Marskość wątroby to przewlekły stan, w którym dochodzi do zwłóknienia wątroby i zmiany jej budowy – zamiast prawidłowych zrazików wątrobowych pojawiają się guzki regeneracyjne, czyli różnej wielkości skupiska komórek wątrobowych otoczonych gęstymi pasmami tkanki łącznej.
Prowadzi to do martwicy hepatocytów, czyli komórek wątroby i w efekcie do zaburzeń czynności wątroby. Wątroba – w części zdrowa, w części marska
Marskość wątroby jest chorobą częstą i dotyczy nawet 10% populacji, ale nie u każdego chorego udaje się ją rozpoznać za życia. Jest to 9. co do częstości przyczyna zgonów ogólnie i 5. przyczyna zgonów u osób w wieku 45-65 lat. Mężczyźni chorują dwa razy częściej niż kobiety.
Marskość można podzielić na trzy rodzaje, w zależności od wielkości guzków:
- postać drobnoguzkowa – z guzkami podobnej wielkości, do 3 mm
- postać wielkoguzkowa – z guzkami o zróżnicowanej wielkości, od 3 mm do kilku cm
- postać mieszana
Przyczyny marskości wątroby
Najczęstszą przyczyną marskości jest nadużywanie alkoholu oraz przewlekłe infekcje wirusami zapalenia wątroby typu B lub C.
Inne przyczyny marskości to m.in.:
- autoimmunologiczne zapalenie wątroby
- przewlekłe choroby dróg żółciowych powodujące cholestazę (pierwotne stwardniejące zapalenie dróg żółciowych, pierwotne zapalenie dróg żółciowych, trwałe uszkodzenia dróg żółciowych)
- toksyny, niektóre leki i środki chemiczne
- niektóre wrodzone i nabyte choroby metaboliczne (np. cukrzyca, otyłość, stłuszczeniowe zapalenie wątroby, choroba Wilsona)
Objawy marskości wątroby
U 30-40% chorych marskość początkowo przebiega bezobjawowo i wykrywana jest przypadkowo podczas badań czy operacji wykonywanych z innego powodu.
Objawy marskości nasilają się wraz z postępem marskości i dotyczą różnych części organizmu:
- Objawy ogólne:
- osłabienie i łatwe męczenie się
- utrata apetytu i niezamierzony spadek masy ciała
- zaburzenia koncentracji
- stany podgorączkowe
- przybranie charakterystycznej postawy, tzw. wygląd „kasztanowego ludzika” – szczupłe kończyny górne i dolne z powodu zaniku mięśni i powiększony obwód brzucha
- Zmiany skórne:
- żółtaczka (jej pojawienie się znacznie pogarsza rokowanie)
- świąd skóry w marskości typu żółciowego
- zmiany naczyniowe o charakterystycznym, gwiaździstym kształcie, nazywane pajączkami wątrobowymi
- rumień dłoniowy i podeszwowy
- wzmożona pigmentacja skóry
- białe przebarwienia na paznokciach
- „głowa meduzy”, czyli poszerzone naczynia żylne na skórze brzucha wokół pępka
- łatwe powstawanie siniaków
- Objawy ze strony układu pokarmowego:
- powiększenie wątroby i śledziony
- biegunki
- wzdęcia, nudności i wymioty
- wygładzenie języka
- pobolewanie w prawej okolicy podżebrowej
- wodobrzusze
- krwawienia z nosa i dziąseł
- Zaburzenia endokrynologiczne:
- hipogonadyzm – u mężczyzn objawia się zanikiem jąder, utratą libido i impotencją, a u kobiet zaburzeniami miesiączkowania lub brakiem miesiączki i bezpłodnością
- feminizacja u mężczyzn, czyli utrata owłosienia na klatce piersiowej i pod pachami oraz mierne powiększenie gruczołów piersiowych, a u kobiet hirsutyzm – pojawienie się owłosienia na twarzy, klatce piersiowej i brzuchu
- cukrzyca
Czasami zaburzenia czynności wątroby stanowią bezpośrednie zagrożenie życia i wymagają natychmiastowej pomocy lekarskiej. Stany te objawiają się m.in.:
- krwawieniem z przewodu pokarmowego (szczególnie wymioty świeżą krwią)
- nagłym pogorszeniem stanu psychicznego – nienaturalną sennością czy nadmierną i niepasującą do okoliczności wesołością
- przykrym zapachem oddechu chorego, podobnym do słodkawego zapachu gnijącego mięsa
- nasiloną żółtaczką
- pojawieniem się gorączki i bólu brzucha u chorych z wodobrzuszem
- skąpomoczem lub bezmoczem
Badania pomocne w rozpoznaniu marskości wątroby to:
- Badania laboratoryjne
- Badania obrazowe
- USG jamy brzusznej – na marskość wątroby mogą wskazywać zmiany w wielkości płatów wątroby (często wątroba marska jest mała), falisty zarys brzegów wątroby lub powiększenie śledziony.
