Bóle reumatyczne – jakie są przyczyny i jak zapobiegać bólom reumatoidalnym?

Strona główna » Informacje o stawach » Reumatyzm – objawy, przyczyny i leczenie bólów reumatycznych

Reumatyzm jest określeniem obszernej grupy schorzeń, które wiążą się z powstaniem pewnych zmian w tkance łącznej. Reumatyzm jest co prawda charakterystyczny raczej dla osób starszych, jednak jego objawy dotykają także osoby młode.

Choroby reumatyczne mogą rozpocząć się już po 30 roku życia, przy czym częściej dotykają kobiety niż mężczyzn. W związku z tym, że choruje na nie bardzo obszerna grupa ludzi, warto dowiedzieć się możliwie jak najwięcej na ten temat.

Jakie są rodzaje chorób reumatycznych, jak rozpoznać choroby stawów i jak wygląda leczenie reumatyzmu?

Menu:

Co to jest reumatyzm? Definicja

Reumatyzm to określenie grupy chorób reumatycznych, które charakteryzują się przewlekłymi stanami zapalnymi w obrębie tkanki łącznej. Daje to różnego rodzaju dolegliwości bólowe, które z czasem się nasilają i prowadzą do ograniczenia ruchomości człowieka.

W skrajnych przypadkach ograniczenie ruchomości stawów jest tak duże, że prowadzi do ich całkowitego usztywnienia. Najczęściej mowa jest o reumatoidalnym zapaleniu stawów, czyli o układowej chorobie tkanki łącznej.

Prowadzi ona do destrukcji stawów, niepełnosprawności oraz przedwczesnej śmierci dotkniętego tą chorobą człowieka. Istnieją jednak i inne choroby reumatyczne – pod tą nazwą kryje się nawet 200 różnych jednostek chorobowych.

Reumatyzm jest niestety chorobą nieuleczalną, przebiegającą z okresami remisji i zaostrzenia dolegliwości, jednak istnieją sposoby na spowolnienie tej choroby, a także zlikwidowanie dolegliwości bólowych, co ulży osobie cierpiącej.

Reumatyzm – przyczyny występowania

Istnieje wiele różnych czynników, które powodują powstanie tej choroby. Najczęściej wiele różnych powodów składa się ostatecznie na jej rozwój. Są to powody nie do końca poznane, a trudność określenia ich spowodowana jest również rozmaitością jednostek chorobowych, które klasyfikowane są jako choroby reumatyczne. Przyczyny reumatyzmu to przede wszystkim:

• Genetyka – Istnieją dosyć silne powiązania wskazujące, że reumatyzm występuje w puli rodzinnej. Chociaż sporo badań minimalizuje wpływ genów, to wciąż jest to czynnik, który nieoficjalnie jest wskazywany jako jedną z głównych przyczyn.
• Zaburzenia immunologiczne -układ odpornościowy osoby chorej atakuje własne tkanki, niszcząc je.
• Hormony – badania potwierdzają, że statystycznie reumatyzm występuje częściej u kobiet niż mężczyzn. Ma to prawdopodobnie wpływ z działaniem estrogenu.
• Choroby nowotworowe – co niestety funkcjonuje w obie strony. Potwierdzono, że występuje dosyć znacząca korelacja między drastycznym podniesieniem prawdopodobieństwa wystąpienia nowotworu a reumatyzmem.
• Palenie papierosów – sporo badań i obserwacji wskazuje regularne palenie papierosów jako jeden z mocniejszych wskaźników przyczyn występowania chorób reumatycznych.

Reumatyzm – objawy i diagnostyka

Objawy reumatyzmu są bardzo charakterystyczne i to właśnie przez to wiele różnych schorzeń jest określanych wspólnym mianem “reumatyzm”.

• Główny objaw to przede wszystkim bóle reumatyczne, które mogą mieć różne natężenie, ale często są tak silne, że ograniczają ruchliwość człowieka, utrudniając wykonywanie nawet prostych pozornie czynności. Ponieważ zmiany dotyczą przeważnie stawów, także i ból mieści się zwykle właśnie w ich obrębie.
• Pojawiają się jednak pewne objawy towarzyszące, po których można rozpoznać rodzaj schorzenia – na przykład zapalenie spojówek i ropne zapalenie cewki moczowej są charakterystyczne dla zespołu Reitera.
• Z kolei dla reumatoidalnego zapalenia stawów objaw charakterystyczny to guzki reumatoidalne, zlokalizowane w ścięgnach i pod skórą. Należy więc zwrócić uwagę na umiejscowienie samego bólu i obrzęków.

Jakie badania na reumatyzm powinny zostać przeprowadzone, by można było potwierdzić chorobę? Przede wszystkim należy zbadać OB, które u osób chorych może być bardzo wysokie.

Kolejne badania na reumatyzm, które warto wykonać to badania immunologiczne. Warto również wykonać zdjęcia RTG, tomografię komputerową oraz rezonans magnetyczny, które wskażą (lub nie) zmiany w tkance łącznej.

U osób chorych na reumatyzm zwykle w wynikach badań z krwi pojawia się także niedokrwistość i zbyt mała liczba białych krwinek.

Reumatyczny choroby stawów – rodzaje i opis

Choroby reumatyczne dzielą się na wiele różnych rodzajów, przy czym najczęściej gdy ktoś z chorych zgłasza się do lekarza, przyczyną dolegliwości jest:

• Choroba zwyrodnieniowa – dotyczy zwykle jednego stawu, a ból pojawia się na przykład po długotrwałym chodzeniu. Jego przyczyną bywa przeciążenie czy utrzymywanie niewłaściwej postawy ciała. Właśnie z tego względu zwyrodnienie powstaje przeważnie w obrębie kręgosłupa, ale może też dotknąć stawu w nodze czy ręce. Jeśli choruje kręgosłup, charakterystycznym objawem tej choroby są zawroty głowy.
• RZS (reumatoidalne zapalenie stawów) – w przebiegu tego schorzenia największe dolegliwości odczuwa się rano, po przebudzeniu. Kark, barki czy łokcie mogą być zesztywniałe, a ulgę w chorobie przynosi zażywanie estrogenów.
• Reumatyzm tkanek miękkich – powstaje na skutek systematycznego przeciążania ciała, czy też powtarzania wielokrotnie przez długi czas tych samych ruchów. Wywołuje to uszkodzenia i mikrourazy, a w konsekwencji dolegliwości bólowe w obrębie tkanek miękkich.
• Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa – to przewlekła, zapalna choroba kręgosłupa i stawów krzyżowo-biodrowych, która pojawia się bez znanej w tej chwili przyczyny. W jej przebiegu pojawia się ból i sztywność stawów oraz ograniczenie ruchomości.
• Zespół Reitera – reaktywne zapalenie stawów, występujące najczęściej u mężczyzn, któremu towarzyszą między innymi zapalenie spojówek i zmiany skórne. To zwykle powikłanie po zarażeniu chlamydiozą.

