Zaburzenia dysocjacyjne zwane też konwersyjnymi, charakteryzują się częściową lub całkowitą utratą prawidłowej integracji pomiędzy wspomnieniami, poczuciem własnej tożsamości, bezpośrednimi wrażeniami i kontrolą ruchów dowolnych ciała (łac. dissociatio = rozdzielenie).
Rodzaje zaburzeń dysocjacyjnych
Oznacza to, że osoba dotknięta konwersją może na jakiś, zwykle niedługi czas, utracić pamięć dotyczącą ważnych bieżących spraw (amnezja dysocjacyjna), odbyć podróż poza miejsce zamieszkania lub pracy i nie pamiętać tego (fuga dysocjacyjna), niemal całkowicie znieruchomieć w jednej pozycji bez reagowania na hałas, dotyk lub światło (osłupienie dysocjacyjne lub stupor dysocjacyjny), utracić zdolność wykonywania ruchów lub czucia (zwykle skórnego) w sposób przypominający chorobę fizyczną, w sytuacji gdy nie można stwierdzić jej obecności (dysocjacyjne zaburzenia ruchu i czucia), a nawet doznać drgawek przypominających napad padaczkowy lub częściowo utracić wzrok, słuch lub węch (drgawki dysocjacyjne, dysocjacyjne znieczulenie i utrata czucia zmysłowego). Dysocjacja może też przypominać stan owładnięcia przez inną osobowość, ducha, bóstwo czy „siłę” (trans i opętanie).
Cechą wspólną zaburzeń dysocjacyjnych jest obecność wyraźnego objawu bez tzw. organicznego podłoża – dany objaw pojawia się mimo braku fizycznej choroby lub dysfunkcji ciała.
Innymi słowy objaw ma czysto psychogenny charakter i ściśle wiąże się z trudnym wydarzeniem lub wydarzeniami jakich doświadczyła dotknięta nim osoba.
Może też się wiązać z problemami, które w odczuciu danej osoby są nierozwiązywalne, z trudnymi do zniesienia okolicznościami lub zaburzonymi związkami z innymi ludźmi.
Termin konwersja został wprowadzony przez Zygmunta Freuda, który zakładał, że objawy konwersyjne wskazują na obecność nieuświadomionego konfliktu w psychice.
Dawniej zaburzenia z tej grupy określano jako histeryczne lub rodzaje histerii konwersyjnej.
Obecnie unika się stosowania nazwy „histeria” ze względu na jej wieloznaczny i oceniający (negatywnie) wydźwięk, który pomija realne cierpienie przeżywane przez pacjenta.
Zaburzenia dysocjacyjne dwukrotnie częściej dotykają kobiet, a w przypadku dzieci i młodzieży – nawet dziesięciokrotnie częściej chorują dziewczynki. Często współwystępują z nimi: depresja i zaburzenia lękowe. Bardzo istotne jest wykluczenie realnego, szczególnie neurologicznego podłoża objawów.
Dolegliwości zaczynają się zwykle nagle i trwają krótko. W 95% przypadków ustępują spontanicznie podczas hospitalizacji w ciągu 2 tygodni. Objawy utrzymujące się dłużej niż 6 miesięcy ustępują znacznie bardziej opornie.
Leczenie zaburzeń dysocjacyjnych
Jeśli objawy nie ustępują w sposób samoistny, wskazane jest podjęcie psychoterapii, której zasadniczym elementem jest uzyskanie wglądu w mechanizm powstawania objawów, w relacji terapeutycznej opartej na współpracy i zaufaniu.
Wykazywanie że objawy są „zmyślone i nieprawdziwe” zwykle pogarsza ich stan i jest niewskazane, bardziej pomocne wydaje się poszukiwanie funkcji (znaczenia) objawów.
Szczególnie pomocna w tym przypadku może być terapia psychodynamiczna zorientowana na zbadanie wewnątrzpsychicznych konfliktów i wyjaśnienie symboliki objawów. Niekiedy wspomagająco stosowane są także leki z grupy benzodiazepin.
Należy jednak pamiętać, że ze względów bezpieczeństwa można je przyjmować jedynie krótkoterminowo i najlepiej z przerwami. W przeciwnym razie tracą one swoją skuteczność (zjawisko tolerancji), a zaczynają dominować działania niepożądane i pojawia się ryzyko uzależnienia.
- Opracował: mgr Grzegorz Mączka
- Na postawie: Kaplan & Sadock’s Synopsis of Psychiatry: Behavioral Sciences/Clinical Psychiatry, 10th Edition 2007 Lippincott Williams & Wilkins
- Klasyfikacja zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania w ICD – 10, Uniwersyteckie Wydawnictwo Medyczne „Vesalius”IPIN Kraków-Warszawa 1997
Co to jest kontrakt terapeutyczny?
Co to jest kontrakt terapeutyczny? To umowa między pacjentem, a psychoterapeutą określająca warunki współpracy oraz przyjęty sposób leczenia w ramach… »
Czym jest relacja terapeutyczna?
Relacja terapeutyczna to wyrażanie i wzajemna wymiana uczuć oraz postaw w relacji pacjent-psychoterapeuta. W trakcie spotkań psychoterapeutycznych, kształtuje… »
Czym jest przeniesienie?
Co to jest przeniesienie? Przeniesienie można określić jako zjawisko występujące w procesie psychoterapii, w ramach którego pacjent/klient nieświadomie przelewa… »
Co to jest somatyzacja?
Definicja pojęcia somatyzacji Termin somatyzacja wywodzi się z języka greckiego (somatikos – cielesny, związany z ciałem). Oznacza tendencję do doświadczania i… »
Nerwica neurasteniczna: objawy, przyczyny i leczenie
Nerwica neurasteniczna to jedna z postaci nerwicy (czyli zaburzeń lękowych), która charakteryzuje się objawami typowymi dla ciągłego wyczerpania – drażliwością, zmęczeniem, bólami głowy, niepokojem, czy niemożnością skupienia uwagi.
Neurastenia to wyraz pochodzący z greki, dosłownie oznaczający „osłabienie nerwów”.
