Hormony płciowe u kobiet i u mężczyzn – funkcje, działanie

Hormony płciowe kobiety – rola i znaczenie

Hormony płciowe kobiety są niezwykle ważną częścią życia, ponieważ są niezbędne na każdym jego etapie. Cykl miesiączkowy jest wynikiem procesów, które zaczynają się już w płodzie płci żeńskiej i trwają przez okres dzieciństwa, pokwitania i dojrzewania.

Wazopresyna i oksytocyna

Są to hormony tylnego płata przysadki mózgowej. Wpływają między innymi na kurczliwość mięśni macicy, tkanki mięśniowej gruczołów sutkowych i naczyń krwionośnych, gospodarkę wodną i zużycie tlenu w tkance tłuszczowej.

Hormony steroidowe

Hormony steroidowe (estrogeny, progesteron, androgeny) wytwarzane są przez jajniki. Jajnik produkuje również wiele substancji białkowych, m.in. inhibinę i aktywizynę, które wspomagają procesy dojrzewania oocytów i luteinizacji.

Estrogeny stanowią podstawę hormonów płciowych żeńskich. Wśród nich wyróżnia się trzy podstawowe: estradiol, estron i estriol. Wykazują biologiczne i metaboliczne oddziaływanie na organizm kobiety. Do ich najważniejszych funkcji zaliczamy:

• wpływ na kształtowanie drugo- i trzeciorzędowych cech płciowych;
• wywoływanie zmian wzrostowych w błonie śluzowej macicy;
• zwiększenie pobudliwości skurczowej mięśnia macicy;
• pobudzanie wzrostu nabłonka kanalików w gruczołach sutkowych;
• wpływ na biosyntezę tłuszczów i białek, zwiększenie biosyntezy białek wiążących hormony tarczycy i nadnerczy;
• zwiększenie przepuszczalności błon komórkowych, nawodnienie tkanek, poprawa krążenia krwi, elastyczności błon śluzowych przez zatrzymanie wody w organizmie;
• wpływ na procesy krzepnięcia krwi, poprawę ukrwienia i odżywienia tkanek;
• wpływ na kształtowanie się kobiecej sylwetki, psychikę i emocje, a także na rozmieszczenie tkanki tłuszczowej i miękkość skóry.

Progesteron produkowany jest przez komórki ziarniste dojrzałego pęcherzyka jajnikowego, ciałko żółte, łożysko i korę nadnerczy. Najważniejsze zadania progesteronu obejmują:

• zwiększanie stężenia glikogenu w tkankach;
• zwiększanie wydalania wapnia i fosforu;
• podtrzymywanie ciąży w pierwszym okresie jej trwania;
• umożliwianie implantacji zapłodnionego jaja;
• wywoływanie przemian wydzielniczych w błonie śluzowej macicy;
• przekrwienie, rozpulchnienie i relaksację mięśnia macicy;
• pobudzanie wzrostu pęcherzyków w gruczołach sutkowych;
• obniżanie napięcia mięśni gładkich układu moczowego.

Androgeny z kolei wytwarzane są przez jajniki oraz korę nadnerczy. Wpływają głównie na rozwój męskich cech płciowych – u kobiet wykazują działanie anaboliczne.

Hormony przysadki

Podwzgórze uwalnia hormon GnRH (gonadoliberyna), który pobudza przysadkę do produkcji hormonów folikulotropowego oraz luteinizującego.

Hormon folikulotropowy (FSH) pobudza dojrzewanie pęcherzyków Graafa oraz produkcję estrogenów. Zwiększa także aktywność enzymu odpowiedzialnego za przekształcanie androgenów do estrogenów. Stężenie FSH jest zależne od fazy cyklu menstruacyjnego.

Hormon luteinizujący (LH) pobudza wytwarzanie hormonów w gruczołach płciowych, również jego poziom zależy od fazy cyklu menstruacyjnego.

Największe stężenie hormonu luteinizującego występuje podczas ostatnich dni fazy pęcherzykowej powodując wzrost pęcherzyka Graafa i owulację, a także przekształcanie pęcherzyka w ciałko żółte.

Jest bardzo ważnym hormonem, gdyż LH pobudza sekrecję progesteronu i estrogenu.

Zobacz również: Co jeść, aby zachować równowagę hormonalną?

Hormony płciowych kobiety – podsumowanie

Hormony płciowe kobiety odpowiedzialne są za procesy metaboliczne i funkcje rozrodcze u kobiet. Ich pochodne są stosowane nie tylko w zapobieganiu ciąży, ale także w różnego rodzaju zaburzeniach hormonalnych oraz jednostkach chorobowych z nimi związanych.

Należy dbać, aby ich ilość znajdowała się na odpowiednim poziomie. Dodatkowo warto, aby każda kobieta posiadała podstawową wiedzę na ich temat.

Bibliografia

1. Janucik W., Ludwiniak M., Regulacja hormonalna w cyklu miesięcznym kobiety, Warszawa.
2. Kozłowska J., Rehabilitacja w ginekologii i położnictwie, Akademia Wychowania Fizycznego w Krakowie, Kraków 2006.
3. Krajewska N., Żeńskie hormony płciowe i antykoncepcja hormonalna, Gazeta Farmaceutyczna, lipiec-sierpień 2016.

Polecane produkty:

Kolagen

• Kwas hialuronowy
• Spirulina
• Chlorella
• Czarnuszka
• Koenzym Q10

Hormony płciowe u kobiet i mężczyzn – jakie pełnią funkcje?

