Spis treści
- Co to jest zapalenie oskrzeli
- Ostre, podostre i przewlekłe zapalenie oskrzeli
- Leki stosowane w zapaleniu oskrzeli i leczenie zapalenia oskrzeli
W zależności od czasu trwania choroby zapalenie oskrzeli dzielimy na ostre (8 tyg.).
Ostre zapalenie oskrzeli najczęściej jest spowodowane zakażeniem wirusowym. Zapalenie podostre może być wynikiem nadreaktyności oskrzeli po przebytym zakażeniu albo zakażeniem krztuścem, natomiast przewlekłe zapalenie jest wynikiem wpływu szkodliwych czynników środowiskowych, najczęściej palenia tytoniu.
Ostre zapalenie oskrzeli
Ostre zapalenie oskrzeli to ostre zakażenie układu oddechowego z kaszlem trwającym 38oC) utrzymuje się dłużej niż kilka dni
Badania wykonywane podczas wizyty lekarskiej w celu rozpoznania zapalenia oskrzeli
Zwykle poza dokładnym badaniem fizykalnym nie są potrzebne dodatkowe badania.
U niektórych chorych konieczne jest wykonanie radiogramu klatki piersiowej, najczęściej w celu wykluczenia zapalenia płuc, którego objawy bywają podobne (w przypadku zapalenia płuc zwykle gorączka i kaszel sa bardziej nasilone, często obecna jest duszność, a lekarz stwierdza zmiany podczas osłuchiwania klatki piersiowej).
Prawidłowe zdjęcie klatki piersiowej pozwala na wykluczenie zapalenia płuc. Badania mikrobiologiczne (w celu stwierdzenia jakie wirusy lub bakterie są odpowiedzialne za objawy) zwykle nie są konieczne.
Leczenie zapalenia oskrzeli
- odpoczynek w domu
- w razie gorączki picie dużej ilości niegazowanych płynów, przyjmowanie doraźnie paracetamolu (jeśli nie jest skuteczny można zastosować ibuprofen lub aspirynę, ale leki te szkodliwie działają na błonę śluzową żołądka).
- w razie kaszlu z odkrztuszanie wydzieliny lekarz może zalecić stosowanie leków ułatwiających odkrztuszanie. Do najczęściej stosowanych należą ambroksol oraz acetylocysteina i karbocysteina. Leki te zmniejszają lepkość wydzieliny i ułatwiają jej odkrztuszanie. W celu ułatwiania odkrztuszania wydzieliny stosowana bywa tez gwajafenezyna, działająca wykrztuśnie. W przypadku suchego kaszlu (bez obecności wydzieliny oskrzelach) stosowane są leki przeciwkaszlowe, np. lewodropropizyna i butamirat, lub dekstrometorfan.
- antybiotyki nie przynoszą poprawy w ostrym zapaleniu oskrzeli i nie powinny być stosowane. Obecność żółtej (ropnej) plwociny nie świadczy bakteryjnej etiologii zapalenia oskrzeli i nie jest wskazaniem do przyjmowania antybiotyku. Niepotrzebne stosowanie antybiotyków oprócz ryzyka działań niepożądanych dla pacjenta wiąże się z selekcją szczepów opornych na leczenie – nieco upraszczając, przezywają tylko bakterie najbardziej odporne na leczenie i oporne na antybiotyki. Powoduje to, że w sytuacji, kiedy naprawdę konieczne jest leczeniem antybiotykami, bakterie mogą być na nie uodpornione.
- u chorych z dusznością i/lub nasilonym kaszlem lekarz może zastosować leki rozkurczające oskrzela. Najczęściej stosowane są leki długo działające, czyli fenoterol lub salmeterol. Rozkurczają one mięsnie ściany oskrzeli i powodują rozszerzenie oskrzeli. Ich zastosowanie ma sens tylko u chorych, u których nasilony stan zapalny w przebiegu zapalenia oskrzeli doprowadził do obturacji oskrzeli, czyli ich zwężenia. Obturacja oskrzeli może objawia się dusznością i świszczącym oddechem, jest wykrywana przez lekarza podczas osłuchiwania płuc. Obiektywnym badaniem pozwalającym na ocenę obecności i nasilenia obturacji oskrzeli jest spirometria, jednak w ostrym okresie choroby zwykle nie jest stosowana. U osób bez objawów obturacji oskrzeli stosowanie leków rozkurczających oskrzela nie ma sensu.
Leki przeciwko drobnoustrojom stosuje się wyjątkowo, w tych rzadkich przypadkach zapalenia oskrzeli, w których ustalono etiologię (najczęściej dzieje się tak w przypadku krztuśca lub grypy.
Zapalenie oskrzeli: przyczyny, objawy, leczenie
Zapalenie oskrzeli, zwłaszcza w fazie początkowej, łatwo pomylić z przeziębieniem. Jeśli objawy przeziębienia, a przede wszystkim kaszel, nie mijają po kilku dniach, idź do lekarza. To może być właśnie zapalenie oskrzeli, które źle leczone pozostawia ślady na całe życie. Jakie są objawy zapalenia oskrzeli i jak przebiega jego leczenie?
Zapalenie oskrzeli to wbrew pozorom dość niebezpieczna choroba dolnych dróg oddechowych, której objawy są podobne do przeziębienia, ale kaszel jest wyjątkowo uciążliwy. Biorąc pod uwagę czas trwania objawów, przyczyny choroby i ich wpływ na funkcję układu oddechowego możemy wyróżnić dwie główne postaci zapalenia oskrzeli:
- zapalenie oskrzeli ostre
- zapalenie oskrzeli przewlekłe
które są zupełnie oddzielnymi jednostkami chorobowymi. Oba rodzaje zapaleń oskrzeli wymagają leczenia po konsultacji z lekarzem, a najczęściej również wykonania dokładnych dodatkowych badań diagnostycznych dla ich prawidłowego rozpoznania.