Zaburzenie to zostało zidentyfikowane i nazwane pod koniec XIX wieku. Amerykański neurolog George Beard spopularyzował ten termin, przypisując „epidemię” neurastenii zwiększającej się szybkości życia, poprzez coraz większe uprzemysłowienie. Termin neurstenia stosowano wymiennie z nazwą nerwica neurasteniczna.
Czym jest neurastenia?
Diagnozowanie neurastenii zostało spopularyzowanie w XIX wieku, natomiast już w XX wieku zrezygnowano z używania tego terminu jako kategorii diagnostycznej w zamian używając szerszego pojęcia nerwicy lub obecnie zaburzeń lękowych.
W nowoczesnych praktykach klinicznych spotykamy codzienne przypadki pacjentów cierpiących na stres – obecnie mamy nawet specjalne kategorie diagnostyczne bezpośrednio związane z nadmiernym stresem.
Jednak sto lat temu stres nie był praktycznie w ogóle brany pod uwagę jako przyczna stanu pacjentów. Właśnie wtedy neurastenia, jako diagnostyczny poprzednik stresu, zdominowała diagnozy psychiatryczne.
Dopiero kilkadziesiąt lat później naukowcy tacy jak Hans Seyle i Henry Harrow przedstawili swoje wnioski z badań nad stresem, co otworzyło drzwi do nowej klasyfikacji zaburzeń psychicznych opartych na lęku i stresie.
Wszystko o nerwicy lękowej
Przyczyny neurastenii
Można wyróżnić dwie grupy czynników podwyższających prawdopodobieństwo zapadnięcia na nerwicę neurasteniczną.
Pierwsza grupa to czynniki biologiczne, a druga – środowiskowe.
Czynniki biologiczne
Osoby, które przed dłuższy czas podlegają nadmiernemu stresowi, zaczynają produkować zbyt dużo tzw. hormonów stresu – adrenaliny i noradrenaliny.
Ma to bardzo wyraźny wpływ na funkcjonowanie organizmu, gdyż pod wpływem tych hormonów dochodzi m.in. do podniesienia poziomu glukozy we krwi oraz przyspieszenia akcji serca. Stąd najbardziej charakterystyczny z objawów nerwicy neurastenicznej – kołatanie serca.
Czynniki środowiskowe
Wypalenie zawodowe
Nerwica neurasteniczna często występuje wskutek długotrwałego przeciążenia wysiłkiem intelektualnym (przepracowania) oraz nadmiernej ekspozycji na stres (np. pracę non-stop z ludźmi).
W związku z tym nerwica neurasteniczna często dopada osoby prowadzące intensywne życie zawodowe i intelektualne: pracowników korporacji, kadrę zarządzającą, lekarzy, itp. Często neurastenia utożsamiana jest z czymś, co potocznie nazywamy wypaleniem zawodowym.
Historia osobowa
Nie na każdego chroniczny stres działa tak destrukcyjnie.
Na neurastenię szczególnie podatne są osoby, które doświadczyły w swoim życiu (zwłaszcza w okresie dzieciństwa) traumatycznych wydarzeń oraz sytuacji obniżających samoocenę.
FOMO
Często czujemy się niespokojni, ponieważ wydaje się, że istnieje tak wiele niesamowitych możliwości na świecie. Przeglądamy magazyny i media społecznościowe, a z każdej strony bombardują nas zdjęcia ludzi spełniających swoje marzenia – pięknych i bogatych, podróżujących i zarabiających miliony.
Wszystko wygląda tak kusząco, ale wydaje się być poza zasięgiem. I dlatego czujemy niepokój. Taka sytuacja jest obecnie tak częsta, że powstało specjalne określenie tego stanu – FOMO (Fear Of Missing Out), czyli lęk przed pominięciem.
Toniemy w możliwościach, ale powinniśmy oddzielić to, co naszym zdaniem powinniśmy robić od tego, co naprawdę chcemy robić. Wiele się słyszy, że „należy” podróżować, studiować, pracować, założyć własną firmę, biegać maratony i inne. Te „powinności” tkwią w naszych głowach i sprawiają, że czujemy lęk. Boimy się, że jeśli nie zrobimy tych rzeczy, czegoś nam zabraknie i coś nas ominie.
Ten lęk zabiera nam energię małymi porcjami, aż w mgnieniu pojawiają się objawy neurastenii – całkowitego psychicznego wykończenia.
Więcej o stanach lękowych
Rodzaje neurastenii
Iwanow-Smolenski w połowie XX wieku wymieniał trzy zasadnicze rodzaje neurastenii:
- Neurastenia hiposteniczna: w tym przypadku dominują objawy zmęczenia, obniżenia sprawności oraz niepokoju
- Neurastenia hipersteniczna: ten rodzaj charakteryzuje się głównie rozdrażnieniem, wybuchami złości, nadwrażliwością na bodźce (nawet delikatny dotyk sprawia ból)
- Neurastenia asteniczna: charakteryzuje się głównie poprzez szybkie męczenie się (wyczerpanie po krótkich czynnościach)
- Obecnie w diagnozie psychiatrycznej raczej nie stosuje się bezpośrednio diagnozy nerwicy neurastenicznej, ponieważ korzysta się głównie z kategorii nerwic (czyli inaczej zaburzeń lękowych lub zaburzeń nerwicowych) opisanych w klasyfikacji ICD-10.
- Oto najczęściej stosowany podział:
- Równolegle do diagnozowania neurastenii, czy też nerwicy neurastenicznej funkcjonowało określenie osobowości neurastenicznej.
- Charakteryzuje ono osobę stale i przewlekle przejawiającą cechy równoważne do objawów neurastenii, takie jak: bezsenność, zmęczenie, niska samoocena, słaba koncentracja, trudność w podejmowaniu decyzji i tym podobne.
Więcej o objawach nerwicy
Nerwica histeryczna
Neurastenię często dawniej wiązano z histerią, szczególnie u kobiet. Histeria była definiowana jako stan układu nerwowego kobiet, charakteryzujący się zawieszeniem lub upośledzeniem inicjatywy i siły woli oraz dominującym wpływem wyobraźni lub emocji na funkcje sensoryczne i motoryczne.