Wydzielanie hormonów płciowych, zarówno u kobiet, jak i mężczyzn, zależy od funkcjonowania podwzgórza, przysadki mózgowej i gonad – jajników i jąder.

Jeśli dojdzie do zaburzeń gospodarki hormonalnej, pojawią się nieprawidłowości w zakresie wydzielania hormonów płciowych, co odbija się na funkcjonowaniu całego organizmu.

To dlatego utrzymanie hormonów (nie tylko płciowych) na odpowiednim poziomie, a układu hormonalnego w równowadze, jest tak ważne.

Hormony płciowe odpowiadają za prawidłowy rozwój cech płciowych i prawidłową czynność gonad – u kobiet za prawidłowy przebieg cyklu miesiączkowego i ciąży, u mężczyzn za spermatogenezę. Ale to nie wszystko.

Hormony płciowe mają wpływ na wiele narządów i procesów zachodzących w organizmie człowieka, od regulacji pracy gruczołów łojowych, przez odkładanie wapnia w kościach i zwiększanie krzepliwość krwi, po sferę emocji.

Wiele hormonów płciowych wytwarza zarówno organizm kobiety, jak i mężczyzny – choć w różnych stężeniach. Należą do nich na przykład hormony wytwarzane przez przysadkę mózgową, które wpływają na działanie jajników u kobiet i jąder u mężczyzn. Są to:

• hormon folikulotropowy (FSH), który pobudza wzrost pęcherzyków jajnikowych u kobiet, a u mężczyzn odpowiada za syntezę składników niezbędnych do wytworzenia nasienia,
• hormon luteinizujący (LH) – odpowiedzialny za owulację u kobiet i syntezę testosteronu u mężczyzn,
• hormon laktotropowy (LTH).

Istnieje też kilka hormonów przypisanych do płci. To one decydują o atrybutach kobiecości czy męskości. Niektóre z nich nazywa się kobiecymi lub męskimi, ponieważ ich stężenie jest większe niż u płci przeciwnej.

Hormony płciowe u kobiet wytwarzane są przede wszystkim w jajnikach, przysadce mózgowej oraz nadnerczach. Najważniejsze z nich to: estrogeny, prolaktyna, progesteron i androgeny.

Kobiece hormony płciowe – estrogeny, progesteron i androgeny – są wytwarzane w jajnikach. Prolaktyna wydzielana jest przede wszystkim przez przysadkę mózgową.

Estrogeny to tak naprawdę trzy związki: estradiol, estron i estriol. Do ich funkcji należy rozwój cech płciowych, kształtowanie kobiecej sylwetki, podnoszenie libido, wzmacnianie popędu seksualnego, kontrola gospodarki lipidowej. Estrogeny mają ogromny wpływ na kobiecość. Ich stężenie wzrasta w pierwszej fazie cyklu.

Prolaktyna jest niezbędna w ciąży. Dzięki niej po porodzie rozpoczyna się wytwarzanie mleka w kobiecych piersiach. Nadmiar prolaktyny może być przyczyną bezpłodności. Odpowiednie stężenie podtrzymuje funkcjonowanie ciałka żółtego, które produkuje progesteron.

Progesteron produkowany jest przez ciałko żółte i łożysko w czasie ciąży, jest niezbędny do wystąpienia owulacji. Przygotowuje macicę do zagnieżdżenia się komórki jajowej. Później odpowiada za utrzymanie ciąży. Stężenie progesteronu wzrasta w drugiej fazie cyklu. Gdy jest go za mało, miesiączki stają się nieregularne, a w ciąża może zakończyć się poronieniem.

Androgeny u kobiet wytwarzane są przez jajniki i nadnercza. Należy do nich m.in. testosteron. Androgeny odpowiadają przede wszystkim za rozwój cech płciowych, popęd seksualny.

Hormony zapoczątkowują proces dojrzewania, ale także dodają energii. Gdy jest ich za mało, pojawia się zmęczenie, obniża się nastrój.

Gdy zaś za dużo, u kobiet pojawia się nadmierne owłosienie, trądzik, obniża się głos.

Hormony płciowe męskie są wytwarzane w nadnerczach, przysadce i jądrach. U mężczyzn najważniejszą funkcję pełni testosteron. Wytwarzają go głównie jądra (u kobiet wytwarzają go jajniki i łożysko).

Do najważniejszych funkcji testosteronu należy działanie androgenne. Hormon ten odpowiada za rozwój męskich narządów płciowych – tak na etapie rozwoju płodowego, jak podczas dojrzewania.

Testosteron bierze udział w rozwoju i utrzymywaniu wtórnych cech płciowych męskich (budowa ciała, owłosienie, głos).

Kształtuje także popęd seksualny, wpływa na libido, a także spermatogenezę, czyli wytwarzanie nasienia.

Estrogeny u mężczyzn są hormonami płciowymi odpowiadającymi za płodność. Są wytwarzane głównie w mosznie.

Prolaktyna produkowana jest przez przysadkę mózgową. Jej podstawowym zadaniem jest aktywowanie wytwarzania testosteronu. Prolaktyna u mężczyzn, dokładnie tak, jak u kobiet, wpływa na pracę układu odpornościowego oraz kontroluje funkcje seksualne. Odpowiada także za płodność.

Jest wytwarzany w niewielkich ilościach przez korę nadnerczy.