Suplementy i leki na reumatyzm – maści, plastry i tabletki pomocne w leczeniu bólów reumatycznych

Skuteczny lek na bóle reumatyczne powinien posiadać innowacyjną formułę, która trafi w źródło bólu i skutecznie rozwiąże problem.

Niezależnie czy będzie to opakowanie kapsułek, żel czy maść na bóle reumatyczne efekty działania powinny być zawsze takie same – nie tylko uśmierzanie bólu, ale przede wszystkim zapobieganie nawrotom dolegliwości bólowych i stanów zapalnych.

Suplementy i leki na reumatyzm przeznaczone są zwłaszcza dla osób, które borykają się z dolegliwościami jakie niesie za sobą ta choroba.

1. Harpagon Forte Max – za innowacyjne działanie produktu odpowiada składnik potocznie nazywany korzeniem diabelskiego pazura. Żel został wielokrotnie przebadany przez wybitnych specjalistów. Efekty stosowania są niemal natychmiastowe, a to co istotne w przypadku tego preparatu, to trafianie w źródło bólu, a nie tylko jego chwilowe uśmierzanie. Żel należy regularnie wmasowywać w bolące miejsce, aż do całkowitego wchłonięcia.	działanie przeciwzapalne, działanie przeciwbólowe, wzmocniona struktura kości, mięśni i stawów, zapobieganie ponownemu wystąpieniu dolegliwości, chłodzące działanie, wydajny produkt wystarcza na dłużej, szybko pojawiające się efekty.	produkt nie jest bezglutenowy.
2. Plaster borowinowy – środek ten można wykorzystywać w leczeniu stłuczeń oraz jako plastry na reumatyzm. Za działanie plastrów odpowiada borowina, która jest źródłem składników organicznych i nieorganicznych. Plastry należy naklejać codziennie przez dziesięć a nawet piętnaście dni. Okład powinien pozostawać na skórze przez 30 minut. Plastry są jednorazowe.	działanie przeciwzapalne, działanie przeciwbólowe, działanie bakteriostatyczne, wygodne stosowanie,	długi czas oczekiwania na efekty bez doświadczenia – odpowiedni sposób użycia wymaga konsultacji z lekarzem
3. Stadiopasta – jest to pasta stworzona na bazie argilii zielonej, ekstraktów roślinnych i olejów aromatycznych. Stadiopasta zmniejsza obrzęki i zasinienia. Warstwę preparatu należy równomiernie rozprowadzić na odpowiednie miejsce, zawinąć folią i pozostawić na całą noc. Środek przeznaczony jest dla osób z dolegliwościami reumatycznymi. Poprawa może być odczuwana po 3 – 4 aplikacjach.	zmniejszone obrzęki, działa przeciwbólowo, szybki powrót do aktywności ruchowej.	nieprzyjemny zapach, mało wydajne opakowanie, trudna i skomplikowana aplikacja.
4. Lyprinol – jest to środek, który zwalcza bóle reumatyczne. W swoim składzie wykorzystuje kompleks lipidowy ze skorupiaków. Tabletki na reumatyzm należy przyjmować regularnie – 2 kapsułki rano i 2 kapsułki wieczorem przez minimum 4 tygodnie. Następnie można zmniejszyć dawkę do dwóch kapsułek dziennie.	redukcja bólu, działanie przeciwzapalnie.	przy zalecanym dawkowaniu opakowanie wystarcza na krótki czas, objawy gwałtownie powracają po odstawieniu leku.
5. Bivanol – za działanie leku przeciwdziałającemu problemom reumatycznym, odpowiada substancją jaką są sproszkowane małże zielone nowozelandzkie. Kapsułki należy przyjmować trzy razy dziennie po jednej sztuce, przez co najmniej trzy miesiące. Po zaobserwowaniu efektów można zmniejszyć dawkę do dwóch kapsułek.	działanie przeciwbólowe, działanie przeciwzapalnie.	przy zalecanym dawkowaniu opakowanie wystarcza na krótki czas, długi czas oczekiwania na pożądany efekty.

Wszystkie powyższe produkty to świetne rozwiązanie dla osób, które mają problem z reumatyzmem i poszukują środka, który będzie działał przeciwzapalnie i przeciwbólowo.

Wybierając odpowiedni środek warto zwrócić uwagę na wydajność produktu i łatwość aplikacji.

Biorąc pod uwagę ilość środków dostępnych na rynku o podobnym działaniu istotnym kryterium przy wyborze powinna być kwestia szybkości pojawiania się efektów.

Reumatyzm – leczenie domowe i leki na reumatyzm

Jeśli chodzi o reumatyzm, leczenie nie doprowadzi co prawda do całkowitego wyleczenia, ale potrafi opóźniać postępowanie choroby, a także likwidować dolegliwości bólowe.

Przy właściwym postępowaniu można żyć z chorobą tak jak wcześniej – ważne jednak, żeby zgłosić się do specjalisty możliwie jak najszybciej, gdy tylko coś nas zaniepokoi. Istnieją specjalne leki na reumatyzm, które dostępne są bez recepty lub na receptę.

Mogą to być środki działające od zewnątrz lub od wewnątrz, a także specjalne zabiegi.

1. Maść na reumatyzm

Jeśli chodzi o żel dostępny na receptę, sprawdza się Ketoprofenum Fastum 25 mg/g – produkt o działaniu przeciwbólowym, który można stosować także przy ogólnych bólach mięśni i kręgosłupa czy zapaleniu korzonków nerwowych.

W celu złagodzenia objawów bólowych sprawdzi się także inna maść na reumatyzm – żel Harpagon Forte Max. Produkt eliminuje stan zapalny, a także wzmacnia strukturę kości, mięśni i stawów.

Jego główny składnik to działający przeciwbólowo i przeciwzapalnie Harpagophytum procumbens, zwany potocznie korzeniem diabelskiego pazura.