Spis treści
Zapalenie oskrzeli. Posłuchaj, jakie są jego przyczyny i objawy oraz jak przebiega leczenie. To materiał z cyklu DOBRZE POSŁUCHAĆ. Podcasty z poradami
To view this video please enable JavaScript, and consider upgrading to a web browser that supports HTML5 video
Ostre zapalenie oskrzeli – przyczyny
Przyczyną ostrego zapalenia oskrzeli są przede wszystkim wirusy, np. rhinowirusy, które wywołują również katar, lub wirusy grypy. Rzadziej pierwotną przyczyną są bakterie.
Choroba atakuje głównie jesienią i zimą. Zakażenie następuje drogą kropelkową, np. podczas kichania czy kaszlu.
Jeśli u chorego na ostre zapalenie oskrzeli doszło do nadkażenia bakteryjnego, konieczne może być leczenie antybiotykiem.
Ostre zapalenie oskrzeli – objawy
Objawy ostrego zapalenia oskrzeli to:
Ostre zapalenie oskrzeli – leczenie
Jeśli nie ma powikłań, zapalenie oskrzeli trwa zwykle około dziesięciu dni i wymaga tylko leczenia objawowego. Najlepiej do ustania objawów pozostać w domu i dużo odpoczywać, wtedy bowiem organizm najszybciej regeneruje siły i broni się przed powikłaniami.
W razie gorączki należy przyjmować leki obniżające temperaturę i dużo pić. Można wspomagać swój układ odpornościowy naturalnymi specyfikami, takimi jak:
- sok malinowy
- miód
- czosnek
- cytryna
- zioła
które mogą pomóc w leczeniu ostrego zapalenia oskrzeli. Na zlecenie lekarza stosuje się syropy wykrztuśne, a w razie kaszlu suchego i męczącego – leki hamujące odruch kaszlowy.
Czy osoba chora na zapalenie oskrzeli musi przyjmować antybiotyk?
W większości przypadków stosowanie antybiotyków nie jest konieczne, gdyż jest to najczęściej infekcja wirusowa. Lekarz decyduje się na ich przepisanie jedynie w przypadku nadkażenia bakteryjnego, czego objawem jest wysoka gorączka, kaszel z ropną wydzieliną i ogólne znaczne osłabienie chorego.
Przewlekłe zapalenie oskrzeli
Jeśli zapalenia oskrzeli z kaszlem zdarzają nam się raz, dwa razy do roku i szybko ustępują, raczej nie ma powodów do obawy. Są one po prostu skutkiem złej pogody i chwilowego spadku odporności, z którym jednak zdrowy organizm świetnie sobie radzi.
Inaczej jest, gdy infekcje z męczącym kaszlem powtarzają się często przez kilka kolejnych lat, trwają co najmniej przez trzy miesiące lub obserwujesz u siebie przewlekłe pokasływanie nawet bez kolejnej infekcji. Może to oznaczać bowiem, że cierpisz na przewlekłe zapalenie oskrzeli lub inne przewlekłe schorzenie układu oddechowego. A choroby te bezwzględnie wymagają specjalistycznego leczenia.
Jeśli kaszel z odkrztuszaniem wydzieliny powtarza się codziennie lub okresowo, szczególnie rano i towarzyszy mu narastająca duszność – prawdopodobnie mamy do czynienia z przewlekłym zapaleniem oskrzeli prowadzącym często do przewlekłej obturacyjnej choroby płuc.
Przewlekła obturacyjna choroba płuc (POCHP) jest najczęstszym przewlekłym schorzeniem układu oddechowego występującym u osób dorosłych. Stwierdza się je u około 9 proc. pacjentów powyżej trzydziestego roku życia.
Choroba prowadzi do stopniowego upośledzenia drożności oskrzeli i rozdęcia płuc, co powoduje zaburzenia przepływu powietrza przez drogi oddechowe, narastającą duszność i dalsze bardzo niekorzystne następstwa zdrowotne.
Przewlekłe zapalenie oskrzeli – przyczyny
Przyczyn przewlekłego zapalenia oskrzeli jest kilka, ale najważniejsza z nich to palenie papierosów! Ryzyko wystąpienia choroby wzrasta, jeśli pali się od dawna i dużo.
Trzeba jednak pamiętać, że u osób ze skłonnościami genetycznymi objawy mogą się rozwinąć, nawet jeśli palą mało i stosunkowo krótko. Również tzw. bierne palenie, czyli przebywanie w otoczeniu osób palących, zwiększa ryzyko wystąpienia choroby.
Reakcją obronną na duże ilości zanieczyszczeń zawartych w dymie tytoniowym jest odczyn zapalny w drogach oskrzelowych oraz zwiększenie wytwarzania śluzu. Pojawia się też przewlekły kaszel, który jest konieczny do usunięcia nadmiaru wydzieliny i zanieczyszczeń z dróg oddechowych.
Lekarze twierdzą, że zaprzestanie palenia tytoniu jest najskuteczniejszą metodą profilaktyki przewlekłego zapalenia oskrzeli. Nie jest to łatwe, ale jednak możliwe. Istnieje wiele metod, które pomagają w walce z nałogiem.