To także może cię zainteresować:

Żeńskie hormony – czym są i jakie pełnią role w organizmie kobiety?

Potrzebujesz antykoncepcji? Sprawdź konsultacje

• Niewiele osób jest w stanie wyrecytować z pamięci nazwy wszystkich hormonów, które odgrywają kluczową rolę w ludzkim organizmie.
• Ale chyba nie ma kobiety, która nie wymieniłaby chociaż kilku, które mają wpływ na jej codzienne funkcjonowanie.
• Okres dojrzewania, cykl miesiączkowy, ciąża, menopauza czy ogólnie rzecz ujmując: zdrowie i uroda…
• Wszystko to uzależnione jest od konkretnego poziomu i ciągłego wahania kobiecych hormonów płciowych.  
• Odpowiadają one nie tylko za wygląd zewnętrzny, charakterystyczne kobiece cechy czy zdolności rozrodcze, ale na wiele innych istotnych procesów zachodzących w kobiecym organizmie.
• To one mogą poprawić, jak i popsuć kondycję skóry i włosów; pozytywnie, jak i negatywnie wpłynąć na ogólne samopoczucie; podwyższyć lub obniżyć libido i wreszcie umożliwić bądź utrudnić zajście w ciążę oraz odpowiadać za przeróżne schorzenia.
• Aby kobiecy organizm mógł działać sprawnie, potrzebuje do tego równowagi hormonalnej.
• Dlatego tak ważna jest znajomość funkcji poszczególnych żeńskich hormonów, zapoznanie się z ich normami, formami badania, umiejętnością kontrolowania, a tym samym – dbania o ich prawidłowe stężenie w organizmie
• Sprawdź, co kryje się pod nazwami takimi jak estrogeny, progesteron, androgeny czy prolaktyna i dowiedz się, za co odpowiadają w organizmie te hormony.
• Spis treści:Rola hormonów płciowych w organizmie kobietyEstrogeny: hormony kobiecościProgesteron: kluczowy kobiecy hormonProlaktyna: podczas karmienia piersią i nie tylkoGonadotropiny: hormony seksuAndrogeny: męskie hormony w kobiecym cieleHormony tarczycyDiagnostyka hormonalna

Żeńskie hormony płciowe, czyli sprawcy wieloletniej burzy hormonów

1. Można powiedzieć, że hormony sterują całym życiem.
2. Chociaż to uproszczenie, to wcale nie odbiega od prawdy.
3. Układ hormonalny jest złożony i odpowiada za szereg funkcji ludzkiego organizmu, a patrząc całościowo: ma bezpośredni wpływ na jego równowagę.

4. Nie bez powodu podczas odczuwania wielu dolegliwości, zarówno na tle fizycznym, jak i psychicznym, często sprawdza się układ hormonalny.

5. Wiele na ten temat mogą powiedzieć przede wszystkim kobiety, które zarówno na etapie dojrzewania, jak i przez całe swoje dorosłe życie, są pod nieustannym wpływem wahań hormonalnych.
6. Za taką sytuację odpowiadają przede wszystkim żeńskie hormony płciowe.

7. Jak wyłonić je spośród ogółu hormonów i odróżnić od męskich?
8. Warto zacząć od tego, czym są hormony płciowe.

9. Hormony płciowe, zwane również hormonami steroidowymi, wydzielane są przede wszystkim przez żeńskie i męskie gonady, odpowiednio jajniki i jądra, przy współudziale przysadki mózgowej, podwzgórza i nadnerczy.

Już na tym etapie można odnotować, że hormony płciowe wytwarzane są zarówno w kobiecym, jak i męskim organizmie. To, czy nazwiemy je żeńskimi, czy męskimi zależy przede wszystkim od ich stężenia u obu płci i spełniania konkretnych ról.

• I właśnie ów poziom hormonów płciowych decyduje o rozwoju wszelkich szeroko pojętych męskich lub kobiecych cech.
• Hormony wpływają między innymi na bardziej kobiecy lub męski wygląd zewnętrzny, ale również na prawidłowe funkcjonowanie układu rozrodczego (męskiego i damskiego), jak i licznych procesów zachodzących w ludzkim organizmie.
• Wśród kobiecych hormonów płciowych wymienia sięprzede wszystkim:

• estrogeny,
• progesteron,
• prolaktynę,
• androgeny.

1. Obok wyżej wymienionych nie powinno zabraknąć również hormonów gonadotropowych, czyli FSH (folikulotropiny) i LH (lutropiny).
2. Do takiego zestawu warto dodać hormony tarczycy, w tym trójjodotyroninę (T3), tyroksynę (T4) i kalcytoninę (CT).
3. Żeńskie hormony odpowiadają przede wszystkim za:

• dojrzewanie płciowe i rozwój specyficznych kobiecych cech, w tym budowę ciała,
• odpowiednią czynność jajników, jak i za ich wygaszanie w okresie menopauzy,
• regulację cyklu miesiączkowego,
• zajście w ciążę i jej prawidłowy przebieg,
• przemianę materii,
• właściwą krzepliwość krwi,
• samopoczucie, co często wiąże się ze zmianami nastrojów i całym wachlarzem różnorodnych stanów emocjonalnych, a niekiedy na stan zdrowia psychicznego,
• odkładanie wapnia w układzie kostnym,
• libido, czyli odczuwanie popędu płciowego,
• odpowiednią pracę gruczołów łojowych, co wpływa m.in. na jakość skóry i włosów,
• gospodarkę lipidową,
• i wiele wiele innych procesów.