- Badania endoskopowe – u chorych z podejrzeniem lub z potwierdzoną marskością wątroby wykonywana jest gastroskopia w celu poszukiwania patologii typowych dla marskości wątroby, czyli żylaków przełyku lub dna żołądka
- Badanie histopatologiczne wycinka wątroby – wykonuje się je tylko przy wątpliwościach co do rozpoznania i jedynie gdy jest możliwość bezpiecznego wykonania biopsji
- Nieinwazyjne metody oceny włóknienia wątroby, czyli badania z wykorzystaniem elastografii – elastografia to metoda podobna do badania USG, która w nieinwazyjny sposób obrazuje poziom zaawansowania włóknienia wątroby. Polega na wykonaniu 10 pomiarów z oceną tzw. sztywności narządu.
Leczenie marskości wątroby
Celem leczenia marskości wątroby jest zahamowanie włóknienia wątroby oraz zapobieganie wystąpieniu lub leczenie powikłań. Żeby to osiągnąć, wdrażane jest zarówno leczenie objawowe jak i przyczynowe.
Metody używane w leczeniu przyczynowym zależą od etiologii marskości. W marskości spowodowanej przewlekłym zakażeniem wirusami zapalenia wątroby typu B lub typu C stosowane są leki mające pomóc wyeliminować wirusa z organizmu chorego. Przy marskości alkoholowej chory powinien zostać objęty programem terapii uzależnienia.
Leczenie objawowe opiera się z kolei na poprawie samopoczucia i komfortu życia chorego. Jednym z działań jest całkowite zaprzestanie picia alkoholu. Bez względu na przyczynę marskości rezygnacja z alkoholu zmniejsza tempo rozwoju choroby.
Ważnym aspektem jest również zachowanie odpowiedniej masy ciała oraz regularna aktywność fizyczna. Podstawą właściwego odżywienia jest zapewnienie odpowiedniej ilości (od 1 do 1,8 g/kg masy ciała) pełnowartościowego białka w diecie, ponieważ marskość wątroby powoduje nadmierny rozpad białek budulcowych i ich niedobór w organizmie (tzw. stan hipermetaboliczny).
Zapotrzebowanie energetyczne osób z marskością wątroby to minimum 2000 kcal na dobę. Chorzy powinni ograniczać ilość spożywanej soli, ponieważ jej nadmiar zwiększa ryzyko obrzęków nóg, stóp i jamy brzusznej.
Gdy marskość wątroby doprowadzi do zmian struktury tego narządu, są one nieodwracalne i mogą postępować. Tempo rozwoju choroby jest indywidualne i zależy m.in. od tego czy chory spożywa alkohol lub czy istnieją inne czynniki ryzyka rozwoju choroby.Rokowanie i powikłania marskości wątroby. W zaawansowanej marskości wątroby mogą występować powikłania, które wymagają leczenia. Są to m. in.:
- wodobrzusze – jest to najczęstsze i najwcześniejsze z powikłań. Jego przyczyną jest zatrzymywanie sodu i wody przez nerki, nadciśnienie wrotne oraz wysoki poziom albuminy we krwi.
- krwawienie z przewodu pokarmowego – najbardziej prawdopodobnym powikłaniem u chorych z marskością wątroby jest krwotok z żylaków przełyku i żył żołądkowych.
- samoistne bakteryjne zapalenie otrzewnej – występujące u ok. 10–30% chorych z wodobrzuszem.
- encefalopatia wątrobowa – zespół zaburzeń czynności ośrodkowego układu nerwowego. Jego objawy to zaburzenia nastroju, zachowania, osobowości, czynności intelektualnych, świadomości i aktywności nerwowo-mięśniowej.
Zapobieganie marskości wątroby
Można zmniejszyć ryzyko zachorowania na marskość wątroby, ograniczając spożycie alkoholu oraz chroniąc się przed wirusowym zapaleniem wątroby.