Dzisiaj nie istnieje zaburzenie zwane histerią. Często natomiast używa się tego określenia w mowie potocznej, wciąż głównie wobec kobiet, co jest wysoce krzywdzące i świadczące o stereotypowym postrzeganiu świata.
Diagnostyka
Podręcznik DSM-IV, czyli klasyfikacja zaburzeń psychicznych Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego, również wspomina o neurastenii, jednak jedynie w opisie innego zaburzenia o nazwie niezróżnicowane zaburzenie somatyczne.
Podręcznik tej klasyfikacji poleca diagnozowanie niezróżnicowanych zaburzeń somatycznych (kod: 300.82) w przypadku objawów utrzymujących się przynajmniej sześć miesięcy, dawniej klasyfikowanych jako neurastenia.
Kryteria diagnostyczne niezróżnicowanego zaburzenia somatycznego według DSM-IV:
- Występuje jedna lub więcej dolegliwości fizycznych (mogą być to na przykład przemęczenie, utrata apetytu, dolegliwości żołądkowo-jelitowe lub układu moczowego, obniżenie popędu seksualnego, problemy ze snem)
- Objawy nie są spowodowane żadną chorobą ani substancjami (na przykład narkotykami lub lekami). Nawet jeśli jakaś choroba somatyczna występuje – objawy są dużo rozleglejsze, niż można by się spodziewać na podstawie przeprowadzonych badań
- Objawy powodują znaczący niepokój lub pogorszenie funkcjonowania w społecznych, zawodowych lub innych ważnych obszarach
- Czas trwania objawów wynosi co najmniej 6 miesięcy
- Zaburzenia nie są lepiej wyjaśnione za pomocą diagnozy innego zaburzenia psychicznego (na przykład zaburzenia seksualne, zaburzenia nastroju, zaburzenia lękowe i tym podobne)
- Objaw nie jest udawany (jak w przypadku zaburzeń pozorowanych).
Neurastenia jest wciąż funkcjonującą, choć mało istotną, kategorią diagnostyczną w klasyfikacji ICD-10, czyli Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych. Odnajdziemy ją pod kodem F48.0.
W opisach dostępnych w podręczniku tej klasyfikacji odnajdziemy jednak tylko pobieżną informację na temat ogólnych objawów oraz tego, że istotnym czynnikiem w diagnozie są różnice kulturowe.
Diagnoza różnicowa
Przed zdiagnozowaniem niezróżnicowanego zaburzenia somatycznego konieczne jest wykluczenie ogólnych schorzeń somatycznych, które charakteryzują się niejasnymi, mnogimi i mylącymi objawami (np. toczeń, nadczynność tarczycy, borelioza, przewlekła choroba pasożytnicza).
Drugim krokiem jest wykluczenie zaburzeń psychicznych, które mogłyby lepiej wyjaśnić stan pacjenta (np. zaburzenia lękowe, nastroju czy schizofrenia).
Rozróżnienie między zaburzeniami lękowymi a zaburzeniami somatyzacyjnymi może być bardzo trudne. Na przykład w zespole lęku napadowego występuje wiele objawów somatycznych, ale pojawiają się one głównie podczas trwania ataków paniki.
Z kolei osoby z uogólnionym zaburzeniem lękowym mogą mieć wiele dolegliwości fizycznych związanych z lękiem, ale koncentracja lęku i zmartwiania się nie ogranicza się do dolegliwości fizycznych.
Osoby z zaburzeniami nastroju, szczególnie zaburzeniami depresyjnymi, mogą wykazywać dolegliwości somatyczne, najczęściej ból głowy, zaburzenia żołądkowo-jelitowe lub inny niewyjaśniony ból. Dolegliwości te pojawiają się jednak tylko w trakcie epizodów obniżonego nastroju.
Wszystko o nerwicy lękowej
Leczenie
Obecnie proponowane sposoby leczenia niezróżnicowanego zaburzenia somatycznego (dawnej neurastenii) znacznie różnią się od tych historycznych. Dawniej obejmowały one zmianę diety, hydroterapię, elektroterapię oraz różnego rodzaju mikstury.
Obecnie nacisk kładzie się przede wszystkim na wyłączanie – odpoczynek od przeciążenia w pracy i nadmiaru bodźców, w celu przywrócenia spokoju w codziennym funkcjonowaniu pacjenta. Popularność od lat zyskuje „work-life balance” dbanie o zachowanie zdrowego balansu między pracą a życiem prywatnym.
Innym współczesnym zjawiskiem jest sięganie po dalekowschodnie praktyki, takie jak medytacja czy joga, celem wyciszenia się i złapania balansu.
Najlepsze techniki i ćwiczenia relaksacyjne
W przypadku nerwicy neurastenicznej zalecane jest przede wszystkim leczenie psychoterapeutyczne.
Skorzystanie z terapii poznawczo-behawioralnej pozwoli pomóc osobie cierpiącej na ten typ nerwicy lepiej radzić sobie z codziennym stresem, nauczyć technik relaksacji oraz w aspekcie poznawczym, przepracować nieadaptacyjne sposoby myślenia oraz oceniania siebie i świata zewnętrznego, które są przyczyną powstania nadmiernego obciążenia psychicznego pacjenta.
W przypadkach, gdy nerwica neurasteniczna poważnie dezorganizuje życie chorego, stosuje się leczenie farmakologiczne (pod opieką psychiatry). Podawane są leki przeciwlękowe (wyciszające) i antydepresyjne (poprawiające nastrój).
Najważniejsze jednak jest naprawienie przyczyn, czyli faktyczne złapanie balansu między życiem zawodowym i odpoczynkiem. Zaleca się zatem działania na rzecz higieny snu, zdrowej diety i aktywności fizycznej i ogólne przestrzeganie zasad zdrowego życia.