Można więc tak wymieniać bez końca, ale warto sprawdzić na co dokładnie mają wpływ poszczególne żeńskie hormony.

Każdy z nich pełni bowiem określone funkcje, ale są one ze sobą ściśle powiązane, dlatego tak ważne jest utrzymywanie hormonów na właściwym poziomie.

Estrogeny, czyli hormony kobiecości nie tylko od urody i sylwetki

• Chyba żadne hormony płciowe, może poza progesteronem, nie kojarzą się tak z kobiecością, jak estrogeny.
• I słusznie.
• Estrogeny mają ogromny wpływ nie tylko na rozwój żeńskich cech płciowych, ale na wiele kluczowych procesów zachodzących w kobiecym organizmie.
• Estrogeny to tak naprawdę grupa hormonów, w skład której wchodzą poniższe związki:

• estron,
• estradiol,
• estriol,
• estetrol (wytwarzany jedynie podczas ciąży).

U kobiet hormony te produkowane są przede wszystkim w jajnikach, a ściślej rzecz ujmując w pęcherzykach Graafa oraz w ciałku żółtym, czy łożysku. W mniejszych ilościach wytwarzane są w innych obszarach ciała, np. w nadnerczach, wątrobie, gruczołach piersiowych czy komórkach tkanki tłuszczowej.

Do najważniejszych funkcji pełnionych przez estrogeny w kobiecym organizmie można zaliczyć wpływ na rozwój cech płciowych, już na poziomie rozwoju płodowego, tuż po przyjściu na świat oraz w okresie dojrzewania.

Oznacza to, że hormony te odpowiadają za typowo kobiecą budowę ciała i całą sylwetkę, rozwój narządów płciowych, gruczołów piersiowych czy redystrybucję tkanki tłuszczowej, ale również za kształtowanie się psychiki czy popędu płciowego.

Ponadto estrogeny m.in.:

• regulują cykl miesiączkowy i płodność,
• korzystnie wpływają na gospodarkę lipidową, zwiększając poziom „dobrego” cholesterolu (HDL) i obniżając stężenie „złego” (LDL),
• zwiększają odkładanie wapnia w kościach, stymulując ich wzrost; zapobiegają tym samym osteoporozie,
• przyspieszają procesy metaboliczne,
• zwiększają nawilżenie pochwy,
• zwiększają krzepliwość krwi,
• korzystnie wpływają na przyswajanie białek,
• wpływają na rozrost tkanki tłuszczowej i jej metabolizm,
• odpowiadają za odpowiedni poziom libido,
• wpływają na stan emocjonalny,
• powodują przyrost i zwiększenie pobudliwości mięśni gładkich macicy i jajowodów,
• odpowiadają za przemiany węglowodanów,
• stymulują pracę w gruczole mlekowym,
• regulują temperaturę ciała,
• wpływają na prawidłową przepuszczalność błon komórkowych,
• poprawiają jędrność skóry oraz zmniejszają wydzielanie łoju.

1. Szczególnie istotna jest fizjologiczna rola estrogenów w poszczególnych fazach cyklu miesiączkowego.
2. Odpowiadają one wówczas za rozrost błony śluzowej macicy (endometrium), jej odpowiednie ukrwienie i odżywienie, przygotowując ją tym samym do implantacji zapłodnionej komórki jajowej.
3. Ma to bezpośredni związek z wahaniem się stężenia estrogenów w konkretnych momentach cyklu menstruacyjnego.
4. Najniższą wartość odnotowuje się w trakcie krwawienia miesiączkowego, po czym następuje stopniowy wzrost, aż do osiągnięcia szczytu podczas owulacji.
5. Bez tego procesu nie byłoby możliwe zajście w ciążę ani jej utrzymanie.
6. Istotną rolę estrogeny pełnią również w produkcji hormonu luteinizującego (LH), który uczestniczy w owulacji i odpowiada za powstawanie ciałka żółtego.
7. Wiesz już, że hormony te ułatwiają przyjęcie zapłodnionego jajeczka, po czym pomagają we wzroście i rozwoju płodu.
8. Ale w trakcie samej ciąży estrogeny wpływają również na:

• rozwój kanalików mlekowych w gruczołach piersiowych,
• powiększenie biustu i zaokrąglenie sylwetki,
• poprawę kondycji skóry i włosów,
• budzenie instynktu macierzyńskiego i budowania gniazda.

W ciąży poziom estrogenów stopniowo wzrasta.

Po porodzie z kolei gwałtownie spada, co może się wiązać ze znacznym obniżeniem nastroju młodej mamy (tzw. baby blues, który może wiązać się z depresją poporodową).