Wśród innych przyczyn przewlekłego zapalenia oskrzeli wymienia się:
- narażenie zawodowe na pyły i substancje chemiczne
- zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego
- częste zakażenia dróg oddechowych w dzieciństwie
- skłonności genetyczne
Leczenie przewlekłego zapalenia oskrzeli
Leczenie przewlekłego zapalenia oskrzeli jest uciążliwe, drogie i często trwa do końca życia. Lepiej więc zapobiegać tej chorobie niż ją leczyć. Dlatego unikaj miejsc, gdzie powietrze jest zanieczyszczone, nie pal papierosów i nie zaniedbuj leczenia nawet drobnych infekcji kataralnych.
Częste lub długo trwające zapalenia oskrzeli z przewlekłym kaszlem zawsze wymagają wnikliwej diagnostyki.
W przypadku występowania takich objawów konieczna jest wizyta u lekarza, gdyż może się okazać, że są one początkiem przewlekłej choroby dróg oddechowych.
Aby postawić prawidłową diagnozę, specjalista musi wykonać dodatkowe badania, gdyż objawy podobne do przewlekłego zapalenia oskrzeli towarzyszą innym chorobom np.:
Suchy kaszel
Suchy kaszel występuje często w infekcji wirusowej górnych dróg oddechowych, szczególnie na początku jej trwania. Wirusy nie powodują powstawania ropnej wydzieliny w drogach oddechowych, jednak namnażając się w nabłonku oskrzeli prowadzą do jego uszkodzenia.
Uszkodzony nabłonek reaguje nadmiernie na różnego rodzaju bodźce. W sposób drażniący działać na niego może nawet szybszy przepływ powietrza podczas mówienia, gwałtownego śmiechu czy szybszego oddychania podczas wysiłku fizycznego.
Te sytuacje często sprzyjają napadom suchego, męczącego kaszlu, który ustępuje wraz z odbudowaniem się nabłonka dróg oddechowych po ustąpieniu infekcji. Poza infekcjami wirusowymi wśród przyczyn suchego kaszlu wymienia się: astmę (tutaj jednak objawy często mają charakter przewlekły), leki (np.
stosowane w leczeniu nadciśnienia), choroby serca (niewydolność krążenia, nadciśnienie płucne).
Suchy kaszel może być spowodowany wieloma czynnikami, między innymi:
nadwrażliwością oskrzeli po przebytym zakażeniu dróg oddechowych;
przewlekłym zapaleniem dróg oddechowych (również tym alergicznym);
astmą oskrzelową (a właściwie jej zaostrzeniem; pojawiają się trudności w oddychaniu);
przyjmowaniem pewnych preparatów (np. inhibitory konwertazy zażywane w nadciśnieniu tętniczym i niewydolności serca – TANATRIL, ENARENAL, CAPTOPRIL);
przewlekłą obturacyjną chorobą płuc;
alergią na sierść zwierząt lub pyłki traw;
wchłonięciem ciała obcego do dróg oddechowych;
dymem papierosowym;
refluksem przełyku (powodującym częściową aspirację treści żołądka do dróg oddechowych); kaszel może pojawiać się w trakcie przyjmowania pozycji leżącej po jedzeniu lub rano po wstaniu z łóżka, często towarzyszy mu zgaga;
klimatyzowanymi pomieszczeniami drażniącymi błonę śluzową gardła;
nowotworem płuc i oskrzeli.
Suchemu kaszlowi nie towarzyszy produkcja wydzieliny w drogach oddechowych. Chociaż drogi oddechowe nie są przekrwione, obserwuje się uczucie łaskotania w gardle. Wraz z postępem choroby suchy kaszel może przekształcić się w kaszel mokry, wówczas występuje nadmierna wydzielina.
Suchy kaszel objawia się:
uczuciem suchości w gardle,
kaszlem bez produkcji wydzieliny,
ciągłym odruchem kasłania,
kaszlem, który brzmi głucho,
kaszlem podczas nocy, który utrudnia zasypianie,
łaskotaniem i drapaniem w drogach oddechowych.
Pacjenci zmagający się z uporczywym, suchym kaszlem powinni skonsultować się z lekarzem, który przeprowadzi wywiad lekarski i wdroży odpowiednie leczenie. Zwykła infekcja wirusowa często trwa około trzech dni, a potem mija.
Objawami towarzyszącymi są: katar, podwyższona temperatura i kaszel, chociaż jest on bardzo uporczywy to ulgę przynosi wypicie np. mleka z miodem. Suchy kaszel możemy samodzielnie pokonać jednak należy obserwować czy nie dzieje się nic niepokojącego.
Kiedy więc należy odwiedzić lekarza pierwszego kontaktu?
gdy oprócz suchego kaszlu pojawiły się wymioty;
gdy infekcja (przeziębienie) trzyma nas dłużej niż trzy dni;
w momencie, gdy kaszel suchy nie chce się przekształcić w kaszel mokry, mimo zażywania preparatów wykrztuśnych;
gdy kaszel suchy powoduje, że się dusimy (zapalenie krtani u dzieci może nawet zagrażać życiu);
w przypadku, gdy pojawiła się wysoka gorączka ponad 39 stopni Celsjusza (u dzieci termoregulacja często zawodzi, dlatego należy udać się do lekarza, nawet jeśli gorączka jest niższa).
Domowe sposoby na suchy kaszel (i nie tylko) wykorzystywane były już przez nasze babcie i prababcie. Pomagają one pozbyć się zalegającej w gardle i oskrzelach wydzieliny.
1. Nawilżaj powietrze. Pomieszczenia, w których znajduje się ciepłe i suche powietrze powodują nasilone ataki kaszlu, które są bardzo uciążliwe. Należy pamiętać o regularnym nawilżaniu mieszkania/domu.
Można do tego użyć specjalnych urządzeń nawilżających (nawilżaczy powietrzna), chociaż lekarze twierdzą, że podobne zastosowanie ma zwykłe akwarium z wodą o powierzchni A4. W akwarium możemy oprócz wody umieścić rośliny wodne (żywe lub sztuczne) oraz kamienie i piasek.
