Alergeny krzyżowe – reakcje krzyżowe pomiędzy alergenami

Alergie  Krzyżowe 

Alergia krzyżowa polega na tym, że u osoby, która jest już uczulona na jeden alergen, niepożądana reakcja może się pojawić także po kontakcie z innym alergenem. Wynika to z podobieństwa strukturalnego  w budowie chemicznej alergenów:  wziewnych, kontaktowych i pokarmowych.

Wiadomo, że białka obecne w pyłkach roślin bywają identyczne lub bardzo zbliżone pod względem budowy chemicznej do niektórych alergenów pokarmowych. Przeciwciała myląc się atakują wszystkie podobne do siebie białka, czego skutkiem jest współwystępowanie objawów alergii u osób wykazujących jednoczasową nadwrażliwość na alergeny pokarmowe, wziewne i kontaktowe.

• Klasyczne alergiczne reakcje krzyżowe zachodzą przede wszystkim pomiędzy pyłkami roślin oraz niektórymi owocami i warzywami.
• Alergia krzyżowa może dotyczyć alergenów spokrewnionych lub niespokrewnionych ze sobą.
• Obserwuje się reakcje krzyżowe pomiędzy
• • różnymi alergenami pokarmowymi
• • pokarmowymi i wziewnymi (np. pyłki, sierść zwierząt)
• • pokarmowymi i kontaktowymi (np. z lateksem)
• Są to najczęściej reakcje natychmiastowe z udziałem przeciwciał IgE.
• Objawy alergii krzyżowej mogą wywołać 
• • niespokrewnione gatunki roślin (np. buk- brzoza, leszczyna – grab)
• • lateks i owoce (awokado, kasztan jadalny)
• • roztocze kurzu domowego i owoce morza (krab, krewetka, ostryga)
• • wieprzowina i sierść kota
• • mleko krowie i mleko pochodzące od innych ssaków (np. kozy, owcy)
• • jaja kurze i inne, np. przepiórcze, kacze, indycze, perlicze czy nawet strusie
• Do najczęstszych objawów alergii krzyżowych należą 

• zmiany w obrębie jamy ustnej t.j. zajady, pęcherzykowate wykwity, obrzeki, świąd 

• zmiany w przewodzie pokarmowym t.j. bóle brzucha, wymioty, biegunka

• zmiany  w układzie oddechowym t.j. wodnisty katar, skurcz oskrzeli

• zmiany w obrębie oczu t.j. łzawienie, przekrwienie spojówek

• liczne symptomy skórne t.j. egzema, pokrzywka, rumień

W przypadku osób z alergią krzyżową wziewno-pokarmową, symptomatycznym jest pojawienie się w czasie max. do 15-30 min.

od zjedzenia świeżego owocu lub warzywa, objawów alergii tożsamych z alergią wziewną (np. alergia krzyżowa jabłko-brzoza, gdzie po zjedzeniu jabłka następuje w czasie do 30 min.

łzawienie oczu i katar, taki sam obraz objawów jaki zwykł występować przy kontakcie z pyłkami brzozy).            

Tabele Alergii Krzyżowych oraz Tabele Pyleń znajdują się poniżej tego tekstu w oddzielnych zakładkach (wystarczy je rozwinąć)

                                                  TABELA PYLEŃ    

                                             TERMINARZ

TABELA   ALERGENÓW  KRZYŻOWYCH  –  PYŁKI

TABELA  ALERGENÓW  KRZYŻOWYCH  –  WARZYWA,  OWOCE

TABELA  ALERGENÓW  KRZYŻOWYCH  –  ZIARNA,  MIĘSO,  JAJA

TABELA  NAJCZĘSTSZYCH  ALERGENÓW  REAGUJĄCYCH  KRZYŻOWO

Alergia na pyłki drzew i żywność – reakcje krzyżowe

Od lat obserwuje się zwiększenie liczby osób cierpiących na różne postaci alergii: pokarmowe, pyłkowe, kontaktowe. Badania przeprowadzone w 2010 r.

przez  Ośrodek Badania Opinii Publicznej  (TNS OBOP) wykazały, że w Polsce już prawie 2/3 mieszkańców miast to alergicy, z czego 67% wszystkich alergików to kobiety, a 38% osób z alergią to młodzi ludzie w wieku 15-29 lat.