• Spadek estrogenów wiąże się również bezpośrednio z okresem menopauzy.
• Wówczas to wygasa hormonalna czynność jajników, co sprawia, że produkcja estrogenów znacznie maleje.
• W konsekwencji pojawiają się typowe objawy przekwitania oraz wzrasta ryzyko osteoporozy oraz chorób serca.
• A jakie powinno być właściwe stężenie estrogenu?
• Wszystko uzależnione jest od wspomnianej już fazy cyklu miesiączkowego, ale również etapu rozwoju, wieku czy stanu zdrowia kobiety.
• Normy estrogenów są więc zróżnicowane.
• Wartości dla estradiolu to:

• faza folikularna: 30–120 ng/l (110–440 pmol/l),
• owulacja: 130–370 ng/l (477–1358 pmol/l),
• faza lutealna: 70–250 ng/l (257–917 pmol/l),
• okres postmenopauzalny:

Estrogeny – Wikipedia, wolna encyklopedia

Estron (E1)
Estradiol (E2)
Estriol (E3)
Estetrol (E4)

Estrogeny – grupa hormonów płciowych, do których zalicza się trzy główne postacie estrogenu naturalnie występujące u kobiet estron (E1), estradiol (E2) i estriol (E3); oraz estrogen wytwarzany tylko w czasie ciąży estetrol (E4).
Estrogeny nazywane są hormonami żeńskimi i najważniejszą rolę odgrywają w organizmie kobiet, ale są też niezbędne dla mężczyzn – ich niedobór w jądrach może powodować bezpłodność.

Budowa chemiczna

Estrogeny są hormonami o budowie sterydowej, cechuje je jednak obecność aromatycznego pierścienia A oraz brak charakterystycznej dla innych steroidów grupy metylowej przy C10 (na styku pierścieni A i B) i podstawnika przy C17. Są zaliczane do steroidów pochodnych estranu. Różnią się między sobą ilością i ustawieniem grup hydroksylowych.

Wydzielanie i wydalanie

Ich produkcja jest regulowana przez hormon folikulotropowy wydzielany przez przysadkę mózgową. Estrogeny są wytwarzane z cholesterolu jak wszystkie hormony steroidowe, a bezpośrednim substratem do ich syntezy przy użyciu aromatazy jest androstendion i testosteron.

Synteza zachodzi w jajnikach oraz w niewielkim stopniu w innych tkankach: łożysku, tkance tłuszczowej, kościach, mózgu. Estron jest wytwarzany przez adipocyty (komórki tkanki tłuszczowej).

W osoczu występują w formie związanej z albuminą lub globuliną wiążącą steroidy płciowe (SHBG).

Najniższe stężenie estrogenów występuje podczas miesiączki, w fazie pęcherzykowej cały czas wzrasta aż do momentu owulacji, a spada w fazie ciałka żółtego. W fazie ciałka żółtego estrogeny wydzielane są w bardzo niewielkiej ilości przez ciałko żółte. Po menopauzie czynność wydzielnicza jajników ustaje, co prowadzi do niedoborów estrogenów.

U mężczyzn estrogeny są w niewielkich ilościach produkowane przez jądra i korę nadnerczy.

Estrogeny są hydroksylowane w wątrobie i sprzęgane z kwasem glukuronowym, a następnie wydalane z żółcią i moczem. Część estrogenów wydalanych z żółcią jest następnie eliminowana z kałem, a część powtórnie wchłaniana w jelicie (krążenie wątrobowo-jelitowe).

Działanie

Wahania poziomów hormonów i temperatury ciała podczas cyklu menstruacyjnego

Estrogeny wpływają na wiele cech i funkcji organizmu, szczególnie kobiecego.

• W zakresie budowy ciała są odpowiedzialne za:
  • kształtowanie się żeńskich narządów płciowych i piersi w czasie rozwoju płodowego i po urodzeniu (II i III-rzędowe cechy płciowe),
  • rozwój III -rzędowych cech płciowych kobiecych (m. in. budowa ciała, typ owłosienia),
  • kształtowanie się psychiki i popędu płciowego (IV-rzędowe cechy płciowe).
• W zakresie procesów biochemicznych są odpowiedzialne za:
  • regulację cyklu miesiączkowego. Szczególną rolę odgrywają w pierwszej fazie cyklu, w której stymulują rozrost błony śluzowej macicy i przygotowują ją do implantacji zarodka
  • gospodarkę lipidową – zwiększają poziom “dobrego” cholesterolu HDL, a obniżają poziom “złego” cholesterolu LDL; zwiększają też wydalanie cholesterolu z żółcią; zwiększają poziom α-lipoprotein i fosfolipidów
  • gospodarkę wapniową – zwiększają odkładanie wapnia w kościach, zapobiegając osteoporozie; stymulują wzrost kości i chrząstek
  • zwiększanie przyswajania białek;
  • zwiększanie syntezy białek endogennych, np. białek wiążących hormony tarczycy i hormonów nadnerczy, a także pobudzają syntezę fibrynogenu, ceruloplazminy i angiotensynogenu.
  • zwiększanie krzepliwości krwi;
  • przyrost i zwiększenie pobudliwości mięśni gładkich (macicy i jajowodów).
  • przyrost komórek endometrium i nabłonka piersi, co jest powodem rakotwórczego działania estrogenów

Fizjologiczna rola estrogenów

W trakcie cyklu miesiączkowego stężenie estradiolu zmienia się, co wywołuje określone efekty fizjologiczne:

• w fazie folikularnej cyklu miesiączkowego stymulują rozrost błony śluzowej macicy i odbudowę w niej naczyń krwionośnych;
• przygotowują błonę śluzową macicy na przyjęcie zapłodnionego jaja;
• pobudzają gruczoły śluzowe szyjki macicy do wydzielania śluzu;
• w fazie lutealnej cyklu miesiączkowego powodują rozrost endometrium i ułatwiają zagnieżdżenie jaja;
• kończą krwawienie miesiączkowe.