Oprócz tego, że jest to element dekoracyjny to dodatkowo nawilża powietrze. Ponadto można również położyć na kaloryferze mokre ręczniki.
2. Stosuj rozgrzewające maści. W uporczywym kaszlu bardzo dobrze sprawdzają się rozgrzewające maści, którymi należy posmarować plecy oraz klatkę piersiową. Tego typu środki w swoim składzie zawierają naturalne wyciągi z ziół oraz olejki.
Możemy je jednocześnie traktować jako inhalację, ponieważ podczas aplikacji wdychamy ich zapach. Maści rozgrzewające mogą składać się z wyciągu z rozmarynu, tymianku czy olejku sosnowego; mentolowego; sandałowego lub eukaliptusowego.
Oprócz smarowania maścią możemy również oklepywać plecy chorego, co również ułatwia usuwanie zalegającej wydzieliny.
3. Inhalacje. Jest to metoda polegająca na wdychaniu pary wodnej, w której znajdują się środki antybakteryjne, przeciwwirusowe i rozrzedzające wydzielinę. Wystarczy, że do gorącej wody dodamy kilka kropli olejku, np. lawendowego lub eukaliptusowego, a następnie tak przygotowany napar będziemy wdychać. Inhalacje można przyrządzić również z naparu rumianku.
4. Syropy. Syropy na suchy kaszel hamują odruch kaszlowy, z kolei te domowe działają nieco inaczej, a dodatkowo wzmacniają odporność naszego organizmu. Popularnym syropem jest syrop z cebuli, ale pomaga również syrop z buraka lub tymianku.
5. Bańki. Wiele osób uważa stawianie baniek za koszmar z dzieciństwa. Jest to wielowiekowa metoda, która stosowana jest do tej pory (chodź znacznie rzadziej).
Bańki pobudzają nasz układ odpornościowy i aktywują organizm do walki z wirusami i bakteriami. Stawianie baniek to idealna metoda na kaszel, który ma charakter infekcyjny i długo nie ustępuje.
Bańki należy stawiać na plecach lub klatce piersiowej (unikać kręgosłupa i dolnej części pleców, gdzie znajdują się nerki!).
6. Nawilżaj błonę śluzową. Na suchy kaszel pomaga picie wody lub wody z miodem (napoje powinny mieć temperaturę pokojową).
7. Stosuj tabletki z propolisem. Środki te działają antybakteryjnie i antywirusowo, dzięki temu rozprzestrzenianie się infekcji jest hamowane.
Do wybrania jak najlepszej metody leczenia konieczne jest przede wszystkim odróżnienie kaszlu suchego od mokrego.
1. Kaszel suchy (nieproduktywny) – występuje zazwyczaj na początku infekcji, a pacjent opisuje go jako ‘drapanie’ w gardle. Najważniejszą jego cechą jest brak odkrztuszania wydzieliny. Mogą mu towarzyszyć natomiast łzawienie z oczu oraz nocne napady kaszlu, które negatywnie wpływają na samopoczucie pacjenta.
2. Kaszel mokry (produktywny) – do jego rozwoju dochodzi razem z postępem choroby, gdy w drzewie oskrzelowym gromadzi się wydzielina. Pacjenci z kaszlem mokrym opisują go jako ‘zaleganie’ wydzieliny w klatce piersiowej. Oprócz tego często współwystępują kłopoty ze snem, na skutek spływania wydzieliny po tylnej ścianie gardła.
Suchy kaszel można wyeliminować za pomocą preparatów przeciwkaszlowych, które zazwyczaj oddziałują na poziomie mózgu (hamują tam ośrodek kaszlu). W skład preparatów przeciwkaszlowych dostępnych bez recepty, wchodzą:
kodeina – np. tabletki Thiocodin,
butamirat – np. syrop Supremin,
dekstrometorfan – np. tabletki Acodin i syrop Dexapini.
W suchym kaszlu dobre działanie wykazują syropy ziołowe, zawierające w swoim składzie: podbiał lekarski; prawoślaz lekarski, babka lancetowata oraz dziewanna pospolita. Właściwości wykrztuśne posiadają również preparaty na bazie pierwiosnka lekarskiego oraz bluszczu pospolitego.
Przykładowe leki to: syrop Prawoślazowy, syrop Babicum, tabletki do ssania Tymianek i Podbiał, syrop z Babki Lancetowatej. Wymienione zioła posiadają właściwości osłaniające i powlekające, dzięki czemu łagodzą uporczywe ataki suchego kaszlu.
Bardzo ważne jest, aby w żaden sposób nie hamować kaszlu suchego, należy wręcz stosować preparaty wykrztuśne, które ułatwiają usunięcie wydzieliny z dróg oddechowych. Pomaga w tym kilka mechanizmów:
substancje zmniejszające lepkość śluzu i jego przyczepność do ścian oskrzeli (np. Mucosolvan);
substancje upłynniające wydzielinę oskrzelową mające charakter soli nieorganicznych, np. siarczan sodu lub sól emska;
substancje dezorganizujące strukturę śluzu, np. ACC (acetylocysteina);
środki w postaci Flegaminy, które pobudzają enzymy do rozkładu cząsteczek śluzu;
związki drażniące w pewnym stopniu błonę śluzową żołądka i pobudzające zakończenia nerwowe w drogach oskrzelowych (dzięki temu ułatwione zostaje odkrztuszanie), np. syrop Thiocodin.
Praktyczne rady przydatne w leczeniu suchego kaszlu
1. Pamiętaj, aby preparaty wykrztuśne przyjmować maksymalnie do godziny 17:00. Unikaj ich stosowania bezpośrednio przed snem, chyba że chcesz mieć kłopoty z zaśnięciem wskutek nasilonego odruchu kaszlu.
