Dyspepsja – przyczyny, objawy dyspeptyczne, leczenie

Strona główna/Choroby/Objawy dyspeptyczne

Objawy dyspeptyczne

Objawy dyspeptyczne (dyspepsja) to grupa dolegliwości obejmujących ból lub dyskomfort w nadbrzuszu środkowym. Dyspepsja występuje bardzo często, ponieważ blisko 20% populacji miewa okresowo objawy dyspeptyczne. W niektórych krajach odsetek ten dochodzi nawet do 30%.

Przyczyny

Przyczyn objawów dyspeptycznych może być wiele. Najczęściej jednak wyróżnia się:

• zwiększone wydzielanie kwasu solnego w żołądku połączone z nadmierną wrażliwością błony śluzowej na kwas, zwłaszcza w dwunastnicy;
• zaburzenia motoryczne górnego odcinka przewodu pokarmowego, polegające na opóźnionym opróżnianiu żołądka lub refluksie dwunastniczo-żołądkowym;
• nadmierną reakcję trzewną na objętość pokarmu, jego konsystencję lub temperaturę.

Również pewne cechu osobowości neurotycznej mogą się wiązać z dyspepsją czynnościową, ale ich rzeczywiste znaczenie pozostaje niejasne. Z kolei koncepcja, że zakażenie H. Pylori i spowodowany przez nią stan zapalny błon śluzowych żołądka mogą być przyczyną dyspepsji, nadal budzi kontrowersję.

Objawy dyspeptyczne mogą wystąpić w przebiegu różnych chorób, w tym:

Także przewlekłe stosowanie niektórych leków może przyczynić się do ich wystąpienia. Głównie chodzi o kortykosteroidy, bisfosfoniany i NLPZ. Jeśli zaburzenia pojawiają się przy braku zmian strukturalnych i biochemicznych, określa się je mianem dyspepsji czynnościowej.

Ze względu na dominujące objawy dyspepsję dzieli się na 2 podstawowe typy. Są to dyspepsje typu:

• wrzodowego – manifestuje się głównie dolegliwościami bólowymi w nadbrzuszu;
• motorycznego – dominują inne, nieprzyjemne objawy, które nie mają charakteru bólowego. Lokalizują się w górnej części brzucha, niekiedy jako uczucie pełności w nadbrzuszu (nawet jeśli posiłek nie był obfity lub w ogóle nie został spożyty), wczesne uczucie sytości (np. po zjedzeniu kilku łyżek zupy), wzdęcia lub nudności.

Niektórzy chorzy dopatrują się związku między występowaniem objawów dyspeptycznych, a rodzajem posiłków i porą ich spożywania. Dzieje się tak, ponieważ zazwyczaj dolegliwości pojawiają się wyłącznie w ciągu dnia, zaś niezwykle rzadko zaburzają sen nocny. Rytm wypróżnień jest zwykle prawidłowy, czego nie można stwierdzić u chorych z zespołem jelita drażliwego.

Diagnostyka

Dyspepsję czynnościową diagnozuje się na podstawie tzw. Kryteriów Rzymskich II. Dolegliwość rozpoznaje się, jeśli w ciągu ostatnich 12 miesięcy, przez więcej niż 12 tygodni, niekoniecznie kolejnych:

• występowała stała lub nawracająca dyspepsja (ból lub dyskomfort zlokalizowany w górnej części brzucha);
• nie ma dowodów na istnienie choroby organicznej (również w endoskopii górnego odcinka przewodu pokarmowego), która mogłaby powodować takie objawy;
• nie ma dowodów na to, że dyspepsja ustępuje wyłącznie po wypróżnieniu lub wiąże się ze zmianą częstotliwości wypróżnień lub wyglądu stolca (tzn. nie jest to zespół jelita drażliwego).

Dyspepsja – leczenie

Istnieje wiele metod leczenia, jednak żadna z nich nie jest wystarczająco skuteczna we wszystkich przypadkach. U 30-60% pacjentów stwierdza się korzystny efekt placebo. Sugeruje się modyfikację stylu życia, zaprzestanie palenia papierosów, spożywanie częstych lecz niezbyt obfitych posiłków i picie preparatów ziołowych, np. miętę, dziurawiec czy siemię lniane.

Wśród metod farmakologicznych wyróżnia się leki zmniejszające wydzielanie kwasu solnego, leki prokinetyczne oraz leki rozkurczowe, gdy dominuje ból. Jednocześnie warto przyjmować środki osłaniające błonę śluzową żołądka.

Skuteczna może się okazać psychoterapia, a ostatecznie stosowanie leków przeciwdepresyjnych. Zwłaszcza, gdy objawom dyspeptycznym towarzyszą wyraźne objawy nerwicy depresyjnej czy lękowej.

Należy mieć na uwadze, że u wielu pacjentów objawy dyspeptyczne utrzymują się przez całe życie. Leczenie może jednak w znacznym stopniu zmniejszyć ich nasilenie oraz częstość występowania. Dzięki odpowiednio dobranym środkom terapeutycznym objawy mogą nie wpływać w znacznym stopniu na jakość życia pacjentów.

Bibliografia

1. Bartnik W., Dyspepsja – co nowego na Kongresie Digestive Disease Week w Chicago w 2011 roku, Gastroenterologia Kliniczna, 3/2011.
2. Szczeklik A., Choroby wewnętrzne, Tom I, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków 2009.
3. Wojtkiewicz P., Stępień A., Chojnacki J., Zmiany czynności mioelektrycznej żołądka u osób z depresją i objawami dyspeptycznymi, Folia Medica Lodziensia, 1/2016.

Polecane produkty:

Niestrawność – przyczyny, diagnostyka, leczenie, domowe sposoby

Niestrawność, szczególnie w okresie poświątecznym, to dość powszechny problem. Uczucie pełności, ból w nadbrzuszu czy też częste odbijanie mogą skutecznie uprzykrzyć codziennie funkcjonowanie.

Jakie choroby mogą być przyczyną niestrawności? Jak wygląda diagnostyka? W jaki sposób leczy się niestrawność? Jak domowymi sposobami uniknąć dolegliwości żołądkowych? Sprawdź w poniższym artykule.

Niestrawność – co to takiego?

Niestrawność lub inaczej dyspepsja to zespół objawówpojawiających się w trakcie lub po posiłku, głównym objawem jest ból idyskomfort w nadbrzuszu. Inne objawy dyspeptyczne (występujące w niestrawności)to:

• Uczucie pieczenia w nadbrzuszu
• Nudności i wymioty
• Zgaga
• Częste odbijanie
• Wzdęcia i gazy
• Biegunka

Warto pamiętać, że niestrawność może pojawić się w każdymwieku, a problem ten jest powszechny na całym świecie.

Niestrawność – jakie mogą być jej przyczyny?

Niestrawność nie musi oznaczać poważnej choroby. Często,zwłaszcza w okresie świątecznym, pozwalamy sobie na „poluzowanie” nawykówżywieniowych i zjadamy zdecydowanie więcej niż, na co dzień.

Może todoprowadzić do sytuacji, w której Nasz układ pokarmowy nie poradzi sobie zezbyt dużą ilością pokarmu i narządy takie jak żołądek, wątroba czy też trzustka„zbuntują się”, powodując nieprzyjemne dolegliwości.

Jeśli jednak niestrawność utrzymuje się przez dłuższy czasnależy poszukać jej przyczyny i wdrożyć odpowiednią diagnostykę. Objawydyspeptyczne mogą być spowodowane:

• Chorobą wrzodową żołądka i dwunastnicy
• Chorobą refleksową przełyku (GERD)
• Chorobami trzustki i wątroby
• Stanem zapalnym dróg żółciowych
• Nowotworami przełyku i żołądka
• Stosowaniem niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ), kortykosteroidów, bisfosfonianów, teofiliny oraz preparatów żelaza
• Długotrwałym narażeniem na stres (pamiętajmy, że stres wpływa na funkcjonowanie całego organizmu, również na działanie układu pokarmowego)
• Zaburzeniami czynnościowymi bez zmian strukturalnych i biochemicznych w układzie pokarmowym (dyspepsja czynnościowa, po dokładnej diagnostyce stwierdzenie braku innej choroby mogącej dawać objawy niestrawności)

Uważa się, że to właśnie ostatnia przyczyna, a więc niechoroba organiczna a zaburzenie czynnościowe jest najczęstszą przyczynąniestrawności wśród pacjentów.

Wciąż nie końca wyjaśniono, dlaczego u niektórych osób rozwijasię dyspepsja czynnościowa. Według niektórych opracowań na rozwój tego typu niestrawnościnarażone są osoby z przebytą infekcją Helicobacterpylori, Escherichia coli lub Campylobacter. Z drugiej stronyzidentyfikowano również zmiany genetyczne powiązane z niestrawnością (gen onazwie GNβ3).

Niestrawność związana z zaburzeniami czynnościowymi może wynikać z:

• Zwolnionego opróżniania żołądka (najczęściejwystępujące objawy to: nudności, wymioty, uczucie „pełnego” żołądka po posiłku)
• Zaburzonej akomodacji (przystosowaniem) żołądkado przyjmowania pokarmu (najczęściej występujące objawy to: szybkie nasycaniesię, zmniejszenie masy ciała)
• Nadwrażliwości żołądka na rozciąganie(najczęściej występujące objawy to: ból, odbijanie, zmniejszenie masy ciała)

Niestrawność – diagnostyka

Zwykle przy sporadycznych problemach z niestrawnością nieszukamy pomocy u lekarza, próbując załagodzić problem dostępnymi bez receptylekami. Gdy jednak problem ten utrzymuje się przez dłuższy czas wartoskonsultować go z lekarzem. Po dokładnym wywiadzie i badaniu lekarz skierujeNas na dodatkowe badania.

W diagnostyce niestrawności oraz innych objawów związanych zukładem pokarmowym podstawowym badaniem będzie gastroskopia.

Badanie to polegana „połknięciu” przez pacjenta cienkiej rurki zaopatrzonej w kamerę, dzięki,której lekarz może dokładnie obejrzeć przełyk, żołądek i opuszkę dwunastnicy.

Dzięki badaniu endoskopowemu można sprawdzić czy nie ma zmian zapalnychśluzówki, wrzodów czy też guzów.

Pomocniczo oprócz gastroskopii lekarz może również zlecićwykonanie badań laboratoryjnych oceniających funkcję wątroby i trzustki orazsprawdzić czy nie ma aktywnego lub przebytego zakażenia Helicobacter pylori.

Na podstawie wywiadu i wyników badań można stwierdzić czyniestrawność jest wywołana chorobą (np. wrzody żołądka, choroba refleksowa,schorzenia wątroby) czy też jest efektem zaburzeń czynnościowych.

Jeśli wyniki badań laboratoryjnych orazbadanie endoskopowe nie wykazują zmian chorobowych a objawy utrzymują siępowyżej trzech miesięcy rozpoznaje się czynnościowe zaburzenia układu pokarmowego,w postaci zespołu zaburzeń poposiłkowych lub zespołu bólu w nadbrzuszu.

Niestrawność – domowe sposoby

W przypadku sporadycznych problemów z niestrawnościąwystarczy odpowiednia dieta i ziołowe środki dostępne w aptekach bez recepty.

Gdy dokuczają Nam objawy niestrawności przynajmniej na kilkadni zmieńmy swoje nawyki żywieniowe. Starajmy się spożywać lekkostrawne posiłki– lekkie, warzywne zupy lub mięso w postaci gotowanej i pieczonej (unikajmysmażenia).

Zrezygnujmy z kawy, alkoholu i gazowanych napojów.

Jeśli dolegliwościsą bardzo nasilone dobrze jest zrobić przez jeden do trzech dni rygorystycznądietę opartą na sucharkach, kleiku i ziołowych herbatkach, a z czasemwprowadzać lekkostrawne posiłki.

Przy dolegliwościach żołądkowych warto również sięgnąć poleki bez recepty, takie jak Sylimarol czy Raphacholin, zawarte w nich kwasyzwiększają produkcję żółci, co wspomaga trawienie. W aptece zapytajmy również opreparaty zawierające: ziele karczocha, dymnice lekarską, ekstrakt z owocówkopru czy też wyciąg z ostryżu długiego.

Pomiędzy posiłkami zaleca się również herbatki ziołowezawierające liść mięty, koper włoski czy koszyczek rumianku.

Niestrawność- leczenie farmakologiczne

Leczenie dolegliwości żołądkowych jest ściśle uzależnione odprzyczyny, która je wywołała. Jak wcześniej wspominaliśmy, gdy niestrawność mazwiązek z „poluzowaniem” nawyków żywieniowych odpowiednia dieta i ziołowepreparaty dostępne w aptece mogą okazać się wystarczające. Jeśli jednakprzyczyną nieprzyjemnych objawów jest choroba należy wdrożyć odpowiednieleczenie.

W przypadku stwierdzenia aktywnego zakażenia Helicobacter pylori stosuje się zestawleków złożonych z antybiotyków, inhibitorów pompy protonowej oraz soli bizmutuprzez okres 10 dni.

Przykładową „kombinacją” stosowanych leków może byćpołączenie rabeprazolu, metronidazolu, amoksycyliny i klartromycyny.

Należyprzy tym pamiętać, że przeciwciała IgG przeciwko Helicobacter pylori pomimo pozbycia się bakterii, będą obecne wekrwi przez długi czas od zakończenia leczenia i są dowodem na przebytezakażenie.

Gdy przyczyną problemów są: choroba wrzodowa żołądka idwunastnicy, choroba refluksowa przełyku czy też inne schorzenia górnegoodcinka przewodu pokarmowego często stosuje się leki należące do grupyinhibitorów pompy protonowej.

Leki te hamują wydzielanie kwasu solnego przezpompę protonową znajdującą się w komórkach żołądka. Takie działanie wykazują:esomeprazol, lanzoprazol, omeprazol, pantoprazol, rabeprazol.

  Część inhibitorów pompy protonowej dostępnajest bez recepty (preparaty: Renazol, Bioprazol, Goprazol Max, Helicid Control,Omeprazole Genoptim SPH, Ortanol, Piastprazol, Polprazol, Anesteloc Max, ContixZRD, Controloc Control, Nolpaza Control, Pantroprazol Teva, PantoprazoleGenoptim SPH, Panzol Pro, Ranloc Med) i może okazać się skutecznym ratunkiem wwalce z dolegliwościami żołądkowymi.

Kolejną grupą leków wykorzystywaną do leczenia refluksu przełykowego oraz dyspepsji na tle zaburzeń czynnościowych są leki prokinetyczne. Najogólniej mówiąc leki te przyspieszają opróżnianie żołądka i pasaż jelitowy.

A dokładnie działają one na receptory (receptor D2, receptor 5-HT4, receptor motyliny) znajdujące się na komórkach w układzie pokarmowym.

Dwoma najczęściej stosowanymi lekami pro kinetycznymi są itopryd (nazwa handlowa Zirid lub Prokit) oraz metoklopramid.

Niestrawność – jak jej uniknąć?

Każdy z Nas zna powiedzenie „lepiej zapobiegać niż leczyć”,tak jest również w przypadku niestrawności. Starajmy się, na co dzień zdrowoodżywiać i przestrzegać pewnych zasad, aby uniknąć dolegliwości żołądkowych. Ajak to zrobić?:

• Jedz powoli, dokładnie gryząc pokarm, (gdyszybko połykamy niedogryzione kęsy Nasz żołądek ma problem z ich strawieniem)
• Jedz mało, ale często. – Jedzmy małe porcje, co3-4 godziny, ostatni posiłek 3 godziny przed snem.
• Zwracaj uwagę na to, co jesz. – Unikajmyśmieciowego jedzenia, zrezygnujmy z ociekających tłuszczem, smażonych potraw.
• Ruszaj się. – Aktywność fizyczna wspomaga trawienie a także zapobiega zaparciom.
• Naucz się radzić sobie ze stresem. Niestety to Nasz poważny wróg, ale starajmy się nad nim zapanować, aby nie zaburzał funkcjonowania Naszego organizmu.

Absolwentka Uniwersytetu Medycznego im. Piastów Śląskich we Wrocławiu nakierunku analityka medyczna (medycyna laboratoryjna).

Aktualnie związana z Kliniką Hematologii iTransplantacji Szpiku Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego, gdzie pracuje na stanowisku młodszegoasystenta, na co dzień zajmując się diagnostyką genetyczną pacjentów z chorobamihematologicznymi.

Aktywny uczestnik wielu konferencji naukowych oraz autor licznych publikacjinaukowych, również tych o zasięgu międzynarodowym. Laureatka „Diamentowego Grantu”przyznanego przez Ministerstwo Nauki oraz Szkolnictwa Wyższego, w ramach, którego realizujeswoją pracę doktorską na Wydziale Lekarskim (Katedra Medycyny Sądowej) Uniwersytetu

Medycznego we Wrocławiu. Wolne chwile spędza aktywnie, na rowerze bądź boisku do squasha.

Dyspepsja

Dyspepsja (gr. dys = zły, peptein = trawienie; łac. dyspepsia), pot.

niestrawność – występowanie w nadbrzuszu przewlekłego lub nawracającego bólu, który trwa przynajmniej przez 4 tygodnie. Ta definicja została przyjęta w 1999 roku w Rzymie i nosi nazwę kryteriów rzymskich II.

Poprzednia definicja, według tak zwanych kryteriów rzymskich I, mówiła o występowaniu bólu w nadbrzuszu w linii pośrodkowej ciała, którym towarzyszy uczucie pełności w nadbrzuszu, wczesne wrażenie sytości, wzdęcia i/lub nudności, nie brała ona jednak pod uwagę długości trwania objawów.

Powyższe sformułowania odnoszą się do pojęcia dyspepsji w sposób encyklopedyczny, jednakże ten termin jest często używany (w tym przez lekarzy) do określania tak zwanych objawów dyspeptycznych, których cechą wspólną jest jedynie ich związek z nadbrzuszem.

Objawy i rodzaje dyspepsji

• poposiłkowe uczucie pełności w nadbrzuszu
• odbijania
• nudności i wymioty
• uczucie wczesnej sytości
• brak łaknienia
• zgaga

Z uwagi na to, że powyższe objawy mogą być również objawem poważnej choroby przewodu pokarmowego, dyspepsję dzieli się na:

• dyspepsję w przebiegu chorób organicznych
  • choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy (15–25% przypadków występowania dyspepsji)
  • refluks żołądkowo-przełykowy i refluks dwunastniczo-żołądkowy (5–15% przypadków)
  • rak przełyku
  • rak żołądka (oba nowotwory razem stanowią mniej niż 2% przypadków)
• dyspepsję czynnościową (czyli występującą pomimo braku istotnej przyczyny, 60% przypadków)
  • nadwrażliwość trzewna
  • infekcja Helicobacter pylori (uwaga: sama infekcja, bez wywoływania objawów zapalenia błony śluzowej żołądka)
  • czynniki dietetyczne i leki
  • dym tytoniowy
  • czynniki psychosocjalne

Trudności diagnostyczne

Jedyną pewną metodą pozwalającą na rozróżnienie powyższych schorzeń jest wykonanie gastroskopii. Jednak z uwagi na to, że dyspepsja jest częstą dolegliwością (dotyka do 25% populacji), przyjęto następujący sposób postępowania:

• próba leczenia bez diagnostyki (badanie dodatkowe wykonuje się dopiero w przypadku braku poprawy po leczeniu)
  • wiek poniżej 45 lat i brak poniższych objawów alarmujących:
    • przewlekłe wymioty
    • spadek masy ciała
    • dysfagia
    • objawy krwawienia z przewodu pokarmowego
    • niedokrwistość stwierdzona w badaniach
• pilna pełna diagnostyka wykluczająca dysfagię organiczną
  • osoby po 45 roku życia
  • obecność objawów alarmowych.

Leczenie

W leczeniu niestrawności stosuje się kilka grup leków:

• leki zobojętniające
• leki prokinetyczne
• leki hamujące wydzielanie kwasu solnego
  • antagonisty receptora H2
  • inhibitory pompy protonowej (najwięcej badań klinicznych świadczy o skuteczności tej grupy)
    • omeprazol
    • pantoprazol
    • lanzoprazol.

Linki zewnętrzne

• Artykuł w serwisie gastrologia.mp.pl, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna

Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Dyspepsja&oldid=56086634”

Diagnozowanie pacjenta z niestrawnością przewodu pokarmowego

Rola farmaceuty praktyka w ogólnodostępnej aptece ewoluuje ze względu na wprowadzane od ubiegłego roku programy pilotażowe.

Są one aranżowane przez farmaceutów, którzy wrócili z emigracji, gdzie pracowali i zdobywali wiedzę, wzbogacając w ten sposób swoje doświadczenie zawodowe, a teraz pracują w Polsce.

Złe nawyki żywieniowe i prowadzenie nieracjonalnego trybu życia często prowadzą do dyspepsji, potocznie nazywanej niestrawnością. Niestrawność to dolegliwości, które powstają w wyniku chorób lub zaburzeń czynności górnego odcinka przewodu pokarmowego – przełyku, żołądka i dwunastnicy. 

Rola farmaceuty praktyka w ogólnodostępnej aptece ewoluuje ze względu na wprowadzane od ubiegłego roku programy pilotażowe. Są one aranżowane przez farmaceutów, którzy wrócili z emigracji, gdzie pracowali i zdobywali wiedzę, wzbogacając w ten sposób swoje doświadczenie zawodowe, a teraz pracują w Polsce.

Od ubiegłego roku mam przyjemność uczestniczyć w warsztatach organizowanych przez współtwórcę wprowadzenia zasad funkcjonowania opieki farmaceutycznej w Polsce dr. Piotra Merksa przy współudziale Okręgowej Izby Aptekarskiej w Warszawie. W oparciu o zdobytą tam wiedzę powstał niniejszy artykuł na temat świadczonych porad farmaceuty w przypadku niestrawności przewodu pokarmowego.

  Złe nawyki żywieniowe i prowadzenie nieracjonalnego trybu życia często prowadzą do dyspepsji, potocznie nazywanej niestrawnością. Słowo to pochodzi z języka greckiego i oznacza dosłownie „złe trawienie”. Niestrawność to dolegliwości, które powstają w wyniku chorób lub zaburzeń czynności górnego odcinka przewodu pokarmowego – przełyku, żołądka i dwunastnicy.

Mogą trwać co najmniej 4 tygodnie. Do tych dolegliwości należy dyskomfort lub ból w nadbrzuszu (dołku podsercowym) oraz inne objawy, takie jak: uczucie wczesnej sytości po jedzeniu, odbijanie, nudności, wymioty, uczucie pełności po jedzeniu, zgaga i zwracanie. Często nasilają się po jedzeniu, ale w wielu przypadkach mogą pojawiać się na czczo lub nie być związane z jedzeniem.

Objawy dyspeptyczne mogą być przejawem wielu chorób.  Jeżeli objawy te trwają nieprzerwanie kilka godzin czy dni, nie używa się wówczas dla ich określenia „dyspepsja”. Dyspepsję można zasadniczo podzielić na organiczną (czyli wtórną, od innej choroby) i czynnościową. Przyczynami dyspepsji organicznej są określone choroby (np.

choroba wrzodowa żołądka lub dwunastnicy, choroba refluksowa przełyku, rzadziej przewlekłe zapalenie trzustki czy dróg żółciowych), może ona też być objawem nowotworu, szczególnie raka żołądka.

Lekarze gastrolodzy w oparciu o objawy wyróżniają następujące typy dyspepsji:

• refluksową – dominuje zgaga i zwracanie,
• wrzodową – dolegliwości przypominają „klasyczne” objawy wrzodowe z dobrze zlokalizowanym bólem w nadbrzuszu, ustępowaniem bólu po jedzeniu lub alkaliach oraz okresowymi zaostrzeniami i remisjami dolegliwości,
• motoryczną – głównymi objawami są uczucie wczesnej sytości, uczucie pełności w nadbrzuszu, nudności oraz słabo zlokalizowane uczucie dyskomfortu w jamie brzusznej,
• niespecyficzną lub niesklasyfikowaną – objawy nie dają się przyporządkować do jednego z wcześniej wymienionych typów.

W trakcie zbierania informacji o stanie zdrowia podczas rozmowy z pacjentem warto pamiętać o pokrewnych schorzenia układu pokarmowego, które są bardzo podobne do wspomnianego schorzenia. Jednak po ich dokładniejszej analizie można się przekonać, że to nie dyspepsja.

W takich sytuacjach nie należy przeceniać swojej wiedzy klinicznej, tylko spokojnie poinformować pacjenta, aby niezwłocznie udał się do lekarza podstawowej opieki zdrowotnej, a ten – w zależności od stanu zdrowia – skieruje go do wybranego specjalisty w dziedzinie chorób układu pokarmowego.

Istnieje kilka schorzeń mających objawy podobne do dyspepsji. Jednym z nich jest choroba jelita drażliwego, inaczej zwana też jelitem spastycznym – jest to zaburzenie w pracy jelita grubego.

Bóle są wówczas zlokalizowane w śródbrzuszu lub podbrzuszu i zazwyczaj towarzyszą im inne objawy, jak wzdęcie brzucha, przelewania oraz zaburzenia dotyczące wypróżnień. Kolejnym podobnym schorzeniem jest kolka wątrobowa (kolka żółciowa), gdzie do bólu dochodzi najczęściej z powodu złogów w pęcherzyku żółciowym lub przewodach żółciowych.

Ten ból zwykle lokalizowany jest w prawym podżebrzu i występuje w postaci nawracających ataków bólowych. Trzeba podkreślić, że w przypadku tzw. bólu (objawy) dyspeptycznego bezwzględnie konieczna jest wizyta u lekarza. To on ustali, jaka jest przyczyna dyspepsji i czy istnieje podejrzenie poważnej choroby.

Dyspepsja powinna być odróżniona od refluksowej choroby żołądkowo-przełykowej, w przebiegu której dochodzi do zwracania drażniącej zawartości żołądka do przełyku. Charakterystycznym objawem choroby refluksowej jest zgaga – ból lub dyskomfort zlokalizowany za mostkiem, nasilający się po spożyciu niektórych pokarmów lub w nocy.    

Najczęstszą przyczyną dyspepsji jest spożywanie nieświeżych lub zepsutych produktów spożywczych. Dolegliwości zazwyczaj ustępują szybko (w ciągu kilku dni), nawet jeżeli nie wdraża się żadnego leczenia.

Objawy mogą natomiast utrzymywać się długotrwale lub nawracać. W przypadku dyspepsji organicznej mówi się o obecności procesu chorobowego odpowiedzialnego za występowanie objawów.

Najczęstsze przyczyny dyspepsji organicznej to:

• choroba wrzodowa żołądka lub dwunastnicy – charakteryzuje się głębokimi ubytkami błony śluzowej ściany żołądka lub dwunastnicy,
• choroba refluksowa żołądkowo-przełykowa – polega na nadmiernym zwracaniu zawartości żołądka do przełyku, charakteryzuje się obecnością zgagi bez innych dolegliwości dyspeptycznych,
• choroba nowotworowa – nowotwory przełyku i żołądka (najczęściej rak) mogą być przyczyną objawów dyspeptycznych,
• zapalenie nadżerkowe (z obecnymi ubytkami błony śluzowej) oraz krwotoczne (z cechami krwawienia),
• dyspepsja polekowa – wiele leków może wykazywać drażniące działanie na przewód pokarmowy, zwłaszcza żołądek. Należą tu przede wszystkim: niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) o działaniu przeciwgorączkowym, przeciwzapalnym, przeciwreumatycznym, kwas acetylosalicylowy, ibuprofen, naproksen itp., doustnie przyjmowane antybiotyki oraz preparaty potasu i żelaza.

Leczenie polega na wyleczeniu choroby będącej przyczyną dyspepsji lub odstawieniu leków powodujących dolegliwości. Farmaceuta w oparciu wiedzę lekarską może na początku zaproponować pacjentowi przede wszystkim zmianę dotychczasowego trybu życia oraz sposobu odżywiania:

• unikanie pospiesznego przyjmowania obfitych posiłków, należy spożywać często małe porcje, bez pośpiechu,
• spożywanie posiłków 3–4 razy dziennie, ostatni posiłek nie krócej niż 3 godziny przed snem,
• unikanie potraw i napojów, które wywołują lub nasilają objawy dyspepsji (np. pokarmów tłustych i ostro przyprawionych),
• zaprzestanie palenia tytoniu, które wpływa negatywnie na: – przepływ krwi w ścianie żołądka, pogarszając w ten sposób jego ukrwienie,– kurczliwość przełyku i żołądka,

– pracę mięśnia oddzielającego przełyk od żołądka – dolnego zwieracza przełyku,

– działanie wielu leków stosowanych w leczeniu dolegliwości dyspeptycznych – zmniejsza ich skuteczność.

Z tych powodów chorzy z objawami dyspeptycznymi powinni zaprzestać palenia tytoniu lub przynajmniej znacznie ograniczyć liczbę wypalanych papierosów. Należy unikać też długiego przebywania w zadymionych pomieszczeniach.

Podczas dialogu z pacjentem koniecznie trzeba poinformować go o tym, że wiele leków bez recepty kupowanych bez konsultacji z farmaceutą lub lekarzem może powodować wystąpienie objawów dyspeptycznych. W szczególności bezw…

Co zyskasz, kupując prenumeratę?

• Roczną prenumeratę dwumiesięcznika ‘Opieka Farmaceutyczna’
• Nielimitowany dostęp do całego archiwum czasopisma
• …i wiele więcej!

Sprawdź

Niestrawność (Dyspepsja) – objawy, przyczyny, leczenie

Niestrawność, czyli dyspepsja, to zespół chorobowy objawiający się bólem lub dyskomfortem w górnej części jamy brzusznej. Jest ona spowodowana wieloma przyczynami w obrębie przewodu pokarmowego. Dolegliwości mogą występować okresowo lub utrzymywać się przez długi czas.

Większość ludzi może powiedzieć, że w swoim życiu miała objawy dyspeptyczne. Niestrawność nie jest groźna, lecz jeśli towarzyszą jej inne objawy i ma ona charakter przewlekły, może oznaczać poważną chorobę, dlatego nie należy jej lekceważyć.

OBJAWY NIESTRAWNOŚCI

Pacjent doświadcza objawów niestrawności, zwykle po obfitym posiłku.

Charakterystyczne objawy niestrawności:

• ból lub dyskomfort w górnej części jamy brzusznej
• uczucie pełności lub wzdęcia
• dokuczliwe odbijanie
• zgaga, czyli uczucie pieczenia za mostkiem
• kwaśny smak w ustach
• regurgitacje, czyli cofanie się treści pokarmowej z żołądka do przełyku i jamy ustnej
• nudności i wymioty.

Do lekarza należy udać się, gdy pojawiają się nowe objawy u osoby z dyspepsją, takie jak:

• chudnięcie
• luźne, czarne stolce mogące być objawem krwawienia z przewodu pokarmowego
• gorączka
• ból promieniujący do szyi i ramion, gdyż może to oznaczać zawał mięśnia sercowego
• ból stały, silny, z towarzyszeniem wymiotów.

• Objawy dyspepsji są bardzo często podobne do choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy oraz zespołu jelita drażliwego.
• Objawy dyspeptyczne mogą być spowodowane zarówno przyczynami organicznymi, jak i zaburzeniami czynności przewodu pokarmowego.
• Podstawowe przyczyny dyspepsji czynnościowej:

• zwiększone wydzielanie kwasu solnego w żołądku
• nadmierna wrażliwość błony śluzowej (głównie dwunastnicy) na kwas solny
• opóźnione opróżnianie żołądka z jego zawartości
• refluks dwunastniczo-żołądkowy, czyli cofanie się treści pokarmowej z dwunastnicy do żołądka.

Przyczyny organiczne dyspepsji:

Czynniki sprzyjające niestrawności:

• przejadanie się, często połączone z nadmiernym spożyciem alkoholu
• nadużywanie leków przeciwbólowych
• jedzenie pod wpływem stresu
• otyłość.

DIAGNOSTYKA NIESTRAWNOŚCI

• pierwszym etapem rozpoznania jest dokładne badanie i rozmowa z pacjentem
• w celu wykluczenia innych chorób lekarz może zlecić badanie endoskopowe górnego odcinka przewodu pokarmowego (gastroskopia)
• USG jamy brzusznej.

LECZENIE NIESTRAWNOŚCI

Jeśli dyspepsja jest spowodowana przyczyną organiczną, lekarz podejmuje próbę leczenia choroby podstawowej.

Jeśli przyczyna niestrawności jest czynnościowa, stosuje się:

1. leki obniżające wydzielanie kwasu solnego w żołądku (inhibitory pompy protonowej i blokery receptorów histaminowych H2)
2. leki prokinetyczne przyspieszające perystaltykę przewodu pokarmowego (pomagają w opróżnianiu żołądka)
3. test na obecność bakterii Helicobater pylori w żołądku, i w razie ich stwierdzenia, wdrożenie leczenia eradykacyjnego (zlikwidowanie wszystkich bakterii H. pylori żyjących żołądku)
4. leki rozkurczowe, gdy pojawiają się dolegliwości bólowe
5. preparaty ziołowe: siemię lniane, dziurawiec, mięta, wyciąg z liści karczochów.

PORADY LEKARZA

✓ NALEŻY:

• wyłączyć z diety pokarmy wzdymające, takie jak fasola, kapusta, brukselka
• starannie przeżuwać pokarmy
• spożywać posiłki powoli i w spokoju
• zrezygnować z palenia
• unikać wytężonego wysiłku fizycznego tuż po zjedzeniu posiłku
• unikać sytuacji stresowych
• pić napary z ziół, np.:
  • tuwału (zmniejszającego wydzielanie soku żołądkowego)
  • mięty pieprzowej
  • rumianku lub melisy
  • gorzknika kanadyjskiego
  • korzenia mniszka ziela piołunu.

✓ NIE NALEŻY:

• spożywać obfitych, wysoko tłuszczowych posiłków
• pić gazowanych napojów
• żuć gumy
• pić kawy
• pić alkoholu
• spożywać pokarmów ostro przyprawionych
• spożywać pokarmów bardzo zimnych lub bardzo ciepłych
• przyjmować leków uszkadzających żołądek, należy skontaktować się w tej sprawie z lekarzem
• odpoczywać po jedzeniu w pozycji leżącej, zaleca się raczej spacerować nie, które może skutecznie pobudzać trawienie.

Dyspepsja to poważna choroba

O dyspepsji czynnościowej i jej charakterystycznych objawach z prof. Andrzejem Nowakiem, konsultantem wojewódzkim z zakresu gastroenterologii rozmawia Krystyna Bochenek

Jak można zdefiniować niestrawność?

Niestrawność to określenie, które dawniej używano dla zespołu objawów, które obecnie nazywa się dyspepsją. Nazwę tę zmieniono ponieważ dyspepsja, zwłaszcza czynnościowa niewiele ma wspólnego z procesem trawienia i wchłanianiem pokarmów.

Dyspepsja należy do jednych z najczęstszych zespołów objawów, jakie występują w chorobach przewodu pokarmowego.

Dyspepsja w języku greckim oznacza: ‘dys’ – złe, ‘peptein’ – trawienie.

Są to przede wszystkim zespoły objawowe, z których najważniejsze to dolegliwości bólowe, które zdarzają się najczęściej w wielu chorobach przewodu pokarmowego. Wynika z tego, że bardzo dużej liczbie chorób gastroenterologicznych może towarzyszyć uczucie dyspepsji.

Należą do nich choroby, które w medycynie nazywane są chorobami organicznymi, takimi jak: choroba wrzodowa, nowotwory i zapalenia różnych narządów jamy brzusznej.

O wiele więcej problemów dotyczy dyspepsji czynnościowej, a przede wszystkim chodzi tutaj o problemy klasyfikacyjne. Dolegliwości te znane były od szeregu lat, jednak dopiero w ostatnich dziesięcioleciach na sesjach gremiów lekarskich zdefiniowano ten zespół objawów.

Ustalono, że dyspepsja dzieli się na organiczną – związaną z chorobami przewodu pokarmowego oraz dyspepsję czynnościową, czyli wspomniany powyżej zespół objawów. Tak więc dyspepsja czynnościowa obejmuje objawy, które wywodzą się głównie z żołądka i dwunastnicy.

Nie zaliczamy do niej choroby refluksowej.

Najwięcej uwagi poświęcimy więc dyspepsji czynnościowej. Przypuszcza się, że na dyspepsję czynnościową może cierpieć aż do 40 proc. społeczeństwa. Odsetek ten waha się od 10 do 40 proc. w zależności od obszaru geograficznego.

Szacuje się, że na dyspepsję czynnościową w naszym kraju może cierpieć nawet co czwarty człowiek. Jest to więc ogromna liczba. Jeśli Polska liczy około 38 mln ludności, to około 10 mln z nich cierpi na dyspepsję. Bardzo wielu chorych niestety nie leczy się z tego powodu.

Czy na dyspepsję trzeba się leczyć?

Tak, gdyż w znacznym stopniu obniża ona jakość życia, a szczególnie powinni na nią zwrócić uwagę pacjenci w wieku powyżej 45. roku życia. U osób tych obowiązuje nas szczególna czujność, gdyż za objawami dyspeptycznymi kryć może się ciężka choroba organiczna.

Lekarze wielokrotnie spotykają pacjentów, którzy nigdy nie leczyli się z powodu dyspepsji, a odczuwali różne charakterystyczne dla tej choroby dolegliwości.

Pamiętać należy, że wtedy może dojść do przeoczenia niektórych groźnych chorób.

Mowa tu nie tylko o chorobach nowotworowych, %07ale i chorobach zapalnych,%07czy wrzodowych, gdzie postawienie odpowiednio wcześnie rozpoznania ma duże znaczenie dla chorego.

Czym charakteryzuje się dyspepsja czynnościowa?

Rozpoznanie niestrawności czynnościowej możemy postawić dopiero po wykluczeniu choroby organicznej. Chodzi tu o chorobę nowotworową, przede wszystkim żołądka i trzustki, choroby zapalne trzustki i chorobę wrzodową.

Dolegliwości, które chory odczuwa przy dyspepsji czynnościowej są dwojakiego rodzaju. Zespół bólowy może być umiejscawiany przez chorego w nadbrzuszu, a ściślej w dołku podsercowym. Ból ten ma charakter przerywany, a nie jest stały, tak jak zdarza się w przypadkach chorób organicznych.

Drugim ważnym zespołem objawowym jest wczesne uczucie sytości w nadbrzuszu. Polega ono na uczuciu pełności i gniecenia w nadbrzuszu występującym w czasie spożywania posiłku. Czasami z tego powodu chory musi przerwać spożywanie posiłku. Jest to przez chorych określane jako bardzo nieprzyjemne uczucie.

Jaki ból odczuwa chory?

Jest to ból ćmiący, nie występuje w postaci ataków kolkowych, przy czym chory ma uczucie gniecenia w dołku podsercowym, bądź uczucie palenia w żołądku, czasem wzdęcia. Dolegliwości te po pewnym czasie ustępują.

Lekarz stawiający diagnozę dyspepsji czynnościowej przede wszystkim powinien dokładnie zebrać wywiad od chorego.

Chory musi mieć dolegliwości co najmniej od roku, a w ciągu ostatnich trzech miesięcy kilka razy w tygodniu.

Podobne jednak objawy występować mogą w przypadku nowotworów żołądka i tę chorobę przede wszystkim trzeba wykluczyć.

Jeśli chory odczuwa takie dolegliwości, co powinien zrobić najpierw?

Gdy pacjent odczuwa pierwszy raz takie dolegliwości, a zwłaszcza po zjedzeniu czegoś ciężkostrawnego, nie ma potrzeby pójścia do lekarza, zwłaszcza, jeśli dotyczy to osoby młodej. Do lekarza udajemy się wtedy, gdy objawy powtarzają się.

Oczywiście u wielu ludzi zdarza się, że odczuwają dyskomfort po zjedzeniu pewnych, ciężkostrawnych pokarmów. Wtedy każdy wie, po jakich pokarmach źle się czuje, a więc ich unika.

Zupełnie inna sytuacja jest wtedy, gdy po zjedzeniu jakiegokolwiek pokarmu chory odczuwa dyskomfort w nadbrzuszu, a objawy nie przechodzą, utrzymują się stale, a szczególnie u tych osób, u których pojawiają się tzw. objawy alarmowe. Są to m.

in. niezamierzony spadek masy ciała, anemia, wymioty, objawy dysfagii, czyli utrudnionego przełykania pokarmu (po spożyciu pokarmu chory ma uczucie, że pokarm utyka w przełyku). Szczególnie powinny zwrócić na te objawy osoby po 45. roku życia.

Gdy te objawy pojawią się, bezwzględnie wskazana jest wizyta u lekarza. Przy objawach alarmowych potrzebna jest bardzo dokładna diagnostyka.

Czy pacjent może sam u siebie rozpoznać dyspepsję czynnościową?

Nie. Diagnoza w tych przypadkach należy do lekarza, począwszy od lekarza rodzinnego aż po specjalistę z zakresu gastroenterologii.

Najważniejszym badaniem dla diagnostyki objawów dyspeptycznych jest panendoskopia, którą pacjenci często nazywają gastroskopią.

Raczej używa się określenia panendoskopia, ponieważ lekarz wykonuje w tych przypadkach endoskopowe badanie przełyku, żołądka i dwunastnicy, a nie tylko samego żołądka.

Panendoskopię wykonuje się przy pomocy instrumentów giętkich, które są obecnie coraz cieńsze i coraz bardziej udoskonalane technologicznie- tak, że obraz wnętrza przewodu pokarmowego, który się uzyskuje jest tak doskonały, że przewyższa obraz uzyskiwany przez oko nieuzbrojone.

Wiadomo, że zarówno panendoskopia czy kolonoskopia nie są popularne wśród pacjentów, gdyż chorzy obawiają się bólu i dyskomfortu w czasie tych zabiegów. Prawdą jest, że panendoskopia, zwłaszcza u chorych, którzy mają ją wykonywaną pierwszy raz nie jest przyjemna, ale zabieg ten nie jest bolesny i przy pozytywnym nastawieniu i współpracy chorego powinien przebiegać bezbólowo i bez stresu.

Wydaje mi się, że wizyta u dentysty przysparzać może więcej bólu niż to badanie.

Inaczej wygląda sprawa przy kolonoskopii, gdzie zabieg ten może czasem sam w sobie być bolesny, ponieważ instrument musi pokonać wiele naturalnych zakrętów jelita grubego w jamie brzusznej.

Dochodzić wtedy może do pociągania za krezkę, które powoduje uczucie bólu. Dlatego kolonoskopię powinno się wykonywać w tzw. sedoanalgezji, tzn.

przy pomocy dożylnego znieczulenia ogólnego, najlepiej z udziałem anestezjologa.

Przy panendoskopii znieczula się miejscowo gardło, aby zahamować odruch wymiotny chorego.

U osób młodych, poniżej 40. roku życia, nie trzeba robić w każdym przypadku endoskopii, gdyż rzadko występuje u nich groźna choroba organiczna. Młodsi pacjenci poddawani są testom na obecność bakterii o nazwie Helicobacter pylori.

Gdy test z surowicy krwi jest dodatni, zaleca się usunięcie bakterii przy pomocy zestawów leków, w skład których wchodzą dwa antybiotyki oraz lek hamujący wydzielanie żołądkowego kwasu solnego. W niektórych przypadkach jest to bardzo skuteczne.

Należy jednak podkreślić, że zakażenie tą bakterią w społeczeństwie jest bardzo duże i ogółem przekracza 50 proc., a na Śląsku nawet 80 proc. populacji osób dorosłych.

Oczywiście biorąc pod uwagę rozpowszechnienie tej bakterii w społeczeństwie, nie każdy jej nosiciel musi odczuwać objawy dyspeptyczne, a tym samym poddać się leczeniu dla usunięcia tej bakterii.

W tym miejscu chciałbym też wspomnieć o chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy, która też przebiega z objawami dyspeptycznymi, ale oczywiście zaliczana jest do tzw. dyspepsji organicznej. Tu przy zbieraniu wywiadów powinniśmy zwrócić uwagę, czy pacjent w ostatnim okresie nie zażywał tzw. niesterydowych leków przeciwzapalnych stosowanych np. na bóle reumatyczne, bóle głowy.

Wiele z tych leków dostępnych jest bez recepty, a mają one niekorzystny wpływ na przewód pokarmowy, a nawet mogą wywoływać owrzodzenia trawienne, które mogą być źródłem krwawień z przewodu pokarmowego, gdyż leki te mają negatywny wpływ na przewód pokarmowy i nie powinno się ich brać bez leków osłonowych na błonę śluzową żołądka.

Uszkodzenie przewodu pokarmowego po niesterydowych lekach przeciwbólowych jest zależne od dawki leku – im ona wyższa, tym groźniejsza jest dla przewodu pokarmowego. Dotyczy to także popularnego kwasu aminosalicylowego.

• Warto też pamiętać, że nikotyna ma niekorzystny wpływ na przewód pokarmowy.
• Wszystkie używki są czynnikiem dodatkowo uszkadzającym układ pokarmowy, a także mogą być przyczyną niestrawności.
• Co trzeba zrobić, gdy komuś przydarzy się jakaś jednorazowa dyspepsja?
• Domowy sposób to wypicie szklanki mleka, herbaty rumiankowej, mięty lub jakiegokolwiek płynu, którym może być niegazowana woda.

W aptekach poza tym jest wiele preparatów alkalizujących treść żołądkową. Działają one krótko, ale dają wyśmienity efekt. Polecam także siemię lniane, jestem gorącym zwolennikiem jego stosowania, gdyż ma ono działanie osłaniające błonę śluzową żołądka.

Trzeba jednak wiedzieć, że siemię lniane jest wysoce kaloryczne. Pamiętajmy też, że trzeba je pić na pusty żołądek, a najlepiej przed spaniem.

Po wypiciu siemienia po posiłku miesza się ono z pokarmem i jego efekt osłaniający na błonę śluzową jest znacznie mniejszy.

W przypadkach dyspepsji czynnościowej dochodzi także do zaburzenia czynności ruchowej żołądka, czyli jego motoryki. Zwolnienie motoryki żołądka powoduje uczucie wczesnej sytości, które jest też charakterystyczne dla dyspepsji czynnościowej.

Czy stres może powodować dyspepsję czynnościową?

Jednym z czynników wywołujących dyspepsję czynnościową są problemy psychosomatyczne, czyli stres, napięcie nerwowe, problemy życiowe, depresja, strach czy zaburzenia adaptacyjne.

Dochodzi wtedy do zwolnienia opróżnienia żołądka z pokarmu, co chory odczuwa jako uczucie ciężaru, gniecenia w nadbrzuszu i uczucie ciężkości.

Prócz tego wskutek napięcia nerwowego dochodzić może do skurczu samego odźwiernika, który nie przepuszcza dalej pokarmu do dwunastnicy. Dlatego też czynniki psychosomatyczne odgrywają tak dużą rolę w tej chorobie.

Jednak należy stwierdzić, że przyczyna dyspepsji czynnościowej nie została do końca wyjaśniona. W patogenezie tej choroby bierze się pod uwagę wiele czynników.

Jednym z nich, co warto podkreślić jest skłonność rodzinna, czyli choroba ta przekazywana jest na drodze genetycznej.

Gdy w rodzinie ojciec czy matka mieli dyspepsję, jest duża szansa, że ich dzieci także będą na nią cierpieć z powodu predyspozycji genetycznych.

Drugą podnoszoną przyczyną dyspepsji czynnościowej, zwłaszcza objawiającą się dolegliwościami bólowymi, jest zwiększona wrażliwość trzewna na ból. Mówiąc inaczej próg odczuwania bólu u tych chorych jest obniżony. W języku medycznym nazywa się to nadwrażliwością trzewną.

Przy leczeniu dyspepsji czynnościowej bardzo ważne znaczenie ma nie tylko sama diagnostyka endoskopowa żołądka, dwunastnicy czy jelit, ale także cierpliwe wysłuchanie przez lekarza wszystkich problemów chorego, które wpłynęły na rozwój tej choroby. Chory oczekuje od lekarza zrozumienia i wsparcia. Pamiętajmy, że rozmowa pacjenta z lekarzem jest ciągle najważniejsza mimo ogromnego postępu technologicznego i aparaturowego współczesnej medycyny.

Prof. Andrzej Nowak

Od wielu lat pracuje w Klinice Gastroenterologii Centralnego Szpitala Klinicznego im. prof. Kornela Gibińskiego Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach, którą kierował w latach 1985 – 2005.

1. Jest konsultantem wojewódzkim z zakresu gastroenterologii.
2. Jest specjalistą II stopnia w zakresie chorób wewnętrznych i gastroenterologii, absolwentem Śląskiej Akademii Medycznej w Katowicach, członkiem-założycielem Polskiego Towarzystwa Gastroenterologicznego.
3. Od wielu lat kieruje Grupą Endoskopii Polskiego Towarzystwa Gastroenterologicznego organizując coroczne, ogólnopolskie posiedzenia naukowo-szkoleniowe z zakresu endoskopii przewodu pokarmowego.
4. Przez szereg lat zasiadał w Zarządzie Europejskiego Towarzystwa Endoskopii Przewodu Pokarmowego, którego prezydentem był w latach 2002-2004.
5. Przez dwie kadencje był także prezesem Polskiego Towarzystwa Gastroenterologicznego (1998 – 2002).

Specjalizuje się w endoskopii przewodu pokarmowego. Jako pierwszy w Polsce zastosował m.in. sfinkteromię endoskopową w leczeniu ostrego żółciopochodnego zapalenia trzustki. Zajmuje się zapalnymi chorobami jelit oraz chorobami dróg żółciowych, żołądka i trzustki.

Autor ponad 400 publikacji naukowych, monografii i doniesień zjazdowych, autor i współautor wielu podręczników dla studentów i lekarzy. W 2005 roku w Akademii Medycznej we Wrocławiu profesor otrzymał tytuł doktora honoris causa tej uczelni.

%07Profesor Nowak jest członkiem honorowym wielu towarzystw naukowych w kraju i za granicą, jak również

członkiem komitetów redakcyjnych krajowych i międzynarodowych czasopism gastroenterologicznych. W uznaniu zasług dla podniesienia poziomu gastroenterologii w Polsce oraz krajach Europy Środkowowschodniej został odznaczony przez Polską Akademię Nauk Medalem im. J. Śniadeckiego.

Hobby – narciarstwo alpejskie.