Jak działają hormony w tabletkach antykoncepcyjnych?

>

Od momentu pojawienia się na rynku farmaceutycznym preparatów antykoncepcji hormonalnej, ich popularność wśród kobiet stale rośnie. Środki antykoncepcji hormonalnej charakteryzuje wysoka skuteczność. Jednak nie są one również zupełnie pozbawione skutków ubocznych. Jak działa antykoncepcja hormonalna?

Środki antykoncepcji hormonalnej zawierają połączenie estrogenów i gestagenów w jednym preparacie, bądź też zawierają wyłącznie gestageny. Za działanie antykoncepcyjne odpowiadają przede wszystkim gestageny.

Do tej grupy zalicza się wiele substancji, które odróżnia profil działania poza antykoncepcyjnego, co pozwala na personalizację terapii pacjentek.

Zadaniem estrogenów w hormonalnych środkach antykoncepcyjnych jest natomiast kontrola krwawień z macicy oraz korzystny wpływ estrogenowy na organizm kobiety.

Hormonalne środki antykoncepcji dostępne są w wielu formach, co ułatwia dopasowanie skutecznej, bezpiecznej i wygodnej dla danej kobiety metody. Największą popularnością wśród antykoncepcji hormonalnej cieszą się doustne tabletki antykoncepcyjne.

To właśnie ta metoda antykoncepcji pozwala na swego rodzaju personalizację terapii. Istnieją różne rodzaje tabletek antykoncepcyjnych – jednofazowe, dwufazowe (sekwencyjne i dwustopniowe) oraz trójfazowe. Do tej grupy zalicza się także minipigułki oraz antykoncepcję awaryjną.

Tabletki antykoncepcyjne stosowane są zwykle codziennie przez 21 dni, po czym następuje 7 – dniowa przerwa, w której trakcie pojawia się krwawienie z odstawienia. Niektóre tabletki antykoncepcyjne zawierają tabletki placebo, które zażywane są wówczas, gdy powinna nastąpić przerwa.

Opakowania takie zawierają 28 tabletek i powinny być stosowane w sposób ciągły – po skończeniu 28 – tabletkowego opakowania, należy rozpocząć zażywanie tabletek z kolejnego opakowania, bez przerwy. Minipigułki, które zawierają jedynie gestageny również stosowane są w sposób ciągły. Antykoncepcja awaryjna nie stanowi antykoncepcji stałej.

Jej zastosowanie dopuszcza się jedynie w wyjątkowych sytuacjach, gdy podczas stosunku nie była stosowana żadna metoda antykoncepcji, bądź też zastosowana metoda zawiodła.

Poza tabletkami dostępne są także plastry, które przyklejone są do skóry przez 3 tygodnie z cotygodniową wymianą plastra, po czym należy wykonać tydzień przerwy. Inną opcją są krążki dopochwowe, aplikowane na 3 tygodnie do pochwy, z tygodniem przerwy pomiędzy aplikacją następnego krążka.

Istnieją również długoterminowe środki antykoncepcji hormonalnej.

Należą do nich iniekcje, których skuteczność utrzymuje się przez 3 miesiące, implanty podskórne zapewniające skuteczność przez 3 lata oraz hormonalne wkładki domaciczne (inaczej spirale antykoncepcyjne), które zapewniają antykoncepcję przez 5 lat.

Jak działa antykoncepcja hormonalna?

Dwuskładnikowa antykoncepcja hormonalna, czyli taka, która zawiera estrogen i gestagen działa poprzez kilka mechanizmów. Przede wszystkim przyczynia się do zahamowania owulacji, co jest wynikiem efektu przeciwgonadotropowego.

W sytuacji, gdy doszłoby jednak do uwolnienia komórki jajowej, będzie ona zapobiegała zagnieżdżeniu się zapłodnionej komórki jajowej.

Ponadto, dochodzi do zwiększenia lepkości śluzu, co uniemożliwia plemnikom zdolność poruszania się, a tym samym dotarcia do komórki jajowej w celu połączenia się z nią.

Minipigułki, które zawierają jedynie gestagen, działają przede wszystkim na zasadzie zwiększania gęstości śluzu szyjkowego. Taki mechanizm działania wykazują także spirale hormonalne, które dodatkowo działają poprzez zaburzenie struktury błony śluzowej macicy.

Skuteczność antykoncepcji hormonalnej

Antykoncepcja hormonalna wykazuje dużą skuteczność w zapobieganiu ciąży. Poszczególne metody różnią się jednak od siebie skutecznością.

Wskaźnik Pearla dla poszczególnych metod antykoncepcji hormonalnej:

• doustne środki antykoncepcyjne: 0,1 – 0,9,
• plastry antykoncepcyjne: 0,9,
• krążek dopochwowy: 0,65,
• minipigułka: 0,5- 3,
• iniekcje: 0,88,
• implant podskórny:

Trudne pytania, szybkie odpowiedzi – antykoncepcja hormonalna

3 kwietnia 2020

Choć początki antykoncepcji hormonalnej sięgają lat 60. XX w., to Polki wciąż wiedzą o niej zbyt mało. Pod względem wiedzy na temat nowoczesnych form zapobiegania ciąży znajdujemy się ogonie Europy. Czas to zmienić! W naszym artykule przygotowaliśmy odpowiedzi na najczęstsze pytania dotyczące antykoncepcji hormonalnej.

Czy antykoncepcja hormonalna jest skuteczna?

Zacznijmy może od tego, że skuteczność antykoncepcji hormonalnej mierzy się za pomocą tzw. wskaźnika Pearla. Pokazuje on, ile kobiet spośród 100 stosujących daną metodę antykoncepcyjną zachodzi w nieplanowaną ciążę w ciągu 12 miesięcy.

Generalnie im niższy wskaźnik Pearla, tym skuteczniejsza metoda antykoncepcyjna. I tak np. wskaźnik Pearla przy stosowaniu jednofazowej, dwuskładnikowej tabletki antykoncepcyjnej wynosi 0,2-0,5.