2. Zioła na reumatyzm

Sprawdzą się pewne zioła na reumatyzm – przede wszystkim wierzba biała, ale też kłącze imbiru. Z gorczycy białej można wykonywać specjalne poduszeczki do przykładania, a brokuły mogą mieć wpływ na opóźnienie rozwoju choroby zwyrodnieniowej stawów. Jeśli chodzi o reumatyzm, dieta także jest bardzo ważna. Trzeba jeść tłuste ryby morskie, warzywa i owoce, a także używać oliwy z oliwek.

3. Tabletki na reumatyzm 

Tabletki na reumatyzm, dostępne na receptę i stosowane przy reumatoidalnym zapaleniu stawów czy łuszczycowym zapaleniu stawów, to między innymi Osteogenon czy Ostemax 70 comfort.

W tym pierwszym przypadku substancją czynną leku jest 830 mg kompleksu osseiny i hydroksyapatytu, a drugi lek zawiera 70 mg kwasu alendronowego (Acidum alendronicum) w postaci 91,36 mg alendronianu sodu trójwodnego.

4. Zabiegi wspomagające leczenie

Warto również zgłosić się na zabiegi na reumatyzm:

• masaż klasyczny,
• masaż wodny,
• krioterapia,
• diatermia,
• leczenie uzdrowiskowe.

Domowe sposoby na reumatyzm działają w tym wypadku wspomagająco – warto więc sięgać po metody, które mogą pomóc w leczeniu.

Choroby reumatyczne – podsumowanie

Choroby reumatyczne to choroby przewlekłe, które mogą mieć różne przyczyny, ale zawsze bardzo przeszkadzają w normalnym życiu z powodu bólu, jaki wywołują.

Dolegliwości bólowe będą jednak z czasem narastać, więc warto możliwie jak najszybciej przeprowadzić odpowiednie badania i rozpocząć leczenie. Jak leczyć reumatyzm? Na pewno nie uda się go wyleczyć do końca, ale można go zahamować i zlikwidować ból.

Pomoże w tym ruch (bardzo istotna jest fizjoterapia), profesjonalne zabiegi, a także maści i leki doustne. Na tego rodzaju choroby częściej zapadają kobiety, a ciąża może nasilić objawy. Zachorować może jednak każdy – zwłaszcza gdy podobne problemy występowały w rodzinie tej osoby.

Warto więc regularnie się badać i zgłaszać lekarzowi wszelkie zaobserwowane nieprawidłowości czy dolegliwości, by w razie potrzeby w porę podjąć leczenie.

Bibliografia

1. Schulz, J., and E. Uberhuber.; Reumatyzm i artretyzm.; Zdrowa Żywność-Zdrowy Styl Życia 1 (2009).
2. Jensen, B.; Artretyzm, reumatyzm, osteoporoza leczenie dietą.; Koldruk, Warszawa (2000).
3. Aletaha, Daniel, et al.; 2010 rheumatoid arthritis classification criteria: an American College of Rheumatology/European League Against Rheumatism collaborative initiative.; Arthritis & Rheumatism 62.9 (2010): 2569-2581.
4. Lawrence, John Stewart; Rheumatism in populations; Elsevier, 2016.

Reumatyzm – objawy, przyczyny i leczenie

Kojarzący się z bólami stawów i kości reumatyzm to dolegliwość, która wielu ludziom utrudnia normalne funkcjonowanie. Nie wszyscy jednak wiedzą, że może ona dotknąć nie tylko ludzi starszych, a jej konsekwencje mogą być poważne.

Reumatyzm kojarzy się z bólami kości i stawów, a chociaż z medycznego punktu widzenia takiej choroby jak ‘reumatyzm’ nie ma, to jednak będziemy się nim posługiwać – problemy definiowania pozostawmy specjalistom. Zaznaczmy tylko, że reumatologia zajmuje się ‘chorobami reumatycznymi’, których definicja jest znacznie szersza i bardziej złożona.

Do dolegliwości reumatycznych zalicza się zwykle bóle mięśni i bóle stawów wraz z obrzękami, zaczerwienieniem oraz towarzyszącymi im (lub nie) zaburzeniami czynnościowymi narządu ruchu, słowem – schorzenia, które powstały nie w wyniku procesów chorobowych zachodzących w organizmie. W wielu chorobach, zaliczanych do szerokiego kręgu schorzeń reumatycznych, występują objawy spoza układu ruchu, które niekiedy dominują, spychając na margines ‘typowe reumatyczne’ dolegliwości.

Tym, co jest wspólne wszystkim tym chorobom, są procesy patologiczne toczące się w tkance łącznej, której obecność zaznacza się w każdej tkance i narządzie.

Chodzi tu o przewlekłe zmiany zapalne, będące przejawem nieprawidłowych oddziaływań układu odpornościowego w tkance łącznej.

Stąd też bierze się współczesna nazwa chorób będących głównym przedmiotem zainteresowania reumatologii to uogólnione choroby tkanki łącznej.

Czym jest reumatyzm? 

• Do ‘klasycznych’ chorób reumatycznych należą:
• •    reumatoidalne zapalenie stawów; •    zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa; •    zespół Reitera;
• •    łuszczycowe zapalenie stawów.

Ich objawy, łącznie z wczesnymi i odległymi następstwami, związane są przede wszystkim z układem ruchu. Inne choroby, np.

toczeń trzewny czy zapalenie wielomięśniowe, a także schorzenia z kręgu zapaleń naczyń z towarzyszącą martwicą, charakteryzują się zajęciem przede wszystkim narządów wewnętrznych jamy brzusznej, klatki piersiowej i układu nerwowego.

Pamiętajmy, że typowe zapalenia stawów, które potocznie łączymy z ‘reumatyzmem’ mają stosunkowo łagodny przebieg, na ogół toczą się latami, skracając czas trwania życia najwyżej o kilka lat, ale niekiedy są przyczyną znacznego inwalidztwa w zakresie narządów ruchu. Nie wolno ich zatem lekceważyć.

Bóle kostno-stawowe są zjawiskiem pospolitym. Stanowią najczęstszą przyczynę zgłaszania się chorych do lekarzy. Dotyczą mniej więcej 30 proc. osób.

Choroby zaliczane do uogólnionych schorzeń tkanki łącznej, w tym przewlekłe zapalenia stawów, czy zapalenia naczyń, są już znacznie rzadsze i dotyczą ok. 2 proc.

Na najszerzej pojęty ‘reumatyzm’ chorują zarówno ludzie młodzi, jak i starzy, a na choroby reumatoidalne, kolagenozy, czyli schorzenia z kręgu przewlekłych zapaleń tkanki łącznej, zwykle zapadają ludzie stosunkowo młodzi albo w średnim wieku.

Szczyt zachorowań na reumatyzm przypada na drugą połowę lat trzydziestych życia. Wyjątkiem jest tu młodzieńcze przewlekłe zapalenie stawów, czyli choroba Stilla, które jest przez niektórych traktowane jako młodzieńcza odmiana reumatoidalnego zapalenia stawów.

Jakie są przyczyny reumatyzmu?

Przyczyny reumatyzmu nie zostały dotąd poznane. Wspomina się na przykład o roli wirusów aktywujących układ immunologiczny, który zwraca się przeciw własnym tkankom (to choroby autoimmunologiczne). Ważne wydają się predyspozycje rodzinne i genetyczne.

W rozwoju chorób reumatycznych zasadniczą rolę odgrywa układ immunologiczny, który w wyniku pobudzenia przejawia objawy agresji wobec tkanki łącznej. W zależności od rodzaju schorzenia procesy zapalne dotyczą różnych narządów i układów.

W klasycznych reumatoidalnych zapaleniach zmiany zapalne są zlokalizowane przede wszystkim w stawach oraz w tkankach okołostawowych; w toczniu – zajęte są różne narządy: nerki, skóra, płuca i opłucna, układ krążenia (serce i osierdzie).

W zapaleniu wielomięśniowym zmiany dotyczą otoczenia naczyń krwionośnych mięśni szkieletowych. Głównym miejscem toczących się zmian w zapaleniach naczyń są ściany tętnic różnego kalibru.

Jakie są objawy reumatyzmu?

W typowych reumatoidalnych zapaleniach zmiany narządowe dotyczą głównie stawów. Charakterystyczne objawy reumatyzmu to bóle stawów, utrudnienie ograniczenie ruchów, sztywność (zwłaszcza poranna) stawów, obrzęki i zaczerwienienie. Lokalizacja bólów i obrzęków może pomóc w prawidłowym rozpoznaniu choroby.

Jeśli objawy są związane z drobnymi stawami, zwłaszcza gdy występują symetrycznie – to zachodzi prawdopodobieństwo reumatoidalnego zapalenia stawów.

Bóle stawów kręgosłupa i obręczy biodrowej są natomiast typowe dla zesztywniającego zapalenia kręgosłupa, a gdy zapaleniu stawów towarzyszy ropne zapalenie cewki moczowej oraz zmiany zapalne w rogówce lub tęczówce oka – można podejrzewać zespół Reitera.

W przypadku reumatoidalnego zapalenia stawów albo zesztywniającego zapalenia kręgosłupa dochodzi po latach do znacznych zniekształceń stawów, powodujących niekiedy duże inwalidztwo. Dla reumatoidalnego zapalenia stawów charakterystyczne są zmiany w drobnych stawach dłoni, powodujące przykurcze palców z zanikami drobnych mięśni, odpowiedzialnych za precyzję ruchów.

W zesztywniającym zapaleniu stawów kręgosłupa typowe jest z kolei przygięcie grzbietu. Bóle i obrzęki są przemijające, choć chorym szczególnie dokuczają dolegliwości ze strony układu kostno-stawowego. Miejscem procesów zapalnych często bywa skóra i tkanka podskórna, bo jest w niej bardzo dużo tkanki łącznej.

W reumatoidalnym zapaleniu stawów charakterystyczne są guzki reumatoidalne zlokalizowane w ścięgnach i pod skórą, szczególnie nad wyprostnymi powierzchniami stawów. Te guzki są zogniskowanym skupieniem komórek zapalnych i zmian w naczyniach krwionośnych. W przewlekłych chorobach zapalnych tkanki łącznej zajęty procesem chorobowym bywa także układ nerwowy.

W przypadku ‘klasycznych’ chorób jest to zjawisko rzadkie, ale w kolagenozach – znacznie częstsze.

Jak rozpoznać reumatyzm?

Dla większości chorób charakterystycznym objawem reumatyzmu jest podwyższone OB (nawet trzycyfrowe), rośnie stężenie tzw. białka ostrej fazy (CRP), wskazujące na zaostrzenie się lub nawrót choroby po okresie remisji. Nierzadka jest niedokrwistość i obniżona liczba białych krwinek.

Duże znaczenie mają badania immunologiczne, a także zdjęcia RTG. Zmiany w stawach i tkankach okołostawowych w reumatoidalnym zapaleniu stawów i zesztywniającym zapaleniu stawów są bardzo charakterystyczne, zwłaszcza gdy choroby są w zaawansowanym stadium.

Tomografia komputerowa i rezonans magnetyczny umożliwiają dostrzeżenie wczesnych zmian w chorych tkankach. Bardzo duże znaczenie mają badania histopatologiczne (np. artroskopia).

W toczniu wykonuje się biopsje skóry z badaniem obecności immunoglobulin, w zapaleniu wielomięśniowym – biopsję mięśni, w twardzinie – skóry, a w zapaleniach naczyń – narządów zajętych chorobą. Do rozpoznania chorób tkanki łącznej nie wystarcza jeden objaw.

Amerykańskie Towarzystwo Reumatologiczne przyjęło obowiązujące kryteria diagnostyczne. Spełnienie kilku z nich, zwykle czterech – pięciu, czyni rozpoznanie bardzo prawdopodobnym.

Leczenie reumatyzmu

W przypadku reumatoidalnego zapalenia stawów i chorób pokrewnych uzupełniana jest ona przez fizykoterapię i rehabilitację ruchową. W zaawansowanych stanach, gdy stwierdza się nieodwracalne zmiany w stawach, stosuje się odtwórcze zabiegi chirurgiczne.

Dolegliwości ze strony reumatyzmu leczy się lekami przeciwbólowymi i przeciwzapalnymi. Istotną rolę odgrywają niesteroidowe leki przeciwzapalne, w tym salicylany.

Ta terapia dotyczy wszystkich schorzeń z kręgu chorób tkanki łącznej. W zespołach reumatoidalnych ważne są leki modyfikujące postęp choroby.

Rozpowszechnione glikokortykosteroidy wykazują krótkotrwałą efektywność w przeciwieństwie do leków immunosupresyjnych.

W kolagenozach najczęściej stosuje się glikokortykoidy i leki immunosupresyjne, podawane coraz częściej w bardzo dużych dawkach przez kilka dni (tzw. pulsy). Uzupełnieniem tego leczenia bywa plazmafereza, zabieg polegający na wymianie osocza.

Za jej pomocą usuwa się z krwi agresywne czynniki produkowane przez pobudzony i chorobowo oddziałujący układ immunologiczny. Skuteczność współczesnych metod leczenia jest dość duża. Szczególnie gdy dotyczy ona chorób reumatoidalnych. W pozostałych chorobach jest mniejsza i w znacznie mniejszym odsetku przypadków prowadzi do długotrwałych remisji.

Reumatolodzy wypatrują nowych metod leczenia, które prawdopodobnie pojawią się na horyzoncie w miarę nowych odkryć genetycznych.

Objawy schorzeń reumatoidalnych można podzielić na ogólne i narządowe. Do pierwszych należą: gorączka, utrata masy ciała, nocne poty, osłabienie, uczucie rozbicia.

W niektórych chorobach albo w postaciach tej samej choroby są bardzo silnie wyrażone, w innych – słabiej.

Dla doświadczonego lekarza objawy ogólne reumatyzmu są jednak sygnałem alarmowym i często stanowią podstawę do energicznej diagnostyki choroby układowej.

Kobiety znacznie częściej chorują na reumatoidalne zapalenie stawów, toczeń trzewny układowy i twardzinę uogólnioną.

Mężczyźni częściej zapadają na zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa i niektóre postaci zapaleń naczyń.

Kobiety są bardziej narażone na reumatyzm, bez względu na to, jak szeroko będziemy rozumieli ten termin. Ponadto ciąża może spowodować u nich nasilenie procesów chorobowych.

Reumatyzm w potocznym znaczeniu jest łatwo rozpoznawalny, ale fachowa diagnoza nie zawsze bywa tak prosta. Przebieg choroby jest na tyle niecharakterystyczny, że dopiero diagnostyka obrazowa (np. USG, RTG, tomografia komputerowa czy rezonans magnetyczny) i laboratoryjna pozwalają na ostateczne rozpoznanie schorzenia.

Leczenie chorób reumatoidalnych jest nadal objawowe, bo nie znamy ich pierwotnej przyczyny. Podstawową rolę odgrywa farmakoterapia.

Bóle stawów i bóle reumatyczne

Czy zdarzają Ci się momenty, w których Twoje stawy i kości odmawiają posłuszeństwa, najmniejszy ruch sprawia trudny do wytrzymania ból a ogólne zmęczenie nie pozwala Ci na podjęcie jakiejkolwiek aktywności fizycznej? Jeżeli na któreś z tych pytań odpowiedziałeś twierdząco, nie czekaj – to mogą być objawy reumatoidalnego zapalenia stawów (w skrócie RZS), potocznie nazywanego reumatyzmem.

Bóle najczęściej zaczynają objawiać się w rękach, kolanach, plecach i stawach biodrowych. Gdy stają się przewlekłe, mogą przeszkodzić nie tylko w aktywności fizycznej i pracy, ale także w wykonywaniu codziennych, najprostszych czynności.

Współczesne dane statystyczne pokazują, że bóle reumatyczne dotykać mogą nawet co setnego Polaka.

Warto wiedzieć jednak, że wczesne rozpoznanie choroby i rozpoczęcie leczenia może zatrzymać rozwój choroby i powstrzymać wiele spośród jej negatywnych skutków.

Delikatny masaż bolących miejsc możesz wykonać też samodzielnie

Pochodzenie choroby

Przyczyny reumatyzmu nie są naukowcom do końca znane.

Wiadomo na pewno, że reumatoidalne zapalnie stawów jest chorobą autoimmunologiczną, co oznacza, że układ odpornościowy chorego sam zaczyna atakować własne komórki, błędnie uznając je za ciała obce. Co istotne, choroba występuje u kobiet ponad trzykrotnie częściej niż u mężczyzn, a jej podłoże ma częściowo charakter genetyczny.

Kolejnym dobrze rozpoznanym czynnikiem ryzyka w chorobie jest palenie papierosów. Osoby uzależnione od nikotyny otrzymują diagnozę RZS niemal trzykrotnie częściej niż osoby niepalące, a co więcej cierpią z powodu cięższego przebiegu choroby.

Rozwój choroby

Reumatoidalne zapalenie stawów bardzo często w początkowych stadiach objawia się poczuciem zesztywnienia, pojawiającym się po dłuższym odpoczynku, np. śnie.

Chorzy opisują swoje zdolności ruchowe jako chwilowo ograniczone, co spowodowane jest głównie poczuciem osłabienia.

Niestety, w związku z faktem, że w początkowych stadiach choroby opisane uczucie przemija i pozwala po pewnym czasie normalnie funkcjonować, ludzie często ignorują jej pierwsze symptomy.

Oprócz uczucia sztywności w organizmie chorego pojawiać mogą się bóle i występowanie obrzęków na kończynach. Jednym ze specyficznych objawów, ujawniającym się w dalszym rozwoju choroby, jest także występowanie się tzw.

guzików reumatoidalnych, czyli podskórnych zmian w postaci zgrubień, które pojawiając się na ciele chorego w okolicy stawów.

Mimo że deformacje te są bezbolesne, sygnalizują poważne zmiany w organizmie chorego, których w żadnym wypadku nie powinien lekceważyć.

Nieleczona choroba prowadzi do dalszego nasilania się bólu oraz deformacji stawów, co w znaczny sposób ogranicza, a czasem nawet uniemożliwia wykonywanie podstawowych ruchów, co w skrajnych przypadkach skutkować może inwalidztwem.

Warto jednak pamiętać, że choroba nie musi dochodzić do tego stadium.

Odpowiednio wczesna interwencja i rozpoczęcie farmakoterapii daje duże szanse na spowolnienie rozwoju reumatoidalnego zapalenia stawów i umożliwia choremu normalne funkcjonowanie.

Jak sobie radzić?

1. Aktywność fizyczna

Choć większości chorych ruch sprawia ból i starają się oni ograniczyć swoją aktywność fizyczną do minimum, w rzeczywistości to właśnie sport jest najlepszym lekarstwem na bóle reumatyczne.

Chodzi oczywiście chodzi o sporty rekreacyjne; należy unikać dyscyplin powodujących nadmierny wysiłek dla naszego układu kostnego i mięśniowego.

Dobrym pomysłem może być zapisanie się na basen, aqua-aerobik (czyli ćwiczenia w wodzie) lub uprawianie spokojnych form marszobiegu.

Zbawienny wpływ mogą mieć dla naszych stawów także zwykłe spacery – dlatego warto znaleźć w sobie motywację i wyjść z domu, niezależnie od pogody panującej na zewnątrz. Ćwiczeń unikać należy jednak w okresie zaostrzenia objawów – gdy ból jest bardzo silny, koniecznie skontaktuj się z lekarzem, w celu rozpoczęcia rehabilitacji pod okiem profesjonalisty.

2. Odpowiednia dieta

Pomocne w walce z bólem w reumatoidalnym zapaleniu stawów jest ustanowienie jadłospisu bogatego w witaminy C, D, E, wapń i jod, które poprawiają kondycję naszych ścięgien i stawów, usprawniając ich ruchomość. Zadbaj o to, by w Twojej diecie pojawiały się ryby (jak np.

łosoś czy makrela), zawierające dobrze przyswajalne białka. Bardzo ważne jest także, byś dostarczał swojemu organizmowi dużą ilość warzyw i owoców – ich spożywanie przyczynia się do wytwarzania w organizmie kolagenu – białka stanowiącego główny składnik naszych ścięgien. Produkty bogate w witaminę C to np.

czarna porzeczka, brukselka, czerwona i zielona papryka, szpinak oraz owoce cytrusowe. Warzywa najlepiej spożywać na surowo, albo poddane krótkiemu gotowaniu; dobrym pomysłem jest także przyrządzanie domowej roboty koktajli owocowo-warzywnych.

Wymienionymi składnikami spróbuj zastępować produkty bogate w tłuszcze zwierzęce, których ograniczenie zaleca się pacjentom z reumatyzmem.

3. Rozpocznij zdrowy styl życia

Aktywność fizyczna i zbilansowana dieta pomogą Ci w kluczowej kwestii, jaką jest utrzymanie odpowiedniej wagi ciała. Każdy nadliczbowy kilogram to wyzwanie dla naszych stawów, dlatego pozbycie się nadwagi powinno być pierwszym krokiem w walce z bólem.

Ważne jest także, abyś unikał zbędnego przeciążania – kiedy tylko to, możliwe ograniczaj podnoszenie ciężarów, staraj się również zachowywać wyprostowaną pozycję.

Jeżeli jesteś palaczem, koniecznie rozpocznij walkę z nałogiem.

W tym celu możesz poszukać wsparcia u specjalisty – zapytać o poradę lekarza rodzinnego lub psychologa albo zwrócić się o pomoc używając Bezpłatnej Infolinii „Zawsze bez nikotyny”, pod numerem 800 300 600.

Co może zaproponować ci lekarz?

1. Farmakoterapia. Leki, włączone w proces leczenia odpowiednio wcześnie, skutecznie łagodzą objawy zapalenia, zmniejszają dolegliwości bólowe, a nawet wpływają na przebieg choroby.
2. Gimnastyka lecznicza. Ma ona na celu jak największe złagodzenie niepełnosprawności chorego.

   Może mieć formę bierną jak i czynną, a jej zadaniem jest wzmocnienie mięśni pacjenta. Podczas jej wykonywania poproś rehabilitanta, by pokazał Ci kilka prostych ćwiczeń, które będziesz mógł wykonywać samodzielnie w domu.

3. Leczenie uzdrowiskowe.

   W czasie jego trwania pacjenci poddawani są kąpielom i okładom; w przypadku reumatyzmu szczególnie zalecane są zabiegi borowinowe, pomagające w schorzeniach kości, mięśni i stawów. W podstawowym zakresie można wykonywać je także we własnym domu.

4. Masaż.

   Zaleca się go zarówno w formie klasycznej, jak i wodnej – chorym na reumatyzm pomaga on w poprawie napięcia mięśniowego i usunięciu sztywności, przeszkadzającej w wykonywaniu ruchów.

5. Terapia z użyciem ciepła i zimna.

   Regularnie stosowana pozwala na rozluźnienie mięśni oraz zapobiega powstawaniu stanów zapalnych.

6. Zakup zaopatrzenia ortopedycznego.Możliwe, że lekarz zaproponuje Ci zakup kuli, laski lub balkonika.

   Jeśli to koniecznie, nie wahaj się ich używać – dzięki nim możesz częściowo odciążyć swoje stawy i zmniejszyć ból.

Pamiętaj! Choć reumatyzm nie jest w pełni uleczalny, wczesna konsultacja z lekarzem, odpowiednia dieta, aktywność fizyczna i zdrowy styl życia mogą złagodzić ból i inne objawy i powstrzymać rozwój choroby!

Ból stawów – przyczyny, domowe sposoby leczenia

Ból stawów jest prawdziwą zmorą osób w dojrzałym i podeszłym wieku. Zazwyczaj pierwsze symptomy chorób stawów nieśmiało dają o sobie znać po 40. roku życia, ale z całą mocą odzywają się po 60-tce.

W grupie 80+ są już powszechnością.

Spis treści

Artykuł powstał we współpracy z Apotex Polska Sp. z o.o.

Ból stawów

Na ból stawów różnego typu cierpi w Polsce 2 miliony osób. W wielu przypadkach powodem są bardzo ciężkie schorzenia, na przestrzeni lat prowadzące do kalectwa oraz zwiększające ryzyko przedwczesnej śmierci.

Dość powiedzieć, że choroba zwyrodnieniowa i towarzyszący jej ból stawów stanowią jeden z najważniejszych powodów orzekania o niepełnosprawności (ok. 10 proc. wszystkich przypadków). Ból stawów często ma podłoże zapalne, ale też występować może bez tego typu wyraźnych przyczyn – w drugim przypadku mówimy o tak zwanej artralgii.

Najczęściej dolegliwości bólowe lokują się w niezwykle przeciążonych stawach kolanowych, ale też w stawach dłoni (palców i nadgarstków), kolan i bioder. 

Przyczyny bólu stawów

Do najczęstszych przyczyn bólu stawów należą:

• choroba zwyrodnieniowa stawów,
• reumatoidalne zapalenie stawów,
• polimialgia reumatyczna,
• chondrokalcynoza,
• choroba Forestiera,
• zespół Sjogrena,
• choroba Stilla,
• zespół kanału nadgarstka,
• fibromialgia,
• toczeń układowy,
• torbiel Bakera,
• dna moczanowa,
• borelioza,
• infekcje wirusowe i bakteryjne,
• białaczka,
• nowotwory kości i chrząstek,
• niedoczynność tarczycy,
• zespół chronicznego zmęczenia,
• urazy mechaniczne: zwichnięcia, skręcenia, stłuczenia,
• nerwica, depresja.

Reklama

Ból stawów dłoni

Utrzymujący się dłużej lub nawracający ból stawów dłoni z dużą dozą prawdopodobieństwa świadczyć może o rozwoju reumatoidalnego zapalenia stawów (RZS).

Jest to ciężka choroba autoimmunologiczna, w przebiegu której układ odpornościowy atakuje własne komórki, doprowadzając do stanu zapalnego stawów (głównie palców rąk, nadgarstków, a także łokci).

W zaawansowanych stadiach choroba prowadzi do deformacji kończyn, ich przykurczu, a na koniec – całkowitego zesztywnienia i daleko idącej niepełnosprawności.

Co istotne, prowadzone badania wykazują, że w grupie osób cierpiących na RZS, wyższa, niż dla ogółu populacji, jest śmiertelność (ogółem choroba odpowiada za około 0,1 proc. wszystkich zgonów). W Polsce na ból stawów dłoni z powodu RZS uskarża się około 350 tysięcy osób, a wiec niemal 1 procent wszystkich mieszkańców. 

Ból stawów kolanowych 

Ból stawów kolanowych z kolei z większym prawdopodobieństwem wskazuje na rozwój choroby zwyrodnieniowej stawów – schorzenia, na które wedle rożnych szacunków i w różnych krajach cierpi od 7 do nawet blisko 20 procent populacji, przy czym częstotliwość występowania dramatycznie rośnie wraz z wiekiem (w grupie najstarszych seniorów 80+ wynosi około 60 procent). Choroba zwyrodnieniowa stawów to efekt zużywania się chrząstki stawowej, czemu oprócz podeszłego wieku oraz predyspozycji genetycznych, sprzyjają m.in.

• otyłość powodująca znaczne przeciążenie stawów,
• osłabienie mięśni stabilizujących stawy,
• mechaniczne urazy i przeciążenia wynikające z podnoszenia ciężarów, uprawiania forsownych dyscyplin sportu.

W przebiegu choroby, dochodzi do narastania wyrośli kostnych, zapalenia torebek maziowych, osłabienia i uszkodzenia otaczających staw ścięgien, więzadeł i mięśni, a na koniec – całkowitego usztywnienia stawów. 

Maść na ból stawów

Do najpopularniejszych środków farmaceutycznych stosowanych w celu łagodzenia bólu stawów należą niesteroidowe leki przeciwzapalne, używane przede wszystkim w formie maści.

Na ból stawów stosowane są zewnętrznie, w szybki sposób docierając do źródła problemu drogą transdermalną, bez obciążania jelit i wątroby, co ma miejsce w przypadku tabletek przyjmowanych doustnie. Stosuje się też maści zawierające salicylany.

Oprócz tego pacjenci mają do dyspozycji maści chłodzące (na przykład z mentolem), rozgrzewające (np. maść końska) czy regenerujące (np. z kolagenem).

Domowe sposoby na ból stawów – dłoni, kolan i biodrowych

W leczeniu pomocne bywają także domowe sposoby. Na ból stawów dłonii innych części ciała najlepiej sprawdzają się okłady – ciepłe albo zimne.

Co do ich stosowania, zazwyczaj powiada się, że wybrać należy metodą prób i błędów te, które przynosić będą większą ulgę (choć też przyjmowane jest założenie, że ciepłe lepiej sprawdzą się, gdy ból stawów nie ma podłoża zapalnego, zaś zimne – na odwrót).

W przypadku niektórych chorób, jak na przykład reumatoidalnego zapalenia stawów, istotnym czynnikiem może być dieta. Chorym na RZS zazwyczaj zaleca się menu śródziemnomorskie, z nastawieniem na ryby, owoce morza, oliwę z oliwek oraz orzechy.

Możliwe jest też stosowanie diety wegetariańskiej opartej na produktach roślinnych i przetworach mlecznych oraz wegańskiej, wykluczającej jakiekolwiek produkty pochodzenia zwierzęcego, a więc też m.in. mleko, sery i jaja.

Uzupełniając codzienne menu, warto stosować także dodatkową suplementację określonych składników.

Preparaty takie, jak Flexistav Xtra zawierają starannie wyliczone dawki określonych substancji wchodzących w skład chrząstki stawowej.

W tym przypadku jest to na przykład kolagen w dawce 10 mg, a więc pokrywającej dzienne zapotrzebowanie na ten składnik. Suplement ten zawiera też dawkę witaminy C niezbędnej w procesie syntezowania kolagenu przez organizm.

Czytaj też:

• Agnieszka Jasik, Ewa Marcinowska-Suchowierska, Bóle stawów u osób w wieku podeszłym, Postępy Nauk Medycznych, t. XXIV, nr 5, 2011
• Tomasz Tatara, Patrycja Snakowska, Rola diety w reumatoidalnym zapaleniu stawów – przegląd systematyczny badań, Medycyna Rodzinna 2015; 2(18)
• Justyna Cal-Kocikowska, Monika Szulińska, Paweł Bogdański, Reumatoidalne zapalenie stawów — czynnik ryzyka sercowo-naczyniowego, Forum Zaburzeń Metabolicznych 2014, vol. 5, no. 2

Oceń artykuł

(liczba ocen 7)

Dziękujemy za przeczytanie naszego artykułu do końca. Jeśli chcesz być na bieżąco z informacjami na temat zdrowia i zdrowego stylu życia, zapraszamy na nasz portal ponownie!

Choroby reumatyczne – przyczyny, objawy, profilaktyka

RZS, czyli reumatoidalne zapalenie stawów (arthrits rheumatica), zwane niegdyś 'gościec przewlekły postępujący' jest reumatyczną, uogólnioną chorobą tkanki łącznej o podłożu autoimmunologicznym. Oznacza to, że chory organizm niszczy własne tkanki, co najbardziej ujawnia się deformacjami stawów, ich bólem oraz sztywnością.

W przypadku artrozy chodzi o proces chronicznego zapalenia stawów z utratą lub degradacją chrząstek stawowych i mineralizacją kości. Chroniczne zapalenie – oznacza, że pozostanie na stałe i nie można go wyleczyć, ale może być leczone.

Choroby reumatyczne mogą nieść ze sobą szereg powiązanych dolegliwości. Sprawdź, w jakim kierunku może rozwijać się choroba i jakim zmianom w organizmie należy się szczególnie przyglądać. Korzystaj z regularnej opieki lekarzy różnych specjalności, nie tylko reumatologii, aby móc odpowiednio wcześnie zareagować.

Światowy Dzień Reumatyzmu to okazja do rozmów oraz głębszej refleksji na temat chorób reumatycznych. Organizowane w tym dniu inicjatywy mają na celu zwiększenie świadomości społecznej związanej z występowaniem dolegliwości reumatycznych, a także do łamania powszechnie obowiązujących w tej dziedzinie stereotypów.

Sprawdź, na jakie wsparcie może liczyć Twoje dziecko, jeżeli cierpi na młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów. Skorzystaj z dostępnej pomocy i zapewnij swojemu dziecko środki, które pozwolą mu lepiej przejść przez chorobę.

Spondyloartropatie to ogólna nazwa obejmująca grupę chorób reumatycznych, w przebiegu których dochodzi do zapalenia stawów kręgosłupa oraz stawów obwodowych. Sprawdź czym się objawiają i jakie są ich przyczyny.

Kolagenozy to nazwa obejmująca choroby tkanki łącznej, których powstanie przypisuje się czynnikom genetycznym, hormonalnym, immunologicznym oraz środowiskowych, chociaż przyczyny ich powstania nie są do końca znane.

Odpowiednio dobrana rehabilitacja w RZS nie tylko zwiększa siłę mięśni i zapobiega ich zanikom, ale może także łagodzić dolegliwości bólowe. Dowiedz się, jaki jest najczęściej zalecany zakres postępowania rehabilitacyjnego w reumatoidalnym zapaleniu stawów.

Czy pojawienie się choroby RZS oznacza rezygnację ze sportu? Wręcz przeciwnie. Sprawdź, jakie ćwiczenia i aktywności fizyczne są zalecane w reumatoidalnym zapaleniu stawów.

Sprawdź, jakie składniki i produkty zalecane są dla chorych na RZS, a także jakich produktów chorzy na RZS powinni unikać. Poznaj towarzyszące złej diecie problemy związane z otyłością, niedowagą oraz niedoborami pokarmowymi.

Sprawdź co oznacza seropozytywna i seronegatywna postać RZS. Zobacz, jakie badania laboratoryjne oraz obrazowe musisz wykonać, aby zdiagnozować reumatoidalne zapalenie stawów.

Statystyki pokazują, że na RZS częściej chorują kobiety niż mężczyźni. Sprawdź, w jakim okresie życia najczęściej występuje szczyt zachorowalności na RZS oraz jaki ma to związek z menopauzą. 

Młode kobiety cierpiące na RZS niejednokrotnie zadają sobie pytanie, czy choroba stoi na przeszkodzie w posiadaniu potomstwa. Przeczytaj, w jaki sposób kobiety chorujące na RZS powinny przygotować się do macierzyństwa. Wskazujemy także na szereg istotnych kwestii, które warto rozważyć przed podjęciem decyzji o zajściu w ciążę.

Gościec stawowy przewlekły to choroba nieuleczalna, która wiąże się z bardzo uciążliwymi dolegliwościami bólowymi. W zaawansowanym stadium, chory może mieć ogromne problemy z wykonywaniem nawet najprostszych czynności życiowych. W artykule  prezentujemy 10 wskazówek, które pomogą Ci lepiej poradzić sobie z ograniczeniami wywołanymi przez chorobę.

Cierpisz na dolegliwości stawów? Obawiasz się, że pojawiające się dolegliwości mogą  być objawem choroby RZS? Zestawiliśmy 10 najważniejszych pytań dot. kondycji stawów. Sprawdź, czy Twoje stawy wymagają dodatkowego wsparcia.

Niewystarczająca dostępność opieki i świadczeń specjalistycznych w Polsce sprawia, że warto optymalnie wykorzystać każdą wizytę u lekarza specjalisty. Odpowiednie przygotowanie się do konsultacji reumatologicznej, pozwoli lepiej wykorzystać ten czas i uzyskać ważne dla nas informacje. Skorzystaj z porad, jak przygotować się do wizyty u lekarza reumatologa.

Przyczyn bólu stawów jest wiele. Mogą być one spowodowane mikrourazami, wadami wrodzonymi, chorobami metabolicznymi i zwyrodnieniowymi. W artykule opisujemy jakie są najczęstsze przyczyny destrukcji chrząstki stawowej, a także w jaki sposób możemy zapobiegać lub minimalizować dolegliwości bólowe związane ze stawami.

Czy choroby reumatyczne rzeczywiście dotykają tylko osób w podeszłym wieku? Czy każdy ból stawów to objaw choroby reumatycznej? I czy w ogóle istnieje taka choroba jak reumatyzm? Sprawdź 12 najczęściej pojawiających się mitów…

Na choroby reumatyczne cierpi prawie co czwarty Polak. Konsekwencją nieleczonych chorób reumatycznych może być trwałe inwalidztwo, a nawet skrócenie życia o 10 lat.* W obliczu tych konsekwencji, bardzo ważne jest wczesne rozpoznanie choroby…

Choroby reumatyczne nie tylko ogromnie obniżają komfort i jakość naszego życia, ale także są bardzo częstym powodem rezygnacji z pracy zawodowej. W Polsce, a także wielu innych krajach europejskich, to właśnie choroby reumatyczne są niezwykle częstym…

Bóle stawów, obrzęki, zaczerwienienia oraz sztywność stawów to objawy, które mogą świadczyć o występowaniu dolegliwości reumatycznych. Rozpoznanie choroby wymaga przeprowadzenia fachowej diagnostyki. Zachęcamy do zapoznania się…

Czy stres może negatywnie wpływać na kondycję stawów? Sprawdź jak wygląda przebieg reakcji stresowej u osób chorych i zdrowych, a także jakie wywołuje on skutki w układzie immunologicznym. Zobacz w jaki sposób stres wpływa na postęp choroby…

ZZSK – Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa (spondyloarthritis ankylopoetica) zwane jest także chorobą Bechterewa lub chorobą Pierre-Marie-Strumpla i Lorraina. Jest to postępująca, przewlekła choroba…

Młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów zwane jest także młodzieńczym reumatoidalnym zapaleniem stawów lub rzadziej młodzieńczym przewlekłym zapaleniem stawów.