2. Nie wolno stosować preparatów przeciwkaszlowych, jeśli zachodzi podejrzenie zalegania wydzieliny w drogach oddechowych. Przyjmowanie takich leków nie tylko może wydłużyć czas trwania choroby, ale również pogorszyć stan chorego.
3. W przypadku uporczywego suchego kaszlu należy zadbać o wysokie ułożenie poduszki, dzięki czemu zasypianie będzie łatwiejsze.
Treści z serwisu medonet.pl mają na celu polepszenie, a nie zastąpienie, kontaktu pomiędzy Użytkownikiem Serwisu a jego lekarzem. Serwis ma z założenia charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny.
Przed zastosowaniem się do porad z zakresu wiedzy specjalistycznej, w szczególności medycznych, zawartych w naszym Serwisie należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem.
Administrator nie ponosi żadnych konsekwencji wynikających z wykorzystania informacji zawartych w Serwisie.
Internista w Twojej okolicy
- Kaszel mokry Kaszel mokry z kolei, zwany także produktywnym czy też wilgotnym, to sytuacja, w której kaszel powoduje odkrztuszanie plwociny. Sama plwocina może mieć charakter…
- Nieżyt nosa Nieżyt nosa, popularny katar, jest dolegliwością wirusową. Zmiany zapalne błony śluzowej ograniczają się zazwyczaj do nosa oraz nosowej i ustnej części gardła…. Eugeniusz Olszewski | Redakcja Medonet
- Kaszel Kaszel to mimowolna reakcja skurczowa spowodowana podrażnieniem błony śluzowej górnych dróg oddechowych. Podrażnienie to może być wywołane m.in. obecnością ciała… Kazimierz Janicki | Redakcja Medonet
- Wydzielina z ucha Wydzielina z ucha znajdująca się w przewodzie słuchowym zewnętrznym jest spowodowana przez choroby przewodu słuchowego lub ucha środkowego, przy czym wyciek… Kazimierz Janicki | Redakcja Medonet
- Sinica Sinica jest następstwem niedostatecznego wiązania się tlenu z hemoglobiną w płucach. Najczęstszą i najbardziej charakterystyczną cechą sinicy jest sinawe… Kazimierz Janicki | Medycyna praktyczna
- Zaburzenia połykania Zaburzenia połykania (dysfagia) to trudności w przyjmowaniu i przemieszczaniu pokarmu z ust do żołądka przez przełyk. Chory ma uczucie, że pokarm więźnie mu w… Kazimierz Janicki | Redakcja Medonet
- Drgawki gorączkowe Drgawki gorączkowe to objaw, który może towarzyszyć gorączce w przebiegu ostrych infekcji u małych dzieci (od 6. miesiąca do 5. roku życia) i nie jest związany z…
- Wzmożone oddawanie moczu w nocy Wzmożone oddawanie moczu w nocy to zazwyczaj nieprawidłowy objaw, który może towarzyszyć różnym chorobom, np. upośledzeniu czynności wydalniczej nerek. W… Kazimierz Janicki | Redakcja Medonet
- Wybroczyny Wybroczyny to duża ilość, widocznych na skórze lub błonach śluzowych drobnych punkcikowatych wynaczynienień krwi, pojawiających się wskutek uszkodzenia ścian… Kazimierz Janicki | Redakcja Medonet
- Krwioplucie Krwioplucie, czyli zawartość krwi w plwocinie, wzbudza niepokój zarówno u chorego, jak i w jego otoczeniu. Przyczyną sporadycznego krwioplucia może być, np…. Kazimierz Janicki | Redakcja Medonet
Kaszel
Spazmatyczny kaszel w pozycji leżącej lub „szczekający” po wyziębieniu. Czasem drażliwy, innym razem mokry. Występujący częściej w pomieszczeniach zamkniętych lub na zewnątrz. Może objawiać się świszczącym oddechem, trudnościami w oddychaniu lub mrowieniem w gardle i chrypką.
W każdej postaci kaszel nie jest chorobą, lecz objawem: wybucha za każdym razem, kiedy coś podrażnia błony śluzowe gardła, tchawicy, oskrzeli lub kanałów doprowadzających powietrze do płuc.
Jest to spontaniczna reakcja organizmu, który broni się przed czynnikami drażniącymi, takimi jak kurz, dym, wirusy czy bakterie, utrudniającymi normalny przepływ powietrza, a tym samym oddychanie. Mózg wysyła bezpośrednio do mięśni klatki piersiowej i przepony polecenie, powodujące ich skurcz.
W ten sposób organizm może oczyścić drogi oddechowe z wydzieliny, dymu, kurzu czy kawałka pokarmu, który utknął nie tam, gdzie trzeba. Nie należy lekceważyć kaszlu; jeżeli utrzymuje się zbyt długo, może być wyznacznikiem poważniejszych dolegliwości. Dlatego też nie należy tłumić kaszlu bez wcześniejszego określenia przyczyn, które go wywołały.
Mokry czy suchy?
Aby zrozumieć przyczyny tej dolegliwości, należy dokonać rozróżnienia między różnymi rodzajami kaszlu. Mokry kaszel jest nazywany również kaszlem produktywnym ze względu na obecność śluzu, prawidłowej wydzieliny błon śluzowych dróg oddechowych, wytwarzanej w górnej części płuc i zwykle wydalanej na zewnątrz.