Dla porównania wskaźnik ten dla prezerwatywy to już 3-7, a dla stosunku przerywanego 10-35. Jak widzisz nie istnieje metoda antykoncepcyjna, która w 100% chroniłaby Cię przed ciążą. Antykoncepcja hormonalna również takiej ochrony nie zapewnia.

Niemniej jednak skuteczność tabletek antykoncepcyjnych jest bardzo wysoka i przy prawidłowym stosowaniu sięga ponad 99%.

Jak działa antykoncepcja hormonalna?

Hormonalne środki antykoncepcyjne zwierają dwa rodzaje hormonów: estrogen, a w zasadzie jego syntetyczną formę – etynyloestradiol – oraz zaliczany do gestagenów progesteron. Oba te hormony w połączeniu ze sobą działają hamująco na owulację. Ponadto zmieniają konsystencje śluzu szyjkowego, tak aby męskie komórki rozrodcze nie mogły się przez niego przedostać.

Sam transport plemników i komórki jajowej także zostaje spowolniony. A to dlatego, że wspomniane hormony obniżają kurczliwość jajowodów. I wreszcie, antykoncepcja hormonalna zmienia błonę śluzową macicy, przez co zarodek nie może się w niej zagnieździć. W praktyce oznacza to, że nawet gdyby komórka jajowa połączyła się z plemnikiem, kobieta i tak nie zajdzie w ciążę.

Czy antykoncepcję hormonalną mogę przyjmować jedynie w formie tabletek?

Nie. Początkowo antykoncepcja hormonalna rzeczywiście dostępna była jedynie w formie pigułki. Obecnie kobiety mają do dyspozycji plastry antykoncepcyjne, zastrzyki oraz tzw. krążki (pierścienie) dopochowowe. Działają one tak samo jak tabletki, różni je tylko sposób podania. Ponieważ zawierają niższe dawki hormonów, są też odrobinę mniej skuteczne.

Warto jednak wspomnieć o zaletach tych metod antykoncepcji, a jest całkiem sporo. Przede wszystkim kobieta nie musi codziennie pamiętać o przyjęciu tabletki – plaster nakleja się raz w tygodniu, zastrzyk zapewnia ochronę na ok. 3 miesiące, a krążek na 3 tygodnie.

Plastry i zastrzyki są też odporne na problemy żołądkowe (wymioty, biegunka) czy działanie antybiotyków, czego nie można niestety powiedzieć o tabletkach.

Czy mogę połączyć dwa opakowania tabletek antykoncepcyjnych, nie robiąc siedmiodniowej przerwy na krwawienie?

Tak. Jeśli np. wyjeżdżasz na urlop albo czeka Cię ważna impreza i nie chcesz mieć w tym czasie miesiączki, możesz połączyć dwa opakowania tabletek. W ten sposób przesuniesz tzw.

krwawienie z odstawienia. Nie powinnaś jednak robić tego zbyt często.

Pamiętaj też, że branie dwóch opakowań tabletek antykoncepcyjnych z rzędu wiąże się z ryzykiem wystąpienia plamień podczas przyjmowania drugiego blistra.

Ciekawy artykuł: Poradnia ginekologiczna – kiedy się zgłosić?

Jak będę się czuła stosując antykoncepcję hormonalną?

Na początku stosowania antykoncepcji hormonalnej rzeczywiście możesz odczuwać pewne dolegliwości, takie jak bóle głowy, nudności, wymioty, spadek nastroju, ból piersi czy mniejszą ochotę na seks.

Przeważnie są to jednak objawy tymczasowe, które ustępują po ok. 3 miesiącach, gdy organizm przyzwyczai się do hormonów.

Jeśli po upływie tego czasu złe samopoczucie będzie się utrzymywać, idź do swojego lekarza i poproś o zmianę pigułek lub rozważcie inną formę antykoncepcji.

Wzrost wagi, tak często obserwowany przez kobiety stosujące antykoncepcję hormonalną, ma natomiast związek z zatrzymaniem wody w organizmie. Niemniej jednak część kobiet rzeczywiście zauważa u siebie większy apetytu. Dlatego przy tabletkach antykoncepcyjnych, zwłaszcza na początku ich stosowania, warto zwracać szczególną uwagę na to, co się je oraz pamiętać o aktywności fizycznej.

Zaczęłam stosować antykoncepcję hormonalną i pojawiły się plamienia. Dlaczego?

Plamienie lub krwawienie podczas pierwszych kilku miesięcy stosowania antykoncepcji hormonalnej jest całkowicie normalne i nie musisz się tym martwić. Jeśli jednak krwawienie przeciąga się lub na chwilę ustało i znów powróciło, koniecznie skonsultuj się z lekarzem.

Czy biorąc tabletki antykoncepcyjne, mogę pić alkohol?

Tak, alkohol sam w sobie nie zmniejsza skuteczności tabletek antykoncepcyjnych. Chyba, że wypijesz go zbyt dużo i wystąpią wymioty lub biegunka. Wówczas, jeśli od zażycia tabletki nie minęły 4 godziny, mogła się ona nie wchłonąć. W takim przypadku nie będziesz dostatecznie chroniona.

A skoro już jesteśmy przy używkach, papierosy również nie obniżają skuteczności antykoncepcji hormonalnej. Przy tej formie zapobiegania ciąży zdecydowanie odradza się jednak palenie papierosów. Tabletki antykoncepcyjne zwiększają bowiem ryzyko zakrzepicy, a papierosy dodatkowo to ryzyko potęgują.

Zobacz też: Profilaktyka raka piersi – jakie badania wykonać?

Czy to prawda, że stosując antykoncepcję hormonalną, trzeba uważać z antybiotykami?

Tak, niektóre antybiotyki rzeczywiście mogą obniżać skuteczność antykoncepcji hormonalnej. Jeśli więc lekarz planuje przepisać Ci antybiotyk, zapytaj go, czy nie osłabia ich działania.