Picie alkoholu
Nadużywanie alkoholu jest jedną z najczęstszych przyczyn marskości wątroby. Najlepszym sposobem zapobiegania zachorowaniu jest ograniczenie i kontrola ilości spożywanego alkoholu. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) ustaliła jaki poziom spożycia alkoholu jest związany z przeciętnie najmniejszym ryzykiem szkód zdrowotnych.
Jedna standardowa porcja alkoholu to 10 g 100% alkoholu i zawiera się ona w około: 250 ml piwa (5%) = 100 ml wina (12%) = 30 ml wódki (40%).
Normy spożywanego alkoholu:
- Dla mężczyzn:
- W przypadku picia okazjonalnego zaleca się spożywanie jednorazowo nie więcej niż 6 porcji alkoholu, czyli nie więcej niż 3 półlitrowe butelki piwa, 3 kieliszki wina o pojemności 200 ml lub 180 ml wódki (7 kieliszków o pojemności 25 ml).
- Przy piciu codziennym zaleca się:
- zachowanie co najmniej 2 dni abstynencji (najlepiej dzień po dniu) w tygodniu
- nieprzekraczanie 4 porcji standardowych dziennie – 4 porcje alkoholu to 2 półlitrowe piwa, 2 kieliszki wina o pojemności 200 ml lub 120 ml wódki (5 kieliszków o pojemności 25 ml).
- W ciągu tygodnia wypijanie nie więcej niż 280 g 100% alkoholu, co jest równoważne z około 13 półlitrowymi butelkami piwa, nieco ponad 3 butelkami wina (o pojemności 0,75 l) lub 0,8 l wódki.
- Dla kobiet:
- W przypadku picia okazjonalnego zaleca się spożywanie jednorazowo nie więcej niż 4 porcji standardowych (40 g 100% alkoholu), czyli nie więcej niż 2 półlitrowe butelki piwa, 2 kieliszki wina o pojemności 200 ml każdy lub 120 ml wódki (5 kieliszków o pojemności 25 ml).
- Przy piciu codziennym zaleca się:
- zachowanie co najmniej 2 dni abstynencji (najlepiej dzień po dniu) w tygodniu
- nieprzekraczanie granicy 2 porcji standardowych (tzn. 20 g 100% alkoholu) dziennie – 2 porcje alkoholu to 1 półlitrowe piwo, 1 kieliszek wina o pojemności 200 ml lub 60 ml wódki (2 kieliszki o pojemności 25 ml).
- W ciągu tygodnia wypijanie nie więcej niż 140 g 100% alkoholu, co jest równoważne z 7 półlitrowymi butelkami piwa, niecałymi 2 butelkami wina (o pojemności 0,75 l) lub 420 ml wódki (ok. 0,8 półlitrowej butelki).
Osoby ze zdiagnozowaną marskością wątroby powinny całkowicie zaprzestać picia alkoholu, ponieważ niezależnie od przyczyny marskości alkohol przyspiesza tempo, w jakim choroba postępuje.
Wirusowe zapalenie wątroby
Drugą częstą przyczyną marskości wątroby jest wirusowe zapalenie wątroby typu B i C.
Wirus zapalenia wątroby typu B przenoszony jest przez kontakt z zakażoną krwią, np. przez uszkodzoną skórę, oraz kontakty seksualne i z matki na dziecko. Przyczyną zakażenia mogą być m.in. zabiegi w zakładach fryzjerskich, kosmetycznych, stomatologicznych czy salonach tatuażu poprzez niewysterylizowane lub nieprawidłowo wysterylizowane narzędzia.
Na zakażenie tym wirusem narażone są wszystkie osoby nieuodpornione. Najskuteczniejszą formą profilaktyki jest szczepienie.
Wirus zapalenia wątroby typu C, podobnie jak WZW typu B, przenoszony jest głównie przez kontakt z zakażoną krwią. Do zakażenia może dojść w czasie zabiegu chirurgicznego lub innych czynności powodujących uszkodzenie skóry wykonanych przy użyciu źle wysterylizowanego sprzętu medycznego czy przyborów kosmetycznych.
Do sytuacji potencjalnie groźnych należą:
- wszelkie zabiegi medyczne
- zabiegi stomatologiczne
- zabiegi kosmetyczne oraz wykonywanie tatuaży
- korzystanie ze wspólnych przyborów higienicznych np. maszynki do golenia, szczoteczki do zębów
- przyjmowanie narkotyków dożylnie lub donosowo
- utrzymywanie przygodnych kontaktów seksualnych
Należy pamiętać, że nie ma szczepień uodporniających na zakażenie wirusem zapalenia wątroby typu C.