W ten sposób aparat oddechowy jest oczyszczany ze wszystkich substancji obcego pochodzenia. W stanie zapalnym wydzielina jest bardzo obfita, przez co jej wydalanie nie może odbywać się powoli; wtedy to właśnie kaszel pełni funkcję oczyszczania dróg oddechowych, przyspieszając usuwanie wydzieliny. Po jej usunięciu kaszel ustaje.
Dlatego też nie należy zwalczać mokrego kaszlu, gdyż jest dla nas korzystny, nawet jeśli czasem jego nasilenie może nas martwić.
Cechy kaszlu w zależności od jego przyczyny:
- Jeśli kaszel jest duszący i gdy przy każdym wdechu pojawia się piskliwy dźwięk (podobny do szczekania psa, tzw. kaszel „szczekający”), istnieje prawdopodobieństwo, że mamy do czynienia z zapaleniem krtani – górnej części tchawicy, gdzie znajdują się struny głosowe. W tym przypadku może wystąpić również obniżenie głosu. W ciągu kilku dni kaszel zamienia się w mokry.
- Jeśli kaszel jest drapiący i uporczywy, może być objawem zapalenia tchawicy, krtani lub oskrzeli. W tych przypadkach również kaszel suchy po kilku dniach zamienia się w mokry.
- Jeśli kaszel jest drażliwy, zapiera dech w piersiach lub jest spazmatyczny, prawdopodobnie jego przyczyną jest alergia.
- Jeśli kaszel pojawia się głównie w nocy w postaci ataków spazmatycznych, kończących się swego rodzaju zasysaniem powietrza w celu złapania oddechu, prawdopodobnie mamy do czynienia z krztuścem – zakażeniem wywołanym przez bakterie Bordetella pertussis.
Czasem przewlekły kaszel utrzymuje się przez kilka tygodni, ponieważ błony śluzowe są nadal podrażnione. Typowy przewlekły kaszel to „kaszel palacza”, nazwany tak dlatego, że błony śluzowe są stale podrażnione przez dym.
Dlaczego kaszlemy?
Przyczyny kaszlu mogą być różne: od infekcji układu oddechowego wywołanych przez wdychanie drażniącej substancji – do małego ciała obcego, które trafiło do dróg oddechowych, czy też wdychania zbyt chłodnego powietrza.
Przyczyną kaszlu mogą być również inne choroby. Rzadziej może on być wynikiem reakcji na niektóre leki czy reakcji psychicznych w sytuacjach związanych z dużymi emocjami lub reakcją na stres.
Przyjrzyjmy się dokładniej głównym przyczynom kaszlu:
- Infekcje dróg oddechowych (zapalenie gardła, krtani, oskrzeli, zatok) zazwyczaj wywołane przez wirusy lub bakterie. Wirusy przeziębienia są najczęstszą przyczyną kaszlu, zwłaszcza u dzieci, u których jeszcze nie rozwinął się w pełni układ odpornościowy, oraz u osób w podeszłym wieku, u których mechanizmy obronne są także osłabione. Wirusy paragrypy, atakujące górne drogi oddechowe, powodują kaszel suchy i chrapliwy, natomiast wirusy wywołujące prawdziwą grypę są przyczyną silnego i długotrwałego kaszlu z wysoką gorączką. W zakażeniu bakteryjnym ataki kaszlu nie ustają, a gorączka zazwyczaj nie reaguje na leki.
- Wdychanie substancji drażniących (na przykład dymu, smogu czy pyłu obecnego w wielu środowiskach pracy) lub ich połknięcie, a następnie omyłkowe przenikanie do dróg oddechowych. Dym może niekiedy powodować sporadyczne napady kaszlu w nocy. U nałogowych palaczy kaszel może z upływem lat przejść w przewlekły z powodu przewlekłego zapalenia oskrzeli. Kaszel może dotyczyć również osób, które nie palą, ale wdychają dym emitowany przez inne osoby; na bierne palenie narażone są zwłaszcza dzieci przebywające w środowisku osób palących.
- Nieżyt nosa i zapalenie zatok o podłożu alergicznym są najczęstszymi przyczynami kaszlu. Również astma, często będąca efektem alergii, powoduje uporczywy kaszel, zwłaszcza w porze nocnej.
- Małe ciało obce obecne w górnych drogach oddechowych, np. ziarenko winogron w zagłębieniu oskrzeli.
- Nagły, krótkotrwały kaszel może być wywołany wdychaniem zbyt chłodnego lub zbyt ciepłego powietrza.
W wielu chorobach, nawet tych poważnych, jednym z objawów jest kaszel, dlatego nie należy go lekceważyć, zwłaszcza jeśli utrzymuje się zbyt długo. Przewlekły kaszel, tj. utrzymujący się dłużej niż przez trzy tygodnie, lub często nawracający może być spowodowany przewlekłym zapaleniem oskrzeli (typowe dla palaczy).
Jeżeli występuje kaszel w pozycji leżącej i najczęściej pojawia się w nocy, może to sugerować chorobę serca (niewydolność serca) lub początkowy objaw ataku astmy. Inną prawdopodobną przyczyną kaszlu może być refluks żołądkowo-przełykowy lub zwężenie dróg oddechowych spowodowane np. przez nowotwór płuc lub opłucnej.
Rzadko niektóre leki stosowane w leczeniu nadciśnienia tętniczego, takie jak beta-adrenolityki (tzw. beta-blokery) czy inhibitory konwertazy angiotensyny, powodują suchy kaszel, który ustępuje w momencie przerwania leczenia.
Kaszel może mieć podłoże psychiczne, będąc reakcją na pewne sytuacje związane z silnymi emocjami lub stresem; w tych przypadkach kaszel nie pojawia się w nocy.