Przed przyjęciem pierwszej dawki antybiotyku koniecznie zapoznaj się też z dołączoną do niego ulotką. W niej prawdopodobnie znajdziesz informacje na ten temat. Zresztą nie tylko antybiotyki mogą obniżyć skuteczność antykoncepcji hormonalnej.

Robią to również niektóre zioła, np. dziurawiec czy dzięgiel chiński.

Czy antykoncepcja hormonalna może utrudnić mi później zajście w ciążę?

Nie. Efekt antykoncepcyjny uzyskany po zażyciu tabletek jest w pełni odwracalny. Po ich odstawieniu płodność odzyskasz prawdopodobnie już w kolejnym cyklu. Są oczywiście kobiety, które po wieloletnim stosowaniu antykoncepcji hormonalnej nie mogą później zajść w ciążę. Jest to jednak nie efekt nie samych hormonów, a upływu lat. Starszym kobietom po prostu trudniej począć dziecko.

Pominęłam pigułkę antykoncepcyjną. Co powinnam teraz zrobić?

Schemat postępowania w takiej sytuacji zależy od tego, w którym tygodniu zapomniałaś pigułki. Dlatego zawsze zachowuj ulotkę dołączoną do opakowania tabletek, w niej masz bowiem wszystko dokładnie rozpisane. Schemat ten wygląda przeważnie następująco.

Jeśli zapomniałaś tabletki w pierwszym tygodniu stosowania, tuż po przerwie na krwawienie, udaj się do ginekologa, ponieważ mogło dojść do zapłodnienia.

Jeśli natomiast nie odbyłaś stosunku i nie ma ryzyka, że zaszłaś w ciążę, kontynuuj przyjmowanie tabletek, pamiętając jednak o dodatkowym zabezpieczeniu przez najbliższe 7 dni, np. w formie prezerwatywy.

Sytuacja będzie wyglądać inaczej, jeśli o tabletce zapomnisz w drugim tygodniu stosowania. Wówczas powinnaś jak najszybciej wziąć pominiętą tabletkę, a kolejną przyjąć o normalnej porze. Nie ważne, że będzie to oznaczało zażycie jednej tabletki po drugiej. Jeśli zastosujesz się do tego zalecenia, ochrona będzie zachowana.

Jeśli natomiast pominęłaś pigułkę w trzecim tygodniu, to masz dwa wyjścia: możesz już w tym momencie zrobić 7-dniową przerwę (zapisz sobie datę pominięcia tabletki) lub dokończyć blister i od razu zacząć kolejny, ale bez robienia 7-dniowej przerwy na krwawienie.

Czy antykoncepcja hormonalna powoduje raka?

Na to pytanie nie da się udzielić jednoznacznej odpowiedzi. Antykoncepcja hormonalna rzeczywiście może w minimalnym stopniu zwiększyć ryzyko raka piersi.

Z drugiej strony kobiety, które ją stosują rzadziej zapadają na raka jajnika czy trzonu macicy. Warto też pamiętać, że stosowanie antykoncepcji hormonalnej zmusza kobietę do częstszych wizyt u ginekologa.

W związku z tym nawet jeśli rozwinie się nowotwór, to zostanie on wcześniej wykryty i kobieta będzie miała większe szanse na wyleczenie.

Przeczytaj: Menopauza a osteoporoza – co je łączy?

A co z tą zakrzepicą? Czy antykoncepcja hormonalna zwiększa ryzyko jej wystąpienia?

Tak, antykoncepcja hormonalna, a dokładnie zawarty w niej estrogen, zwiększa ryzyko rozwoju zakrzepicy. Ale ciąża przecież też je zwiększa. Ponadto ryzyko choroby zakrzepowej jest najwyższe w pierwszych 3 miesiącach stosowania antykoncepcji hormonalnej. Późnej obniża się i utrzymuje już mniej więcej na stałym poziomie.

Bardzo ważne, aby w tym okresie kobieta bacznie obserwowała swój organizm i zgłaszała lekarzowi wszystkie niepokojące symptomy, np. ból, obrzęk i zaczerwienienie nogi, duszności, kaszel czy zawroty głowy. Warto też dodać, że niektóre kobiety są bardziej od innych narażone na zakrzepicę.

Chodzi przede wszystkim o kobiety palące papierosy, z nadwagą, nadciśnieniem tętniczym albo trombofilią wrodzoną, czyli genetycznie uwarunkowaną skłonnością do zakrzepicy.

Chciałabyś zacząć stosować antykoncepcję hormonalną, ale nie wiesz, która forma będzie dla Ciebie najlepsza? Umów się na konsultację ze specjalistą holsäMED!

Zadzwoń: 32 506 50 85
Napisz: [email protected]

Tabletki antykoncepcyjne – warto brać? Zalety i wady antykoncepcji hormonalnej

Ludzkość od zawsze poszukiwała skutecznych sposobów ochrony przed nieplanowaną ciążą. Sięgano po mieszanki ziołowe, stosowano mniej lub bardziej skuteczne metody barierowe. Wiele czasu upłynęło, nim poznaliśmy mechanizmy rządzące cyklem menstruacyjnym kobiety oraz momentem zapłodnienia.

Odkrycie estrogenu i progesteronu – żeńskich hormonów płciowych – pomogło dostrzec pewne zależności i zrozumieć, że od ich stężenia uzależnione są fazy cyklu, a także ciąża. Badacze zauważyli, że kobiety nie zachodzą w ciąże, gdy w trakcie cyklu poziom progesteronu jest podwyższony.

Dopiero wtedy podjęto działania, które miały na celu uzyskanie syntetycznego hormonu o zbliżonym działaniu. To dało początek pracom nad hormonalną formą antykoncepcji. Pierwsze tabletki antykoncepcyjne o nazwie Enovid trafiły do aptek w Stanach Zjednoczonych na początku lat sześćdziesiątych.

W Polsce pigułki antykoncepcyjne zaczęto sprzedawać w roku 1966. Obecnie na rynku dostępnych jest kilkadziesiąt preparatów różnych producentów.