• W trakcie krwawienia ich stężenie wzrasta, co prowadzi do wzrostu krzepliwości krwi i zakończenia krwawienia.
• Nie mają wpływu na syntezę składników mleka.
• Estradiol, na zasadzie sprzężenia zwrotnego hamuje wydzielanie FSH.

Mechanizm działania

Estrogeny mogą wywierać wpływ na komórkę za pomocą trzech głównych
mechanizmów:

1. przez bezpośredni wpływ na ekspresję genów za pomocą jądrowych receptorów estrogenowych
2. przez pośredni wpływ na ekspresję genów za pomocą jądrowych receptorów estrogenowych
3. przez oddziaływanie na receptory estrogenowe obecne w rejonie błony komórkowej.

Najlepiej zbadany mechanizm działania żeńskich hormonów płciowych polega na regulacji ekspresji określonych genów, przez ich połączenie z jądrowymi receptorami estrogenowymi.

Połączenie hormonu z receptorem powoduje jego fosforylację, zmianę
konformacji i łączenie się z określonym rejonem DNA (rejonem ERE – ang. estrogen response element).

Kompleks estrogen-receptor stanowi zatem czynnik transkrypcyjny i nasila, lub hamuje, ekspresję genów[1].

Uważa się, że kompleks ten może oddziaływać na komórkę także inaczej, nie
działając bezpośrednio na genom. Badania wskazują, że może stymulować produkcję
innych czynników transkrypcyjnych, np. NF-кB. Tą drogą nasilana jest między innymi
transkrypcja genu IGF-1, którego produkt stanowi czynnik wzrostu, stymulujący rozrost nie tylko zdrowych komórek, ale też guzów nowotworowych[1].

Ponadto estrogeny mogą wywierać wpływ na komórkę, nie oddziałując ani pośrednio, ani bezpośrednio na ekspresję genów. Tego typu szybki efekt działania (ang. rapid effect) przypisuje się receptorom estrogenowym, znajdującym się przy błonie komórkowej.

Pod wpływem odpowiednich czynników wzrostu (w tym estrogenów), aktywowane, przybłonowe receptory estrogenowe powodują uruchomienie wewnątrzkomórkowych systemów przekazywania sygnału.

Następuje gwałtowny wzrost poziomów przekaźników drugiego rzędu (Ca2+, cAMP, IP3, i innych), co prowadzi do aktywacji kinaz[1].

Estrogeny mogą wywierać wpływ tylko na komórki zaopatrzone w receptory estrogenowe. Komórki takie znajdują się głównie w macicy, jajnikach, gruczołach sutkowych i pochwie.

Niedobór

Niedobór estrogenów jest powszechny u kobiet po menopauzie, ponieważ ich jajniki przestają syntetyzować te hormony. Niedobory występują też u młodych kobiet i są przyczyną licznych chorób metabolicznych.

Skutki niedoboru estrogenów

• zaburzenia miesiączkowania
• niepłodność
• zanik (lub ograniczone występowanie) II-rzędowych cech płciowych
  • męska sylwetka
  • hirsutyzm
  • obniżenie barwy głosu
• zanik III-rzędowych cech płciowych
• osteoporoza

Nadmiar

Nadmiar estrogenów występuje w schorzeniach związanych z nadmierną ich produkcją (np. nowotwory jajników) oraz podczas przyjmowania zbyt dużych dawek leków zawierających te hormony.

Skutki nadmiaru estrogenów

• zaburzenia miesiączkowania
• zwiększone prawdopodobieństwo wystąpienia zakrzepów i zatorów
• nadmierny przerost błony śluzowej macicy
• obrzęki, nadmierny zastój wody i jonów Na+
• przyrost masy ciała
• powiększenie piersi
• zaburzenia funkcji wątroby, kamica dróg żółciowych, żółtaczka
• napady migreny
• nudności, wymioty, złe samopoczucie

Zastosowanie w lecznictwie

Estrogeny naturalne i syntetyczne stosuje się w celu uzupełnienia niedoborów tych hormonów oraz w antykoncepcji hormonalnej.

Główne zastosowania

• niektóre zaburzenia miesiączkowania
• niedorozwój gonad
• niedoczynność jajników
• zapalenia atroficzne pochwy
• po operacyjnym usunięciu jajników
• hormonalna terapia zastępcza w łagodzeniu dolegliwości związanych z menopauzą
• hormonalna terapia zastępcza w transseksualizmie typu m/k[2]

Pomocniczo

• jako składnik tabletek antykoncepcyjnych
• u mężczyzn w raku prostaty

Działania niepożądane

Występują przy źle dobranych dawkach leku i odpowiadają objawom nadmiaru estrogenów. Egzogenne estrogeny mogą też przyczyniać się do rozwoju nowotworów hormonozależnych.

Leków zawierających estrogeny nigdy nie wolno stosować w czasie ciąży gdyż mają udowodnione działanie teratogenne i embriotoksycznie. Nie należy ich również zażywać jeśli występują krwawienia z dróg rodnych, choroby wątroby, nadmierna krzepliwość krwi, nowotwory zależne od estrogenów.

Ksenoestrogeny

 Osobny artykuł: Ksenoestrogeny.

Ksenoestrogeny to związki chemiczne, które wykazują zdolność interakcji z układem hormonalnym i modulowania jego czynności w sposób charakterystyczny dla estrogenów.

