Rak jelita grubego dotyka coraz więcej Polaków. Wczesne objawy to m.in. krwawienie z odbytu, obecność krwi w stolcu, naprzemienne występowanie biegunek i zaparć lub uporczywe biegunki. Nowotwór zwykle diagnozowany jest w późnym stadium, kiedy pełne wyleczenie jest trudne.
Rokowanie w przypadku raka jelita grubego zależy od stopnia zaawansowania guza w momencie diagnozy.
Ten nowotwór to drugi, jeżeli chodzi o przyczynę zgonów, nowotwór złośliwy w Polsce. Zarówno zapadalność, jak i umieralność na ten nowotwór nadal rosną.
W 2013 roku w Polsce zanotowano ponad 17 tys. zachorowań na raka jelita grubego, a 11 tys. osób zmarło z powodu raka jelita grubego. Nowotwór ten rzadko dotyka osoby przed 40. rokiem życia, ale po przekroczeniu tej granicy ryzyko zachorowania zwiększa się i osiąga szczyt w 8. dekadzie życia.
Objawy raka jelita grubego
Objawy raka jelita grubego różnią się w zależności od stopnia zaawansowania i umiejscowienia guza. W przypadku raka prawej połowy jelita objawem jest zazwyczaj utajone krwawienie z postępującą niedokrwistością. Gdy rak usytuowany jest po lewej stronie to najczęstszym objawem jest jawne krwawienie z dolnego odcinka przewodu pokarmowego i zmiana rytmu wypróżnień.
Typowe wczesne objawy raka jelita grubego to:
- krwawienie z odbytu
- obecność krwi w stolcu
- niedokrwistość (bierze się z niewielkiego, często ukrytego, ale stałego krwawienia z guza do światła jelita grubego)
- naprzemienne występowanie biegunek i zaparć lub uporczywe biegunki
- zmiana w kształcie i rozmiarach stolca (tzw. „stolce ołówkowate”)
- ból brzucha
- ciągłe parcie na stolec
Później do objawów raka jelita grubego dołączają klasyczne symptomy zaawansowanej choroby nowotworowej: postępująca utrata masy ciała, brak apetytu i osłabienie.
Jeżeli zaobserwujesz u siebie którykolwiek z wyżej wymienionych objawów, to skontaktuj się z lekarzem.
Rokowanie i powikłania raka jelita grubego
Rokowanie w przypadku raka jelita grubego, tak jak w innych nowotworach, zależy od stopnia zaawansowania guza w momencie diagnozy. Ze względu na to, że prawie 80% nowotworów jelita grubego diagnozowanych jest w późnych stadiach, to odsetek 5-letnich przeżyć wynosi ok. 40%. Jeżeli pojawią się przerzuty, to po ich całkowitym wycięciu 5 lat przeżywa 25-35% chorych.
Przerzuty raka jelita grubego
Powikłaniem raka jelita grubego może być wystąpienie przerzutów do całego organizmu. Są one objawem zaawansowania choroby i zmniejszają szansę na pełne wyleczenie.
Przyczyny raka jelita grubego
Powstanie i rozwój raka jelita grubego mają wiele przyczyn, ale największą rolę odgrywają czynniki genetyczne i środowiskowe.
Czynniki genetyczne są główną przyczyną ok. 15-30% wszystkich przypadków choroby. Zalicza się do nich:
- zespół Lyncha, dawniej nazywany dziedzicznym rakiem jelita grubego niezwiązanym z polipowatością – jest to najczęstsza przyczyna uwarunkowanego genetycznie raka jelita grubego i odpowiada za 1-3% zachorowań na ten nowotwór
- wcześniejsze zachorowanie na raka jelita grubego lub wycięcie polipów1 o dużym stopniu dysplazji2
- występowanie przypadków raka jelita grubego w rodzinie
- zespół rodzinnej polipowatości gruczolakowatej3, który uważa się za tzw. stan przednowotworowy
- choroby zapalne jelit (choroba Leśniowskiego-Crohna4 zwiększa ryzyko 3-krotnie, a wrzodziejące zapalenie jelita grubego 20-krotnie)
Czynniki środowiskowe mają związek z większością zachorowań na raka jelita grubego. Należą do nich:
- wiek > 50. roku życia
- otyłość
- palenie papierosów (w USA z paleniem tytoniu związanych jest 20% raków jelita grubego)
- niska aktywność fizyczna
- dieta, która sprzyja zaparciom oraz niekorzystnie wpływa na florę bakteryjną jelit, wywołuje powstanie związków rakotwórczych i wydłuża ich czas pasażu przez jelito grube:
- uboga w owoce i warzywa oraz wapń, błonnik i selen
- bogata w tłuszcze zwierzęce i wysokokaloryczna
- przebyta radioterapia jamy brzusznej
- przyjmowanie leków immunosupresyjnych po przeszczepie organów
Oraz nieco rzadziej:
- nadużywanie alkoholu
- przebyte wycięcie pęcherzyka żółciowego
- infekcje HPV
- przebyty rak szyjki macicy, sromu lub pochwy
Poznaj 5 faktów o raku jelita grubego
Rozpoznanie raka jelita grubego
Pewne i jednoznaczne postawienie diagnozy możliwe jest jedynie w badaniu histopatologicznym wycinków pobranych ze zmiany (np. z guza, z polipa, czy też ze zmienionej błony śluzowej) lub całego usuniętego fragmentu. Badanie to, oprócz samego rozpoznania, może dostarczyć informacji o typie nowotworu, co z kolei warunkuje zaplanowanie właściwego procesu leczenia.
Jest wiele badań, które pozwalają potwierdzić obecność podejrzanej zmiany w jelicie i ocenić, czy powinna ona zostać zbadana histopatologicznie.
- Badanie na obecność krwi utajonej w stolcu – pozwala na stwierdzenie, czy w kale jest krew, której nie widać gołym okiem. Stosowane jest, jako badanie przesiewowe w kierunku raka jelita grubego.
- Badanie per rectum (przed odbyt) – lekarz wprowadza palec do odbytu i dotykiem bada dolną część odbytnicy. W ten sposób można stwierdzić obecność zmian odbytu, kanału odbytu oraz końcowej części odbytnicy (6-10 cm).
- Rektoskopia – oglądanie końcowej części odbytnicy (około 30 cm końcowego odcinka) przez specjalny wziernik. Pozwala na stwierdzenie obecności zmian w tym odcinku jelita grubego i ewentualne pobranie wycinków do badania histopatologicznego. Czasami możliwe jest również usunięcie niewielkich polipów1.
- Kolonoskopia – badanie wykonywane za pomocą długiego (ok. 150-180 cm), giętkiego endoskopu wprowadzanego przez odbyt. Dzięki niemu można obejrzeć całe jelito grube, aż do miejsca, gdzie łączy się z jelitem cienkim. W razie potrzeby w czasie kolonoskopii można pobrać wycinki do badania histopatologicznego lub usunąć niewielkie polipy1. Warunkiem powodzenia kolonoskopii jest odpowiednie przygotowanie do badania, zgodnie ze wskazówkami lekarza kierującego na badanie.
- Wlew kontrastowy – obecnie rzadko wykonywany. Polega na wtłoczeniu do jelita grubego powietrza oraz podania środka kontrastowego i wykonaniu szeregu zdjęć rentgenowskich jamy brzusznej, na których uwidacznia się zarys ściany jelita. Na podstawie tego można stwierdzić obecność podejrzanych zmian w ścianie jelita. Badanie to jest mniej dokładne od kolonoskopii i w czasie jego wykonywania nie można pobrać żadnych wycinków do badania histopatologicznego.
- Kolonoskopia wirtualna (kolonografia) – badanie polega na stworzeniu trójwymiarowego obrazu jelita grubego dzięki serii zdjęć robionych tomografem komputerowym. Tak jak w przypadku tradycyjnej kolonoskopii warunkiem powodzenia kolonoskopii wirtualnej jest odpowiednie przygotowanie do badania, zgodnie ze wskazówkami lekarza kierującego na badanie. Do wykonania tego badania potrzebne jest dożylne podanie specjalnego kontrastu, a interpretacja obrazów jest czasami niejednoznaczna – to wszystko sprawia, że kolonoskopia wirtualna nie jest zbyt często wykonywana. Dodatkowym ograniczeniem tej metody jest brak możliwości usunięcia ewentualnych zmian lub pobrania ich do badania mikroskopowego.
- Badanie stężenia markera5 CEA (antygenu karcynoembrionalnego) we krwi – antygen6 ten jest markerem, którego podwyższone stężenie obserwuje się u chorych z rakiem jelita grubego. Oznaczanie jego stężenia wykorzystuje się najczęściej do monitorowania stanu chorych już po leczeniu raka jelita grubego w celu obserwacji, czy nie doszło do nawrotu choroby.
Leczenie raka jelita grubego
Podstawową metodą leczenia raka jelita grubego jest operacja. Jednak zanim do niej dojdzie, konieczne jest wykonanie szeregu badań dodatkowych, jak USG czy tomografia komputerowa.
Pozwolą one lekarzom określić, czy wykonanie operacji jest możliwe, a jeżeli tak – to jaki jej rodzaj wybrać.
Na podstawie tych badań ustalą oni również, czy przed leczeniem operacyjnym potrzebne jest jakieś dodatkowe postępowanie, takie jak np. przedoperacyjna radioterapia.
Stomia
W zależności od wielkości guza i jego lokalizacji zmiana usuwana jest z odpowiednim fragmentem zdrowego jelita oraz, zazwyczaj, okolicznymi węzłami chłonnymi. Często w czasie operacji możliwe jest zszycie (zespolenie) ze sobą pozostałych fragmentów jelita, dzięki czemu dla tych pacjentów operacja nie wiąże się z pogorszeniem komfortu życia.
Zdarza się jednak, że zszycie to nie jest możliwe – wtedy wyłania się tzw. „sztuczny odbyt”, czyli stomię.
Jest to otwór w ścianie brzucha, do którego z jednej strony doprowadzony jest końcowy odcinek jelita grubego, a z drugiej – plastikowy zbiornik, nazywany workiem stomijnym.
Do tego worka wydalany jest stolec. Stomia może być wyłoniona na jakiś czas, np. do momentu wygojenia zespolenia lub na zawsze.
W zależności od wyniku badania histopatologicznego preparatów usuniętych w czasie operacji, np. gdy stwierdzona zostanie obecność przerzutów w usuniętych węzłach chłonnych, lekarze mogą zdecydować o dalszym leczeniu chorego. W tych zaawansowanych przypadkach zastosowanie ma chemioterapia i radioterapia.
Operacja wielonarządowa
W sytuacji, gdy nowotwór jest w bardzo zaawansowanym stadium i nacieka sąsiednie organy (np. żołądek, wątrobę, śledzionę, nerkę, ścianę brzucha, pęcherz moczowy lub jajnik) konieczna może być operacja wielonarządowa.
Polega ona na wycięciu guza pierwotnego wraz z fragmentem jelita oraz częścią lub całością zajętych narządów.
W takich przypadkach często okazuje się, że rozległość i lokalizacja zmian uniemożliwia wykonanie właściwej operacji i konieczne jest leczenie uzupełniające, np. chemioterapia.
Kontrola po operacji
Po doszczętnym wycięciu guza chorzy są kontrolowani przez pierwsze 2 lata co 2-3 miesiące, potem rzadziej, aż do 5. roku po operacji. Monitorowanie ich stanu opiera się na badaniu stężenia markera5 CEA we krwi co 3 miesiące przez 3 lata, tomografii lub USG jamy brzusznej oraz RTG klatki piersiowej co roku oraz pełnej kolonoskopii w ok. 6 miesięcy, 3 lata i 5 lat po operacji.
Zapobieganie rakowi jelita grubego
U osób niebędących w grupie ryzyka działania zmniejszające niebezpieczeństwo rozwoju nowotworu to:
- regularna aktywność fizyczna
- dbanie o prawidłową dietę – ograniczenie tłuszczów (zwłaszcza tych pochodzenia zwierzęcego), codzienne spożywanie świeżych owoców i warzyw, zmniejszenie kaloryczności posiłków, ograniczenie spożycia alkoholu
- po ukończeniu 50. roku życia regularne wykonywanie badań przesiewowych
U osób z uwarunkowaniami genetycznymi do wystąpienia raka jelita grubego profilaktyka dopasowywana jest indywidualnie i opiera się na częstszym wykonywaniu profilaktycznych badań kolonoskopowych i rozpoczynaniu ich w młodszym wieku.
Pamiętaj!
- Rzuć palenie i ogranicz spożycie alkoholu.
- Dbaj o prawidłową dietę.
- Unikaj zaparć.
- Regularnie bądź aktywny fizycznie.
- Dbaj o utrzymanie prawidłowej masy ciała.
- Poddawaj się badaniom profilaktycznym. Gdy zauważysz u siebie niepokojące objawy, zgłoś się do lekarza!
Dowiedz się, jak skomponować prawidłową dietę.
Źródła:
1 Uwypuklenie tkanki ponad powierzchnię błony śluzowej. Polipy nowotworowe to rozrost tkanki z cechami dysplazji.2 Stan przedrakowy, czyli nieprawidłowości w komórkach wskazujące na wczesny etap zmiany nowotworowej. Proces ten jest ograniczony i nie dotyka głębszych tkanek.
Dysplazja bywa określana jako stan przejściowy pomiędzy rozrostem komórek, a nowotworem.3 Zespół uwarunkowany genetycznie, w którym liczba polipów sięga setek lub tysięcy. Najczęściej polipy te są umiejscowione w jelicie grubym.
Uważa się, że przy tej chorobie rozwój raka jelita grubego jest prawie pewny już około 40. roku życia.4 Zapalenie, które może dotyczyć każdego odcinka przewodu pokarmowego, od jamy ustnej do odbytu. Dokładna jego przyczyna nie jest znana.
Zapalenie to prowadzi do zniszczenia i włóknienia ściany przewodu pokarmowego, czego następstwem mogą być przetoki i zwężenia.5 Substancje, których obecność lub zwiększone stężenie w organizmie może świadczyć o rozwoju nowotworu.
Wykorzystywane są przede wszystkim do monitorowania efektów leczenia nowotworów. Wyjątkiem jest antygen specyficzny dla prostaty (PSA), który służy do badań profilaktycznych i wczesnego wykrycia bezobjawowego jeszcze nowotworu prostaty.
6 Substancja, która „alarmuje” nasz system odpornościowy, może nim być np. komórka bakterii lub komórka nowotworowa.
Załóż konto aby odkryć pełnię możliwości portalu!
Nowotwory łagodne jelita grubego – Dr n. med. Dominika Paradowska
Do najczęstszych łagodnych nowotworów jelita grubego należą polipy. U około połowy dorosłych osób powyżej 40 roku życia powstają guzki noszące nazwę polipów, które wyrastają z błony śluzowej wyściełającej okrężnicę lub odbytnicę. U większości osób przyczyna powstania polipów jest nieznana.
Polipy mogą przypominać kształtem grzyba, będąc kulistym zgrubieniem umieszczonym na szypule. Mogą również być płaskie i rosnąć wzdłuż wewnętrznej warstwy ściany jelita grubego (polip siedzący, nieuszypułowany). Większość polipów to zmiany łagodne, ale niektóre z nich mogą ulec zezłośliwieniu.
Łagodne polipy jelita grubego występują częściej u mężczyzn niż u kobiet.
Najczęściej występującym typem łagodnego polipa jest polip hiperplastyczny. Polipy hiperplastyczne zwykle mają mniej niż 0,5 cm średnicy i najczęściej występują w odbytnicy i esicy. Rzadko są pojedyncze. Polipy hiperplastyczne nie ulegają zezłośliwieniu. Należy jednak usunąć wykryty polip, by ustalić dokładnie jego typ histologiczny.
Łagodne polipy jelita grubego zwykle nie wywołują żadnych dolegliwości. Zazwyczaj są wykrywane podczas przesiewowej kolonoskopii lub badań wykonywanych z innej przyczyny. Jeśli jednak występują objawy, mogą być następujące:
- Krwawienie z odbytnicy
- Krwiste stolce
- Zmęczenie (wskutek anemii)
- Ból brzucha
Istnieje kilka innych typów łagodnych polipów. Należą do nich:
- Polipy zapalne (pseudopolipy, polipy rzekome)
- Zwykle są związane z chorobami zapalnymi jelit, takimi jak choroba Crohna lub wrzodziejące zapalenie jelita grubego
- Hamartoma
- Są to zmiany zawierające prawidłowe komórki, ale w chaotycznym ułożeniu
- Polipy młodzieńcze
- Zwane również polipami retencyjnymi, zawierają dużą ilość gruczołów śluzowych
- Najczęściej występują w postaci pojedynczego, dużego polipa
- Większość z nich jest wykrywana u dzieci poniżej 10 roku życia
- Polipy limfoidalne
- Zawierają komórki limfoidalne, należące do białych krwinek
- Polipy gruczołowe
- Polipy gruczołowe to najczęstsze łagodne zmiany nowotworowe. Z definicji są zmianami łagodnymi, ale mają udowodniony związek z rozwojem nowotworu złośliwego.
- Istnieją 3 postacie gruczolaków jelita grubego: cewkowy, kosmkowy i mieszany. Gruczolaki cewkowe są najczęstsze, gruczolaki cewkowo-kosmkowe stanowią około 5-10% gruczolaków, a kosmkowe tylko 1%.
- Gruczolaki cewkowe – W połowie przypadków gruczolaki cewkowe znajdują się w odbytnicy lub esicy i występują pojedynczo
- Gruczolaki kosmkowe – Gruczolaki kosmkowe są najczęściej znajdowane w odbytnicy i esicy. Zwykle są nieuszypułowane i przypominają kalafiorowatą masę. Ryzyko powstania raka jest wysokie (do 40%) w przypadku nieuszypułowanych gruczolaków kosmkowych większych niż 4 cm.
- Gruczolaki cewkowo-kosmkowe – Są zmianami pośrednimi między polipami cewkowymi i gruczołowymi. Ryzyko powstania raka jest zależne od tego, jaką część zmiany stanowi element gruczolaka kosmkowego.
Gruczolaki powstają wskutek namnożenia dysplastycznych komórek nabłonka. Dysplazja może być określana jako małego, średniego i dużego stopnia. We wszystkich typach gruczolaków może powstać rak in situ.
Ryzyko powstania zmiany złośliwej w obrębie polipa gruczołowego zależy od jego wielkości, utkania histologicznego i stopnia dysplazji. Inwazyjne postacie raka rzadko występują w gruczolakach cewkowych mniejszych niż 1 cm. Polipy gruczołowe rosną wolno, okres podwojenia ich rozmiarów wynosi około 10 lat.
2. Łagodne nowotwory mezenchymalne
– Tłuszczak
Drugim w kolejności najczęstszym nowotworem łagodnym jelita grubego jest tłuszczak. Większość tłuszczaków jelita grubego przebiega bezobjawowo, zwykle są rozpoznawane w trakcie kolonoskopii. Są widoczne w postaci miękkich, żółtawych guzów.
– Mięśniak gładkokomórkowy
Łagodne nowotwory wywodzące się z mięśni gładkich bardzo rzadko występują w jelicie grubym. Mogą zostać znalezione przypadkowo i nie wywoływać żadnych objawów. Czasami u pacjentów występuje ból, zaparcie, krwawienie.
– Nerwiak
Nerwiaki sporadycznie występują w jelicie grubym. Zwykle są usuwane operacyjnie.
Rokowania raka jelita grubego
Rokowania raka jelita grubego zależą od szybkości i etapu na którym nowotwór jelita został zdiagnozowany. Rokowania rosną kiedy raka jelita grubego udało się wcześnie wykryć. Stopień zaawansowania raka jelita grubego jest najważniejszym czynnikiem na podstawie którego wybiera się optymalną terapię onkologiczną i określa rokowania.
Najpowszechniej stosowanym miernikiem rokowania jest szansa przeżycia przez pacjenta pięciu lat od momentu rozpoznania choroby (rozpoczęcia leczenia).
Pięcioletni okres ustalono na podstawie analiz statystycznych na próbie pacjentów i należy pamiętać, że mają jedynie charakter orientacyjny. Odsetki przeżyć 5-letnich pacjentów z rakiem jelita grubego są obserwowane u chorych w różnych stadiach choroby.
Leczenie raka jelita grubego
Rokowania – szanse wyleczenia maleją jednak wraz ze stopniem zaawansowania klinicznego nowotworu jelita grubego.
Pomimo coraz doskonalszych badań przesiewowych raka oraz strategii prewencyjnych rak jelita grubego nadal pozostaje dużym problemem zdrowotnym w krajach zachodnich, a rokowania raka jelita grubego wciąż nie są zadowalające.
Szacuje się, że w 2010 roku raka jelita grubego wykryto u 142 570 osób na świecie, natomiast aż 51 370 osób z tego powodu zmarło.
Rak jelita grubego jest trzecim co do częstości nowotworem u obu płci.
W ostatnich latach zanotowano pewną poprawę wskaźników 5-letniego przeżycia wśród chorych na nowotwory jelita grubego, co może mieć związek z większym marginesem chirurgicznym, nowoczesnymi technikami anestezjologicznymi oraz lepszą opieką pooperacyjną. Ponadto lepsza diagnostyka przedoperacyjna (badanie jelita grubego), pozwalająca na dokładniejsze ustalenie stopnia choroby, daje możliwość zastosowanie odpowiednich metod leczenia onkologicznego raka jelita.
Wskaźniki przeżycia i rokowania raka jelita grubego poprawiły się także dzięki zastosowaniu chemioterapii adiuwantowej w przypadku raka okrężnicy i chemioradioterapii adiuwantowej w przypadku raka odbytnicy. Śmiertelność z powodu raka jelita grubego zmniejszyła się również dzięki badaniom przesiewowym.
Ogólnie zapadalność i śmiertelność z powodu raka jelita grubego jest wyższa wśród mężczyzn niż wśród kobiet. Guzy okrężnicy występują nieznacznie częściej u kobiet (1,2:1), podczas gdy nowotwory odbytnicy są częstsze wśród mężczyzn niż wśród kobiet (1,7:1).
Znacząca większość – 90% wszystkich przypadków raka jelita grubego występuje u osób po 50 roku życia.
W Polsce odsetek względnych 5-letnich przeżyć w przypadku raka jelita grubego (wg danych za 2010 rok) wynosił ok. 44% (bez istotnej różnicy pomiędzy kobietami a mężczyznami). Dla porównania – rokowania raka jelita grubego w Stanach Zjednoczonych (wg danych za 2005 rok) były lepsze, a odsetek ten wyniósł 65% i 57%.
W 2010 roku w Polsce zarejestrowano 15 712 zachorowań na raka jelita grubego (C18-C20), w tym 8747 mężczyzn i 6965 u kobiet. Równocześnie w tym samym roku zanotowano 10 710 zgonów z tego powodu.
Od kilku lat zachorowalność i umieralność na raka jelita grubego u mężczyzn charakteryzuje się najwyższą dynamiką wzrostu.
Szacuje się, że w 2025 roku na raka jelita grubego zachoruje 15 000 mężczyzn i 9100 kobiet – łącznie ponad 24 000 osób.
Rokowania raka jelita grubego w USA
(wskaźniki 5-letniego przeżycia zależnie od stopnia choroby w momencie rozpoznania 1995-2005)
- WSZYSTKIE STOPNIE ŁĄCZNIE – odsetek 5-letniego przeżycia wynosi: 64 %
- WCZESNE, ZLOKALIZOWANE STOPNIE : 90%
- ZAJĘCIE PRZYLEGŁYCH NARZĄDÓW LUB WĘZŁÓW CHŁONNYCH : 67%
- ZAJĘCIE ODLEGŁYCH NARZĄDÓW: 10%
- TRUDNE DO OKREŚLENIA ROKOWANIA RAKA JELITA GRUBEGO: 35%
Jak widać z powyższego zestawienia kluczową rolę w określeniu rokowania raka jelita grubego odgrywa szybkość i etap na którym zdiagnozowana zostaje choroba. Im wcześniej dostrzeżone objawy raka jelita grubego i wykryty nowotwór, tym większa szansa na trwałe wyleczenie i lepsze rokowania raka jelita grubego dla chorego.
Rokowania raka jelita grubego, bibliografia Pod. red M. Krzakowski, Zalecenia postępowania diagnostyczno-terapeutycznego w nowotworach złośliwych – 2011, Gdańsk 2011. R. Pazdur, L. D. Wagman, K.A. Camphausen, W.
J. Hoskins, Nowotwory złośliwe, Tom I, Lublin 2012. Pod Red. A. Deptała, M.Z. Wojtukiewicz, Rak jelita grubego, Poznań 2012. Pod red. J. Meder, Aktualne zasady postepowania diagnostyczno-terapeutycznego w onkologii, Warszawa 2011.
Rak jelita grubego – bezobjawowy morderca
Rak jelita grubego przychodzi nagle i niepostrzeżenie. Zalicza się do grupy nowotworów złośliwych, zatem tworzy nacieki i szybko rozprzestrzenia się w organizmie.
Choroba postępuje dość szybko poprzez namnażanie się komórek w danej części jelita. Ten rodzaj nowotworu częściej obiera sobie za cel mężczyzn, niż kobiety.
Staje się szczególnie niebezpieczny w przypadku osób starszych, a zgodnie ze statystykami jest drugą najczęstszą przyczyną umieralności spośród wszystkich nowotworów.
Rak jelita grubego – przyczyny i objawy
Geneza powstawania tego nowotworu w organizmie może być dwojaka. W większości przypadków występuje z przyczyn niedziedzicznych, są to wówczas tzw. nowotwory sporadyczne, a ich częstotliwość sięga nawet 85 procent wszystkich zachorowań, reszta zachorowań ma genezę rodzinną.
Niezależnie od tego, co jest powodem zachorowania, przyczyną nowotworu są zmiany zachodzące już na poziomie genomu danej komórki. Zmutowane komórki ulegają szybkiemu podziałowi, a w tych, które powstają w wyniku podziałów również występują geny po mutacji.
Następuje szereg procesów napędzających się samoistnie i dalsze namnażanie komórek, nad którym geny odpowiadające za regenerację organizmu nie są w stanie zapanować.
Jedną z przyczyn zachorowania na raka jelita grubego jest wiek. Zazwyczaj choroba ta dotyka osoby po 60. roku życia, przed 40. natomiast praktycznie nie występuje. Ryzyko zwiększa się także u osób, które zmagają się z nadwagą bądź otyłością oraz nie uprawiają aktywności fizycznej.
Czynnik ryzyka stanowi również palenie papierosów oraz używanie innych wyrobów tytoniowych. Za zachorowania ponadto w dużej mierze odpowiadają również błędy żywieniowe.
Dieta bogata w nasycone kwasy tłuszczowe, smażone potrawy, czerwone mięso oraz wędzonki zdecydowanie może przyczynić się do zwiększenia ryzyka rozwoju tego nowotworu.
Mimo szeregu przyczyn niezwiązanych z genetyką nadal w największym stopniu za zachorowanie odpowiadają kwestie rodzinne. Jest tak zwłaszcza wtedy, gdy ten rak wystąpił w pierwszym stopniu pokrewieństwa, nawet wówczas, gdy szansa zachorowalności nie ma potwierdzenia genetycznego. Wpływ na zachorowania mają także stany zapalne jelit o charakterze przewlekłym oraz inne choroby jelit.
Rak jelita grubego nie wykazuje specyficznych objawów od razu w momencie zachorowania. Z początku mogą to być bóle brzucha i wzdęcia oraz problemy z wypróżnieniami i naprzemienne stolce o bardzo twardej konsystencji oraz biegunki.
Objawy rozwijają się one stopniowo, nawet przez wiele lat nowotwór nie daje o sobie znać. Na raka jelita mogą wskazywać jednak pewne czynniki, które nie pojawiają się naturalnie, takie, jak obecność krwi w stolcu.
Taki objaw jest ponadto wskazaniem do pilnej wizyty u lekarza w celu przeprowadzenia badań diagnostycznych. Z rakiem często wiąże się także znaczna utrata wagi, która nie była planowana, oraz stan niedokrwistości, czyli anemii.
Jeżeli pojawiają się u ciebie intensywne bóle brzucha dopadające w nocy również powinieneś zainteresować się wizytą u lekarza.
Rak jelita grubego – diagnostyka i leczenie
Podstawowym badaniem, które umożliwia nie tylko wykrycie nowotworu, ale także wstępne oszacowanie jego rozległości i zbadanie całego jelita, jest kolonoskopia. Dzięki temu badaniu można pobrać również materiał do późniejszej dokładniejszej diagnostyki.
Niezbędne jest również wykonanie tomografii komputerowej oraz USG. Co ciekawe, przy podejrzeniu raka jelita wykonuje się także rentgen klatki piersiowej.
Głębokość nacieków pozwala ocenić rezonans magnetyczny – dzięki niemu można też ustalić, czy istnieje wskazanie do przedoperacyjnego wykonania radioterapii.
Zaawansowana postać raka z przerzutami kwalifikuje pacjenta do indywidualnej diagnostyki – nie istnieje tutaj jeden standard leczenia. W każdym przypadku jednak należy zbadanie stężenia markera CEA. Dzięki temu oznaczeniu możliwy jest nadzór chorego po wyleczeniu, a nawet po latach, w celu oceny ryzyka nawrotu.
Na każdym odcinku jelita, także w odbytnicy, usuwanie komórek rakowych następuje poprzez zabieg operacyjny. Usuwany jest nie tylko guz, ale także odpowiedni fragment nieobjęty zmianą nowotworową.
W przypadku odbytnicy wycinana jest także tzw. krezka.
Na tym odcinku zmiany nowotworowe mogą być bardzo rozległe i trudne do usunięcia, dlatego najpierw wykonuje się leczenie przedoperacyjne – adjuwantowe, polegające na radioterapii, nierzadko połączonej także z chemioterapią.
Rak jelita grubego – dieta
W przypadku raka jelita grubego, podobnie jak w obliczu każdego innego nowotworu związanego z przewodem pokarmowym, istotne jest spożywane jedzenie.
Często pacjenci cierpią nie tylko z powodu choroby, ale również wynikającego z niej niedożywienia. Wiążą się z nim nawracające biegunki oraz niedrożności wynikające z namnażania się komórek nowotworowych.
Odżywienie pacjenta ma kluczowy wpływ na podjęcie konkretnej metody leczenia.
Przed zabiegiem niedożywieni chorzy mogą otrzymać posiłki wzmacniające o wysokiej zawartości białka. Właściwe odżywianie jest elementem procesu leczniczego.
Po wyleczeniu nowotworu należy przestrzegać zdrowej diety, która eliminuje tłuszcze nasycone, produkty wysoko przetworzone i o wysokiej zawartości cukrów prostych.
Warto postawić na warzywa i produkty o dużej zawartości błonnika i witamin, a także na te, które zawierają spore ilości wapnia.
Rak jelita grubego – przyczyny, objawy oraz leczenie
Rak jelita grubego objawia się krwią w kale, zaparciami, krwawieniami z odbytu, a także bólem w dolnej części brzucha. To jeden z najbardziej zabójczych nowotworów.
W Polsce przeżycia pięcioletnie pacjentów chorujących na raka jelita grubego nie przekraczają 28 proc. (średnia europejska to 50 proc., w USA – 80 proc.).
Rak jelita grubego może umiejscowić się w każdej części tego jelita, najczęściej rozwija się w okrężnicy oraz odbytnicy. Rośnie wewnątrz jelita, tworząc polipowaty twór, lub rozrasta się na zewnątrz, w kierunku otaczających go tkanek.
Drogą naczyń krwionośnych i chłonnych tworzy przerzuty głównie do wątroby, ale również do płuc, jajników, nadnerczy, mózgu, węzłów chłonnych i kości.
Rak jelita grubego – jakie są przyczyny zachorowania na raka jelita grubego?
Jest ich kilka. Często jest to długoletnie wrzodziejące zapalenie okrężnicy. Jednak w większości przypadków raka jelita grubego nowotwór rozwija się z narastających miejscowo polipów (łagodnych gruczolaków), powstających na ścianie jelita w postaci niewielkich uwypukleń lub guzków.
Przemiana gruczolaka w nowotwór trwa zwykle ok. 10 lat.
Rozwojowi choroby sprzyja też ubogoresztkowa dieta, charakterystyczna dla rozwiniętych krajów kultury zachodniej – brak warzyw, duża ilość tłuszczów i czerwonego mięsa (w krajach afrykańskich i azjatyckich ryzyko zachorowania na raka jelita grubego jest zdecydowanie niższe).
Rak jelita grubego – jakie są grupy ryzyka raka jelita grubego?
Prawdopodobieństwo zachorowania na raka jelita grubego wzrasta z wiekiem – 90% zdiagnozowanych przypadków raka jelita grubego dotyczy pacjentów powyżej 50. roku życia, a szczyt zachorowań przypada na okres po 60. roku życia. Szczególnie czujne powinny być osoby:
- w rodzinie których rozpoznano wcześniej raka okrężnicy lub raka odbytnicy,
- z rodzinnym zespołem polipowatości,
- z przewlekłą zapalną chorobą jelita grubego.
Rak jelita grubego – jakie są czynniki ryzyka wystąpienia raka jelita grubego?
Czynniki ryzyka mogące powodować raka jelita grubego związane są ze zwyczajami żywieniowymi i sposobami postępowania.
Osoby, które podlegają działaniom czynników ryzyka raka jelita grubego to osoby z grup ryzyka.
Podstawowe czynniki ryzyka dla raka jelita grubego to:
- rozpoznanie raka jelita lub piersi lub jajnika u krewnych I stopnia (rodzice, rodzeństwo),
- wrzodziejące zapalenie okrężnicy,
- polipy występujące w jelicie grubym,
- częste wielodniowe zaparcia,
- jedzenie głównie białego pieczywa,
- mała ilość warzyw i owoców w diecie,
- duża ilość tłuszczy zwierzęcych w diecie,
- otyłość.
Rak jelita grubego – jakie są objawy raka jelita grubego?
Objawy taka jelita grubego to:
- bóle jamy brzusznej,
- zmiana rytmu wypróżnień,
- krew w stolcu,
- ogólne osłabienie organizmu,
- zaburzenia oddawania stolca (w tym ciężkie zaparcia),
- krwawienie z odbytu,
- niedrożność przewodu pokarmowego,
- niedokrwistość bez innych objawów ze strony przewodu pokarmowego,
- utrata masy ciała,
- uczucie przepełnienia odbytnicy,
- naglące, bolesne parcie,
- wyczuwalny guz w jamie brzusznej.
Rak jelita grubego – jak przebiega diagnoza raka jelita grubego?
Istnieje wiele badań pozwalających na rozpoznanie raka jelita grubego. W zależności od rodzaju zgłaszanych przez chorego objawów (np.
zmiana rytmu wyprużnień czy nagły spadek masy ciała) lekarz zdecyduje, które z badań i w jakiej kolejności należy wykonać, aby potwierdzić rozpoznanie raka jelita grubego lub je wykluczyć.
Część badań wykorzystuje sie także w badaniach skriningowych (przesiewowych), czyli przeprowadzanych u osób zdrowych, niezgłaszających żadnych objawów, w celu ewentualnego wykrycia nowotworów jelita grubego na bardzo wczesnym etapie rozwoju.
Badania ułatwiające wstępne rozpoznanie raka jelita grubego:
- badanie palcem przez kiszkę stolcową (tzw. badanie per rectum,
- badanie antygenu karcynoembrionalnego (CEA) we krwi,
- badanie obecności krwi utajonej w stolcu,
- USG jamy brzusznej,
- rektoskopia,
- kolonoskopia,
- wlew kontrastowy jelita grubego.
Rak jelita grubego – jak przebiega leczenie raka jelita grubego?
Gdy rak jelita grubego zostanie prawidłowo zdiagnozowany należy od razu zacząć leczenie. W leczeniu raka jelita grubego stosuje się trzy metody leczenia:
- operacja
- radioterapia
- chemioterapia.
Pacjenta chorego na nowotwór jelita grubego można leczyć jedną, dwoma lub trzema metodami kojarzonymi w różnej kolejności – jest to leczenie indywidualizowane.
Indywidualizacja leczenia raka jelita grubego zależy od stopnia zaawansowania choroby, umiejscowienia zmiany, stanu ogólnego pacjenta i jego wieku oraz wyników wykonanych badań.
Po diagnozie raka jelita grubego rokowania zależą od stopnia zaawansowania choroby. W przypadku raka jelita grubego rokowania zależą również od tempa wzrostu nowotworu.
Najpopularniejszym współczynnikiem wykorzystywanym dla określenia rokowania w raku jelita grubego (ale też w każdym innym) są szanse na przeżycie przez pacjenta kolejnych 5 lat.
Operacja
Postęowanie lecznicze w pierwotnym raku jelita grubego polega na resekcji części jelita z guzem i przyległymi, drenującymi dany odcinek jelita węzłami chłonnymi. Potrzeba stosowania chemioterapii (przedoperacyjne i pooperacyjnej) oraz towarzyszącego napromieniania zależy od lokalizacji guza i stopnia zaawansowania choroby.
W kontekście leczenia i skuteczności terapii onkologicznej, znacznie lepiej rokują pacjenci, u których raka jelita grubego został zdiagnozowany, zanim wystąpiły u chorego objawy raka jelitagrubego (albo były to pierwsze symptomy), a leczenie raka jelita grubego rozpoczęło się wcześnie. W leczeniu operacyjnym zarówno raka okrężnicy jak i raka odbytnicy, w przypadku naciekania przyległych narządów wskazana jest resekcja en bloc, czyli guza z zajętym narządem. Takie postępowanie wynika z faktu, że naruszenie zrostów między guzem i narządem zwiększa częstotliwość wznowy miejscowej raka okrężnicy jak i raka odbytnicy i zmniejsza wskaźniki przeżycia.
Radioterapia
Radioterapia przedoperacyjna guzów operacyjnych
Napromienianie przedoperacyjne jest preferowaną sekwencja leczenia guzów położonych na wysokości lub poniżej załamka otrzewnej – do 10-12 cm od brzegu odbytu (zaawansowanieT3-T4, Nx-0,M0 lub każde T,N1-2, M0). W porównaniu z napromienianiem pooperacyjnym, leczenie jest bardziej skuteczne w zmniejszeniu odsetka nawrotów miejscowych oraz powoduje mniej wczesnych i późnych powikłań, głównie ze strony jelita cienkiego.
Radioterapia przedoperacyjna guzów nieresekcyjnych
Przyjmuje się, że jeżeli w badaniu palcem przez odbytnicę guz jest nieruchomy i w badaniu CT przylega lub nacieka struktury sąsiednie, to wówczas, szanse na jego resekcję są niewielkie.
W tej sytuacji, konwencjonalna radiochemioterapia i 6-tygodniowa przerwa do operacji, umożliwiają wygojenie ostrego odczynu popromiennego, zmniejszenie się guza i u wielu chorych radykalne jego usunięcie.
U chorych starszych z schorzeniami towarzyszącymi, w celu zmniejszenia toksyczności leczenia, możliwe jest podanie 5x 5 Gy i zastosowanie przerwy do operacji 6-8 tygodni. Decyzja o leczeniu podejmowana jest wspólnie z chirurgiem na seminarium radiologicznym po ocenie badania CT miednicy.
Postępowanie to rozpatrywane jest u chorych dotychczas nieleczonych i z nawrotem miejscowym. Nie wszyscy chorzy z guzem nieresekcyjnym są do tego leczenia kwalifikowani, np. chorzy z objawami destrukcji S1-S2, masywnymi przerzutami do węzłów chłonnych miednicy lub upośledzonym stopniem sprawności.
Chemioterapia
Chemioterapia jest wykorzystywana w leczeniu nowotworów jelita grubego zarówno przed operacją, jak i po niej.
Zastosowanie chemioterapii przed operacją ma za zadanie spowodować zmniejszenie masy guza ułatwiając wykonanie zabiegu operacyjnego oraz zwiększyć szanse na pełne wyleczenie. Taką chemioterapię nazywamy neoadjuwantową.
Stosowanie chemioterapii po zabiegu operacyjnym ma poprawić przeżycie chorych poprzez zniszczenie ewentualnie krążących w organizmie komórek nowotworowych – mówimy wtedy o chemioterapii adjuwantowej.
W przypadku zmian bardzo zaawansowanych, których nie da się usunąć chirurgicznie, stosuje się tzw. chemioterapię paliatywną, mającą na celu poprawę komfortu i przedłużenie życia pacjenta. W ramach chemioterapii stosowane są odpowiednie schematy lekowe.
Coraz częściej do klasycznej chemioterapii dołącza się nowoczesne metody tzw. leczenia celowanego. Są one przeznaczone dla ściśle wyselekcjonowanych (potencjalnie wrażliwych na leczenie) grup pacjentów i polegają na podawaniu przeciwciał przeciwko substancjom stymulującym rozwój nowotworu.
Rak jelita grubego – gdzie w Warszawie do onkologa z rakiem jelita grubego?
Jest wielu specjalistów zajmujących się leczeniem raka jelita grubego.
Jedną z najlepszych przychodni onkologicznych w Warszawie jest Onkolmed Lecznica Onkologicznaa, gdzie w Poradnii Nowotworów Układu Pokarmowego przyjmują bardzo dobrzy specjaliści: lek. med.
Mariusz Bednarczyk i dr. n.med Rafał Sopyło.
W celu umówienia się na konsultację u chemioterapeuty, chirurga, onkologa w Poradnii Nowotworów Układu Pokarmowego skontaktuj się z placówką Onkolmed Lecznica Onkologiczna pod numerem telefonu: +48226434503 lub +48797581010
Szanowni Pacjenci,
Przed zapisem do onkologa bardzo prosimy o dokładne zapoznanie się z zakresem działalności danego lekarza (każdy lekarz onkolog leczy inną część ciała).
W przypadku problemu z wyborem właściwego specjalisty onkologa, prosimy o kontakt z Recepcją Onkolmed. Chętnie służymy pomocą. W celu prawidłowego zapisu do specjalisty, przeprowadzamy wywiad z Pacjentem.
Mając tę wiedzę łatwiej jest nam zaoferować konkretną pomoc i wybór odpowiedniego lekarza.
Ze względu na długą listę oczekujących w przypadku rezygnacji z wizyty prosimy o wcześniejsze jej odwołanie.
Szanujmy się wzajemnie.