W celu zmniejszenia ryzyka zakażenia WZW typu B i C (oraz innymi chorobami przenoszonymi drogą płciową, np. wirusem HIV czy kiłą) zalecane jest stosowanie prezerwatyw podczas kontaktów seksualnych.
Marskość wątroby jest uważana za proces nieodwracalny, więc leczenie polega na spowolnieniu lub zatrzymaniu rozwoju choroby.Marskość wątroby zalecane postępowanie
Istnieje wiele zaleceń, do których można się zastosować, aby pomóc sobie pozostać w dobrym stanie zdrowia i zmniejszyć ryzyko wystąpienia dalszych powikłań, są to m.in.:
- całkowite unikanie alkoholu, niezależnie od przyczyny marskości. Spożycie alkoholu zwiększa tempo, w jakim choroba postępuje
- utrzymanie odpowiedniej masy ciała
- regularne ćwiczenia w celu zmniejszenia zaniku mięśni
- stosowanie zasad higieny, aby zmniejszyć ryzyko zachorowania na infekcje
- szczepienia, m.in. przeciwko grypie i przed podróżą
Niedożywienie jest powszechne u osób z marskością wątroby, dlatego tak ważne jest zachowanie zbilansowanej diety.
Źródła:
Marskość wątroby http://gastrologia.mp.pl/choroby/watroba/50969,marskosc-watroby
Cirrhosis https://www.nhs.uk/conditions/cirrhosis/treatment/
Interna Szczeklika 2016 Andrzej Szczeklik, Piotr Gajewski; MP, Kraków 2016, wyd.7
Dowiedz się więcej:
Nadużywanie alkoholu a alkoholowa choroba wątroby
http://ain.ipin.edu.pl/archiwum/2008/1/t21n1_5.pdf
Wpływ alkoholu na wybrane schorzenia przewodu pokarmowego
http://www.jms.ump.edu.pl/uploads/2009/3-4/222_3-4_78_2009.pdf
Zaawansowana marskość wątroby – prowadzenie pacjentów oczekujących na przeszczepienie wątroby
https://journals.viamedica.pl/gastroenterologia_kliniczna/article/view/29293/24045 Załóż konto aby odkryć pełnię możliwości portalu!
Marskość Wątroby – Przyczyny, Objawy, Rokowania, Badania i Leczenie
Co to jest i jakie są jej przyczyny?
Marskość wątroby jest konsekwencją wielu przewlekłych chorób wątroby. Do najczęstszych jej przyczyny można zaliczyć przewlekłe wirusowe zapalenie wątroby typu B i typu C, alkoholowe zapalenie, lub stłuszczenie wątroby. Efektem długotrwałego stanu zapalnego jest spadek liczby zdrowych komórek i gromadzenie się tkanki włóknistej w miąższu – forma drobnych blizn pozapalnych.
Włóknienie wątroby postępuje zazwyczaj przez wiele lat, a ostatecznie prowadzi do powstania wielu grubych zwłókniałych przegród oddzielających poszczególne obszary miąższu wątroby. Przepływ krwi w tak uszkodzonym narządzie jest znacznie mniejszy, a jego funkcja ulega upośledzeniu.
W skutek utrudnienia przepływu krwi przez narząd dochodzi do poważnych powikłań, rozwija się tzw. nadciśnienie wrotne. Ciśnienie krwi w żyle doprowadzającej do wątroby (żyle wrotnej) znacznie rośnie powodując jej poszerzenie.
Z czasem krew nie mogąc przepłynąć przez narząd zaczyna go omijać innymi drobnymi żyłami. Rozwija się krążenie oboczne. Poszerzeniu ulegają drobne żyły w przełyku lub w okolicy odbytu – żylaki przełyku i żylaki odbytu.
W samym narządzie liczba zdrowych, żywych komórek spada i z czasem jest zbyt mała, aby mogły one skutecznie wypełniać swoją funkcję.
Skutkuje to zmniejszeniem wytwarzania białek krwi oraz substancji zapewniających prawidłowe krzepnięcie krwi. Dochodzi do zaburzeń rozkładania szkodliwych substancji, które w nadmiernym stężeniu uszkadzają między innymi mózg i powodują zaburzenia hormonalne.
Etapy prowadzące do marskości wątroby
Marskość wątroby jest stanem rozwijającym się bardzo powoli. Dochochodzi do niego w wyniku wieloletnich procesów uszkadzających narząd. Prawidłowa tkanka zastępowana jest przez tkankę włóknistą, proces ten określa się mianem postępującego włóknienia. Wyróżnia się 4 stopnie nasilenia włóknienia. Do marskości narządu dochodzi w najbardziej zaawansowanym 4 stopniu.