Rozwój przemysłu chemicznego (niektóre herbicydy i pestycydy) i upowszechnienie leków opartych o estrogeny (np. tabletka antykoncepcyjna) skutkuje uwalnianiem do środowiska znacznych ilości tych substancji[3].

Podejrzewane są one o wywoływanie skutków ubocznych wśród ssaków – zaburzeń płodności, niewykształcania cech męskich i inne skutki uboczne – zwłaszcza wśród fauny żyjącej w wodach morskich i śródlądowych[4].

Historia

Pierwszym odkrytym hormonem był estron – żeński hormon płciowy, odkryty w 1929 przez późniejszego profesora Politechniki Gdańskiej Adolfa Butenandta[5]. Za prace nad hormonami płciowymi Butenandt został uhonorowany w 1939 Nagrodą Nobla[6].

Informacje w projektach siostrzanych

 Multimedia w Wikimedia Commons

 Definicje słownikowe w Wikisłowniku

1. ↑ a b c Y. Yamaguchi. Microenvironmental regulation of estrogen signals in breast cancer. „Breast Cancer”. 14, s. 175-181, 2007. PMID: 17485903 (ang.). 
2. ↑ E. Moore, A. Wisniewski, A. Dobs. Endocrine treatment of transsexual people: a review of treatment regimens, outcomes, and adverse effects.. „J Clin Endocrinol Metab”. 88 (8), s. 3467-73, 2003. DOI: 10.1210/jc.2002-021967. PMID: 12915619. 
3. ↑ It's official: Men really are the weaker sex. The Independent, 2008.
4. ↑ C. Sultan, P. Balaguer, B. Terouanne, V. Georget i inni. Environmental xenoestrogens, antiandrogens and disorders of male sexual differentiation.. „Mol Cell Endocrinol”. 178 (1–2), s. 99–105, 2001. PMID: 11403899. 
5. ↑ A. Butenandt. Über „Progynon” ein krystallisiertes weibliches Sexualhormon. „Die Naturwissenschaften”. 17 (45), s. 879–879, 1929. DOI: 10.1007/BF01506919. 
6. ↑ David E. Newton: Steroids and Doping in Sports: A Reference Handbook. Santa Barbara: ABC-CLIO, 2014, s. 169, seria: Contemporary World Issues. ISBN 978-1-61069-314-1. OCLC 828775926.

• Janiec Waldemar (red.), Kompendium farmakologii Wydanie II, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2006, ​ISBN 83-200-3589-9​

Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.

Kontrola autorytatywna (klasa związków chemicznych o wspólnym zastosowaniu lub funkcji):

• LCCN: sh85045012
• GND: 4075616-6
• BNCF: 5460

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Estrogeny&oldid=62895796”

Hormony płciowe. Które hormony są do nich zaliczane i jakie pełnią funkcje?

W przypadku kobiece hormony płciowe wytwarzane są przede wszystkim jajnikach, przysadce mózgowej oraz nadnerczach. Do najważniejszych zalicza się w jajnikach to estrogeny, progesteron i androgeny. U mężczyzn za produkcję hormonów – poza nadnerczami i przysadką  – odpowiadają także jądra, to właśnie one wydzielają najcenniejszy męski hormon, czyli testosteron.

Prawidłowe wydzielanie hormonów płciowych zależne jest od kilku elementów układu wydzielającego hormony – od podwzgórza, przysadki mózgowej i gonad – jajników i jąder. Podwzgórze wydziela hormon – gonadoliberynę. Hormon ten u kobiet jest odpowiedzialny za prawidłowe cykle miesiączkowe.

Intensywność z jaką jest wydzielana zależy przede wszystkim od fazy cyklu. Przedni płat przysadki odpowiada za produkcję gonadotropin, czyli hormonów, które wpływają na działanie jąder u mężczyzn i jajników u kobiet. Należą do nich przede wszystkim:

• hormon folikulotropowy (FSH) – pobudza wzrost pęcherzyków jajnikowych, natomiast u mężczyzn w jądrach pobudza komórki Sertolego i syntezę niezbędnych składników do zajścia prawidłowej spermatogenezy (wytworzenia nasienia).
• hormon luteinizujący (LH) – w jajniku pobudza wytwarzanie prekursorów (substancji tworzących) estrogenów. W okresie okołoowulacyjnym powoduje owulację, a także powstanie ciałka żółtego i syntezę progesteronu. W jądrach pobudza komórki Leydiga i syntezę testosteronu
• hormon laktotropowy (LTH).

Do najważniejszych hormonów wytwarzanych przez jajniki należą przede wszystkim – estrogeny i progesteron. Warto zaznaczyć, że ten pierwszy to tak naprawdę trzy związki: estradiol, estron i estriol. Najsłabsze działanie metaboliczne wykazuje estriol. Do ich funkcji należy:

• rozwój cech płciowych – odpowiadają za prawidłowy rozwój macicy, jajowodów, pochwy, łechtaczki oraz sromu. Dodatkowo odpowiada za określone dla płci owłosienie ciała, określony dla płci rozkład tkanki tłuszczowej, określone proporcje ciała, rozwój piersi, barwa głosy i inne, pobudzanie rozrostu błony śluzowej macicy,
• rozluźniają mięśnie okrężne szyjki macicy,
• zwiększają ilość śluzu szyjkowego,
• wzrost i złuszczania się komórek nabłonkowych pochwy,
• wzrost nabłonka w gruczole sutkowym,
• podnoszą libido i wzmacniają popęd seksualny,
• odpowiadają za prawidłowe stężenie wapnia,
• kontrolują gospodarkę lipidową.