Szacuje się, że w około 30% polskich rodzin występują choroby alergiczne, a w Warszawie prawie co trzecie dziecko ma objawy alergii. To narastające zjawisko stanowi coraz poważniejszy problem, gdyż powoduje spore ograniczenia przez co pogarsza jakość życia.

Alergia na pyłki

Wśród osób reagujących sezonowo na alergeny wziewne, objawy ze strony układu oddechowego są zbieżne z kalendarzem pylenia roślin.

Już pod koniec stycznia rozpoczyna się sezon pylenia leszczyny, choć to jeszcze środek zimy, a potem przychodzi czas pylenia olszy (luty/marzec) i brzozy (kwiecień/maj).

Często objawy alergii (pyłkowicy) są mylone z przeziębieniem czy infekcjami, dlatego jeśli cyklicznie, co roku pojawiają się te same problemy zdrowotne, warto skonsultować się z lekarzem alergologiem.

Reakcje krzyżowe – pyłki i żywność

Objawy uczulenia (opisane powyżej) mogą powodować zarówno alergeny pyłku roślin jak również alergeny obecne w żywności. Mówimy wówczas o reakcjach krzyżowych, gdy jedno przeciwciało reaguje z co najmniej dwoma alergenami. Może to dotyczyć np.

jednej grupy alergenów – w przypadku pyłku traw, jak również między różnymi grupami np. pyłkiem drzew i owocami, warzywami (kontakt z alergenem wziewnym powoduje nadwrażliwość na alergen pochodzący z żywności).

W przypadku alergenu pyłku leszczyny obserwuje się u 15-20% chorych nadwrażliwość na niektóre owoce jabłko, brzoskwinię, gruszkę, orzechy laskowe. Podobną zależność obserwuje się też u osób z alergią na pyłek olszy i brzozy.

U części pacjentów z alergią na pyłek brzozy, z czasem obserwuje się nadwrażliwość nie tylko na jabłko, ale także na seler i/lub marchew.

Zespół alergii jamy ustnej

Reakcje krzyżowe pomiędzy zbliżonymi pod względem budowy chemicznej alergenami inicjują rozwój zespołu alergii jamy ustnej OAS (ang. oral allergy syndrome). W Polsce pyłek brzozy jest alergenem, który najczęściej powoduje OAS, a także pyłek olszy, leszczyny, dębu i buku.

U chorych pojawiają się charakterystyczne zmiany w postaci pokrzywkikontaktowej oraz obrzęku w obrębie jamy ustnej, łzawienie i zapalenie spojówek, chrypka. Może pojawiać się również duszność wywołana obrzękiem krtani. Opisane objawy mogą występować pojedynczo, a więc nietypowo np.

tylko zapalenie spojówek, bądź jedynie świąd jamy ustnej i palców, gdzie nastąpił bezpośredni kontakt z alergenem. Zaleca się, aby chorzy na OAS przed zjedzeniem nowego owocu lub warzywa trzymali go w palcach przez pewien czas.

Jeśli w przeciągu pół godziny nie wystąpią objawy, wówczas można wziąć do ust mały kęs i trzymać go przez kilkanaście minut nie połykając. Stosowanie takiej techniki jest pomocne w prostym diagnozowaniu nietolerancji na dany owoc/warzywo przez pacjenta.

Zaobserwowano, że nietolerancja na owoce i warzywa związana z OAS w przeciwieństwie do alergii pokarmowych, występuje zwłaszcza u osób dorosłych niż dzieci. 