- Fazę 1 określa się jako umiarkowane włóknienie.
- Fazę 2 i 3 jako zaawansowane włóknienie.
- Fazę 4 jako bardzo zaawansowane włóknienie z marskością wątroby.
Poszczególne etapy mogą trwać bardzo długo, jednak im większy stopień zaawansowania włóknienia, tym postęp w kierunku marskości jest szybszy. Czynnikiem zdecydowanie przyspieszającym jej rozwój jest alkohol i niektóre leki. Leki osłaniające wątrobę i niektóre witaminy mogą zahamować i spowolnić postęp choroby.
|
|
|
|
Co to jest marskość wątroby – doc. dr hab. Małgorzata Inglot
Jakie są rokowania choroby?
Przyczyny choroby
Przyczyny obejmują między innymi:
- przewlekłe zakażenia wirusami zapalenia wątroby – HBV i HCV,
- regularne, nadmierne picie alkoholu,
- stan zapalny wywołany przez stłuszczenie wątroby,
- choroby autoimmunologiczne (autoimmunologiczne zapalenie wątroby,
- pierwotna marskość żółciowa – PBC,
- pierwotne stwardniające zapalenie przewodów żółciowych – PSC),
- wtórne uszkodzenia dróg żółciowych z utrudnieniem odpływu żółci,
- choroby związane z nadmiernym gromadzeniem się różnych substancji w wątrobie (hemochromatoza, choroba Wilsona), toksyczne działanie substancji chemicznych i niektórych leków.
Uszkodzenie wątroby postępuje szybciej, jeśli jednocześnie działają dwa lub więcej czynników; w Polsce najczęściej nadużywanie alkoholu oraz zakażenia HBV i HCV. Dlatego też pacjenci, u których stwierdzono jeden z czynników prowadzących do marskości wątroby mają całkowity zakaz spożywania alkoholu.
Objawy marskości wątroby
W początkowym stadium choroba może nie powodować żadnych objawów. W badaniach laboratoryjnych krwi można stwierdzić nieprawidłową aktywność enzymów wątrobowych. Często też pojawia się ból w okolicy podżebrowej po stronie prawej.
Na wczesnym etapie chorobę można rozpoznać jedynie przy pomocy pomocy biopsji wątroby lub metodą nieinwazyjną – elastografią bądź badaniem tzw. markerów serologicznych włóknienia we krwi. W przypadku podejrzenia uszkodzenia narządu wskazane jest wykonania badania nieinwazyjnego. Obecnie najlepszą metodą jest Elastografia wątroby.
Niezmiernie ważne jest jak najwcześniejsze rozpoznanie choroby. Pozwala to wdrożyć odpowiednie leczenie i uniknąć bardzo groźnych powikłań.
Początkowe objawy choroby to:
- powolny spadek masy ciała,
- zaniki mięśni,
- dolegliwości gastryczne, szczególnie po ciężkostrawnych potrawach lub po wypiciu alkoholu,
- na skórze dekoltu pojawiają się poszerzone drobne naczynka krwionośne, tzw. pajączki naczyniowe.
Kolejnym etapem jest rozwój nadciśnienia wrotnego, którego skutkiem jest zastój krwi w żyłach przewodu pokarmowego i śledziony.
Pojawiają się wówczas żylaki przełyku i odbytu, przewlekły stan zapalny błony śluzowej żołądka, powiększenie śledziony, obniżona liczba płytek krwi – efekt ich przyspieszonego niszczenia przez śledzionę.
Duże żylaki przełyku mogą pękać i być źródłem groźnych dla życia krwotoków.
W zaawansowanych stadiach choroby pojawia się narastająca żółtaczka, obrzęki stóp, kostek i podudzi nasilające się w ciągu dnia. Wodobrzusze – czyli gromadzenie się płynu w jamie brzusznej, powoduje znaczne zwiększenie obwodu brzucha.
Pojawiają się także zaburzenia krzepnięcia (krwawienia z nosa, z dziąseł, łatwe tworzenie się siniaków na skórze, długotrwałe krwawienia ze skaleczeń), upośledzenie funkcjonowania mózgu (encefalopatia wątrobowa) – zaburzenia pamięci, orientacji, nastroju; w najcięższych przypadkach śpiączka.
Bardzo zaawansowana choroba prowadzi do zgonu.