Kiedy należy leczyć kaszel
Do problemu kaszlu należy podejść na różne sposoby. W niektórych przypadkach należy wyeliminować czynniki drażniące, które go wywołują (dym, zanieczyszczenia czy alergeny), w innych należy skupić się na łagodzeniu objawów.
O ile w przypadku dokuczliwego kaszlu trwającego kilka dni można starać się łagodzić jego przebieg, to w przypadku kaszlu spowodowanego przez niektóre choroby potrzebna jest każdorazowo interwencja lekarza.
Na przykład w zapaleniu oskrzeli, które zazwyczaj powoduje kaszel z gromadzeniem się nadmiernej wydzieliny, konieczne będzie przede wszystkim leczenie infekcji oskrzeli, a następnie podanie leku na kaszel.
Jeśli kaszel nie ustępuje w ciągu kilku dni, lekarz wyjaśni jego przyczynę, analizując rodzaj kaszlu i jego objawy oraz zlecając badanie klatki piersiowej (osłuchanie przez stetoskop).
Jeśli lekarz uzna to za konieczne, zleci prześwietlenie klatki piersiowej, przeprowadzenie testów alergicznych lub badań czynnościowych płuc (spirometria), aby stwierdzić czy ma do czynienia np. z astmą, czy z przewlekłym zapaleniem oskrzeli.
Domowe sposoby
Podstawową zasadą jest unikanie palenia czynnego i biernego. Jeśli kaszel jest wywołany przez infekcję, jedną z najważniejszych rzeczy jest picie dużej ilości wody (do sześciu – dziesięciu szklanek dziennie) lub gorących napojów, aby rozrzedzić śluz, który w takiej sytuacji zazwyczaj tworzy się w drogach oddechowych.
Ułatwia to również przekształcenie suchego kaszlu w kaszel mokry. Dodatek miodu lub substancji słodzących do napojów zmniejsza uczucie palenia w gardle, które często towarzyszy kaszlowi, mając prawdopodobnie działanie osłabiające odruch kaszlu. Ten sam efekt można uzyskać dzięki cukierkom.
Z tego samego powodu warto nawilżać pomieszczenia, w których przebywamy (np. umieszczając pojemnik z wodą na włączonych grzejnikach lub urządzeniach elektrycznych wytwarzających parę wodną) i robić inhalacje parowe.
Mimo że wiele leków przeciwkaszlowych jest dostępnych w sklepach bądź można je kupić w aptece bez recepty, przed kupieniem leku przeciwkaszlowego zawsze wskazana jest konsultacja z lekarzem lub farmaceutą.
Jakie leki?
Przede wszystkim należy dokonać rozróżnienia pomiędzy leczeniem objawów a leczeniem choroby. To nie kaszel jest pierwszym celem leczenia, a raczej przyczyna, która go wywołała.
Mimo wszystko kaszel u zdrowej osoby, u której zwykle nie powoduje powikłań, może znacząco zakłócić zarówno sen, jak i niektóre codzienne czynności. Wskazane jest zatem stosowanie wybranych leków.
Oba rodzaje kaszlu – suchy lub mokry – zwykle wymagają odrębnego traktowania.
W pierwszym przypadku pomagają leki tłumiące kaszel, czyli substancje, które go hamują, ułatwiając np. sen.
Leków tych nie należy stosować u dzieci do ukończenia pierwszego roku życia (patrz kaszel u dzieci), a u dorosłych powinny być stosowane tylko wtedy, gdy kaszel jest bardzo uporczywy i męczący, przez co uniemożliwia odpoczynek.
W kaszlu z zalegająca wydzieliną zazwyczaj stosuje się preparaty o działaniu wykrztuśnym i mukolitycznym, tj. leki, które rozrzedzają śluz i ułatwiają jego usuwanie.
Łączenie leków
Należy każdorazowo unikać łączenia leków przeciwkaszlowych z wykrztuśnymi. W przypadku przeziębienia wskazane jest stosowanie leków udrażniających nos lub leków przeciwhistaminowych w przypadku alergii. W innych przypadkach, w zależności od choroby wywołującej kaszel, lekarz zaleci najbardziej wskazane leki.
Kiedy należy zwrócić się do lekarza
Należy skonsultować się z lekarzem, gdy kaszel jest powiązany z innymi objawami, np. jeśli plwocina jest gęsta, szara lub zielonkawo-żółta, jeśli utrzymuje się przez 7-10 dni, podczas gdy inne objawy ustępują.
Ponadto, jeśli kaszel trwa dłużej niż trzy tygodnie, towarzyszy mu utrzymująca się gorączka przekraczająca 39° C, oddech jest ciężki lub świszczący, w plwocinie jest widoczna krew.
Aby pomóc lekarzowi w diagnozie, dobrze jest przedstawić mu w miarę możliwości najbardziej dokładny opis sytuacji, w których pojawia się kaszel:
- czy kaszel jest suchy czy mokry;
- o jakiej porze dnia najczęściej występuje;
- od kiedy trwa;
- w jakich warunkach środowiskowych się nasila (ciepłe i zamknięte pomieszczenia czy na zewnątrz);
- w jakiej pozycji najczęściej występuje: kaszel w ruchu, czy kaszel w pozycji leżącej lub stojącej;
- czy objawy nasilają się w określonych porach roku.
Niezależnie od przyczyn kaszlu, należy przestrzegać pewnych środków zapobiegawczych, które każdorazowo mogą być przydatne:
- Rzucić palenie! Rozwiązuje to problem kaszlu przewlekłego, charakterystycznego dla palaczy,gdyż palenie papierosów jest główną przyczyną ponad 200 tysięcy infekcji dróg oddechowych u dzieci w wieku poniżej 18. miesiąca życia.