Hormon wytwarzany jest przede wszystkim przez ciałko żółte i łożysko w czasie ciąży. Do jego funkcji należą:

• przemiany, które zachodzą w błonie śluzowej macicy,
• relaksacja mięśnia macicy,
• blokowanie skurczów ciężarnej macicy,
• zmniejszenie kurczliwości jajowodów,
• znoszenie działania estrogenów na gruczoły szyjki macicy,
• wzrost pęcherzyków gruczołowych i nabłonka przewodów gruczołu sutkowego.

Androgeny u kobiet są syntetyzowane w jajniku i nadnerczach. Odpowiadają przede wszystkim za rozwój cech płciowych popęd seksualny. Kiedy jest ich za dużo mogą pojawić się:

• nadmierne owłosienie
• zespół policystycznych jajników

Testosteron produkowany jest w jądrach przez komórki śródmiąższowe Leydiga oraz w bardzo niewielkim stopniu przez korę nadnerczy (u kobiet wytwarzają go także jajniki i łożysko).  

Do jego najważniejszych funkcji należy:

• działanie androgenne – odpowiada za rozróżnienie i rozwój typowo męskich narządów płciowych w trakcie rozwoju płodowego,
• w okresie dojrzewania odpowiada za prawidłowy rozwój moszny, najądrza, nasieniowodów, pęcherzyków nasiennych, prostaty i prącia,
• odpowiada za rozwój i utrzymanie wtórnych cech płciowych męskich,
• decyduje o pojawieniu się owłosienia płciowego oraz kształtuje typowo męską sylwetkę oraz tembr głosu charakterystyczny dla mężczyzn,
• reguluje i kontroluje pracę gruczołów łojowych,
• oddziałuje na funkcjonowanie innych narządów,
• ma bezpośredni wpływ na kształtowanie popędu seksualnego oraz odpowiada za libido,
• reguluje spermatogenezę, czyli proces wytwarzania nasienia,
• odpowiada za rozwój gruczołu krokowego, czyli prostaty,
• wpływa na na to, jak mężczyzna odbiera emocje i jak na nie reaguje, 
• pomaga wyregulować poziom cholesterolu.

Stężenie testosteronu powinno mieścić się w granicach: testosteron wolny: 174-902 pmol/l, testosteron całkowity: 12-40 nmol/l. Zbyt niski poziom hormonu we krwi może oznaczać niewydolność jąder, niedoczynnością przysadki, zespół Klinefeltera (choroba genetyczna, organizm dotkniętych nią mężczyzn nie jest zdolny wytworzyć nawet najmniejszej ilości nasienia),

Zbyt wysokie stężenie hormonu może sugerować zmiany nowotworowe w obrębie nadnerczy bądź wrodzony przerost nadnerczy.

U mężczyzn estrogeny odpowiadają za płodność oraz decydują o tym, jak bardzo ruchliwe są plemniki. Hormony te wytwarzane są przede wszystkim w mosznie.

W niewielkim stopniu produkuje je także mózg oraz tkanki tłuszczowe. Jeśli w męskim organizmie nie dzieje się nic niepokojącego, poziom estrogenów nie powinien przekraczać 29–132 pmol/l.

Jeśli górna granica jest przekroczona konieczna jest diagnostyka w kierunku raka jąder. 

Najważniejszym zadaniem tegohormonu jest powiększenie cewki nasiennej i „produkcja” plemników (proces ten nazywany jest spermatogenezą). Dodatkowo wpływa na syntezę testosteronu. Prawidłowy poziom tego hormonu nie powinien przekraczać 1,7-12,0 ng/ml.

O czym może świadczyć zbyt wysoki poziom FSH we krwi?  Przede wszystkim łączony jest z guzem przysadki mózgowej i jąder oraz tzw. niedoczynności jąder (hipogonadyzm, schorzenie sprawia, że gonady, w tym przypadku jądra, przestają wytwarzać hormony).

Zbyt nisko poziom FSH zazwyczaj związany jest z wtórną niedoczynnością gonad (jąder).

Podstawowym zadaniem prolaktyny jest aktywowanie „produkcji” testosteronu. Dodatkowo – niezależnie od płci – prolaktyna wpływa na pracę na układu odpornościowego, odpowiada za to, jak dana osoba reaguje stres oraz kontroluje funkcje seksualne. Odpowiada także za płodność. Wytwarzana jest  przez przysadkę mózgową.

Prawidłowe stężenie tego hormonu powinno mieścić się w granicach 1,5-19 ng/ml. Kiedy jej poziom jest zbyt wysoki należy podejrzewać guza przysadki, stresujący tryb życia lub źle zbilansowaną dietę. Jednak w większości przypadków wysoki poziom prolaktyny we krwi to konsekwencja przyjmowania niektórych leków.

Jeśli hormonu jest zbyt mało winne mogą być choroby nerek lub choroby tarczycy.

Wytwarzany jest w niewielkich ilościach przez korę nadnerczy. Prawidłowe stężenie tego hormonu waha się w przedziale od 0,2-1,38 ng/ml. Kiedy są one przekroczone należy podejrzewać wrodzony przerost nadnerczy. Kiedy hormonu jest za mało podejrzewa się uszkodzenie przysadki mózgowej albo podwzgórza.

To również może cię zainteresować: