Biegunka podróżnych – objawy, leczenie i profilaktyka

Biegunka podróżnych jest zazwyczaj definiowana jako trzy lub więcejluźne stolce na dobę ze współtowarzyszącym co najmniej jednym objawemchorobowym, takim jak bóle brzucha, nudności, wymioty, parcie na stolec,gorączka.

Problemy biegunkowe zaczynają się pojawiać zwykle w ciągupierwszych kilku dni pobytu w nowych warunkach środowiskowych i trwająśrednio 4 dni (1% przypadków powyżej 1 miesiąca). Połowa pacjentówuskarża się na bóle brzucha, 15% na nudności, wymioty, gorączkę,sporadycznie na ślady krwi w stolcu.

Biegunka podróżnych zazwyczaj mastosunkowo lekki przebieg i ustępuje samoistnie, ale czasami możerównież przybrać ciężki obraz kliniczny i wymagać hospitalizacji.

Najczęstszym patogenem biegunek podróżnych jest enterotoksycznaEscherichia coli. Do innych czynników infekcyjnych/inwazyjnych należąbakterie (Salmonella, Shigella, Campylobacter), wirusy (Norwalk,adeno- i rotawirusy) oraz pierwotniaki (Entamoeba histolytica,Giardia intestinalis, Cryptosporidium parvum).

CDC. Enterotoksyczna Escherichia coli O157:H7 CDC. Norovirus z rodziny Caliciviridae

Wyróżniamy trzy poziomy ryzyka wystąpienia biegunek podróżnych:

1. Podróżni z krajów wysoko rozwiniętych, przebywający przez kilkatygodni w krajach o podobnym standardzie sanitarnym (USA, Kanada,Europa Zachodnia, Australia, Nowa Zelandia) wskaźniki zachorowańnieprzekraczające 8%.
2. Podróżni z krajów wysoko rozwiniętych, przebywający przez kilkatygodni na południu Europy, w Republice Południowej Afryki, naKaraibach – wskaźniki zachorowań 8-20%.
3. Podróżni z krajów wysoko rozwiniętych, przebywający przez kilkatygodni w krajach rozwijających się Azji, Afryki, AmerykiPołudniowej – wskaźniki zachorowań 20-66%.

Biegunka podróżnych ma charakter kosmopolityczny. Najwyższazachorowalność występuje u dzieci poniżej 2 roku życia oraz wśróddorosłych w przedziale wiekowym 20-30 lat.

Czynnikami predysponującymido wystąpienia choroby są immunosupresja, hydrochlorydia, wrzodziejącezapalenie jelita grubego, choroba Crohna.

Większość przypadków chorobyjest związana z konsumpcją zanieczyszczonej żywności i/lub wody.

Leczenie: podstawą jest doustne lub pozajelitowe nawodnienie w celuwyrównania gospodarki wodno-elektrolitowej. U zdrowych osób dorosłychnawadnianie organizmu można prowadzić dostępnymi napojami. Dzieci, osobystarsze i chore powinny otrzymać doustną terapię nawadniającą płynami omniejszej osmolarności, poprawiającej absorbcję w przewodzie pokarmowym.

Biegunka podróżnych nie jest przeciwskazaniem do spożywania produktówstałych. Przyjmowany pokarm działa korzystnie na przewód pokarmowy,ponieważ pozwala na odbudowę i regenerację enterocytów uszkodzonychpodczas procesu zapalnego. Jedynie w przypadku występowania nudności iwymiotów uzasadnione jest zastosowanie diety, nie zapominając o stałymnawadnianiu.

Leczenie objawowe stosuje się w celu szybkiego opanowaniadolegliwości. Często przyjmowane są środki zapierające, które stosunkowoszybko redukują liczbę luźnych stolców i ograniczają występowanienudności.

Stosowane są zazwyczaj związki bizmutu (o działaniuściągającym), a także środki pobudzające receptor opioidowy izwiększające napięcie mięśni gładkich, takie jak difenoksylat czyloperamid. Należy jednak pamiętać, że takie leki zapierające jakloperamid, mają wpływ jedynie na mięśniówkę gładką i nie zmniejszająwysięku ani wydzieliny z gruczołów jelitowych.

W związku z powyższym,mogą hamować oczyszczanie przewodu pokarmowego z toksyn, a tym samymwydłużać czas trwania choroby. Dlatego też, coraz częściej sugeruje sięskojarzone stosowanie środków zapierających z leczeniemchemioterapeutykami.

Ponieważ w etiologii biegunki podróżnych dominujeczynnik bakteryjny, uzasadnione jest zastosowanie leków o szerokimspektrum działania bakteriobójczego. Leczenie chemioterapeutykami jestszczególnie zalecane w przypadku biegunki z towarzyszącymi bólamibrzucha, skurczami lub gorączką.

W schemacie leczenia znajdują sięfluorochinolony (ciprofloksacyna, lewofloksacyna), azytromycyna irifaksymina.

Fluorochinolony są często stosowane u podróżujących doAmeryki Środkowej i Afryki Subsaharyjskiej, nie są natomiast zalecane wAzji Południowo-Wschodniej, gdzie głównym patogenem biegunki podróżnychjest Campylobacter, bakteria wykazująca lekooporność w stosunku dochinolonów, sięgającą 60%.

W ostatnich latach szczególnego znaczenianabrała rifaksymina, zatwierdzona w leczeniu biegunki podróżnych,wywołanej przez nieinwazyjną Escherichia coli. Lek jest skuteczny wterapii łagodnych biegunek sekrecyjnych występujących w 95% w AmeryceŁacińskiej i Afryce oraz w 90% w Azji Południowej. Rifaksymina niewchłania się z przewodu pokarmowego i ma znikomy efekt ogólnoustrojowy(stosowana w dawce 2 x 400 mg przez 3 dni). Należy pamiętać, że częśćprzypadków biegunki podróżnych może mieć etiologię wirusową i stosowanieww. leków nie będzie wówczas skuteczne. W łagodnych biegunkachwirusowych objawy powinny samoistnie ustąpić w ciągu 24-72 h. U osób zprzewlekłą biegunką, u których podejrzewa się zarażenie Giardiaintestinalis, należy zastosować leczenie metronidazolem, który wbiegunkach wywołanych przez pierwotniaki jest lekiem z wyboru.

Zapobieganie: unikanie zakupu żywności od ulicznych sprzedawców,częste mycie rąk, zwłaszcza podczas korzystania z toalet i przed każdymposiłkiem, mycie warzyw i owoców przed spożyciem, picie butelkowanejwody, unikanie picia napojów z lodem niewiadomego pochodzenia, unikaniekonsumpcji niepasteryzowanych produktów mlecznych oraz lodów lokalnejprodukcji.

Biegunka podróżnych — profilaktyka, objawy, leczenie

Klątwa faraona, zemsta Montezumy, galop gringo  – to popularne nazwy ostrego zakażenia przewodu pokarmowego. Objawy i dolegliwości zwykle pojawiają się podczas podróży poza miejsce stałego pobytu za granicę, najczęściej do krajów o obniżonym standardzie higienicznym. 

Kusząco wyglądające lody mogą okazać się zdradliwe dla naszego zdrowia i samopoczucia w krajach egzotycznych.

Co to jest biegunka podróżnych?

Jak podaje Medycyna Praktyczna: 

Biegunka podróżnych to zespół objawów żołądkowo-jelitowych, najczęściej związany z zakażeniem przewodu pokarmowego u osób podróżujących.

Do zakażenia dochodzi najczęściej w wyniku braku higieny rąk lub spożycia pokarmów, czy napojów skażonych. Najczęstszym źródłem zakażeń są: skażona mikrobiologicznie woda, skorupiaki i inne owoce morza, surowe, niemyte warzywa lub owoce, żywność sprzedawana przez ulicznych handlarzy, oraz lody i lokalnie produkowane desery z dodatkiem niepasteryzowanego mleka, czy śmietany.

Za większość zakażeń odpowiadają bakterie z gatunku Eschericha coli. Zdarzają się również przypadki zakażeń wirusowych lub pasożytniczych, ale odpowiadają one za jedynie 10-20% zachorowań.

Gdzie najczęściej dochodzi do zakażeń?

Największe ryzyko zakażenia niesie z sobą podróż do krajów Ameryki Środkowej, Ameryki Południowej, Azji Południowej oraz większości państw Afryki. Poziom zachorowalności wśród turystów wynosi tam nawet 20-40%. Na obszarach Bilskiego Wschodu, w Chinach, Rosji oraz na południu Europy, ryzyko zachorowania na biegunkę podróżnych jest mniejsze i występuje u około 10-15% podróżnych.

Jakie są objawy biegunki podróżnych?

Biegunka podróżnych atakuje nagle, zazwyczaj w ciągu kilku pierwszych dni od przyjazdu do nowego miejsca pobytu.

Przebieg biegunki może mieć różny charakter od łagodnego po ostrą postać wymagającą hospitalizacji. Biegunka o łagodnym przebiegu charakteryzuje się występowaniem około trzech luźnych stolców na dobę, biegunka o ostrym przebiegu to więcej niż 10 luźnych stolców na dobę.

Biegunce towarzyszyć mogą wysoka temperatura, nudności, wymioty, wzdęcia, bóle brzucha, uczucie przelewania się w jelitach, krew czy śluz w stolcu. Biegunka podróżnych zwykle ma charakter samoograniczający się i ustępuje po ok. 3-5 dniach od początku objawów. Podanie leków pozwala skrócić ten czas, umożliwiając dalsze cieszenie się urlopem.

Jak leczyć biegunkę podróżnych?

U osób odwodnionych w stopniu niewielkim bądź umiarkowanym, tzn. w przypadku gdy ubytek masy ciała nie przekracza 10%, zwykle wystarcza przyjmowanie płynów doustnie (woda, napoje izotoniczne, zupy) i soli kuchennej, np. słonych krakersów, paluszków. 

Do nawadniania dzieci i osób starszych z ciężką biegunką zaleca się preparaty glukozowo-elektrolitowe, które warto zabrać ze sobą na urlop. Najczęściej mają one formę tabletek lub proszku w saszetkach, przeznaczonych do rozpuszczenia w przegotowanej wodzie. Każda apteka oferuje liczne produkty z tej grupy.

W ograniczaniu biegunki bardzo istotne jest też żywienie. Najodpowiedniejsza jest dieta oparta na produktach gotowanych bogatych w skrobię (ryż, makaron, ziemniaki), kaszach, gotowanym mięsie i warzywach. Należy unikać ostrych przypraw, mleka, oraz ciężkostrawnych, pieczonych bądź smażonych mięs.

Podstawową zasadą jest nawadnianie organizmu, w celu wyrównania gospodarki  wodno-elektrolitowej, która ulega silnemu zaburzeniu podczas choroby. Płyny zawierające potrzebne elektrolity np. sód, potas, magnez, przyjmujemy przez cały czas trwania choroby, pijąc często, ale niewielkimi porcjami, po kilka łyków.

W wypadku wystąpienia nudności czy wymiotów pomocne może być wstrzymanie się z przyjmowaniem posiłków w pierwszej dobie choroby, następnie stopniowe wprowadzanie lekkostrawnych posiłków.

Kiedy zwrócić się po pomoc?

W przypadku bardzo licznych wypróżnień (powyżej 10 na dobę), uporczywych wymiotów, pojawienia się krwi w stolcu oraz jeśli choroba dotyczy małych dzieci, osób w podeszłym wieku lub zmagających się z chorobami przewlekłymi np. z cukrzycą. Nieudane próby nawadniania doustnego też wymagają pomocy, wówczas wskazane będzie nawadnianie dożylne.

Jak zapobiegać biegunce podróżnych?

1. Pamiętaj o częstym myciu rąk: zwłaszcza przed jedzeniem i przygotowywaniem posiłków! Jeżeli skorzystasz z publicznej toalety o niskim standardzie higienicznym, po wyjściu możesz dodatkowo odkazić ręce żelem antybakteryjnym. Również w sytuacji, gdy przed posiłkiem nie ma możliwości umycia rąk.

    

2. Podczas wycieczek pij wyłącznie wodę butelkowaną, oryginalnie zakapslowaną.  
3. Unikaj słodkich, gazowanych napojów z dystrybutorów z dodatkiem lodu niewiadomego pochodzenia. Takie napoje, często produkowane są z koncentratów i mogą być rozcieńczane wodą z kranu.

    

4. Unikaj jedzenia lodów oraz wszelkich niepasteryzowanych produktów mlecznych, czy deserów z dodatkiem mleka lub śmietany.  
5. Nie spożywaj żywności od ulicznych sprzedawców. O ile tzw.

    street food może być zupełnie nieszkodliwy dla lokalnych mieszkańców, spożycie go przez turystę zwykle kończy się poważnymi dolegliwościami.  

6. Dokładnie myj lub obieraj owoce oraz warzywa.  
7. Przed podróżą do krajów szczególnego ryzyka np.

   krajów tropikalnych, warto odwiedzić poradnię medycyny podróży i szczepień profilaktycznych. Specjalista pomoże dobrać środki oraz poda zalecenia dopasowane do konkretnego regionu.

Jakie leki zabrać ze sobą na wyjazd?

U chorych z wodnistą biegunką bez gorączki można stosować loperamid. Lek ten zwalnia perystaltykę przewodu pokarmowego i jest dobrze tolerowany. Ponadto warto ze sobą zabrać wyżej wspomniane preparaty z elektrolitami, najlepiej w tabletkach czy saszetkach przeznaczonych do rozpuszczenia.

Profilaktyka antybiotykowa nie jest zalecana, ze względu na negatywny wpływ na mikroflorę jelitową i działania niepożądane.

Konsultacja merytoryczna: lek. Henryk HelonŹródła danych: www.medycynatropikalna.plInterna Szczeklika 2017, A.Szczeklik, P.Gajewski, wyd. MP

Artykuły powiązane:

• Domowa apteczka — co powinna zawierać?
• Oparzenia — pierwsza pomoc

Biegunka podróżnych

Biegunka podróżnych jest jednym z najczęstszych problemów zdrowotnych u turystów w tropiku i w krajach, w których panują złe warunki sanitarne. Przed egzotyczną wycieczką warto poznać zasady zapobiegania biegunce podróżnych, a także zwalczania jej objawów.

Co to jest biegunka podróżnych i jakie są jej przyczyny?

Biegunka podróżnych to zespół objawów żołądkowo-jelitowych, najczęściej związany z zakażeniem przewodu pokarmowego u osób podróżujących. Do takiego zakażenia dochodzi w wyniku spożycia zanieczyszczonych mikrobiologicznie pokarmów lub napojów. W rejonach o złych warunkach sanitarnych oraz w tropiku biegunka podróżnych spowodowana jest zwykle przez infekcję bakteryjną.

Drobnoustrojami wywołującymi większość zachorowań u turystów w krajach rozwijających się są bakterie z gatunku Escherichia coli. Jedynie do około 5–10% przypadków biegunki w podróży prowadzą zakażenia wirusowe, a pasożyty odpowiedzialne są za niespełna 5% zachorowań.

Biegunka podróżnych występuje także u osób podróżujących w umiarkowanej strefie klimatycznej, w krajach rozwiniętych, w których standardy higieny są dobre. W takich okolicznościach dolegliwości żołądkowo-jelitowe należą wśród turystów do rzadkości.

Jak często występuje? Kto jest narażony na zachorowanie?

Biegunka podróżnych stanowi jeden z najczęstszych problemów zdrowotnych u turystów, którzy udają się do krajów rozwijających się. Przeciętnie w ciągu miesiąca pobytu w takich miejscach na biegunkę skarży się 20–50% podróżnych.

Pomimo działań na rzecz poprawy warunków sanitarnych w wielu państwach w tropiku zagrożenie biegunką u podróżujących nie zmieniło się w ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat. Największe ryzyko zachorowania dotyczy Indii i okolicznych państw, krajów Afryki, Azji Południowo-Wschodniej oraz Ameryki Łacińskiej.

Powszechność tego problemu wśród turystów wymownie obrazują lokalne nazwy, nadawane w różnych częściach świata np. „klątwa Faraona”, „zemsta Montezumy”, „Delhi-belly” lub „galop gringo”.

Jak się objawia biegunka podróżnych?

Dolegliwości związane z biegunką podróżnych zazwyczaj pojawiają się nagle, w ciągu pierwszych dwóch tygodni podróży. Turysta skarży się na liczne wodniste wypróżnienia, ból brzucha, a niekiedy także gorączkę, nudności i wymioty. Takie objawy mogą wystąpić także bezpośrednio po powrocie z podróży.

Rzadziej obserwuje się stopniowe narastanie objawów biegunki. Niekiedy pojawiają się wzdęcia brzucha albo domieszka krwi lub śluzu w stolcu. Takie dolegliwości mogą być związane z zarażeniem pasożytniczym, np. amebozą.

W większości przypadków biegunka podróżnych ma charakter łagodny, a dolegliwości ustępują w ciągu kilku dni. Niemal połowa chorych zmuszona jest jednak z ich powodu do zmiany planów turystycznych lub służbowych w podróży.

Co robić w przypadku wystąpienia objawów?

Większość dorosłych podróżnych jest w stanie poradzić sobie z objawami biegunki samodzielnie. W przypadku wystąpienia niepokojących dolegliwości (zob. tabela), które mogą świadczyć o poważnej chorobie i zagrożeniu zdrowia, należy jednak pilnie skontaktować się z lekarzem.

Ważne

Alarmujące objawy u chorych z biegunką podróżnych:

• bardzo liczne (>10/dobę), wodniste wypróżnienia, zwłaszcza w rejonach zagrożonych cholerą
• krew i/lub śluz w stolcu wysoka gorączka, zwłaszcza w rejonach zagrożonych malarią
• uporczywe wymioty lub ciężkie odwodnienie wymagające leczenia kroplówkami nawadniającymi.

Konsultacja lekarska z powodu biegunki podróżnych może okazać się konieczna również u podróżujących dzieci, turystów w podeszłym wieku oraz osób przewlekle chorych, np. na cukrzycę lub choroby układu pokarmowego.

Biegunka podróżnych u takich turystów w większym stopniu grozi odwodnieniem, powikłaniami lub zaostrzeniem przebiegu choroby przewlekłej.

Badania laboratoryjne zwykle nie są potrzebne, przydają się jednak do ustalenia rozpoznania w rzadkich przypadkach trudności w leczeniu biegunki podróżnych.

Jakie są sposoby leczenia?

W każdym przypadku biegunki podróżnych należy dbać o nawodnienie organizmu, czyli wypijać duże ilości bezpiecznych pod względem mikrobiologicznym napojów, np. butelkowanej wody mineralnej albo płynów świeżo przegotowanych.

Można również zastosować doustne preparaty nawadniające zawierające glukozę oraz elektrolity (sole mineralne), które organizm traci podczas biegunki. W takie środki, w postaci saszetek z proszkiem do rozpuszczenia w wodzie, warto się zaopatrzyć jeszcze przed podróżą.

W razie potrzeby w wielu krajach rozwijających się są one dostępne w miejscowych aptekach i znane pod nazwą ORS (oral rehydration salts).

Z wyjątkiem groźnych objawów wymienionych powyżej oraz innych szczególnych sytuacji (np. podróży w okresie ciąży) dorośli mogą łagodzić dolegliwości biegunkowe poprzez samodzielne zastosowanie leków hamujących perystaltykę jelitową (np. loperamidu).

W krajach rozwijających się i w tropiku najlepsze efekty daje połączenie takich środków z antybiotykiem. Antybiotyk powinien być dobrany przez lekarza przed wyjazdem, stosownie do wrażliwości bakterii najczęściej wywołujących biegunkę w rejonie planowanej podróży.

Zwykle w tym celu zaleca się pełnoletnim turystom cyprofloksacynę (lub inne antybiotyki z tej samej grupy farmakologicznej), azytromycynę lub ryfaksyminę. Łączne użycie loperamidu i właściwych leków przeciwbakteryjnych umożliwia szybkie wyleczenie. Objawy biegunki ustępują wówczas nawet w ciągu jednej doby.

Turysta, który chciałby wyposażyć swoją apteczkę podróżną w leki przeciwbiegunkowe, może otrzymać zalecenia dotyczące ich stosowania podczas konsultacji w poradni medycyny podróży.

Czy możliwe jest całkowite wyleczenie?

Objawy biegunki najczęściej całkowicie ustępują w ciągu kilku dni lub jeszcze wcześniej – po zastosowaniu odpowiedniej terapii. Główną przyczyną przedłużającej się biegunki podróżnych są zarażenia pierwotniakami, które wymagają szczególnego postępowania lekarskiego oraz leczenia przeciwpasożytniczego.

W takich sytuacjach konieczna jest diagnostyka laboratoryjna, w tym badania mikroskopowe kału, a niekiedy także specjalistyczne badania krwi. W rzadkich przypadkach obserwuje się przewlekłe powikłania biegunki podróżnych, czyli takie choroby, jak reaktywne zapalenie stawów lub poinfekcyjny zespół jelita drażliwego.

Objawy tych chorób utrzymują się mimo zwalczenia drobnoustrojów odpowiedzialnych za biegunkę.

Co robić, aby uniknąć zachorowania?

Podstawowym sposobem zapobiegania biegunce podróżnych jest przestrzeganie zasad higieny oraz bezpiecznego żywienia się w tropiku i krajach rozwijających się (zobacz: Zapobieganie zakażeniom pokarmowym).

W celu ochrony przed zakażeniami pokarmowymi w podróży do krajów o złych warunkach sanitarnych zalecane są szczepienia przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu A (WZW typu A), durowi brzusznemu, poliomyelitis oraz cholerze. Nie istnieje jednak szczepionka zabezpieczająca przed typową bakteryjną biegunką podróżnych.

Częściową odporność przed zachorowaniem na biegunkę wywołaną przez niektóre szczepy E. coli zapewnia doustna szczepionka przeciwko cholerze.

W wyjątkowych sytuacjach lekarz może zalecić krótkoterminową profilaktykę biegunki w podróży przy użyciu leków przeciwbakteryjnych (ryfaksyminy lub antybiotyków z grupy fluorochinolonów).

Dotyczy to zwłaszcza osób z chorobami przewlekłymi, których objawy mogą ulec pogorszeniu z powodu biegunki. Farmakologiczna profilaktyka biegunki podróżnych bywa także zalecana u osób, u których łatwiej dochodzi do zakażeń przewodu pokarmowego, np. z powodu przyjmowanych na co dzień leków.

Nie jest to jednak rozwiązanie polecane rutynowo i wymaga konsultacji lekarskiej przed wyjazdem.

Biegunka podróżnych – jak sobie z nią poradzić?

Biegunka podróżnych dotyka zwykle turystów odwiedzających kraje z cieplejszym klimatem, ale także gorszymi warunkami sanitarnymi. Biegunka podróżnych jest szczególnie niebezpieczna u dzieci, gdyż może mieć u nich bardzo ciężki przebieg. Na czym polega leczenie biegunki podróżnych? Czy zawsze potrzebny jest antybiotyk? Jak jej zapobiegać?

• Biegunka podróżnych to biegunka występująca w trakcie podróży lub do 10 dni od jej zakończenia, po powrocie z podróży.
• Biegunka podróżnych najczęściej dotyczy turystów, którzy podróżują z krajów rozwiniętych do krajów znajdujących się w ciepłej strefie klimatycznej.
• Spis treści:

Biegunka podróżnych – przyczyny

Biegunka podróżnych to dolegliwość żołądkowo-jelitowa, która wynika z odmiennej flory bakteryjnej przewodu pokarmowego Europejczyków.

Za biegunkę podróżnych najczęściej odpowiadają szczepy Escherichia coli oraz takie bakterie, jak Campylobacter, Shigella (to bakteria, która powoduje czerwonkę), Salmonella, Aeromonas i Vibrio.

Źródła i drogi przenoszenia są analogiczne jak w przypadkach biegunki zakaźnej. Kiedy organizm turysty zetknie się z lokalnymi bakteriami (znajdują się w wodzie z kranu lub na nieumytych owocach) nie umie sobie z nimi poradzić i broni się reakcją wymiotną lub biegunką. Niedyspozycja zwykle trwa około 5 dni.

Biegunka podróżnych – objawy

Najczęstszymi objawami biegunki podróżnej są:

• ostre bóle brzucha
• wymioty
• gorączka
• zawroty głowy
• biegunka

Mogą one szybko doprowadzić do groźnego odwodnienia, dlatego nie należy zwlekać z reakcją, szczególnie jeśli problem dotyczy dziecka. Objawy odwodnienia to m.in.

Alarmujące objawy u chorych z biegunką podróżnych:

• bardzo liczne (>10/dobę), wodniste wypróżnienia, zwłaszcza w rejonach zagrożonych cholerą
• krew i/lub śluz w stolcu wysoka gorączka, zwłaszcza w rejonach zagrożonych malarią
• uporczywe wymioty lub ciężkie odwodnienie wymagające leczenia kroplówkami nawadniającymi

Biegunka podróżnych – leczenie

1. Podstawą w leczeniu biegunki podróżnych jest odpowiednie nawadnianie, unikanie przegrzania i racjonalne odżywianie.
2. Można zastosować doustne preparaty nawadniające zawierające glukozę oraz elektrolity (sole mineralne), które organizm traci podczas biegunki.

3. Przy nasilonych dolegliwościach należy zgłosić się do lekarza, który zaleci leki przeciwbakteryjne, mające na celu zahamowanie biegunki.

Dzięki nim zwiększy się wchłanianie wody i elektrolitów przez organizm, a tym samym zmaleje ryzyko odwodnienia.

Leków nie należy jednak stosować bez konsultacji z lekarzem.

Biegunka podróżnych – zapobieganie

• Na wakacjach używaj tylko wody butelkowanej (najlepiej myć nią całe ciało i używać podczas mycia zębów)
• Pij wyłącznie napoje butelkowane
• Owoce i warzywa obieraj ze skórki (ewentualnie sparz wodą mineralną)
• Unikaj surowych produktów
• Myj ręce tak często jak to możliwe
• Zabierz ze sobą żel lub chusteczki antybakteryjne
• Sprawdzaj źródło spożywanych pokarmów
• Nie korzystaj z oferty ulicznych straganów
• Nie korzystaj z toalet i basenów poza swoim hotelem
• Stosuj racjonalne zasady odżywiania
• Wybierając się w podróż zaopatrz się w środki nawadniające i probiotyki

Jakie probiotyki powinniśmy spakować do walizki przed podróżą? Brakuje szczegółowych wytycznych. Zważywszy jednak na to, że głównym objawem zetknięcia się z obcymi bakteriami jest biegunka, warto sięgnąć po sprawdzony szczep Lactobacillus plantarum 299v (dostępny w produkcie Sanprobi® IBS). Naukowcy udowodnili, że działa on m.in.

poprzez dwa ważne mechanizmy: hamuje rozrost bakterii chorobotwórczych (m.in.

poprzez konkurencję z nimi o miejsce bytowania, a także poprzez zwiększenie wytwarzania mucyny, czyli śluzu, który ogranicza możliwość „przytwierdzania” się patogenów do nabłonka jelit), a także wspiera barierę jelitową, ograniczając przedostawanie się toksyn poza układ pokarmowy.

Warto dodać, że szczep Lactobacillus plantarum 299v znalazł się również w rekomendacjach dla sportowców wyjeżdżających w 2016 roku na olimpiadę w Rio de Janeiro. Było wtedy zagrożenie, że nasi olimpijczycy będą narażeni na kontakt z bakteriami E.coli, rotawirusami i adenowirusami. Probiotyki były podawane, aby wspomóc przewód pokarmowy naszych Olimpijczyków i ustrzec ich przed zakażeniami.

Czy artykuł był przydatny?

Biegunka podróżnych

Biegunka podróżnych (łac. diarrhoea viatorum) – zespół objawów w przebiegu ostrego epizodu zakażenia przewodu pokarmowego.

Dolegliwości te występują w powiązaniu z wyjazdem poza miejsce stałego pobytu, najczęściej podczas podróży za granicę (zazwyczaj do kraju o niższym standardzie sanitarno-higienicznym)[1].

Choroba ta zwykle definiowana jest jako wydalenie trzech lub więcej nieuformowanych stolców w ciągu 24 godzin.

Istnieje szereg potocznych określeń dolegliwości – do popularniejszych należą zemsta lub klątwa faraona[2][3], zemsta sułtana[4] oraz zemsta Montezumy[3][5].

Epidemiologia

Obszary największego nasilenia biegunek infekcyjnych (wskaźnik DALY)

Biegunkę podróżnych stwierdza się u 20-40% podróżujących do obszarów wysokiego ryzyka (Ameryka Środkowa, Ameryka Południowa, Azja Południowa, większość Afryki) i u 10–15% przebywających na Bliskim Wschodzie, w Chinach, Rosji czy na południu Europy[1]. Oprócz turystów i biznesmenów wyjeżdżających w interesach do grupy osób szczególnie narażonych zalicza się żołnierzy na misjach bojowych bądź pokojowych[6] oraz pielgrzymów, przybywających do sanktuariów położonych na terenie Bliskiego Wschodu lub Indii[7].

Koszty ekonomiczne

Każdy dzień niedyspozycji z powodu biegunki podróżnych generuje rocznie 500 mln USD strat dla samego przemysłu turystycznego.

Według szacunkowych obliczeń, łączne nakłady państwowe związane z leczeniem z tej niedyspozycji wynoszą ok. 650 mln USD w Stanach Zjednoczonych i 450 mln EUR w krajach Unii Europejskiej.

Należy jednak zauważyć, że w porównaniu z łącznymi wydatkami na opiekę zdrowotną (rzędu bilionów USD) jest to generalnie mała suma[8].

Etiologia

Za więcej niż 80% przypadków biegunki podróżnych odpowiedzialne są bakterie. Zwykle są to enterotoksyczne szczepy Escherichia coli (ETEC), które wywołują 30-50% przypadków w zależności od lokalizacji. Pozostałe bakteryjne czynniki etiologiczne to: enteroagregacyjne szczepy E.

coli (EAggEC) – stanowiące w skali globalnej drugą pod względem częstości przyczynę; szczepy E.coli enteropatogenne (EPEC), E.

coli o rozsianym typie adhezji (DAEC), Campylobacter, Shigella, Salmonella, Aeromonas, Plesiomonas, Vibrio[9][10].

Podany rozkład w sposób istotny różni się w Azji Południowo-Wschodniej, gdzie kampylobakteriozy stanowią nawet do 40% (prawdopodobnie ok. 20%) wszystkich infekcji; znacznie większe jest również ryzyko rozmaitych parazytoz[11] – co znajduje odzwierciedlenie w stosowanej farmakoterapii.

Biegunkę podróżnych w 5–10% wywołują wirusy (rotawirusy, norowirusy, adenowirusy typ 40 i 41, astrowirusy), patogenami mogą być również pierwotniaki, takie jak: Giardia lamblia, Entamoeba histolytica i Cryptosporidium. W około 40% przypadków nie wykrywa się czynnika etiologicznego; stwierdzano również zakażenia mieszane.

Zidentyfikowano szereg cech, które bezpośrednio wpływają na prawdopodobieństwo zachorowania: narodowość, wiek (dzieci są szczególnie narażone), aktualny stan zdrowia, grupa krwi (grupa 0 sprzyja m.in. infekcjom Shigellą i norowirusami).

Najważniejszym pojedynczym czynnikiem ryzyka pozostaje lokalizacja geograficzna celu podróży. Ważną kwestią jest charakter planowanego wyjazdu; podróżni przemieszczający się we własnym zakresie, zatrzymujący się w hostelach, pensjonatach typu B&B oraz na campingach są bardziej narażeni.

Szczyt zachorowań notuje się w trakcie sezonu letniego[1].

Objawy

Obserwuje się objawy ostrego zakażenia przewodu pokarmowego[12]:

• biegunka, która może mieć charakter krwisty lub wodnisty
• odwodnienie
• ból brzucha
• nudności, wymioty
• gorączka[13]

Pierwsze objawy pojawiają się zwykle w 2–3 dni po przyjeździe do celu podróży. Biegunka utrzymuje się przez 3–4 dni, sporadycznie (1% przypadków[14]) może trwać ponad tydzień[15]. Za przewlekłe postacie biegunki często odpowiadają pasożyty wewnątrzjelitowe.

Powikłania

W trakcie przebiegu choroby mogą wystąpić zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej (głównie odwodnienie, które najczęściej bywa przyczyną hospitalizacji).

Mogą pojawić się również zaburzenia wchłaniania, rzutujące na skuteczność lekarstw: przeciwzakrzepowych, przeciwpadaczkowych oraz doustnych środków antykoncepcyjnych. Zespół jelita drażliwego stwierdza się po czasie u ok.

10% osób, które przebyły w przeszłości biegunkę podróżnych[16] (odsetek ten prawdopodobnie nie odbiega jednak znacznie od stwierdzanego w ogólnej populacji[17]).Do rzadziej występujących komplikacji, często związanych z konkretnym patogenem, należą:

• bakteriemia, mogąca przejść w pełnoobjawową sepsę
• zespół hemolityczno-mocznicowy
• zespół Guillaina-Barrégo
• reaktywne zapalenie stawów[18]

Zapobieganie i leczenie

Zapobieganie

Chorobie zapobiega się stosując podstawowe zasady higieny, takie jak mycie rąk przed posiłkami. Nie należy spożywać pokarmów i płynów pochodzących z nieznanego źródła (targi, handlarze uliczni).

Zaleca się unikanie w czasie podróży do rejonów zagrożonych, jedzenia potraw podawanych w temperaturze pokojowej, świeżych warzyw, niegazowanej wody, lodu w kostkach, owoców nieobranych ze skórki.

Za stosunkowo bezpieczne uważa się spożywanie potraw gorących, pieczywa i innych suchych pokarmów oraz picie ciepłych płynów lub napojów gazowanych.

Osobom z niedoborem odporności, po operacjach żołądka, przyjmującym inhibitory pompy protonowej, chorym na nieswoiste zapalenia jelit, niedokrwistość sierpowatokrwinkową, cukrzykom leczonym insuliną zaleca się profilaktyczną antybiotykoterapię w czasie trwania podróży.

Podobne leczenie wskazane jest również w przypadku osób, które ze względów zawodowych nie mogą pozwolić sobie na zachorowanie w trakcie wyjazdu. Leki stosowanego w profilaktyce biegunki podaje się w zmniejszonych dawkach. Zmniejszenie ryzyka wystąpienia biegunki podróżnych powoduje również przyjmowanie preparatów bizmutu[15].

Prowadzone są badania mające na celu ocenę korzystnego działania probiotyków w zapobieganiu biegunce podróżnych[19]. W piśmiennictwie zwraca się uwagę na istotny aspekt szczepienia niemowląt przeciwko rotawirusom przed planowanymi podróżami[20]. Obecnie trwają prace nad szczepionką przeciwko enterotoksycznym szczepom E.

coli[21], pojawiły się również zalecenia dotyczące szczepionki przeciwko Vibrio cholerae, która (w mniejszym stopniu) również chroni przed ETEC[22].

Leczenie

Większość chorych na biegunkę podróżnych kieruje się do leczenia ambulatoryjnego. Jeżeli objawy ustąpią w tym czasie same, niepotrzebne jest podawanie jakichkolwiek lekarstw.

Najważniejszym elementem terapii jest spożywanie dużej ilości płynów, aby zapobiec odwodnieniu i zaburzeniom elektrolitowym.

W przypadku ciężkiego przebiegu wskazana antybiotykoterapia + (ewentualnie) środki zmniejszające perystaltykę jelit.

Doustne uzupełnianie płynów u chorego na cholerę

Nawadnianie. Zapobiega utracie elektrolitów i wody, pomaga rekompensować ich niedobory. Do ogólnodostępnych środków, które mogą być użyte w tym celu zalicza się zupy oraz słodzoną wodę mineralną podawaną ze słonymi przekąskami.

Doustne płyny nawadniające (ang. oral rehydratation salts, ORS) zalecane małym dzieciom, osobom starszym i pacjentom z objawami przypominającymi cholerę[13][15].

Nie wykazano dodatkowych korzyści ze stosowania ORS przy zażywaniu loperamidu w celu redukcji objawów[23].

Dieta. Często poleca się lekkostrawną dietę opartą na przegotowanej skrobi (ryż, makarony, ziemniaki, pszenica, owies) i kaszach. Dodatkowo posiłki mogą zawierać banany, warzywa, jogurty, zupy, gotowane białe mięso i krakersy.

Unika się potraw ciężkostrawnych, smażonych oraz słodzonego mleka (duży ładunek osmotyczny). Jeść należy często, ale w niedużych porcjach. Po poprawie konsystencji stolców można powrócić do normalnego jadłospisu.

Przy skutecznej farmakoterapii ograniczenia żywieniowe nie przynoszą dodatkowej korzyści.

Lekarz może zalecić przejściowe zmniejszenie dawki lekarstw, które nasilają objawy (diuretyki/leki przeciwciśnieniowych).

Dostępne bez recepty preparaty kaolinowo-pektynowe, węgiel aktywny oraz salicynian bizmutu (popularny w Ameryce) nie są skuteczne.

Udokumentowaną korzyść przynoszą za to preparaty probiotyczne: skracając czas trwania objawów (ok. 1 dzień różnicy) i zmniejszając ryzyko długotrwałej infekcji[1].

Leczenie objawowe. Loperamid (syntetyczny opioid pozbawiony działania narkotycznego) pozostaje najczęściej stosowanym lekiem dostępnym bez recepty. W sposób szybki i długotrwały (u niektórych powodując przewlekłe zaparcie) zahamowuje perystaltykę przewodu pokarmowego.

Istnieje jednak szereg zastrzeżeń, które podają w wątpliwość jego przydatność w leczeniu biegunek o prawdopodobnym podłożu infekcyjnym. Opóźnia on mianowicie usunięcie patogenów enteroinwazyjnych i zwiększa ryzyko wystąpienia reakcji typu HUS z powodu przedłużonego kontaktu z toksycznymi produktami bakterii[24].

Do bezwzględnych przeciwwskazań zaliczę się zatem objawy dyzenterii, zaostrzenie IBD, niedrożność przewodu pokarmowego, wiek poniżej 2 lat oraz nadwrażliwość na składniki preparatu[25].

Antybiotyki. Rozsądnie dobrana terapia empiryczna skraca czas trwania i zmniejsza ciężkość przebiegu biegunki. Zwykle użycie antybiotyków rezerwuje się dla osób w stanie ciężkim oraz narażonych na zwiększone ryzyko powikłań. W terapii jako leki pierwszego rzutu wymieniane są chinolony u dorosłych oraz kotrimoksazol u dzieci.

Ponadto stosuje się również doksycyklinę, a w przypadku rejonów, gdzie występuje Campylobacter oporny na chinolony, azytromycynę[15].

Do leczenia biegunki podróżnych zarejestrowana jest również ryfaksymina[25], w badaniach potwierdzono skuteczność stosowania tego antybiotyku także w przypadkach bez określonego czynnika etiologicznego[26].

Hospitalizacja. Najczęstszymi przyczynami rozpoczęcia leczenia szpitalnego jest odwodnienie znaczenego stopnia (>10% mc.) bądź oznaki wstrząsu hipowolemicznego.

Na obserwacji pozostają pacjenci w ciężkim stanie ogólnym, nieodpowiadający na zwykłe leczenie oraz z postępującymi powikłaniami.

Dur brzuszny, dury rzekome (A, B, C) oraz cholerę z zasady leczy się tylko w odpowiednich ośrodkach.

Grupy zwiększonego ryzyka

Dzieci. Biegunka podróżnych u dzieci do 3 r.ż. ma dłuższy przebieg i zwykle większy stopień nasilenia. Dotyka do 40% dzieci wyjeżdżających za granicę . Nie istnieją specjalne środki zapobiegawcze; bardzo ważne pozostaje częste mycie rąk.

Chemioprofilaktyka nie jest wskazana, a schemat leczenia pozostaje niezmieniony. Niemowlętom zaleca się podawanie mleka kobiecego lub płynów pozbawionych laktozy. Należy wziąć pod uwagę, że leki zmniejszające perystaltykę jelit w tej grupie wiekowej częściej wykazują działania niepożądane[27].

Kobiety w ciąży. Ciężarnym odradza się podejmowanie długich czy ryzykownych podróży. Powodem jest m.in. zmniejszona odporność przeciwko infekcjom: niższa kwaśność soku żołądkowego, wolniejszy pasaż pokarmu, mniej nasilona odpowiedź typu komórkowego. W leczeniu nacisk kładzie się na nawadnianie; jeżeli jest taka możliwość, unika się podawania lekarstw.

Do szczególnych zagrożeń zalicza się:

• toksoplazmozę (surowe lub niedogotowane mięso wieprzowe, baranie albo dziczyzna)
• listeriozę (surowe mleko, pewne gatunki serów, źle przygotowane mięso/ryby)
• infekcje HEV (skażona woda, zakażenia endemiczne)[28]

Osoby starsze. Zwiększone ryzyko wynika z ogólnego osłabienia mechanizmów odporności nieswoistej.

Szczególnie istotnym w wypadku chorób układu pokarmowego wydaje się być spadek kwaśności soku żołądkowego (kwas solny powstrzymuje znaczną część patogenów przed zajęciem jelit).

Choroby towarzyszące (cukrzyca, zabiegi operacyjne na żołądku, leki p/o chorobie wrzodowej) również wpływają na przebieg choroby. Przewlekłe stany zapalne układu pokarmowego mogą upośledzać wchłanianie leków przeciwbakteryjnych i przeciwmalarycznych[29].

Przypisy

1. ↑ a b c d Seif S Al-Abri, Nick J Beeching, Fred J Nye. Traveller's diarrhoea. „Lancet Infect Dis”. Vol 5, s. 349–60, Vol 5 June 2005 (ang.). 
2. ↑ AgnieszkaA. Gonet-Surowka AgnieszkaA., Zanim zemsta faraona zepsuje Ci wakacje, medonet.pl [dostęp 2020-03-07] .
3. ↑ a b Zemsta Montezumy, klątwa faraona. Zdronet, 7 maja 2010.
4. ↑ Zemsta Faraona, czyli biegunka podróżnych. Road Trip Bus, 22 sierpnia 2018.
5. ↑ Odkryto istotę „zemsty Montezumy”? | Internetowy Obserwator Mediów, bogdan.wordpress.com [dostęp 2017-11-22] .
6. ↑ S Bourne, C Petrie. The manegement of acute diarrhoea in a healthy adult population deploying on military operations. „JR Army Med Corps”. (3) (154). s. 163-167 (ang.). 
7. ↑ Qanta A Ahmed, Yaseen M Arabi, Ziad A Memish. Health risks at the Hajj. „Lancet”. 367, s. 1008–15, March 25, 2006 (ang.). 
8. ↑ Mathyas Wang , Thomas D. Szucs, and Robert Steffen. Economic Aspects of Travelers ’ Diarrhea. „Journal of Travel Medicine”. 15 (2), s. 110–118, 2008. International Society of Travel Medicine. DOI: 10.1111/j.1708-8305.2008.00189.x (ang.). 
9. ↑ Shah N., DuPont HL., Ramsey DJ. Global etiology of travelers' diarrhea: systematic review from 1973 to the present.. „The American journal of tropical medicine and hygiene”. 4 (80), s. 609–14, kwiecień 2009. PMID: 19346386. 

Biegunka podróżnych – leczenie i profilaktyka

Jest to dolegliwość, która stanowi problem podróżnych wybierających się do krajów rozwijających się. W jaki sposób można się zarazić? Przyczyn może być wiele, np. niedogotowane owoce i warzywa, skażona woda, nieświeże skorupiaki czy nieznane dla żołądka przyprawy. Wszystko to w połączeniu z wysoką temperaturą może doprowadzić do infekcji układu pokarmowego .

Biegunka zwana biegunką podróżnych najczęściej jest wywołana przez lamblie czy bakterie E. coli, bardzo rzadko dochodzi do zarażenia innym rodzajem bakterii czy wirusa. Zarazić się można także drogą kropelkową, czyli w bezpośrednim kontakcie z osobą, która jest chora.

Oprócz biegunki mogą wystąpić również nudności, wymioty o różnym nasileniu i częstotliwości, skurcze i bóle żołądka, czasem może pojawić się gorączka. Chory jest osłabiony, pojawia się brak apetytu i ogólna apatia.

Objawy ich natężenia i czas występowania zależą od rodzaju zakażenia. Przy zarażeniu się bakterią lub wirusem objawy mogą trwać kilka, kilkanaście godzin, a przy zakażeniu pierwotniakiem nawet kilka dni.

W większości przypadków dolegliwość przechodzi sama, ale w ostrych stanach należy udać się do lekarza i włączyć odpowiednie leczenie.

1. Profilaktyka i leczenie biegunki

Bez względu na to, czy jest to biegunka u rocznego dziecka czy u osoby dorosłej, najważniejsze jest właściwe nawodnienie organizmu. Należy przyjmować bardzo dużą ilość płynów, ale nie mogą to być kolorowe, słodzone napoje, a jedynie niegazowana, butelkowana woda mineralna.

W przypadku lekkiej biegunki zalecany jest także delikatny rosół czy herbata. Najważniejsze jest dostarczenie organizmowi płynu i uzupełnienie elektrolitów. W aptekach dostępne są preparaty, których zadaniem jest odbudowa zaburzonej flory bakteryjnej w jelitach.

Przy większej liczbie luźnych stolców do litra wody można dodać łyżeczkę soli albo glukozę.

Podczas biegunki najważniejsze jest nawodnienie (123RF)

• W leczeniu farmakologicznym biegunki możliwe jest zastosowanie antybiotyków. Jest to konieczne w momencie, gdy:
• • rozwolnienie trwa dłużej niż 2 dni;
• • biegunce towarzyszy gorączka i nagłe osłabienie i senność;

• w stolcu pojawią się patologiczne substancje, np. śluz czy krew.

W tym przypadku bardzo ważna jest profilaktyka. Najważniejsza jest dbałość o higienę, trzeba często myć ręce zwłaszcza przed posiłkiem, po wyjściu z toalety.

Do mycia zębów nie powinno używać się wody prosto z kranu, ale tak jak w przypadku wody pitnej, powinna być z zamykanej butelki.

Nie zaleca się jedzenia sałatek, sosów do sałatek, majonezu, owoców morza, których świeżość budzi wątpliwość, nie wolno pić wody, która nie była przynajmniej raz przegotowana, oczywiście zabrania się spożywania pokarmów ze straganów.

Owoce czy warzywa należy obierać ze skórki. W jadłospisie powinny znaleźć się potrawy przygotowane na gorąco. Oczywiście, każdy może zareagować inaczej i objawy biegunki mogą być różne, o innym nasileniu.

Należy obserwować swój organizm i po 48 godzinach, kiedy dolegliwość nie ustępuje, należy udać się do lekarza.

Oczywiście, przy wszelkich dolegliwościach układu pokarmowego bardzo ważna jest właściwie zbilansowana dieta, która nie powinna zawierać produktów z pikantnymi przyprawami.