Na podstawie badań (1) nad alergiami krzyżowymi wiemy, że wśród pacjentów uczulonych na alergeny pyłku brzozy, objawy OAS (Ustny zespół uczuleniowy)  występowały najczęściej po zjedzeniu jabłka, rzadziej marchwi i selera.

W przypadku konsumpcji jabłka i marchwi objawy dotyczyły głównie jamy ustnej (świąd, obrzęk w obrębie jamy ustnej, pieczenie), natomiast po spożyciu selera częściej występowały niepożądane objawy ze strony przewodu pokarmowego (nudności, zgaga).

Warto pamiętać

Osoby uczulone na alergeny pyłków drzew mogą być narażone na nietolerancję niektórych owoców, warzyw, co jest następstwem reakcji krzyżowych pomiędzy alergenami wziewnymi i pokarmowymi. Z tego powodu warto obserwować reakcję organizmu i konsultować wszystkie niepokojące objawy ze specjalistami z zakresu alergologii.  

Reakcje krzyżowe w alergologii cz. 1: WSTĘP

Z typową reakcją krzyżową mamy do czynienia w przypadku, kiedy przeciwciało wyprodukowane przez system odpornościowy przeciwko jednemu alergenowi, np. pyłkowi brzozy, jest w stanie związać się z zupełnie innym alergenem, np. orzeszkiem ziemnym.

Konsekwencje reaktywności krzyżowej przeciwciał mogą być bardzo różne: od takich, które w ogóle nie wywołają objawów klinicznych (będą jedynie wypływać na wynik testów), poprzez objawy kliniczne słabsze niż w przypadku pierwotnej alergii, aż do tak samo silnych, jak u pacjentów z pierwotną reakcją alergiczną.

Dlaczego tak się dzieje?

Przeciwciała to bardzo precyzyjna broń układu odpornościowego. W normalnych warunkach chronią nas przed intruzami z zewnątrz, np. bakteriami czy wirusami. W przypadku alergii IgE-zależnej system odpornościowy jest niejako „zbyt czuły” i rozpoznaje niegroźne cząsteczki, np.

ziarna pyłku, jako niebezpieczne, uruchamiając przy tym kaskadę reakcji immunologicznych. Konsekwencją są objawy alergii, np. w postaci alergicznego nieżytu nosa czy alergicznego zapalenia spojówek. Przeciwciała u osób z alergią produkowane są przeciwko ściśle określonym częściom danego alergenu, czyli tzw. epitopom alergenowym.

Mogą one rozpoznawać określoną sekwencję aminokwasów (cząsteczek budujących białka), mówimy wówczas o epitopach liniowych, ale mogą również wiązać się z konkretnymi przestrzennymi strukturami łańcuchów białkowych alergenu, nazywamy je wtedy epitopami konformacyjnymi.

Przeciwciała z dużą specyficznością rozpoznają konkretne epitopy, ale w przypadku dużej homologii, czyli podobieństwa w budowie pomiędzy alergenami, mogą się zwyczajnie „pomylić” i związać się z innym alergenem, powodując wspomnianą reakcję krzyżową.

Jeśli podobieństwo w budowie dwóch różnych alergenów jest niskie, nieprzekraczające 30–50%, ryzyko reakcji krzyżowych jest małe, natomiast jeśli mamy do czynienia z dużym podobieństwem, przekraczającym 70–80%, reakcje krzyżowe są wysoce prawdopodobne.

Reakcje krzyżowe są zdecydowanie częstsze w obrębie blisko spokrewnionych z sobą gatunków, np. w obrębie pyłku traw czy drzew, ale mogą również wystąpić pomiędzy odległymi gatunkowo źródłami alergenów, np. alergenami wziewnymi (pyłek drzew) i alergenami pokarmowymi (owoce i warzywa).

