder jest koniecznością.

Pojawia się wówczas pytanie, czy po usunięciu jąder można mieć wzwód? Czy po usunięciu jądra można mieć dzieci?

Istnieje wiele chorób i przypadłości, które mogą dotyczyć jąder. Niemniej jednak wśród najczęściej występujących jest rak jąder, żylaki powrózka nasiennego, wodojądrze czy zapalenie jąder oraz najądrza. Należy zatem wskazać, że w wyniku różnych schorzeń może zaistnieć konieczność usunięcia jednego bądź dwóch jąder.

Zabieg taki w nomenklaturze medycznej określany jest jako kastracja. U mężczyzn pojawia się wówczas pytanie, czy po amputacji jąder możliwa jest erekcja? Należy zatem wskazać, że usunięcie jednego jądra nie niesie zazwyczaj istotnych powikłań, które mogłyby przyczyniać się do zaburzeń w sferze seksualnej.

Operacja usunięcia jednego jądra nie ma wpływu na seks i zdolność do osiągania erekcji. Po utracie jądra lub obu jąder możliwe jest współżycie. Mężczyzna nadal ma zdolność do osiągania pełnego wzwodu, osiągania orgazmu i wytrysku. Niemniej jednak zmienia się kolor spermy na przeźroczysty i pojawia się ona w znacznie mniejszych ilościach.

Należy zatem wskazać, że sperma wytwarzana jest nie tylko przez jądra, ale również przez narząd krokowy.

Równie istotne jest pytanie, czy po amputacji jader można mieć dzieci? O ile w sytuacji usunięcia jednego jądra, możliwe jest wyprodukowanie odpowiedniej ilości plemników przez drugie jądro, o tyle usunięcie obu jąder wiąże się z bezpłodnością. Można jednak temu zaradzić poprzez oddanie nasienia do banku spermy i zamrożenie go.

Duży wpływ na potencję ma męski hormon płciowy – testosteron. Wysoki poziom testosteronu umożliwia osiągnięcie erekcji. Należy zatem wskazać, że testosteron jest produkowany nie tylko przez jądra, ale również nadnercza. Z tego powodu nawet w sytuacji usunięcia obu jąder możliwe jest osiągnięcie pełnego, satysfakcjonującego wzwodu.

Niemniej jednak z amputacją jąder wiąże się brak równowagi hormonalnej. W  tym znaczeniu, w wyniku ich utraty, może dojść do zaburzeń objawiających się między innymi mniejszą ochotą na współżycie (spadek libido).

Problem ten może być jednak rozwiązany poprzez zastosowanie kuracji hormonalnej w postaci tabletek bądź zastrzyków, które podawane są raz w miesiącu.

Protezy jąder – rodzaje, zastosowanie, wyniki

Brak lub niedorozwój jąder to oprócz zaburzeń fizjologicznych problem natury estetycznej i psychologicznej, który można skutecznie rozwiązać przez zastosowanie implantów.

Wszczepienie protez jąder powoduje odtworzenie normalnego wyglądu moszny i co za tym idzie przyczynia się do poprawy jakości życia chorych.

Wszczepów tych dokonuje się najczęściej u mężczyzn leczonych z powodu wrodzonego ich braku lub niedorozwoju, stanów po usunięciu jądra oraz w zespole dezaprobaty płci typu kobieta-mężczyzna [1].

Historia i rodzaje obecnie dostępnych protez

Wszczepianie protez jąder rozpoczęto już w latach 40. ubiegłego wieku i przez wiele lat poszukiwano najlepszego materiału do ich wytwarzania. W roku 1941 Girsdansky i Newman opisali pierwszy przypadek wszczepienia protezy jądra wykonanej z vitalium (stopu kobaltu, chromu, molibdenu i niklu).

Operację tę wykonano u 27-letniego mężczyzny, który stracił jądro w wyniku urazu i popadł z tego powodu w depresję, która ustąpiła po zabiegu rekonstrukcyjnym [2]. Rea w 1943 roku wszczepił u dwóch chorych protezy wykonane z leucytu [3].

W roku 1953 roku Hazzard zastosował jako substytut jąder szklane kulki, ale okazały się one zbyt małe i ciężkie. Następnie zastąpił je implantami akrylowymi [4]. W kolejnych latach stosowano protezy wykonane z dakronu lub polietylenu, jednak bez większego powodzenia.

Poszukiwania nowego materiału, który byłby obojętny dla tkanek, trwale utrzymywał własności mechaniczne, był łatwy w obróbce i sterylizacji zaowocowały na początku lat 60. wprowadzeniem protez wykonanych z litej gumy silikonowej [5].

Badania mające na celu uzyskanie bardziej miękkiego wszczepu o konsystencji zbliżonej do naturalnej doprowadziły do produkcji implantów wypełnionych żelem silikonowym. Wszczepione po raz pierwszy na początku lat 70. przez Lattimera i Puranika stały się standardową, powszechnie używaną protezą [6].

W roku 1992 wstrzymano w USA produkcję tego typu implantów z powodu pojawiających się obaw w stosunku do związku podobnych silikonowych protez piersi z rozwojem chorób tkanki łącznej.

Na rynku amerykańskim zostały one zastąpione, podobnie jak protezy piersi, implantami wypełnianymi roztworem soli fizjologicznej(MentorMedical System Ltd) [7]. Przeprowadzone w późniejszych latach badania nie znalazły dowodów na związek przyczynowo-skutkowy rozwoju chorób autoimmunologicznych z silikonowymi wszczepami.

Problemy te odsunęły na bok badania nad dalszym udoskonalaniem protezy jądra. Obecnie na polskim rynku oferowane są protezy: wypełnione żelem silikonowym (Nagor, Silimed, Eurosilicone), elastomerem silikonowym (Nagor, Silimed) oraz solą fizjologiczną(Mentor).

Te ostatnie stanowią alternatywną propozycję dla osób obawiających się wszczepów silikonowych. Nagor produkuje protezy w rozmiarze małym, średnim i dużym. Pozostali producenci oferują je w czterech lub pięciu różnych rozmiarach.

Wszystkie wszczepy mają na jednym z biegunów zaczep umożliwiający umocowanie go szwem w mosznie (ryc. 1). Bardzo ważne dla uzyskania dobrego wyniku estetycznego jest właściwe dobranie wielkości protezy do wszczepienia. Przy jej wyborze należy wziąć pod uwagę: wielkość drugiego jądra, wielkość i rozciągliwość tkanek moszny oraz wiek pacjenta.

Wskazania do wszczepienia protezy

Najczęstszym wskazaniem do wszczepienia protezy jądra jest pierwotny brak lub niedorozwój gonady (ryc. 2a i 2b). Amputacja chirurgiczna wykonywana jest z powodu nowotworu, skrętu jądra powikłanego jego martwicą lub uszkodzenia urazowego.

Zanik jądra może także wystąpić w następstwie uszkodzenia pęczka naczyniowego podczas operacji sprowadzenia jądra do moszny lub wykonywania plastyki przepukliny pachwinowej. Zanik jądra może być również następstwem procesu zapalnego.

U transseksualistów typu kobieta-mężczyzna i chorych z obojnactwem zabieg ten jest jednym z etapów rekonstrukcji męskich zewnętrznych narządów płciowych [8].

Technika chirurgiczna

Zabieg operacyjny wszczepienia protezy jądra może być wykonany w znieczuleniu miejscowym nasiękowym z użyciem 1-2% roztworu Lignocainy. U dzieci oraz u pacjentów, u których jednoczasowo wykonywane są rozleglejsze procedury, np.

amputacja jądra lub rewi-zja kanału pachwinowego, konieczne jest zastosowanie znieczulenia ogólnego. Szczególną uwagę należy zwrócić na staranne przygotowanie pola operacyjnego i jałową technikę operacyjną.

Wskazana jest dożylna okołooperacyjna profilaktykaantybiotykowa.

Proteza może być wprowadzona przez cięcie skórne wykonane w pachwinie lub w obrębie moszny. Lożę w mosznie należy ostrożnie preparować na tępo, aby uniknąć wystąpienia krwiaka. Zalecane jest umocowanie protezy szwem założonym w dnie moszny.

W tym celu wskazane jest wynicowanie moszny przez ranę i przyszycie odpowiedniego bieguna implantu do błony kurczliwej w najniższym punkcie dna moszny. Rzadziej szew mocujący zakładany jest w okolicy górnego bieguna.

Ten sposób mocowania sprawia, że szew jest niewyczuwalny z powodu dobrego pokrycia tkankami miękkimi i okazuje się pomocny, gdy planuje się wymianę protezy na większą. Część operatorów w ogóle nie mocuje implantu, pozwalając mu na swobodne zajęcie naturalnej pozycji w mosznie.

Protezy jąder wypełnione żelem silikonowym i elastomerem silikonowym (Nagor) Stan po usunięciu jądra w przebiegu wnętrostwa Stan po wszczepieniu protezy jądra

W celu uzyskania lepszego wyniku kosmetycznego, a szczególnie uniknięcia przemieszczania się protezy ku górze, opisano różne mo-dyfikacjetechnikioperacyjnej.Zaontziwsp.zaproponowaliwytwarzanie kanału w tkankach moszny za pomocą wziernika pochwowego [9]. Elkabir i wsp. opisują sposób wynicowania dna moszny z użyciem dwóch rozszerzadeł Hegara [10]. Natomiast Simms i wsp.

w celu wytworzenia loży w mosznie używają cewnika Foleya 16F z balonem o pojemności 30 ml. Unikają w ten sposób nadmiernego rozciągania tkanek w obrębie szyi moszny, a stopniowe i kontrolowane dopełnianie balonu ułatwia właściwe dobranie wielkości protezy [11].

Ferro zaleca wykonanie dodatkowego cięcia w dnie moszny celem uzyskania optymalnej pozycji protezy w mo-sznie, jednak ten manewr wydaje się niepotrzebny [12].

Implantacja jądra u dzieci

Wiek dziecka, w jakim powinno wykonać się zabieg rekonstrukcyjny, wciąż jest przedmiotem dyskusji. Beer i Kay zalecają wszczepienie protezy u kilkuletnich chłopców z powodu ujemnego psychologicz-nego wpływu braku jądra na proces dojrzewania, licząc się nawet z koniecznością późniejszej wymiany wszczepu na większy [13]. Elder i wsp.

wszczepiali protezy jąder u 5-letnich chłopców i mimo że pacjenci i ich rodziny byli zadowoleni z wyniku operacji, nie polecają takiego rutynowego postępowania u wszystkich chłopców z monorchizmem.

Uważają oni, że u dzieci zawsze należy brać pod uwagę możliwość jednoczasowego wszczepienia protezy w trakcie wykonywania orchidektomii lub rewizji kanału pachwinowego, natomiast wykonanie tego zabiegu jako osobnej procedury powinno być rozważane indywidualnie [14].

Wszczepienie zbyt dużej protezy, podobnie jak kolejny zabieg operacyjny, nie wpływa korzystnie na psychikę dziecka [15]. Dlatego większość autorów zaleca wykonanie rekonstrukcji dopiero po zakończeniu wzrostu i dojrzewania, kiedy to wymiana protezy na większą nie będzie już konieczna, a korzyści płynące z tego zabiegu będą największe.

Należy jednak pamiętać, że niewykonanie tego zabiegu u dzieci, zwłaszcza z brakiem obu jąder w mosznie, może komplikować jego późniejsze prze-prowadzenie z powodu obkurczenia się niedorozwiniętej moszny. Może to ograniczać wielkość wszczepianej protezy, co spowoduje, że pacjent będzie uważał je za zbyt małe lub położone w mosznie za wysoko.

Problem ten jednak zdarza się rzadko, z powodu dobrej rozciągliwości skóry moszny. W przypadku bardzo małej i nierozciągliwej moszny można ją stopniowo rozciągać, stosując ekspander tkankowy [16]. W literaturze brak jest doniesień, które w sposób prospektywny porównywałyby skutek wczesnego lub późnego wszczepienia protezy na rozwój psychoseksualny chłopca.

Powikłania

Z przeprowadzonych badań retrospektywnych analizujących częstość powikłań po wszczepieniu protezy jądra wynika, że ich liczba jest stosunkowo mała – wynosi od 3 do 8% [17, 18]. Można wyróżnić powikłania wczesne i późne. Najpoważniejsze z wczesnych powikłań to obnażenie protezy zmuszające do jej usunięcia.

Rozejście się brzegów rany prowadzące do obnażenia wszczepu najczęściej jest wynikiem zakażenia rany, skutkiem nadmiernego napięcia skóry lub słabego pokrycia wszczepu tkankami miękkimi. Zakażenia można uniknąć przez ścisłe przestrzeganie aseptyki i właściwe postępowanie z implantem.

Proteza powinna być wyjmowana z jałowego opakowania dopiero po przygotowaniu loży, aby kontakt ze środowiskiem zewnętrznym był jak najkrótszy. Odpowiednie pokrycie tkankami miękkimi uzyskuje się przez dostęp w obrębie pachwiny, natomiast cięcie na mosznie należy przeprowadzać naprzemiennie w skórze i tkankach miękkich, aby uzyskać szczelne, dwuwarstwowe zszycie rany.

Do wczesnych powikłań należy również krwiak, który rzadko wymaga chirurgicznej ewakuacji, ale jego obecność zwiększa ryzyko rozwoju zakażenia.

Powikłania odległe to: długo utrzymujący się obrzęk, dolegliwości bólowe, przemieszczenie się protezy, wytworzenie się grubej, blizno-watej torebki wokół silikonowego implantu oraz pęknięcie protezy i wyciek żelu silikonowego. Przedłużające się dolegliwości bólowe i związany z tym dyskomfort należą do najczęstszych skarg zgłaszanych przez pacjentów.

Dogłowowe przemieszczenie się protezy zazwyczaj wymaga korekcji jej położenia. Można tego uniknąć przez właściwe umocowanie protezy szwem w dnie moszny oraz warstwowe zamknięcie kanału przez który ją wprowadzono. W wy-niku naturalnej reakcji organizmu na ciało obce wokół implantu narasta tkanka bliznowata.

W niektórych przypadkach może ona ulec silnemu obkurczeniu, co prowadzi do stwardnienia okolicy wszczepu, sprawia ból i pogarsza wynik estetyczny. Wystąpienie przykurczu torebkowego wokół implantu można ograniczyć przez stosowanie masażu protezy, szczególnie gdy jest ona umocowana w mosznie szwem.

Do pęknięcia i wycieku żelu silikonowego z protezy jądra dochodzi sporadycznie, znacznie rzadziej niż w przypadku analogicznie skonstruowanych protez piersi. Mają na to wpływ miejscowe warunki wokół wszczepu. W porównaniu z protezą piersi umieszczoną pod mięśniem piersiowym implant w mosznie nie jest uciskany ani poddawany tarciu.

Proteza jądra jest bardziej ruchoma, co powoduje, że jest mniej podatna na ewentualne urazy. Pęknię cie i wyciek silikonu z protezy można potwierdzić badaniem obrazowym: USG, TK lub RM.

W przypadku przerwania torebki implantu zawsze należy go usunąć, choć obawy związane z możliwością rozwoju chorób tkanki łącznej lub wywołania karcenogenezy nie znalazły uzasadnienia w badaniach klinicznych. W literaturze opisano przypadki pęknięcia protez, ale nie miały one poważnych konsekwencji medycznych [19].

Marshall, analizując powikłania występujące po wszczepieniu protezy jądra stwierdził, że pacjenci, którzy przebyli w przeszłości operację w obrębie moszny, są częściej narażeni na powikłania niż mężczyźni, którym wszczepiono protezę w czasie orchidektomii.

Jednak mimo większego ryzyka zabieg ten często odracza się u dzieci z powodów opisanych powyżej, natomiast u pacjentów z nowotworem jądra powaga schorzenia podstawowego odsuwa decyzje protezowania na okres późniejszy, mimo że wszczepienie implantu nie wpływa na kontynuację leczenia zasadniczego.

Wyniki i ocena własna pacjentów

Prawidłowy wygląd moszny zwierającej dwa jądra jest bardzo ważny dla niezaburzonego funkcjonowania w sferze psychicznej i seksualnej mężczyzny. Dlatego każdemu potencjalnemu pacjentowi powinna być przedstawiona możliwość protezowania jądra [20].

Choć jest to stosunkowo prosty zabieg operacyjny, to jego główny cel, jakim jest zadowolenie z estetycznego wyniku operacji, jest osiągalny tylko w około 75% przypadków. Zastrzeżenia zgłaszane przez pacjentów najczęściej dotyczą rozmiaru protezy, jej kształtu, ciężaru lub położenia w mosznie. Adshead i wsp.

sugerują, że spo- sobem na poprawę wyników może być włączenie pacjenta w proces doboru protezy, tak jak to ma miejsce przy protezowaniu piersi. Autorzy ci mają również zastrzeżenia co do kształtu produkowanych protez, które wraz ze wzrostem rozmiaru stają się coraz mniej eliptyczne.

Na poprawę wyników położenia protezy w mosznie może także wpłynąć udoskonalenie techniki chirurgicznej [21].

Podsumowanie

Wskazaniem do wszczepienia protezy jądra jest jego brak. Operacja ta jest zabiegiem stosunkowo prostym i dającym dobre wyniki. Może być wykonana jednoczasowo z amputacją jądra lub w terminie późniejszym. Zasadniczo brak jest przeciwwskazań do wszczepienia protezy jądra.

Dla umieszczenia protezy w mosznie preferowany jest dostęp przez cięcie w obrębie pachwiny. Operacje te obarczone są niewielką liczbą powikłań, a dalsze ich zmniejszenie może być uzyskane przez poprawę techniki operacyjnej, ze szczególnym zwróceniem uwagi na atraumatyczne postępowanie z tkankami oraz lepszy dobór protezy.

Operacje te korzystnie wpływają na poprawę własnego wizerunku, samoocenę oraz pożycie intymne mężczyzny [22].

dr n. med. Tomasz Zieliński Klinika Chirurgii Plastycznej, Rekonstrukcyjnej i Estetycznej UM w Łodzi

kierownik kliniki: prof. dr hab. med. Julia Kruk-Jeromin

Rak jądra

Rak jądra stanowi około 1,6% zachorowań na nowotwory złośliwe u mężczyzn, ale wśród panów w wieku 20-44 lata jest najczęstszym nowotworem złośliwym (25% przypadków). Jest to choroba groźna, ale wcześnie wykryta może zostać w pełni wyleczona. Pomagają w tym zabiegi chirurgii onkologicznej z zastosowaniem robota da Vinci.

Istnieje wiele czynników ryzyka zachorowania na raka jądra. Nowotwór ten występuje częściej u mężczyzn rasy białej, u których stwierdzono zachorowania w najbliższej rodzinie (najczęściej u ojca lub brata).

Wśród czynników ryzyka znajduje się również wnętrostwo (czyli stan, w którym tuż po urodzeniu jądro lub oba jądra nie zeszły prawidłowo do moszny), zespół Klinefeltera (wrodzone nieprawidłowości materiału genetycznego), a także szeroko rozumiane czynniki środowiskowe.

Rak jądra – objawy

Do najczęściej obserwowanych objawów raka jądra zalicza się:

• obecność guzka w jądrze,
• niebolesne powiększenie jądra,
• zaczerwienienie skóry moszny,
• obecność niebolesnej masy, której nie da się oddzielić od jądra,
• uczucie ciężaru w mosznie,
• ból i dyskomfort w obrębie moszny.

Czasami, ze względu na wydzielanie przez guza nowotworowego substancji o działaniu hormonalnym, u panów stwierdza się tkliwość oraz powiększenie piersi (tzw. ginekomastia).

Rak jądra – diagnostyka

Pierwsze objawy raka jądra bywają mało dokuczliwe, więc pacjenci często je lekceważą. Tymczasem wczesne wykrycie raka jądra, w czym pomagają regularne, comiesięczne samobadania jąder, znacznie zwiększa szanse na skuteczne leczenie.

W razie jakichkolwiek niepokojących objawów należy zgłosić się do lekarza, który zaleci wykonanie USG jąder. Jeśli potwierdzi ono obecność guza, w celu ustalenia istnienia ewentualnych przerzutów wykonuje się m.in.

tomografię komputerową jamy brzusznej czy klatki piersiowej.

Rak jądra – leczenie

Standardem leczenia raka jądra jest orchidektomia, czyli chirurgiczne usunięcie jądra – dopiero po operacji wykonuje się badania histopatologiczne, które pozwala ustalić typ nowotworu oraz stopień jego zaawansowania. Od usunięcia jądra odstępuje się tylko w wyjątkowych przypadkach, kiedy stan chorego jest bardzo ciężki.

Jeszcze niedawno operację orchidektomii przeprowadzano przy pomocy tradycyjnych lub laparoskopowych technik zabiegowych, które wiązały się m.in. z koniecznością wykonania dużych nacięć skórnych, były inwazyjne dla pacjenta i obarczone wyższym ryzykiem powikłań.

W Szpitalu Mazovia operację wykonujemy również przy wykorzystaniu nowoczesnego robota chirurgicznego da Vinci. Taki zabieg jest mniej obarczający dla chorego, wiąże się z niższą traumatyzacją tkanek i pozwala na szybszą rekonwalescencję.

Więcej informacji o robocie da Vinci i jego zastosowaniu znaleźć można na stronie -> https://szpitalmazovia.pl/robot-chirurgiczny-da-vinci-milowy-krok-w-chirurgii-maloinwazyjnej/.

Dalsze postępowanie po orchidektomii ustala zawsze prowadzący pacjenta onkolog. W zależności od indywidualnego przypadku, konieczne może być wdrożenie chemioterapii i/lub radioterapii.

Wszystkie osoby wymagające chirurgicznego leczenia raka jądra z zastosowaniem robota da Vinci zachęcamy do kontaktu -> https://szpitalmazovia.pl/kontakt/.

Spojrzenie polskiego lekarza weterynarii

Artykuł porusza temat, który jest zawsze aktualny, gdyż postępowanie ograniczające płodność zwierząt jest utrwalonym działem praktyki weterynaryjnej. Przede wszystkim należy dokonać rozróżnienia między chirurgicznymi i niechirurgicznymi metodami antykoncepcji.

 I jedne, i drugie są obarczone ryzykiem różnych powikłań i skutków ubocznych, zarówno doraźnych, jak i odległych. Należy je uwzględniać, wybierając metodę dostosowaną do oczekiwań właściciela, a zarazem możliwie najbezpieczniejszą dla konkretnego pacjenta. Kolejne rozgraniczenie dotyczy antykoncepcji trwałej i czasowej.

Ta ostatnia jest zarezerwowana przede wszystkim dla zwierząt, które w zamierzeniu właściciela mogą być w przyszłości wykorzystane reprodukcyjnie. Można w takich przypadkach zastosować niechirurgiczne metody czasowej antykoncepcji, np. przy użyciu implantu zawierającego analog GnRH.

Jego działanie utrzymuje się co najmniej sześć miesięcy (lub 12 miesięcy, zależnie od dawki), po czym implant ulega enzymatycznej biodegradacji, powraca płodność i odruchy płciowe. Przedłużenie efektu antykoncepcyjnego wymaga wprowadzenia kolejnego implantu.

 U zwierząt nieprzeznaczonych do hodowli, a w szczególności w schroniskach, podstawowym sposobem trwałego postępowania antykoncepcyjnego jest gonadektomia (kastracja), czyli owariektomia lub owariohisterektomia u samic oraz orchiektomia (inaczej: orchidektomia) u samców.

U samców większości gatunków zwierząt wykonuje się kastrację z cięcia mosznowego, przy czym ranę pozostawia się bez szycia, co umożliwia mechaniczne oczyszczanie się rany i zapobiega gromadzeniu się płynów. Współcześnie stosowane techniki operacyjne opisują niekiedy także szycie ściany moszny, np. u ogierów, zwłaszcza starszych.

 U psów jednak powszechnie stosowana jest technika cięcia przedmosznowego z szyciem rany. W niektórych środowiskach oferuje się wprowadzanie po kastracji do worka mosznowego sztucznych jąder w postaci np. silikonowych protez, co ma na celu uzyskanie efektu kosmetycznego imitującego stan naturalny.

Oprócz tego czasem wykonuje się kastrację z odjęciem moszny. Wskazaniami do takiego postępowania są na przykład zmiany nowotworowe lub pourazowe moszny, krwiaki, ropnie albo zrosty wewnątrz worka mosznowego powodujące brak przesuwalności jądra. Mosznę usuwa się wraz z jądrami także w niektórych przypadkach uretrostomii.

Niekiedy lekarze odejmują mosznę rutynowo, co ma zapobiegać pewnym powikłaniom pooperacyjnym, jak krwiaki bądź obrzęk moszny. Zabieg rozpoczyna się od elipsowatego cięcia u podstawy moszny, przy czym oddzieleniu podlega skóra i tkanka podskórna, co pozwala na dostęp do obu powrózków nasiennych pokrytych osłonami.

Wyosabnia się je z otaczających tkanek, podwiązuje i odcina wraz z jądrami i workiem mosznowym. Ranę zamyka się dwoma piętrami szwów.

Autorzy omawianego artykułu postanowili porównać występowanie powikłań po kastracji wykonanej z cięcia przedmosznowego i mosznowego u zdrowych psów. Sformułowali hipotezę, że oba zabiegi są równie bezpieczne, co zamierzali zweryfikować praktycznie. Metodyka badań jest w pełni wiarygodna w zakresie postępowania w klinice, czyli przygotowania do zabiegu i technik cięcia chirurgicznego.

Pewne obawy pojawiają się w odniesieniu do zróżnicowanego postępowania pooperacyjnego, a zwłaszcza obserwacji zwierząt.

Autorzy dołożyli z pewnością wszelkich starań, by uzyskać porównywalne wyniki, jednak pomimo udzielonych ustnych i pisemnych wskazówek, obserwacja prowadzona przez różne osoby, w odmiennych warunkach, siłą rzeczy musiała zawierać niemożliwy do zmierzenia czynnik subiektywizmu.

Zabiegi orchiektomii różnią się nie tylko pod względem miejsca cięcia skórnego. Dalsze różnice wynikają z możliwego odmiennego traktowania osłonki pochwowej wspólnej. Można ją pozostawić nietkniętą i w takim wypadku jest ona oddzielana od okolicznych tkanek na tępo, pokrywając jądro, najądrze i powrózek nasienny, wraz z którymi jest odcinana.

Jest to zatem kastracja z odjęciem osłon (metodą zamkniętą). Taki wariant zastosowano właśnie w przedstawionym doświadczeniu.

Ponieważ struktury tworzące powrózek nasienny, wśród nich naczynia krwionośne, są pokryte łącznotkankowymi osłonami, podwiązanie naczyń odbywa się pośrednio przez te osłony, przez co wymaga odpowiednio silnego zaciśnięcia nici, aby zapewnić całkowitą hemostazę.

Inny sposób polega na przecięciu osłonki pochwowej i wyeksponowaniu z niej jądra i powrózka nasiennego, który jest podwiązywany i odcinany wraz z jądrem. Przecięte i oddzielone osłony pozostają.

Jest to kastracja bez osłon (metodą otwartą), która pozwala na bezpośrednie zaciśnięcie naczyń krwionośnych nicią przy podwiązywaniu wyłonionego z osłon powrózka nasiennego, a więc wiąże się z mniejszym ryzykiem krwawienia śródoperacyjnego i pooperacyjnego. Z kolei wadą tej metody jest pozostawienie osłon, czyli tkanek w tym momencie zbędnych, które mogą ulec procesom patologicznym, jak zakażenie i zapalenie. Dostępne są wyniki badań, które przemawiają bardziej za kastracją z odjęciem osłon, aczkolwiek w praktyce stosuje się obie metody.

Do najgroźniejszych powikłań chirurgicznych, w tym dotyczących kastracji samców, należą krwotoki z podwiązanych naczyń krwionośnych – w tym wypadku naczyń powrózka nasiennego, zakażenia i obrzęki.

Do krwotoku może dochodzić jeszcze podczas zabiegu, zwłaszcza przy niedostatecznym zamknięciu naczynia podczas podwiązywania, albo gdy podwiązka zsunie się z kikuta powrózka, np. gdy został on odcięty zbyt blisko węzła. Widoczne krwawienie zmusza do ponownej natychmiastowej hemostazy, co rozwiązuje problem, zwykle bez następstw.

Gorzej, gdy krwotok następuje z podobnych przyczyn, ale dopiero po zakończeniu operacji i zaszyciu rany. W takim przypadku krew gromadzi się w wolnych przestrzeniach, głównie w opróżnionym worku mosznowym, powodując jego powiększenie, niekiedy znaczne.

Czasem krwawienie może się zakończyć samoistnie w wyniku procesów krzepnięcia krwi, czasem zaś niezbędna jest reoperacja umożliwiająca odnalezienie i zamknięcie krwawiących naczyń. W metodyce przedstawionej w artykule do podwiązywania powrózka nasiennego użyto węzła Millera, a operację wykonywali doświadczeni lekarze weterynarii.

Nie stwierdzono przy tym żadnych powikłań śródoperacyjnych. Krwawienie obserwowano w okresie późniejszym, prawdopodobnie z naczyń skórnych, gdyż nie było informacji o konieczności ponownej interwencji lekarskiej. Ponieważ jako krwotok uznawano wypływ krwi z rany pooperacyjnej, trudno ocenić wielkość tego wypływu.

Dla jednego obserwatora pojawienie się paru kropel krwi mogło być uznane za powikłanie, podczas gdy dla innego jeszcze nie. Jest to prawdopodobne w świetle przedstawionych wyników, gdzie nie było istotnych różnic w tym zakresie pomiędzy technikami operacyjnymi, wystąpiły zaś znaczne różnice ze względu na miejsce i prowadzoną obserwację pooperacyjną (38% wzgl. 3%).

Podobne zależności zachodziły w związku z oceną bólu i obrzęku pooperacyjnego. Różnica uwarunkowana metodą operacyjną była zaobserwowana tylko w zakresie samookaleczenia, które występowało rzadziej po kastracji metodą mosznową.

Także jednak w tym względzie zdefiniowanie samookaleczenia jako lizania, gryzienia lub drapania rany pooperacyjnej daje pole dla bardzo zróżnicowanej interpretacji. Ogólnie należy stwierdzić, że zanotowane powikłania nie były znacznego stopnia i nie wpływają zasadniczo na ocenę techniki chirurgicznej.

Podstawową sprawą jest właściwe przygotowanie i przeprowadzenie zabiegu. Przede wszystkim trzeba zachować zasady aseptyki, dokładnie podwiązać powrózek nasienny (można przy tym wykorzystać różne węzły, np.

chociażby zwykły węzeł chirurgiczny, podwójny chirurgiczny czy pętle kastracyjne) i adekwatnie do potrzeb stosować pooperacyjnie odpowiednie leki, w tym przeciwzapalne/przeciwbólowe.

Autorzy podkreślają także krótszy czas operacji mosznowej w porównaniu z przedmosznową. W warunkach polskich, nawet w dużych schroniskach, nie wykonuje się tak masowych zabiegów kastracji jak w krajach dużo większych, o nieporównywalnie większej populacji psów, w tym odławianych bezpańskich.

 Z tego względu podnoszony w artykule czynnik oszczędności czasu nie odgrywa zasadniczej roli, zwłaszcza że przy dużym doświadczeniu i wprawie operatora zabieg jest przeprowadzany bardzo szybko każdą metodą.

Co prawda statystycznie przedstawiona oszczędność czasu poświęconego na zabieg wynosząca około 30% wydaje się zachęcająca, realnie jednak wynosi ona 1,5 minuty.

Nie ma to zatem większego praktycznego znaczenia, szczególnie jeśli weźmie się pod uwagę, że największe nakłady czasowe ponoszone są na przygotowanie przedoperacyjne (uspokojenie, znieczulenie, wywiązanie, golenie, dezynfekcja, przygotowanie pola operacyjnego), które, podobnie jak postępowanie pooperacyjne, nie ulega skróceniu.

Niezależnie od powyższych uwag należy przyznać, że w świetle przedstawionych wyników technika kastracji z cięcia mosznowego może być stosowana także u psów jako alternatywna dla cięcia przedmosznowego.

Może ona mieć zastosowanie rutynowe, jak również jako metoda z wyboru w sytuacjach gdy cięcie przedmosznowe byłoby przeciwwskazane lub problematyczne, np.

z powodu urazu albo miejscowych zmian skórnych, w szczególności o podłożu zakaźnym.