Podsumowanie
Neurastenia to historyczna nazwa współczesnego niezróżnicowanego zaburzenia somatycznego. Powstaje na skutek przeciążenia układu nerwowego, który nie jest w stanie dłużej znieść nadmiaru bodźców oraz chronicznego stresu dnia codziennego. Dziś występuje pod potocznymi nazwami – wypalenia zawodowego czy wyczerpania psychicznego.
Leczenie nerwicy neurastenicznej (neurastenii) to przede wszystkim psychoterapia oraz zmiana nawyków życiowych na służace zachowaniu lepszego work-life balance.
Jak możesz sobie pomóc
Czym jest histeria?
O takim problemie, jakim jest histeria, mówi się sporo. Niestety, nie zawsze informacje podawane na ten temat są zgodne z prawdą, a wielu z nas ma całkowicie błędne przekonanie na jej temat. Czym zatem jest histeria?
Na czym polega ta nerwica i w jaki sposób można z nią walczyć?
Histeria to zaburzenie, z którym wiąże się wiele mitów. Stereotypowo kojarzy się owo zaburzenie ze wściekłymi kobietami, które krzyczą i wykonują wiele nerwowych gestów. Warto jednak pamiętać, że takie zachowanie to w przypadku histeryka skrajność, a samo zaburzenie znacznie odbiega od tego, co powszechnie mówi się na jego temat.
Histeria to zaburzenia zachowania, które mogą się wiązać z różnymi zachowaniami i reakcjami, np. z bólami brzucha. Ich występowanie wcale nie jest zastrzeżone dla kobiet, wiadomo przecież, że i mężczyznom zagraża takie zaburzenie. Histeria ma swe charakterystyczne objawy, o których już jednak w stereotypowych określeniach tej choroby się nie nawiązuje.
Problemy z opanowaniem, zmienność uczuciowa oraz problemy związane z nadmierną ambicją to bardzo często występujące objawy tej formy nerwicy. Histeria objawia się też licznymi dolegliwościami fizycznymi, przy czym konwulsje, drgawki, bóle głowy i zaburzenia widzenia pojawiają się najczęściej.
Są i takie osoby, w przypadku których histeria wiąże się z czasowym paraliżem lub nawet z utratą przytomności. Skąd bierze się taka nerwica?
Jakie są główne przyczyny histerii?
Histeria to jedno z tych zaburzeń, którego przyczyn należy szukać głęboko w ludzkiej psychice. Bardzo często histeria pojawia się jako efekt tłumionego zbyt długo konfliktu psychicznego.
W większości przypadków konflikt ten spowodowany jest tym, jak chory chce być postrzegany, a tym, jak jest postrzegany w istocie. Cechy osobowości oraz pewne przeżycia z okresu dzieciństwa to kolejna grupa czynników, które mogą wpływać na rozwój tej formy nerwicy.
Histeria spowodowana takimi właśnie czynnikami jest dość częsta w okresie dojrzewania, choć takie lęki często utrzymują się jeszcze w dorosłym życiu.
Nerwica ta może być jednocześnie skutkiem zbyt wielu niespełnionych życzeń oraz podświadomą chęcią chorego, by znaleźć się z centrum uwagi otoczenia. A można to osiągnąć m. in. poprzez nagły atak z drgawkami lub tez poprzez utratę przytomności.
W jaki sposób może przebiegać leczenie histerii?
Podobnie jak każda inna postać nerwicy, tak i histeria wymaga odpowiedniego leczenia. W jaki sposób może ono wyglądać? Przede wszystkim histeria jest zaburzeniem, w przypadku którego nie stosuje się leczenia farmakologicznego. Jest ono nie tylko niepotrzebne, ale i nieskuteczne.
Znacznie ważniejsza jest terapia, której celem podstawowym powinno się stać ustalenie przyczyn problemów. Pamiętajmy, że reakcje chorego są nieświadome, a omdlenia czy ataki drgawek nie są przez niego prowokowane.
On sam nie wie, z jakiego powodu wystąpiła u niego reakcja historyczna, nawet jeśli była ona niczym więcej, jak tylko próbą skupienia na sobie uwagi innych. Odpowiednia psychoterapia staje się zatem podstawą.
O wyborze odpowiedniej techniki powinien decydować lekarz, on też doradzi pacjentowi, w jaki sposób ten może radzić sobie w trudnych sytuacjach. Pomoc specjalisty jest niezbędna, gdyż nieświadom swych problemów histeryk nie ma żadnych możliwości na to, by pomóc sobie samodzielnie nawet w minimalnym stopniu.
- https://www.babskiswiat.com.pl/histeria.html
Jak uspokoić osobę, która ma napad histerii?
Histeria była nazywana w starożytności dusznością maciczną, a jej przyczyn dopatrywano się w braku aktywności seksualnej. Kiedyś była przypisywana wyłącznie kobietom. Dziś wiadomo, że to rodzaj nerwicy, który może dotknąć każdego, niezależnie od wieku i płci.
Histeria jest rodzajem nerwicy charakteryzującym się zaburzeniem równowagi nerwowej. Często dotyka osoby, które są niedojrzałe emocjonalnie i nie potrafią radzić sobie z problemami i obecnym w życiu stresem. Histeria może też wynikać z egocentryzmu osoby, która chce zwrócić na siebie uwagę otoczenia, a także z urazów psychicznych czy przeciążenia układu nerwowego.
Ponieważ histerię uznaje się często bardziej za cechę osobowości niż chorobę, jest ona trudna do zdiagnozowania i leczenia.
Badacze odrzucają tezę o dziedziczności histerii, chociaż wskazują na wpływ pierwszych lat życia człowieka (okres kształtowania się charakteru) na skłonność do zachowań histerycznych.
Brak miłości i ciepła we wczesnych latach oraz nerwicowe zachowania rodziców mogą stać się przyczyną reakcji histerycznych u dziecka.
Histeria jest uciążliwym schorzeniem, wzmaga uczucie dyskomfortu i utrudnia choremu normalne funkcjonowanie. Nie wolno jednak lekceważyć tej dolegliwości, ponieważ może się pogłębiać.
Jak rozpoznać histerię?