- W przypadku zamieszkiwania w szczególnie zanieczyszczonym mieście lub w przypadku alergii, należy w miarę możliwości zmieniać otoczenie, udając się w miejsca o mniejszym zanieczyszczeniu. W ten sposób zmniejsza się podrażnienie błon śluzowych dróg oddechowych, a kaszel słabnie.
- W przypadku silnego podrażnienia gardła skuteczne mogą być inhalacje gorącą wodą.
- Gdy kaszel jest uciążliwy i poważny, można krótkoterminowo stosować środki uspokajające: w tych przypadkach należy konsultować się z lekarzem rodzinnym.
Jak wyleczyć zapalenie oskrzeli?
Zapalenie oskrzeli to choroba dolnych dróg oddechowych, która dotyka najczęściej małe dzieci i osoby powyżej 65 roku życia. Rocznie na zapalenie oskrzeli zapada 16,5 mln osób w Europie.
W 90% przypadków przyczyną zachorowania są wirusy, m.in.: wirus grypy A i B, paragrypy, RSV, koronawirusy, adenowirusy i rynowirusy; rzadziej bakterie, np.
Mycoplasma pneumoniae, Chlamydophila pneumoniae, Bordetella pertussis.
Jakie są objawy zapalenia oskrzeli?
Początkowo objawy zapalenia oskrzeli przypominają te występujące przy grypie i przeziębieniu, m.in.:
Po kilku dniach choroba przybiera charakterystyczne objawy, do których należą:
- przedłużający się kaszel,
- odkrztuszanie białej lub żółtawej, śluzowej wydzieliny, która choć przypomina wydzielinę ropną, tylko w 10% przypadków ma podłoże bakteryjne,
- świszczący oddech,
- trudności z oddychaniem podczas wysiłku.
Długo utrzymujący się kaszel
Zapalenie oskrzeli ma zazwyczaj charakter ostrego stanu zapalnego, czemu towarzyszy kaszel utrzymujący się do 3 tygodni.
Jeśli kaszel trwa dłużej, mówimy o podostrym zapaleniu oskrzeli, które jest najczęściej powikłaniem po ostrym zapaleniu oskrzeli lub zakażeniu krztuścem.
Jeśli kaszel męczy nas dłużej niż 8 tygodni, mamy do czynienia ze stanem przewlekłym, do którego w znacznej mierze przyczynia się palenie papierosów (w tym także bierne palenie) oraz ekspozycja na szkodliwe czynniki środowiskowe, np. chemikalia, dym czy spaliny.
Czy z zapaleniem oskrzeli trzeba iść do lekarza?
Jeżeli wyżej wymienione objawy utrzymują się dłużej niż 7 dni lub odczuwasz duszności i niepokojący ból w klatce piersiowej, należy zgłosić się do lekarza rodzinnego lub internisty, który po przeprowadzeniu odpowiedniego wywiadu i osłuchaniu klatki piersiowej, rozpocznie odpowiednie leczenie. Lekarz może zlecić także wykonanie radiogramu klatki piersiowej w celu wykluczenia zapalenia płuc.
Jak leczyć zapalenie oskrzeli?
Ponieważ początkowe objawy zapalenia oskrzeli przypominają te towarzyszące przeziębieniu i grypie, zazwyczaj przez pierwsze kilka dni leczymy się preparatami dostępnymi w aptece bez recepty. Są to m.in.:
- leki obniżające temperaturę i łagodzące ból głowy, takie jak m.in.: paracetamol (np. Apap, Panadol, Efferalgan), ibuprofen (np. Ibum forte, Ibuprom, Nurofen), kwas acetylosalicylowy (np. Aspirin, Polopiryna),
- preparaty wzmacniające odporność, np. Ecomer, Czosnek Forte, Biomarine 1140, Witamina C,
- leki na kaszel mokry, które ułatwiają pozbycie się uporczywej wydzieliny, takie jak np. Flegamina, ACC, Prospan, Mucosolvan,
- inne leki łagodzące kaszel, o których pisaliśmy tutaj.
Jeśli jednak choroba postępuje, kaszel się nasila i dodatkowo występują duszności, lekarz może zalecić stosowanie leków rozszerzających oskrzela, które działają także przeciwzapalnie i ułatwiają oddychanie. Leki te dostępne są wyłącznie na receptę. Są to, m.in.:
- sterydy wziewne (do wdychania) zawierające pojedynczą substancję czynną, takie jak: beklometazon (np. Cortare, Beclonasal Aqua), budezonid (np. Nebbud, Pulmicort), flutykazon (np. Fixotide),
- sterydy w połączeniu z długo działającymi β2-mimetykami, takie jak: beklometazon i formoterol (np. Fostex), budezonid i formoterol (np. Symbicort Turbuhaler), flutykazon i salmeterol (np. Asaris, Salmex, Seretide Dysk).
O czym należy pamiętać i czego unikać przy zapaleniu oskrzeli?
- Nie przerywaj leczenia zaraz po ustąpieniu objawów, ponieważ tylko przeprowadzenie kompletnej terapii (przyjmowanie leku do ostatniej zaleconej dawki) może dać gwarancję wyleczenia i uniknięcia niebezpiecznych dla zdrowia i życia powikłań.
- Ogranicz palenie papierosów, które są głównym czynnikiem powodującym przewlekłe zapalenie oskrzeli.
- Pamiętaj o odpowiednim ubiorze – zarówno przechłodzenie jak i przegrzanie organizmu sprzyja występowaniu infekcji.
- Zadbaj o odpowiednie wietrzenie pomieszczeń i nawilżenie powietrza, zwłaszcza w sypialni.
- W okresie jesienno-zimowym wzmocnij swoją odporność.
- Pamiętaj o odpowiedniej diecie i aktywności fizycznej.
Polub nasz profil