ZOBACZ TEŻ: Dni płodne – jak je obliczyć?

Rodzaje tabletek antykoncepcyjnych

Aktualnie w aptekach możemy kupić dwa rodzaje tabletek antykoncepcyjnych:

• Tabletka jednoskładnikowa – nazywa się je także “minipigułką”. Zawierają stosunkowo niską dawkę jednego hormonu – syntetycznego progestagenu. Substancją czynną może być także lewonoregesterel, dezogestrel czy noretysteron. Tabletka jednoskładnikowa zmienia właściwości śluzu szyjkowego i tym samym utrudnia wynikanie plemników do dróg rodnych. Hamuje również owulację i wpływa na grubość śluzówki macicy (endometrium). Zaleca się je kobietom, które słabiej tolerują estrogen obecny w tabletkach dwuskładnikowych. Są także częstą formą antykoncepcji stosowaną przez kobiety karmiące piersią. Na rynku dostępne są takie preparaty, jak: Azalia, Cerazette, Limetic, Symonette.
• Tabletka dwuskładnikowa – zawierają dwa hormony – etynyloestradiol (syntetyczną formę estrogenu) i progestagen. Estrogeny hamują wzrost pęcherzyka w jajniku tym samym uniemożliwiając owulację. Progestagen wpływa natomiast na właściwości śluzu szyjkowego, aby uniemożliwić plemnikom dostanie się do komórki jajowej. Dodatkowo pigułki dwuskładnikowe wpływają na strukturę endometrium. 

Tabletki dwuskładnikowe można także podzielić ze względu na ich schemat działania i zgodność z fazami cyklu:

• Tabletki jednofazowe – przez 21 dni przyjmujemy identyczne pigułki o takiej samej zawartości substancji czynnych, następnie robimy 7-dniową przerwę (Atywia, Yasminelle, Aidee, Yasmin). Dostępne są także preparaty zawierające dodatkowe 7 tabletek placebo, aby uniknąć robienia przerwy. Taki system nazywa się „every day pill”. 
• Tabletki dwufazowe – w opakowaniu znajduje się 11 pigułek w jednym kolorze i 10 w innym. Należy je brać w odpowiedniej kolejności, zgodnie z zaleceniami w ulotce. Dawka hormonów w tabletce jest zależna od dnia cyklu i zmienia się dwukrotnie. W Polsce obecnie nie ma dostępnych preparatów tego typu.
• Tabletki trójfazowe – w blistrze znajdziemy 10 tabletek ciemnożółtych, 6 jasnobrązowych i 5 białych (kolory mogą się różnić w zależności od preparatu), które zawierają różne kombinacje dwóch hormonów (Triquilar, Milvane). Proporcje substancji czynnych zmieniają się trzykrotnie, aby naśladować naturalny cykl.

Niezależnie od typu tabletek antykoncepcyjnych, preparaty te dostępne są wyłącznie z przepisu lekarza.

Przed rozpoczęciem ich stosowania należy odbyć wizytę konsultacyjną, w trakcie której ginekolog przeprowadzi pogłębiony wywiad medyczny, a także przeprowadzi niezbędne badania, które wykluczą wszelkie ewentualne przeciwwskazania do stosowania takiej formy antykoncepcji hormonalnej.

Tabletki antykoncepcyjne zarezerwujesz wygodnie i szybko dzięki KtoMaLek.pl. Sprawdź już teraz, która apteka posiada Twój lek.

Tabletka 72 Po

Antykoncepcja postkoitalna, czyli tak zwana “tabletka 72 po” również zalicza się do grupy tabletek antykoncepcyjnych.

Tym, co odróżnia ją od wspomnianych wcześniej preparatów jest moment jej stosowania, gdyż należy ją przyjąć już po stosunku.

Substancją czynną takich tabletek jest octan uliprystalu lub lewonorgestrel. W Polskich aptekach dostępne są dwa preparaty o takim działaniu – ellaOne i Escapelle.

Im wcześniej przyjęta antykoncepcja awaryjna, tym większa jej skuteczność. W przypadku preparatów z lewonorgestrelem (Escapelle) maksymalny czas na przyjęcie tabletki to 72 godziny po źle zabezpieczonym lub niezabezpieczonym stosunku.

Środku na bazie octanu uliprystalu (ellaOne) można przyjąć do 120 godzin. Zawarta w tabletce substancja czynna nie dopuszcza do zapłodnienia poprzez hamowanie lub opóźnienie owulacji. Może mieć także wpływ na zapobieganie zagnieżdżeniu zarodka, jednak nie jest to środek o działaniu wczesnoporonnym.

Stosuje się ją wyłącznie doraźnie i nie częściej niż raz w trakcie jednego cyklu.

Sprawdzaj dostępność leków oraz umawiaj wizyty u lekarza także w Twoim smartfonie! Skorzystaj z aplikacji VisiMed dostępnej dla systemów Android i iOS.

Zalety tabletek antykoncepcyjnych

Niewątpliwą zaletą stosowania tabletek antykoncepcyjnych jest ich duża skuteczność. Przy wzorcowym stosowaniu wynosi 99,7%. W przypadku niekonsekwencji i błędów (zapominanie o wzięciu tabletki, łączenie z lekami osłabiającymi działanie) oscyluje w granicach 92%.

Oprócz zapobiegania ciąży zmniejszają ryzyko raka endometrium, jajników, a także zapalenia narządów rodnych. Są wygodne w użytkowaniu, a ich przyjmowanie można przerwać w dowolnym momencie.

Kobiety stosujące tabletki antykoncepcyjne chwalą tę metodę za zmniejszenie bólu miesiączkowego oraz intensywności krwawień.

ZOBACZ TEŻ: Tarczyca – dlaczego jest tak ważna dla naszego organizmu?

Wady tabletek antykoncepcyjnych

Mimo niewątpliwych zalet tabletki antykoncepcyjne posiadają także szereg wad.

Źle dobrane mogą wywoływać przykre skutki uboczne, jak bóle i zawroty głowy, mdłości, problemy skórne, bóle piersi czy wahania wagi.

Zwykle objawy te ustępują po kilku tygodniach, jeśli jednak nie mijają, należy dobrać inny preparat lub zupełnie inną formę antykoncepcji. Minusem jest także fakt, że tabletki trzeba zażywać codziennie o tej samej porze.

Kontrowersje wzbudza także kwestia zwiększania ryzyka chorób zakrzepowych. Ryzyko rośnie u kobiet, które ukończyły 35. rok życia, są otyłe, palą papierosy lub chorują na nadciśnienie czy hipercholesterolemię. Przeciwwskazaniem są także zakrzepy w naczyniach krwionośnych, płucach lub innych narządach, które występowały w przeszłości, a także udar lub zawał mięśnia sercowego.

Przeciwwskazaniem do stosowania tabletek antykoncepcyjnych są także choroby nowotworowe piersi oraz narządów płciowych. Statystyki pokazują, że u kobiet przyjmujących pigułki antykoncepcyjne częściej diagnozuje się raka piersi. Nie dowiedziono jednak, że preparaty te mają wpływ na rozwój tych schorzeń.

Tabletki antykoncepcyjne – czy warto stosować?

Przyjmowanie tabletek antykoncepcyjnych powinno być wspólną decyzja kobiety oraz lekarza ginekologa. Należy wziąć pod uwagę stan zdrowia pacjentki, jej styl życia, przeszłość chorobową oraz ryzyko rozwoju niektórych schorzeń.

Jeżeli stan zdrowia na to pozwala, tabletki antykoncepcyjne mogą być naprawdę wygodną i skuteczną metodą antykoncepcji.

Nie można jednak zapominać o regularnym wykonywaniu badań diagnostycznych, gdyż antykoncepcja hormonalna nie działa miejscowo a wpływa na funkcjonowanie całego organizmu.

ZOBACZ TEŻ: Luteina (progesteron) – kiedy przyjmować?

Wszystkie treści zamieszczone w Serwisie, w tym artykuły dotyczące tematyki medycznej, mają wyłącznie charakter informacyjny. Dokładamy starań, aby zawarte informacje były rzetelne, prawdziwe i kompletne, jednakże nie ponosimy odpowiedzialności za rezultaty działań podjętych w oparciu o nie, w szczególności informacje te w żadnym wypadku nie mogą zastąpić wizyty u lekarza.

Jak działają dwuskładnikowe tabletki antykoncepcyjne?

Najchętniej wybieraną przez Polki metodą antykoncepcji są tabletki antykoncepcyjne, w szczególności dwuskładnikowe .Stałe, systematyczne ich przyjmowanie gwarantuje bardzo skuteczną ochronę przed zajściem w ciążę. Tabletki dwuskładnikowe zawierają dwa rodzaje hormonów: estrogeny i progestageny, które dzięki swoim właściwościom zapobiegają ciąży. Tylko jak to działa?

Mechanizm działania tabletek antykoncepcyjnych opiera się na wpływie hormonów, których dawka jest stała lub zmienia się w trakcie cyklu.

 Stała dawka jest charakterystyczna dla tabletek jednofazowych, co oznacza, że wszystkie pigułki w opakowaniu są identyczne.

Natomiast w przypadku tabletek dwu- i trójfazowych pigułki w opakowaniu różnią się między sobą dawką hormonów w zależności od konkretnej fazy cyklu. Niezależnie od rodzaju tabletek dwuskładnikowych wszystkie wpływają na organizm kobiety podobnie.

Estrogeny  hamują uwalnianie hormonu nazywanego folikulotropiną (FSH), co zapobiega powstaniu dominującego pęcherzyka jajnikowego zwanego pęcherzykiem Graafa. Obecnie najczęściej stosowanym estrogenem jest etynyloestradiolu. Natomiast progestageny hamują wydzielanie lutropiny (LH), dzięki czemu nie dochodzi do uwolnienia komórki jajowej, czyli owulacji.

Jest to podstawowy mechanizm działania tabletek antykoncepcyjnych, ale nie jedyny. W antykoncepcji stosuje się różne progestageny, np. drospirenon, dezogestrel, lewonorgestrel.

Stosowanie antykoncepcji hormonalnej powoduje również zmiany w endometrium, czyli błonie śluzowej macicy (co uniemożliwia zagnieżdżenie komórki jajowej), a także zagęszcza śluz szyjkowy, co utrudnia plemnikom przedostanie się do komórki jajowej. 

Stosowanie tabletek antykoncepcyjnych polega na zażywaniu ich codziennie o tej samej porze przez 21 dni, po czym następuje tzw. krwawienie z odstawienia podczas tygodniowej przerwy w przyjmowaniu pigułek (w przypadku tabletek 21+7 krwawienie występuje w ostatnim tygodniu przyjmowania tabletek).

Działanie antykoncepcyjne utrzymuje się nawet w trakcie przerwy w przyjmowaniu tabletek, o ile nie przekroczy ona 7 dni. Wskaźnik Pearla dla antykoncepcyjnych tabletek dwuskładnikowych monofazowych, stosowanych zgodnie z zasadami metody, wynosi zaledwie 0,001. Oznacza to, że stosując tę metodę antykoncepcji przez rok, jedynie 1 kobieta na 100 000 zaszła w ciążę.

Statystyka ta świadczy o tym, że skuteczność dwuskładnikowych tabletek antykoncepcyjnych jest bardzo wysoka.

mgr Ewa Michalska-Kocerba, konsultacja merytoryczna lek. Maciej Chojnacki

Tabletka antykoncepcyjna – Wikipedia, wolna encyklopedia

Pigułki antykoncepcyjne

Tabletka antykoncepcyjna, pigułka antykoncepcyjna – doustny środek antykoncepcyjny zawierający syntetyczne odpowiedniki hormonów. Jej działanie polega na blokowaniu owulacji oraz zmianie konsystencji śluzu szyjki macicy w taki sposób, że nie przepuszcza on plemników.

Stosuje się preparaty jednoskładnikowe lub dwuskładnikowe. Pigułki jednoskładnikowe (tzw. minipigułki) zawierają niskie dawki jednego hormonu – syntetycznego odpowiednika progesteronu (gestagenu). Pigułki dwuskładnikowe zawierają syntetyczne gestageny i etynyloestradiol.

Tabletki jednofazowe dostarczają taką samą dawkę estrogenu i progestagenu w ciągu całego cyklu, natomiast w pigułkach dwu- i trójfazowych zawartość hormonów zmienia się w czasie trwania cyklu.

Najczęściej stosowane w hormonalnych środkach antykoncepcyjnych gestageny to: lewonorgestrel, drospirenon, norelgestromin, gestoden, dezogestrel.

Mechanizm działania

Preparaty dwuskładnikowe

Zawarty w tych preparatach estrogenowo-gestagenowych etynyloestradiol hamuje wydzielanie FSH uniemożliwiając dojrzewanie pęcherzyków Graffa i tym samym komórek jajowych. Natomiast gestageny (również obecne w tabletkach) hamują owulację, czyli uwolnienie komórki jajowej.

Zmieniają też śluz szyjki macicy, utrudniając transport plemników w drogach rodnych kobiety oraz wpływają na endometrium (staje się ono cieńsze), wywołując zmiany, które potencjalnie mogą utrudniać implantację zarodka[1][2][3][4][5][6][7].

W ten sposób hormonalne środki antykoncepcyjne utrudniają zapłodnienie i powstanie zarodka. Zgodnie z przeglądem systematycznym Contraceptive Technology z 2011 roku nie ma znaczących dowodów na działanie tabletek dwuskładnikowych na zygotę po zapłodnieniu[8].

W 2 pracach z końca XX wieku próbowano pokazać, że tabletki antykoncepcyjne teoretycznie mogą wpłynąć na implantację zarodka[4][3].

W 2002 roku w badaniu 8500 kobiet pokazano, że zażywanie tabletek antykoncepcyjnych zwiększa szanse na ciążę (rozumianą jako zaczynającą się po zagnieżdżeniu się zarodka) po ich odstawieniu, w stosunku do osób, które nigdy ustnej antykoncepcji nie stosowały[9].

Inny przegląd systematyczny z 2011 roku pokazał, że odsetki udanych ciąż (rozumianych jako zaczynających się od zagnieżdżenia zarodka) są takie same w przypadku kobiet w przeszłości używających ustną antykoncepcję co u kobiet tego nierobiących[10]. Farmakolodzy wymieniają zapobieganie implantacji jako jeden z mechanizmów działania antykoncepcji hormonalnej[11]. Informacje o tym mechanizmie podają również producenci tabletek antykoncepcyjnych[12].

Preparaty jednoskładnikowe

Tabletka jednoskładnikowa zwana jest inaczej „minipigułką”. Różni się od tabletki antykoncepcyjnej dwuskładnikowej tym, że zawiera tylko jeden hormon, progestagen.

Uważa się ją za łagodniejszy środek antykoncepcji hormonalnej, ponieważ wywołuje mniej efektów ubocznych.

Jest bezpieczniejszym i praktyczniejszym środkiem dla określonej grupy kobiet, szczególnie wrażliwych na wysoko stężone leki hormonalne.

Obecność tylko jednego hormonu nie ujmuje minipigułce jej skuteczności, a jej działanie polega głównie na zmienianiu właściwości śluzu w szyjce macicy i utrudnianiu wnikania plemników do dróg rodnych kobiety. Hormony te hamują również owulację (zależnie od dawki) oraz prowadzą do zmian w endometrium (staje się ono cieńsze, co potencjalnie może utrudniać implantację)[1][2][6][7][13].

Bezpieczeństwo

Odsetek zgonów (które nastąpiły w ciągu 39 lat obserwacji) wśród kobiet, które zażywały tabletki antykoncepcyjne jest 12% niższy niż wśród kobiet, które nigdy tego nie robiły[14].

Ryzyko śmierci młodej, niepalącej kobiety zażywającej ustną antykoncepcję jest 240 razy niższe niż ryzyko śmierci z powodu komplikacji zdrowotnych wynikłych z ciąży[15] (które są główną przyczyną śmierci nastolatek w wieku 15–19 lat[16]).

Przegląd systematyczny z 2010 roku wykazał, że tabletki antykoncepcyjne przeważnie nie zwiększają ryzyka zachorowania na raka.

Istnieje dodatnia korelacja pomiędzy długotrwałym zażywaniem dwuskładnikowych tabletek a zwiększoną szansą zachorowania na raka wątroby i szyjki macicy oraz guzów w wątrobie[17].

Pozytywne skutki uboczne zażywania doustnych środków antykoncepcyjnych związane z nowotworami to:

• zmniejszenie ryzyka zachorowania na raka jajnika (o 20% w ciągu każdego 5-letniego cyklu zażywania) i raka trzonu macicy (o 50%)[17];
• chemoprezerwacja dla kobiet z mutacją genów BRCA, które przyczyniają się do rozwoju raka piersi i jajników[17];
• zmniejszenie ryzyka wystąpienia raka jelita grubego[18].

W 2011 roku systematyczny przegląd 49 badań wykazał, że (wbrew popularnemu przekonaniu) stosowanie antykoncepcji hormonalnej nie zmienia znacząco masy ciała[19]. W 2013 roku na podstawie 16 badań naukowcy stwierdzili, że istnieją ograniczone dowody na przyrost wagi na skutek długotrwałego zażywania tabletek jednoskładnikowych[20].

W 1995 roku w badaniu pół tysiąca kobiet stwierdzono, że wieloletnie (powyżej 9 lat) używanie środków antykoncepcyjnych ponad dwukrotnie redukuje ryzyko poronienia[21]. 10 lat później stwierdzono istnienie odwrotnego efektu[22].

Na podstawie danych z lat 1996–2002 o 93 tysiącach kobiet z Danii wykazano, że przyjmowanie tabletek antykoncepcyjnych przed i w trakcie ciąży nie zwiększa ryzyka śmierci płodu[23].

Przegląd systematyczny z 2011 roku wykazał, że antykoncepcja hormonalna zażywana przed ciążą nie wiąże się z uszkodzeniami płodu czy poronieniami[10].

Innym skutkiem ubocznym zażywania ustnej antykoncepcji jest poprawa w przypadku zapalenia narządów miednicy mniejszej, bolesnego miesiączkowania, zespołu napięcia przedmiesiączkowego i trądziku[18].

Zażywanie hormonalnych środków antykoncepcyjnych powoduje dwu- do sześciokrotnego wzrostu ryzyka wystąpienia choroby zakrzepowej (ciąża zwiększa to ryzyko 60-krotnie[24]), udaru i zawału serca, zwłaszcza u kobiet stosujących je po raz pierwszy[25][26], a także u osób jednocześnie palących, z nadciśnieniem tętniczym i z innymi czynnikami ryzyka dla układu krążenia i naczyń mózgowych[27]. Korzyści (będące pozytywnym wpływem na zakrzepicę tętnic, zakrzepicę żylną i podwyższone ciśnienie) przewyższają jednak te skutki uboczne[28].

Stwierdzono, że pochodzące z leków hormony żeńskie uwalniane z moczem, które trafiają do ścieków, a następnie wód śródlądowych i morskich (tzw. ksenoestrogeny) wywołują zaburzenia płodności u ssaków wodnych oraz ludzi[29][30][31][32][33][34], jednak według przeglądu badań z 2011 roku głównym źródłem ksenoestrogenów w środowisku naturalnym nie są tabletki antykoncepcyjne[35].

Sposób użycia

Dwuskładnikowe tabletki antykoncepcyjne, zwykle przyjmuje się codziennie, przez 21 dni, rozpoczynając od pierwszego dnia cyklu miesiączkowego (od pierwszego dnia miesiączki).

Następnie robi się siedmiodniową przerwę, w trakcie której powinno wystąpić krwawienie. Kolejną serię tabletek rozpoczyna się ósmego dnia, od wzięcia ostatniej tabletki z poprzedniej serii.

Maksymalny dopuszczalny czas opóźnienia w przyjęciu pigułki to 12 godzin[36].

Na rynku dostępne są preparaty jednofazowe – w których wszystkie tabletki zawierają te same ilości hormonów, oraz dwu- i trójfazowe, zawierające mniej gestagenu w tabletkach przyjmowanych w pierwszej fazie cyklu, a więcej w tabletkach przyjmowanych później. Tabletki wielofazowe lepiej naśladują naturalne wahania stężenia hormonów w trakcie cyklu miesiączkowego.

Jednoskładnikowe środki antykoncepcyjne stosuje się ciągle, nawet w trakcie trwania krwawienia miesięcznego.

Skuteczność

Warunkiem skuteczności tabletek jest ich systematyczne zażywanie, w przybliżeniu o tej samej porze dnia[37] (zgodnie z instrukcją) w celu utrzymania potrzebnego stężenia hormonów. Wymienione środki mogą być nieskuteczne w związku z niektórymi chorobami[potrzebny przypis] i zażywaniem niektórych leków[37].

Odsetek stwierdzonych ciąż po roku poprawnego stosowania tabletek dwuskładnikowych to 0,3%, a jednoskładnikowych – 0,51%.

Jednocześnie odsetek ciąż po roku niekonsekwentnego zażywania lub zażywania niezgodnego z zaleceniami to 9% (skuteczność tabletek dwuskładnikowych i jednoskładnikowych w takich warunkach ich stosowania nie jest identyczna, ale brak bardziej precyzyjnych danych na ten temat)[38].

Historia

Badania nad skutecznymi metodami zapobiegania ciąży rozpoczęły się w latach 40. XX wieku. Wtedy to dokonano odkrycia, że zastrzyki progesteronu skutecznie hamują jajeczkowanie u zwierząt doświadczalnych. Jednak perspektywa robienia zastrzyków podskórnych w celu regulacji płodności nie była zachęcająca, a poza tym progesteron był wówczas drogim preparatem.

Badania nad doustnym środkiem antykoncepcyjnym rozpoczął w 1950 r., prawdopodobnie za namową Margaret Sanger, założycielki Planned Parenthood, Gregory Goodwin Pincus – specjalista w dziedzinie rozmnażania się ssaków. Pincus pozyskał sponsorów (m.in.

Katharine McCormick), dobrał utalentowanych ludzi (pracowali wraz z nim doktor Min-Chuh Chang, lekarz ginekolog John Rock, doktor Edris Rice-Wray, doktor Celso-Ramon Garcia) i osiągnął sukces.

Początkowo uczeni stwierdzili, że progesteron podawany doustnie hamuje jajeczkowanie, podobnie jak zastrzyki, jednak ujawnili również wady preparatu: skuteczność w 85% i wielkość dawki.

W tym samym czasie, w 1952 r. został zsyntetyzowany norethynodrel (noretyndron). Jego twórca Frank Colton nie zdawał sobie sprawy, jakie znaczenie będzie miał ten związek w regulacji urodzin; ani on, ani firma, w której pracował (G.D Searle and Company) nie mieli w planach syntezy środka antykoncepcyjnego.

Pincus włączył norethynodrel do badań i uzyskał lepsze wyniki niż w badaniach z progesteronem. Kolejnym etapem było dodanie niewielkiej ilości mestranolu. Uzyskana pigułka pod nazwą Enovid była gotowa do eksperymentów klinicznych w 1955 roku. W 1960 uzyskała dopuszczenie Agencji Żywności i Leków i po raz pierwszy pojawiła się w aptekach amerykańskich.

W Polsce pigułka została wprowadzona do sprzedaży w 1966.

Kontrowersje

Istnieje środowisko ginekologów odmawiających przepisywania pigułek antykoncepcyjnych[potrzebny przypis]. W Polsce zgodnie z przepisem art. 39 Ustawy o zawodzie lekarza i lekarza dentysty z 5 grudnia 1996 lekarz może powstrzymać się od wykonania świadczeń zdrowotnych niezgodnych z jego sumieniem, z zastrzeżeniem art.

30, z tym że ma obowiązek wskazać realne możliwości uzyskania tego świadczenia u innego lekarza lub w innym zakładzie opieki zdrowotnej oraz uzasadnić i odnotować ten fakt w dokumentacji medycznej.

Lekarz wykonujący swój zawód na podstawie stosunku pracy lub w ramach służby ma ponadto obowiązek uprzedniego powiadomienia na piśmie przełożonego.

Kościół katolicki jest przeciwnikiem wszystkich sztucznych metod antykoncepcyjnych, proponując zamiast tego swoim wiernym metody rozpoznawania płodności oparte na obserwacji fizjologicznych objawów towarzyszących cyklowi menstruacyjnemu[39].

Przypisy

1. ↑ a b Położnictwo i ginekologia, T. 2. Grzegorz H. Bręborowicz (red.). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2005.
2. ↑ a b Farmakologia dla studentów i absolwentów kierunków medycznych. Ewa Obuchowicz, Andrzej Małecki, Krystyna Kmieciak-Kołada, Boguslaw Okopień (red.). Katowice: „Śląsk” Wydawnictwo Naukowe, 2011.
3. ↑ a b R. Rivera, I. Yacobson, D. Grimes. The mechanism of action of hormonal contraceptives and intrauterine contraceptive devices. „Am J Obstet Gynecol”. 181 (5 Pt 1), s. 1263–1269, Nov 1999. PMID: 10561657. 
4. ↑ a b W.L. Larimore, J.B. Stanford. Postfertilization effects of oral contraceptives and their relationship to informed consent. „Arch Fam Med”. 9 (2), s. 126–133, Feb 2000. PMID: 10693729. 
5. ↑ Pod redakcją IlonyP.I. Ślugaj Pod redakcją IlonyP.I., Pharmindex. Kompendium leków, 2006 .
6. ↑ a b RyszardR. Korbut RyszardR., Farmakologia, 2012 .
7. ↑ a b Katzung BertramK.B. G. Katzung BertramK.B., Masters SusanM.S. B. Masters SusanM.S., Trevor AnthonyT.A. J. Trevor AnthonyT.A., Farmakologia ogólna i kliniczna, 2012 .
8. ↑ Nelson, Anita L.; Cwiak, Carrie (2011). „Combined oral contraceptives (COCs)”. In Robert Hatcher: Contraceptive technology. New York, N.Y: Ardent Media, 2011, s. 257–258. ISBN 978-1-59708-004-0. OCLC 781956734. Cytat: „Mechanism of action COCs prevent fertilization and, therefore, qualify as contraceptives. There is no significant evidence that they work after fertilization. The progestins in all COCs provide most of the contraceptive effect by suppressing ovulation and thickening cervical mucus, although the estrogens also make a small contribution to ovulation suppression. Cycle control is enhanced by the estrogen. Because COCs so effectively suppress ovulation and block ascent of sperm into the upper genital tract, the potential impact on endometrial receptivity to implantation is almost academic. When the two primary mechanisms fail, the fact that pregnancy occurs despite the endometrial changes demonstrates that those endometrial changes do not significantly contribute to the pill’s mechanism of action.”. (ang.)
9. ↑ Prolonged use of oral contraception before a planned pregnancy is associated with a decreased risk of delayed conception | Human Reproduction | Oxford Academic, humrep.oxfordjournals.org [dostęp 2017-11-27]  (ang.).
10. ↑ a b D. Mansour, K. Gemzell-Danielsson, P. Inki, J.T. Jensen. Fertility after discontinuation of contraception: a comprehensive review of the literature. „Contraception”. 84 (5), s. 465–477, Nov 2011. DOI: 10.1016/j.contraception.2011.04.002. PMID: 22018120. 
11. ↑ Bertram G. Katzung, Basic and Clinical Pharmacology, 2012.
12. ↑ Bayer (April 10, 2012). „Yasmin full prescribing information” (PDF). Silver Spring, Md.: Food and Drug Administration (FDA). Retrieved April 14, 2012.
13. ↑ Tabletki antykoncepcyjne | Tabletki antykoncepcyjne – Twoja antykoncepcja bez recepty, tabletkiantykoncepcyjne.com.pl [dostęp 2016-07-10] .
14. ↑ P.C. Hannaford, L. Iversen, T.V. Macfarlane, A.M. Elliott i inni. Mortality among contraceptive pill users: cohort evidence from Royal College of General Practitioners’ Oral Contraception Study. „BMJ”. 340, s. c927, Mar 2010. DOI: 10.1136/bmj.c927. PMID: 20223876. PMCID: PMC2837145. 
15. ↑ http://www.acog.org/About_ACOG/News_Room/News_Releases/2013/Half_of_Women_Unaware_that_Pregnancy_Is_More_Dangerous_Than_Contraception.
16. ↑ The State of the World’s Children 2006, www.unicef.org [dostęp 2017-11-27] .
17. ↑ a b c D. Cibula, A. Gompel, A.O. Mueck, C. La Vecchia i inni. Hormonal contraception and risk of cancer. „Hum Reprod Update”. 16 (6). s. 631–650. DOI: 10.1093/humupd/dmq022. PMID: 20543200 (ang.). 
18. ↑ a b J.C. Huber, E.K. Bentz, J. Ott, C.B. Tempfer. Non-contraceptive benefits of oral contraceptives. „Expert Opin Pharmacother”. 9 (13), s. 2317–2325, Sep 2008. DOI: 10.1517/14656566.9.13.2317. PMID: 18710356.