Histerii towarzyszą rozmaite objawy, występujące w zależności od charakteru osoby i oddziaływania otoczenia na chorego. Należą do nich m.in.:
- bóle w jamie brzusznej,
- zawroty głowy,
- kołatanie serca,
- szczękościsk,
- wymioty,
- zaburzenia akcji serca,
- cykle miesiączkowe u kobiet,
- teatralność gestów i zachowań.
Histeryk nie potrafi wydobyć z siebie głosu i ma uczucie, że w jego gardle tkwi ciało obce. W skrajnych przypadkach to schorzenie może prowadzić do światłowstrętu, zakłócać zdolność widzenia, a także wywoływać zaburzenia czynności ruchowych, np. paraliż i napady drgawkowe.
Do częstych objawów związanych z kondycją psychiczną histeryka należą: skłonność do przesady, nadmierna impulsywność, nieobliczalność i wybuchowość.
Zobacz też: Co zrobić, gdy kto ktoś zemdleje?
Co zrobić podczas napadu histerii?
Histeria często dotyka dzieci w wieku 2-3 lat. Bunt dziecka w tym okresie jest objawem podkreślania własnej niezależności lub też sposobem na osiągnięcie własnych korzyści, np. zakup nowej zabawki.
Dorośli mogą czuć się bezradni w sytuacji ataku histerii u dziecka. Gdy maluch kopie, krzyczy, tarza się po podłodze nie wiadomo, co robić – przytulić czy przeczekać.
Atak furii trzeba jednak cierpliwie przeczekać, bo w tym czasie tłumaczenie dziecku czegokolwiek nie ma sensu. Należy zadbać przy tym o bezpieczeństwo dziecka, by maluch nie zrobił sobie krzywdy.
W miejscu publicznym najlepiej wziąć dziecko na ręce i zabrać w spokojniejsze miejsce, gdzie jest mniej ludzi. Gdy maluch się uspokoi, nie wolno go karać, tylko należy mu wytłumaczyć, że nie wolno tak reagować oraz przytulić i pokazać, jak właściwie się zachowywać, np. przeprosić kolegę, którego dziecko wcześniej uderzyło, bo nie chciał mu dać zabawki.
Jeśli maluch bije, nie wolno zgadzać się na takie zachowanie czy odpowiadać agresją. Należy przytrzymać dziecko za rękę i wytłumaczyć, że to boli, bo może nie zdawać sobie z tego sprawy. Do dziecka trzeba mówić w sposób jasny i prosty.
Warto też przemyśleć, jakie były przyczyny ataku i spróbować uniknąć go w przyszłości.
Jeśli jednak przyczyną ataku histerii było odmówienie zakupu zabawki, rodzic powinien się zastanowić, czy ulegać dziecku, gdyż wtedy histeria może stać się skutecznym środkiem na wymuszenie przez malucha kolejnych upragnionych zabawek. Dzieci chcą sprawdzić, jak daleko mogą się posunąć i zdarza się, że symulują napad, jeśli to przynosi im określone korzyści.
Histeria u dorosłych
Osoby, które przez dłuższy czas mają problemy z zachowaniami histerycznymi, powinny zgłosić się z wizytą do lekarza psychoterapeuty. Terapeuta podczas sesji nauczy pacjenta, jak reagować na rozmaite sytuacje, rozpoznawać i kontrolować swoje stany emocjonalne.
Zobacz też: Co zrobić, gdy ktoś ma atak padaczki?
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
Histeria i agresja u dzieci – porady ekspertów
Dziecko, tupiąc, gryząc i krzycząc, okazuje swoje niezadowolenie i próbuje osiągnąć swój cel1. Jest to sposób dziecinny i gwałtowny, ale nie opanowało ono jeszcze umiejętności wyrażania swoich emocji w inny sposób.
System nerwowy dziecka na tym etapie ma swoje ograniczenia, jest jeszcze niedojrzały i z każdym dniem się rozwija.
Warto pamiętać, że dzieci przez pierwsze lata życia uczą się nie tylko mówić i czy chodzić, ale również radzić sobie z emocjami – złością, smutkiem czy frustracją2.
Ataki histerii u dziecka dwu i trzyletniego
Histeria to jedna z cech etapu rozwoju pomiędzy drugim a czwartym rokiem życia dziecka. Krzyczenie, tupanie, wymachiwanie rękami to objawy złości i niezadowolenia, których maluch nie potrafi jeszcze przekazać nam słowami. Kluczową rolą rodzica jest zrozumienie, co leży u podłoża takiego wybuchu, aby móc mu w przyszłości zapobiec3.
Napady złości u dziecka często związane są ze zmęczeniem czy zaburzeniem rytmu dnia; być może zdarzają się ona zawsze o podobnej porze, np. po obiedzie – dostrzeżenie tego typu zależności może oszczędzić nerwów zarówno dziecku, jak i rodzicowi. Warto jednak mieć na uwadze, że dzieci w tym wieku są niecierpliwe i chciałyby dostawać wszystko natychmiast.
Jeżeli dwulatek wpada w histerię, bo rodzice nie kupili mu zabawki, nie oznacza to, że należy mu dla spokoju ustąpić. Umiejętność przestrzegania zasad to ważny element w późniejszym funkcjonowaniu w społeczeństwie. Co więcej, przeżywanie frustracji przez dziecko jest istotnym elementem jego rozwoju.
Nauczenie się radzenia sobie z trudnymi emocjami, a przede wszystkim właśnie z frustracją, to bardzo ważny element budowania tolerancji na trudne emocje4.
Dlaczego dziecko jest agresywne?
Zdarzają się jednak sytuacje bardziej martwiące rodziców, w których do ataku histerii dochodzą zachowania agresywne – szczypanie, gryzienie czy kopanie.
Dziecko w tym wieku dąży do samodzielności, a jednocześnie cały czas napotyka na jakieś trudności – bijąc, szczypiąc i kopiąc informuje nas ono, że znalazło się w sytuacji, z którą samo nie potrafi sobie poradzić.