W serologicznych, alergologicznych testach paskowych reakcje krzyżowe objawiają się zwykle wieloma dodatnimi wynikami w obrębie określonych grup alergenów, np. warzyw, owoców, pyłku traw czy drzew.

Nie należy jednak mylić alergii krzyżowej z alergią na wiele alergenów.

W drugim przypadku mamy do czynienia z sytuacją, gdzie względem poszczególnych alergenów zostały niezależnie wyprodukowane przeciwciała będące przyczyną alergii.

Reakcje krzyżowe w alergologii (cz. 2: Przeciwciała przeciwko CCD)Reakcje krzyżowe w alergologii (cz. 3: Profiliny)Reakcje krzyżowe w alergologii (cz. 4: Białka PR-10)Reakcje krzyżowe w alergologii (cz.

5: nsLTP)Reakcje krzyżowe w alergologii (cz. 6: Albuminy surowicy)Reakcje krzyżowe w alergologii (cz. 7: Tropomiozyny)Reakcje krzyżowe w alergologii (cz. 8: Polkalcyny)Reakcje krzyżowe w alergologii (cz.

9: Lipokaliny)Reakcje krzyżowe w alergologii (cz. 10: Parwalbuminy)

Pyłkowo-pokarmowe reakcje krzyżowe a atopowo-alergiczne zmiany skórne u dzieci i młodzieży

BRAKUJĄCA RYCINA Fig. 1 

Pyłkowo-pokarmowe reakcje krzyżowe występują u pacjentów pierwotnie uczulonych alergenami pyłkowymi lub pokarmowymi. Objawy kliniczne są wynikiem alergicznej reakcji krzyżowej, głównie IgE-zależnej, zachodzącej pomiędzy alergenami pyłkowymi i pokarmowymi, homologicznymi pod względem budowy strukturalnej.

Ujawniają się one lub nasilają w określonym sezonie pylenia, po spożyciu przez pacjentów surowych owoców, warzyw, orzechów, przypraw. Tego typu reakcje krzyżowe nazywane są także zespołem pyłkowo-pokarmowym. Najczęstszą formą kliniczną alergii pyłkowo-pokarmowej jest zespół anafilaksji miejscowej błon śluzowych jamy ustnej i gardła (ang.

oral allergy syndrome – OAS).

Pyłkowo-pokarmowe reakcje krzyżowe odgrywają istotną etiopatogenetyczną rolę u chorych z atopowym zapaleniem skóry, powodując albo wyzwolenie, albo nasilenie objawów alergicznych, w tym objawów skórnych.

Zmiany atopowo-alergiczne skóry należą do częstych i wcześnie pojawiających się objawów klinicznych u pacjentów z nadwrażliwością na pokarmy.[1,2] Spotyka się je najczęściej u niemowląt i małych dzieci, rzadziej u pacjentów w wieku młodzieńczym i dorosłym.

[3,4,5] Pod względem semiotycznym zmiany skórne i śluzówkowe stwierdzane u osób z alergią pokarmową nie mają charakteru specyficznego i są indywidualnie zróżnicowane. Różnego rodzaju wykwity skórne, pojawiające się u osób uczulonych (plamka, grudka, bąbel, rumień), mogą być wywołane przez ten sam alergen pokarmowy (np.

białka mleka, jaja) i odwrotnie – różne alergeny pokarmowe (zawarte np. w owocach, warzywach, ziarnach roślin, mięsie, rybach) mogą wyzwalać u pacjenta taki sam wykwit pierwotny, np. bąbel pokrzywkowy.

[6,7] Atopowe zapalenie skóry (AZS), czyli przewlekły proces zapalny skóry o wieloczynnikowej etiologii, jest głównym przedstawicielem grupy chorób alergicznych w okresie wczesnodziecięcym. Schorzenie to dotyczy ok. 20-30 proc. pacjentów w wieku rozwojowym i ok. 3 proc. populacji dorosłej krajów uprzemysłowionych.[2,4,8]

Alergia pokarmowa i współistniejące atopowe zapalenie skóry należą do najwcześniejszej manifestacji klinicznej tzw. marszu alergicznego, którego ideę przedstawił w 1987 roku Zetterström.

[9] Wiadomo, że w tym marszu istotną rolę odgrywa zmieniająca się wraz z wiekiem pacjenta nadwrażliwość na alergeny pochodzenia zwierzęcego lub roślinnego, co wpływa na zahamowanie lub dalszy rozwój określonej choroby alergicznej.

[9] Potwierdzają to obserwacje kliniczne, wskazujące na przewagę uczuleń na alergeny zwierzęce u pacjentów do ok. 15. r.ż., a na alergeny roślinne – u pacjentów starszych.[10,11]

Pewnym wytłumaczeniem wiekowo zależnej zmiany charakteru nadwrażliwości na alergeny pochodzenia zwierzęcego w kierunku nadwrażliwości na alergeny pochodzenia roślinnego są badania Moneret-Vautrin, które obrazowo przedstawia rycina 1.

BRAKUJĄCA RYCINA Fig. 2 

Z ryciny wynika, że głównymi alergenami pokarmowymi odpowiedzialnymi za proces uczulenia lub alergii pokarmowej w pierwszych 3 latach życia są białka zwierzęce (głównie mleka krowiego i jaja kurzego).

 W przedziale wiekowym powyżej 3-6 lat dominują nadal alergeny pochodzenia zwierzęcego, natomiast zauważalny jest już pewien odsetek dzieci uczulanych alergenami pochodzenia roślinnego. Począwszy od wieku szkolnego, odsetek osób uczulanych przez alergeny zwierzęce ulega zmniejszeniu i ustala się na poziomie odpowiednim dla danego wieku.

Odsetek zaś uczuleń alergenami roślinnymi systematycznie wzrasta wraz z wiekiem, osiągając wysoki poziom w wieku młodzieżowym i przenosząc się dalej w wiek dorosły.[12]

Etiopatogenetyczne podstawy pyłkowo-pokarmowych krzyżowychreakcji alergicznych pozwalają lepiej zrozumieć badania Novembre, Moneret-Vautrin, Sicherera, Bartra i innych.[10,12,13,14] Wskazują one na ich istotny udział w kształtowaniu zróżnicowanego obrazu klinicznego chorych w wieku zarówno rozwojowym, jak i dorosłym.

Pyłkowo-pokarmową reakcją krzyżową określa się jednoczasowe występowanie nadwrażliwości danego organizmu na alergeny pochodzenia roślinnego i pokarmowego. Alergeny te wykazują wysokie biologiczne podobieństwo dotyczące sekwencji aminokwasów w łańcuchu peptydowym, czyli epitopów liniowych lub konformacyjnych.

 Z punktu widzenia immunologicznego reakcja alergiczna zachodzi wówczas, gdy przeciwciała IgE, pierwotnie skierowane przeciw określonemu alergenowi, wiążą lub rozpoznają białka pochodzące z innych źródeł, zarówno bliskich, jak i odległych filogenetycznie taksonów roślin.

[15,16] Ze względu na charakter wieloważnego uczulenia, spektrum objawów klinicznych obejmujących początkowo jamę ustną i gardło, a także możliwość wystąpienia objawów z innych narządów (skóra, przewód pokarmowy, układ oddechowy, reakcja ogólnoustrojowa), tego rodzaju alergia krzyżowa została nazwana zespołem pyłkowo-pokarmowym (ang. pollen-food syndrome, PFS).[15,16,17]

Częstość występowania alergii pyłkowo-pokarmowej

Badania nad częstością występowania alergii pyłkowo-pokarmowej w populacji wieku zarówno rozwojowego, jak i dorosłego, przynoszą zróżnicowane dane, szacowane na ok. 8-20 proc.[18,19] Wynika to m.in. z tego, że w alergii pyłkowo-pokarmowej ważną rolę odgrywa miejsce zamieszkania danej populacji (kraj, kontynent).

 Z różnym położeniem geograficznym danego kraju wiążą się m.in. odrębne zwyczaje żywieniowe badanej populacji oraz zróżnicowana ekspozycja na określone alergeny roślinne i pokarmowe.[16,17] Prawdopodobieństwo częstszego występowania alergii krzyżowej jest większe w grupie pacjentów z już rozpoznaną chorobą alergiczną.

[17,20] W opisie zespołu OAS dokonanym przez Amlota i wsp. 45-80 proc. badanych pacjentów, znacząco obciążonych atopią, reagowało objawami alergicznymi po spożyciu niektórych pokarmów.[20] Podobne wyniki uzyskali Rodriquez i wsp., którzy stwierdzili u chorych uczulonych na pyłki brzozy z objawami pyłkowicy lub astmy oskrzelowej, że u 50-90 proc.

z nich określone objawy alergiczne występowały po spożyciu: jabłek, bananów, kiwi, selera i innych owoców lub warzyw.[21]

W badaniach nad udziałem krzyżowych reakcji alergicznych w kształtowaniu różnych dolegliwości narządowych i układowych, które prowadzili w Polsce Cudowska i Kaczmarski w grupie dziecięco-młodzieżowej 390 pacjentów z rozpoznaną alergią pokarmową lub wziewną, ten rodzaj alergii potwierdzono u 30 badanych dzieci (7,7 proc.). Po dokonaniu podziału pacjentów na trzy grupy wiekowe ustalono, że reakcje krzyżowe występowały najczęściej w wieku 6-12 lat (53,3 proc.). U dzieci do 6. r.ż. częstość ta wynosiła 13,3 proc., a u starszych (powyżej 12. r.ż.) – 33,4proc.[22]

Alergeny wyzwalające reakcję pyłkowo-pokarmową

Rodzaj najczęstszych alergenów odpowiedzialnych za reakcje krzyżowe przedstawia tabela 1.

BRAKUJĄCA RYCINA Tabela 1 

Reakcje kliniczne u osób uczulonych na pyłki występują najczęściej w sezonie pylenia roślin: drzew, krzewów, zbóż, traw, chwastów. Należy jednak pamiętać, że u niektórych osób z tej grupy objawy alergii krzyżowej mogą wystąpić w każdej porze roku, bez związku z sezonem pylenia.

[23,24,25,26] Reakcje krzyżowe w alergii pyłkowo-pokarmowej mają głównie charakter IgE-zależny i występują bezpośrednio po spożyciu niektórych owoców, warzyw (najczęściej surowych), orzechów, przypraw, które stanowią źródło uczulających alergenów.

Miejscem reakcji alergicznej są wówczas błony śluzowe jamy ustnej i gardła pacjenta, bardzo bogate w komórki tuczne.

 W następstwie kontaktu alergenu z błonami śluzowymi w ciągu 15-60 minut dochodzi do wyzwolenia objawów lokalnej reakcji alergicznej, nierzadko ewoluującej w inne alergiczne objawy narządowe lub układowe.[27]

U niektórych osób uczulonych na określone alergeny roślinne czynności takie jak obieranie owoców, warzyw lub łuskanie orzechów, mogą również zapoczątkować lokalną reakcję alergiczną, która najczęściej dotyczy skóry rąk (świąd, obrzęk, wysypka, zmiany rumieniowe).[24,26,27]

Reakcje krzyżowe (kryssreaksjoner)

Warto wiedzieć o reakcjach krzyżowych – karta informacyjna NAAF

Czym są reakcje krzyżowe?

Jeśli osoba z alergią na pyłki stwierdza, że odczuwa dolegliwości jedząc surowe owoce i warzywa, jest to spowodowane tym, że układ immunologiczny alergika nie „widzi” różnicy między wywołującymi alergię substancjami zawartymi w pyłkach (białkami) a białkami zawartymi w pożywieniu. W ten sposób pojawia się reakcja alergiczna, gdy alergik spożywa takie produkty. Dotyczy to zwłaszcza osób z alergią na pyłki brzozy. .

U kogo mogą występować reakcje krzyżowe?

Osoby, które mają najsilniejsze objawy alergii na pyłki, są także najbardziej narażone na reakcje krzyżowe. Niektórzy alergicy reagują na pokarmy tylko w sezonie pylenia, podczas gdy inni mogą mieć objawy przez cały rok. To, na co ludzie reagują, jest sprawą indywidualną i nie wszystkie osoby z alergią na pyłki mają reakcje krzyżowe.

Jakie objawy mogą dawać reakcje krzyżowe?

Wiele osób z alergią na pyłki odczuwa dolegliwości w ustach i przełyku przy spożywaniu surowych owoców i warzyw, zwłaszcza w sezonie pylenia.

W przypadku nadwrażliwości pokarmowej, w której dominują objawy w jamie ustnej, używa się określenia „zespół alergii jamy ustnej”. Niektóre osoby czują swędzenie aż w uszach.

Objawy mogą narastać i rozprzestrzeniać się do wielu organów, a w najgorszym przypadku może wystąpić wstrząs anafilaktyczny, jednak w Europie Północnej jest to niezwykle rzadkie.

Występowanie reakcji krzyżowych

Około 70% wszystkich osób z alergią na pyłki brzozy reaguje na pokarmy – najczęściej orzechy, kiwi lub surowe marchewki, jabłka i gruszki. Osoby z alergią na bylicę mogą reagować na seler i wiele rodzajów ziół oraz przypraw. Zwykle najpierw pojawia się alergia na pyłki, a później reakcje krzyżowe. Wiedza o tym, co wywołuje reakcje krzyżowe, przydaje się do unikania dolegliwości.

Leczenie reakcji krzyżowych

Leki pełnią podrzędną rolę w profilaktycznym leczeniu reakcji krzyżowych. Można próbować preparatów antyhistaminowych, ale skutek nie jest pewny.

Immunoterapia z użyciem alergenów pokarmowych nie jest jeszcze praktycznie możliwa, jednak być może będzie stosowana w przyszłości.

Nowe badania wskazują na to, że immunoterapia z alergenem z pyłku brzozy może pozytywnie oddziaływać na reakcje krzyżowe.

Badania alergii pokarmowej w przypadku reakcji krzyżowych

Najważniejsza jest dogłębna historia choroby. Test skórny punktowy z surowymi owocami i warzywami należy wykonać z użyciem właściwego produktu spożywczego metodą punktową, polegającą na nakłuwaniu najpierw źródła alergenu, a następnie skóry. Specyficzne badanie IgE może być przydatne, jednak rzadko zapewnia szersze informacje.

Typowe reakcje krzyżowe w przypadku alergii na pyłki:

• W przypadku alergii na roztocza czasami występują reakcje krzyżowe ze skorupiakami i mięczakami.
• W przypadku alergii na lateks mogą występować reakcje krzyżowe z kiwi, awokado i bananem.
• Przy alergii na pyłki traw testy alergiczne często dają pozytywne wyniki na pszenicę i rośliny bobowate, jednak rzadko jest to związane z objawami alergii.

Dobre rady w przypadku reakcji krzyżowych

W przypadku reakcji krzyżowej z produktem żywnościowym nie zawsze reaguje się na pozostałe pokarmy z listy alergii krzyżowych. Najczęściej produkt toleruje się w formie ugotowanej, obranej, w konserwie lub marynacie.

Zaleca się unikanie pokarmów lub rodzajów pokarmów, na które się reaguje. Alergia krzyżowa nie nasila samej alergii na pyłki.

Nie ma powodu, by osoby z alergią na pyłki brzozy unikały surowych owoców i warzyw jedynie na wszelki wypadek.

Bylica należy do rodziny astrowatych i osoby z alergią na tę roślinę mogą reagować na inne gatunki z tej rodziny, takie jak jastrun właściwy, mniszek pospolity, astry i chryzantemy. Osoba z alergią na bylicę i nadwrażliwością na seler zwykle nie toleruje selera ani surowego, ani gotowanego, w przeciwieństwie do osoby z alergią na pyłki brzozy, która często toleruje seler gotowany.

U większości osób alergia na owoce u alergików reagujących na pyłek brzozy stanowi niewielki problem, jednak dla niektórych może być on poważny. Często będą oni na przykład tolerować melony, ananasy, winogrona, banany i owoce cytrusowe. Ponadto zwykle będą mogli spożywać maliny, porzeczki, borówki i żurawinę.

Niemieckie badania pokazują, że przy prowokacji z użyciem różnych odmian jabłek toleruje się tylko niektóre odmiany. Dobrym pomysłem może być więc spróbowanie różnych odmian. Często jabłka czerwone toleruje się lepiej od zielonych.

Można także obrać jabłko i dać mu przez chwilę poleżeć na powietrzu, aby ograniczyć skutki alergii.

Inne typy reakcji krzyżowych

Osoby z alergią na roztocza lub owady, takie jak komary, larwy komarów i karaluchy, są częściej niż inne nadwrażliwe na skorupiaki i mięczaki (raki, małże, ostrygi i ślimaki).

U osób z alergią na koty opisuje się rosnącą częstość występowania alergii na mięso. Niektóre osoby z alergią na lateks mogą mieć alergiczne objawy po spożyciu egzotycznych owoców i warzyw.

Banan, awokado i kiwi dają takie objawy najczęściej, ale przyczyną reakcji krzyżowych może być też papaja, figi, ziemniaki, pomidory i kasztany jadalne (patrz osobna karta informacyjna na temat alergii na lateks).

Fakty na temat reakcji krzyżowych opracowano we współpracy z radą lekarską NAAF

Reakcje krzyżowe pomiędzy alergenami

Reakcję alergiczną wywołują w organizmie osoby uczulonej tzw. komponenty alergiczne (zwykle białka) zawarte np. w pyłku roślin, wydalinach roztoczy kurzu domowego czy też wielu pokarmach.

Te komponenty mogą być specyficzne dla danego źródła alergenów, tak jakby „prywatne”, ale mogą być jakby „wspólne” dla wielu  źródeł alergenów. Te „wspólne”, które występują w wielu źródłach alergenów, są odpowiedzialne za reakcje krzyżowe – nazywamy je panalergenami.

Przykładem może być profilina, białko występujące w pyłku brzozy oraz w jabłku.

Osoba uczulona na alergeny pyłku brzozy, reagująca w sposób typowy na obecność alergenu pyłku w powietrzu – objawami alergicznego nieżytu nosa i spojówek, po zjedzeniu jabłka może odczuwać świąd i obrzęk błony śluzowej jamy ustnej.

Co ciekawe z uwagi na termochwiejność alergenów wywołujących pasteryzowane soki nie wywołują reakcji alergicznej. Podobnie białko – tropomiozyna odpowiada za reakcje po spożyciu krewetek i innych owoców morza przez osoby uczulone na alergeny roztoczy kurzu domowego.

Niestety część alergenów nie ulega rozkładowi pod wpływem temperatury ani po kontakcie z sokiem żołądkowym i może odpowiadać za wystąpienie reakcji anafilaktycznej zagrażającej życiu.

Najczęstsze alergeny reagujące krzyżowo:

dr med. Piotr Rapiejko, Ośrodek Badania Alergenów Środowiskowych