Naturalny przebieg rozwoju dziecka zakłada, iż w okolicach 2 i 3 roku życia może ono uderzyć, czy ugryźć rówieśnika, bądź rodzica5. Jeżeli 1,5 roczne dziecko podbiega do brata i gryzie go, bardzo często u podłoża takiego zachowania nie leży przemoc.
Dziecko być może chce okazać rodzeństwu miłość, być może chce zwrócić na siebie jego uwagę, albo po prostu wyrazić przeżywaną frustrację6. Uderzając mamę piąstką, często nie wie jeszcze, że takim zachowaniem może sprawić komuś ból, a nawet jak już wie, to nie ma jeszcze umiejętności kontrolowania swoich impulsów.
Jeżeli rówieśnik zabierze mu łopatkę, dziecko z dużym prawdopodobieństwem zareaguje w stosunku do niego agresywnie – po pierwsze nie radzi sobie ono jeszcze z przeżywanymi w tym momencie emocjami, po drugie tylko w taki sposób potrafi przekazać swoją potrzebę. Niektóre dzieci swoje zagubienie wyrażą ucieczką czy płaczem, inne właśnie szczypaniem czy krzykiem – obydwie te reakcje są zupełnie naturalne u kilkulatków7.
Jak poradzić sobie z napadem złości?
Jak więc radzić sobie ze złością i histerią dziecka? Jeżeli nie udało nam się zapobiec wybuchowi złości i napad tak czy tak wystąpił, warto mieć w głowie kilka zasad, jak postępować i reagować w tej sytuacji. Po pierwsze, dziecko, które leży na podłodze w sklepie, płacze, kopie i krzyczy, nie jest w stanie odbierać komunikatów.
Jego mózg jest w tym momencie w rozsypce, nie można liczyć na to, że w takim momencie dotrą do niego nasze prośby czy logiczne argumenty, ani też, że będzie ono zdolne do kontrolowania własnych emocji. Rolą rodzica w takim momencie jest pomoc dziecku w powróceniu do stanu spokoju8 i zapewnienie mu bezpieczeństwa.
Jeżeli pociecha zaczyna uderzać głową w podłogę to można ją przytrzymać, jeśli sytuacja ma miejsce w sklepie, można dziecko przenieść w bezpieczne miejsce i tam poczekać aż atak histerii się skończy. Jeżeli dziecko tego w danym momencie potrzebuje, można je objąć czy delikatnie przytrzymać.
Jeżeli nie pozwala do siebie podejść, nie należy zmuszać go do kontaktu fizycznego, wystarczy stać w niedalekiej odległości.
Histeria przy jedzeniu9
Dziecko w okresie poniemowlęcym potrafi już dobrze porozumiewać się otoczeniem, radzi sobie także w prostej samoobsłudze oraz w próbach samodzielnego jedzenia. Zdaje sobie także sprawę, że płacz i krzyk jest skutecznym sposobem na osiąganie swojego celu, jakim jest np. uzyskanie od rodzica ulubionej przekąski, deseru, słodkiego napoju.
Jeżeli zauważy, że taki sposób odnosi skutek- będzie to powtarzać! Jednak nie warto się poddawać: okres pomiędzy 13 a 36 miesiącem życia dziecka jest okresem KRYTYCZNYM do rozwoju określonych preferencji i nawyków żywieniowych. Dlatego pożądane są czasem zmiany w tym, czego dziecko się nauczyło.
Wzory postaw i zachowań utrwalone w pierwszych latach życia dziecka mają tendencję do przetrwania, bez względu na to, czy są korzystne, czy niekorzystne.
W kształtowaniu prawidłowych nawyków żywieniowych u dziecka istotna jest nie tylko cierpliwość i konsekwencja rodziców, ale także ustalenie przez nich czytelnych dla dziecka zasad odnoszących się do sytuacji jedzenia / karmienia, co jest niezbędne przy realizowaniu zaleceń żywieniowych.
Ucz dziecko rozpoznawać swoje uczucia
Gdy dziecko się już uspokoi, warto poświęcić chwilę na rozmowę. Jeżeli dziecko wpadło w histerię bo nie pozwoliliśmy mu np. bawić się świeczką, należy dać mu przyzwolenie, aby czuło to, co czuje.
Nie mówmy „Nie ma powodu do złości, przecież nie możesz bawić się świeczką”, tylko „Widzę, że jesteś zdenerwowany. Zezłościło Cię, że nie pozwoliłam Ci się bawić świeczką, tak?”. W taki sposób stworzysz dziecku bezpieczną przestrzeń do wyrażania tego, co czuje.
Pomaga im się stworzyć „słownik emocji” i uczy się je rozpoznawać własne uczucia10.
Dodatkowo, warto w rozmowie opisać dziecku11:
- co się wydarzyło („Nie pozwoliłam/em Ci bawić się świeczką”)
- jak zareagowało jego ciało („Widziałam/em, że zaciskałeś piąstki i kopałeś fotel”)
- jakie emocje się pojawiły („Jesteś na mnie zły”)
- jak można rozwiązać tę sytuację („Może chcesz się pobawić ze mną klockami?”)
Co robić gdy dziecko bije, szczypie i gryzie?
Większość rodziców zaczyna się niepokoić, gdy ich 3-letnia pociecha uderza piąstkami swojego kolegę z piaskownicy, bo tamten nie chce mu oddać łopatki. Jak sobie radzić z sytuacjami, gdy u dzieci występuje agresja?
- Po pierwsze zapewnić bezpieczeństwo swojemu i innym dzieciom.
Jeżeli jest taka możliwość, zablokować atak, np. poprzez złapanie za rączkę, aby nie doszło do uderzenia. Jeżeli się to nie uda, zabrać dziecko z piaskownicy na bezpieczną odległość.
- Po drugie, należy w prostych słowach powiedzieć dziecku, że nie może nikogo bić.
Warto też dodać, że rozumiesz, dlaczego się zdenerwowało, ale nie podoba Ci się, że kogoś uderzyło – da to dziecku poczucie, że akceptujesz to jak się czuje, ale nie formę w jakiej to wyraziło. Jeżeli nie wiesz dlaczego dziecko uderzyło, należy spróbować zrozumieć dlaczego się zdenerwowało. W ten sposób pokazujesz dziecku granice, ale również wyrażasz akceptację i gotowość do wysłuchania12.
- Wykorzystaj ten moment do nauki jak bez agresji można wyrażać swoje potrzeby (np. poprzez magiczne „poproszę”) lub złość, a także jak później naprawiać swoje błędy (np. za pomocą przepraszania). Można również przećwiczyć z dzieckiem sposoby na rozładowywanie złości – np. uderzanie w poduszkę, tupanie czy zamazywanie lub darcie kartki.
Gdy dziecko histeryzuje, unikaj tych błędów:
- Nie obwiniaj i nie karz dziecka za to, że nad sobą nie panuje. Samokontrola to umiejętność, która opiera się na pozytywnych emocjach, więc ciężko jej nauczyć wzbudzając lęk przed byciem ukaranym czy zawstydzenie.13
- Komunikuj się zwięźle i w prosty sposób – dziecko w stanie histerii nie zrozumie długich wywodów (np. powiedz „Nie wchodź na drabinę”, zamiast „Nie wchodź na drabinę, bo możesz spaść i zrobić sobie krzywdę”). Na rozmowę i tłumaczenie będzie czas, jak dziecko się uspokoi.
- Zachowaj spokój – krzyk i nerwy na pewno nie pomogą opanować sytuacji. Jeżeli czujesz, że jesteś na granicy wytrzymałości, możesz wyjść na chwilę do drugiego pokoju i tam się spróbować uspokoić. W takiej sytuacji możesz nawet zakomunikować dziecku, że musiałeś na chwilę wyjść, bo się zdenerwowałeś. Jako rodzic, jesteś dla dziecka wzorem do naśladowania, a takie zachowanie pokaże mu, jak można radzić sobie ze złością.
Spokojnie, to tylko histeria
Wymierzenie policzka jest starym i co więcej – skutecznym sposobem – na napad histerii dorosłego. U maluchów i nastolatków atak niekontrolowanych emocji trzeba przeczekać.
Najbardziej znaną histeryczką polskiej literatury jest zapewne Emilia Korczyńska z “Nad Niemnem” Elizy Orzeszkowej, która zwykła była terroryzować swoje otoczenie nie tylko wiecznym „globusem”, ale i atakami histerii.
Nie znalazł się w książce żaden odważny, kto wymierzyłby jej siarczystego policzka, przywracając tym samym równowagę emocjonalną. No właśnie: czy potraktowanie w taki sposób mocno wzburzonej osoby – pomaga jej? – Policzek czy potrząśniecie jest starym ludowym sposobem.
Prawdopodobnie ten dosyć zdecydowany krok stawia granice wylewającym się uczuciom i mówi: “Już dość” – twierdzi dr Sławomir Murawiec, psychiatria i psycholog z warszawskiego Instytutu Psychiatrii i Neurologii. – W ten sposób mamy szanse przywrócić danej osobie świadomą kontrolę nad swoim zachowaniem.
Wraca wtedy do działania rozum i osoba histeryzująca na powrót przejmuje świadomą kontrole nad swoim zachowaniem.
Rozum kontra emocje
Ludzki mózg, potocznie ujmując, składa się z części “emocjonalnej” i “rozumowej”. Część rozumowa trzyma w szachu część emocjonalną i nie pozwala na niekontrolowany wypływ emocji, popędów, uczuć. Gdyby tak nie było, świat zapełniłby się ludźmi śmiejącymi, płaczącymi, krzyczącymi i robiącymi jeszcze inne – znacznie gorsze rzeczy – w najbardziej nieoczekiwanych miejscach i momentach.
Mechanizm histerii, jest dosyć prosty. Następuje odwrócenie sytuacji: nagle część emocjonalna mózgu bierze górę nad rozumową.
Psychologowie podkreślają, że uczucia wydobywające się na zewnątrz w czasie histerii to nie jest zwykły gniew czy po prostu “nerwy”. Emocje histeryczne dotyczą uczuć związanych z relacją z drugą osobą.
– To nie jest sam gniew na daną osobę, to są uczucia „zmiksowane” – złości i lęku, zależności, przywiązania i frustracji – mówi dr Murawiec.
W internecie można obejrzeć półtoraminutowy film obrazujący histerię dorosłej kobiety, która reaguje wzburzeniem i krzykiem na jakieś słowa towarzyszącego mu mężczyzny. Dwukrotnie kładzie się na ziemię, krzyczy, tupie nogami.
Takie zachowanie przypomina zachowanie dwulatka. Tyle, że dwulatek, nie ma w swojej czołowej części mózgu tylu mechanizmów kontrolnych, ile mają dorośli ludzie. Dlatego histerię dziecka, czy nastolatka należy cierpliwie przeczekać.
Pisk o batonik
Repertuar histerycznych reakcji małego człowieka jest dość szeroki. Tupanie, wrzask, pisk, agresja, rzucanie się na ziemię, krztuszenie się, a nawet wymioty.
Wszystko to jest reakcją na frustrację, bo mały człowiek nie doszedł jeszcze w swoim rozwoju do etapu, kiedy na brak czegoś reaguje się z zimnym uśmiechem i stwierdzeniem: “Uprzejmie proszę o dwa czekoladowe batoniki”. Maluch dysponuje najbardziej naturalnymi formami ekspresji i z nich korzysta. Co na to rodzice? Powinni zachować się dokładnie odwrotnie niż maluch.
Oddychać głęboko, liczyć do 10 albo do 100. I … cierpliwie czekać. W żadnym wypadku nie kłaść się obok dziecka, żeby “przejąć jego perspektywę” (tak, tak, są tacy rodzice). Nie krzyczeć, nie tłumaczyć, nie błagać, dziecko i tak tego nie słyszy.
Jeżeli histeria zdarzyła się w miejscu publicznym, dobrze jest zmienić otoczenie i nie zastanawiać się nawet przez chwilę, co inni myślą na temat nas i naszego dziecka (“ale rozwydrzony bachor”, “co z niej za matka, że nie potrafi go uspokoić” – jeżeli tak myślą, to znaczy, że daaaaawno nie mieli do czynienia z dwulatkiem).
Dobrze jest powiedzieć maluchowi: “będziemy rozmawiać, jak się uspokoisz”. Poczekać, aż się dziecko wyciszy i dopiero zacząć rozmawiać.
Wtedy jasno i wyraźnie wytłumaczyć kwestię balonika, batonika czy też innego problemu, który stał się zarzewiem histerii. A co najważniejsze: nie ulegać presji, mimo że ma się ochotę kupić mu różową gumę do żucia, żeby tylko się uspokoił.
Jeżeli hołduje się zasadzie: żadnej różowej gumy do żucia, histeria dziecka nie ma prawa jej zmienić.
Jeżeli maluch raz wywalczy swoje przy pomocy nieopanowanego ryku, już zawsze będzie próbował tej metody.Wtedy dopiero będzie można się zorientować, jak mało wytrzymałym jest się na dziecięcy wrzask.
Psychologowie radzą, żeby na dziecięcą histerię spojrzeć jak na etap rozwoju, w którym dziecko uczy się kontrolowania swoich emocji, impulsów, niezaspokojonych potrzeb.
Najbardziej znany psycholog amerykański Philip Zimbardo, udowodnił, że maluchy, które otrzymują tzw. “odroczone nagrody”, czyli np.
więcej słodyczy, ale trochę później, lepiej radzą sobie w dorosłym życiu, niż dzieciaki dostające wszystko na życzenie.
Silnie kochający
Histerycznie reagującego nastolatka należy potraktować podobnie jak małe dziecko, z mniejszą dozą tolerancji, ale ze świadomością skomplikowanych procesów biochemiczno-hormonalnych odbywających się w jego mózgu. – To osoby z silniejszą emocjonalnością, bardziej „egzaltowane”. Takie, które mocno przeżywają swoje emocje – wymienia dr Sławomir Murawiec. – Potocznie mówiąc, “silniej kochają’.
Czy można działać antyhisterycznie, czyli czy istnieje coś w rodzaju profilaktyki histerii? W przypadku małych dzieci – unikanie ataków histerii kończy się wychowaniem osławionego “małego tyrana”, przez wrzaskiem którego będą drżeli domownicy spełniając jego najbardziej wymyślne zachcianki. Ta metoda jest bardzo zawodna.
Podobnie z dorosłymi. Oznaczałoby to bycie w zawsze jednoznacznej i dobrej relacji z histeryzującą osobą, a to nie zawsze się udaje i nawet nie zawsze jest możliwe.
– Na pewno potrzebny jakiś rodzaj spokoju, jednoznaczności, czytelności w relacji – uważa dr Sławomir Murawiec. – To może pomóc.
Ale co zrobić jeśli pojawiają się trudności? Histeryk może wybuchać z powodu własnych trudności psychologicznych, niemożności ułożenia relacji czy własnej przeszłości emocjonalnej.
Histeria często dotyka ludzi mocno uzależnionych od innych, którym brakuje poczucia bezpieczeństwa, gdy utracą osobę, pod którą są ‘podwiązani’. Wybuchy histerii zdarzają się osobom, których poczucie własnej wartości zależy od aprobaty otoczenia, a także u ludzi przesadnie chwalonych za nawet niewielkie osiągnięcia.
Takie osoby mają wysoką, ale chwiejną samoocenę i popadają w narcyzm. W efekcie tracą do siebie dystans i nie umieją spojrzeć na siebie tzw. chłodnym okiem. Trudno wskazać dobry sposób na opanowanie histerii u dorosłego.
Psychologowie mówią, że paradoksalnie dobrze sprawdza się lekki policzek, bądź dosyć mocne potrząśnięcie rozhisteryzowaną osobą (Uwaga! Histeryk jest w stanie oddać cios). Taki silny bodziec zwykle pomaga wrócić emocjom na swoje miejsce. Można, oczywiście, przeczekać atak lub mocno przytulić histeryzującą osobę. Nie należy zostawiać jej samej.
Niestety, nie oszukujmy się, obojętnie czy u dorosłych czy u dzieci – histeria jest krótka, gwałtowna, niezbyt przyjemna i właściwie nie ma na nią uniwersalnego środka.
Zdarza się, że osoby wpadające w histerię oczekują, że partner wszystko wytrzyma, niczym się nie przejmie i weźmie na siebie odpowiedzialność za ich zachowanie.
Kobiety mówią: “Chciałabym, abyś ty jako silny mężczyzna wszystko wstrzymał, bo ja jestem taka słaba i nie daję sobie rady”.
Psychologowie ostrzegają, że w ten sposób przerzucają odpowiedzialności za swoje własne zachowanie w związku na partnera.
– Jest to rodzaj nadużycia i szantażu emocjonalnego, który nie powinien być wspierany i akceptowany – ostrzega dr Sławomir Murawiec.
– W skrajnych wypadkach ktoś długo wytrzymuje napady histerii partnera, a potem się po prostu pakuje się i odchodzi. Histeryzujący partner nie może się nadziwić, że tamten zawsze wszystko wytrzymywał, a teraz nie.
Być może jako małe dziecko piskiem wywalczał batoniki i nikt mu nigdy nie powiedział, że ta metoda ma smutny koniec.
Dolegliwości związane z histerią były znane już w XX wieku p.n.e. Przez stulecia kojarzono je z wędrowaniem macicy w ciele kobiety (hystera – z grec. macica). Za przyczynę tego zjawiska uważano brak spełnienia seksualnego.
Macica, uciskając na poszczególne organy, miała powodować różne dolegliwości, takie jak duszność, zawroty głowy czy cierpnięcie nóg. Potem histerię wiązano z padaczką i syfilisem.
Uskarżających się na nią osób unikano, często przypisując im konszachty z czarownicami, a nawet z diabłem.
Autor: Krystyna Romanowska