Kolejnym bardzo groźnym powikłaniem jest rak wątrobowokomórkowy – HCC. Jest to nowotwór najczęściej rozwijający się w marskiej i stłuszczonej wątrobie. Jedyną szansą wyleczenie jest wczesne wykrycie zmiany i leczenie operacyjne.
Pacjentom z rozpoznaną marskością wątroby zaleca się kontrolne badania USG co 6 miesięcy. Bardzo pomocne jest także monitorowanie poziomu AFP. Jest to marker, którego stężenie znaczenie wzrasta w przypadku wystąpienia raka wątrobowokomórkowego.
Objawy marskości wątroby – doc. dr hab. Małgorzata Inglot
Co robić w razie wystąpienia objawów? – Badania
U pacjentów, u których podejrzewa się tą chorobę należy wykonać szereg badań specjalistycznych.
Pacjent taki bezwzględnie powinien udać się do lekarza, który w pierwszej kolejności powinien zlecić oznaczenie aktywności enzymów wątrobowych (AlAT i AspAT oraz GGTP), morfologii krwi (w marskości często dochodzi do spadku liczby płytek krwi). Badanie te mogą zostać wykonane już u lekarza rodzinnego. W dalszej kolejności zaleca się pogłębienie diagnostyki o badania obrazowej.
Jak lekarz ustala diagnozę?
Rozpoznanie marskości wątroby opiera się na analizie wyników badań krwi oraz badań dodatkowych. Do niedawna standardowo wykonywało się biopsję wątroby, obecnie chorobę można potwierdzić korzystając z metod nieinwazyjnych. Jednym z najlepszych sposobów jest badanie elastograficzne.
- Elastografia SWE (w celu oceny włóknienia)
Elastografia jest obecnie podstawowym badaniem obrazowym, które należy wykonać u pacjenta z podejrzeniem marskości wątroby. Pozwoli ono potwierdzić lub wykluczyć rozpoznanie.
Ponadto u pacjentów z rozpoznaną marskością wątroby należy wykonywać następujące badania obrazowe:
Wskazane jest także wykonanie gastroskopii celem oceny występowania żylaków przełyku. Zabieg ten jest niezmiernie ważny u pacjentów z zaawansowaną choroba. Pozwala zamknąć rozszerzone żylaki i zdecydowanie zmniejszyć ryzyko krwawienia. Krwawienie z żylaków przełyku jest częstą przyczyną zgonu pacjentów z marskością wątroby.
Leczenie
Jakie są sposoby leczenia?Pacjenci z tą chorobą wymagają wykonywania regularnych badań oceniających funkcję wątroby i zaawansowanie nadciśnienia wrotnego, między innymi gastroskopii. Leczenie zależy od stadium zaawansowania. W przypadkach tzw.
dekompensacji funkcji wątroby, czyli wodobrzusza, obrzęków, żółtaczki, encefalopatii, konieczne jest leczenie w szpitalu. Duże żylaki przełyku można zabezpieczyć przed pęknięciem poprzez wykonanie zabiegu endoskopowego.
Chorych bez przeciwwskazań należy kwalifikować do przeszczepu narządu.
Konieczne jest unikanie alkoholu pod jakąkolwiek postacią, włącznie z piwem bezalkoholowym i lekami na bazie alkoholu; lekkostrawna dieta, unikanie odwodnienia, infekcji, znacznych wysiłków fizycznych, leków i substancji chemicznych uszkadzających wątrobę. Te czynniki mogą bowiem spowodować nagłe załamanie (dekompensację) funkcji wątroby i pogorszenie stanu pacjenta.
Czy możliwe jest całkowite wyleczenie?
Najnowsze badania pokazują, że u niektórych pacjentów może dojść do powolnego cofania się zmian. Dotyczy to szczególnie pacjentów wyleczonych z wirusowego zapalenia wątroby.
Po wyeliminowaniu zakażenia wirusem HCV lub HBV znika czynnik uszkadzający wątrobę i następuje proces jej powolnej regeneracji. Podobnie jest u alkoholików, którzy zaprzestali picia i zaczęli prowadzić zdrowy tryb życia.
Regeneracja wątroby postępuje znacznie szybciej u osób młodych, nie nadużywających alkoholu i leków.
Zapobieganie
Co robić, aby uniknąć zachorowania?Najważniejsze jest wczesne rozpoznawanie i leczenie chorób, które prowadzą do marskości – przewlekłych zakażeń HBV i HCV, chorób autoimmunologicznych, a szczególnie unikanie nadużywania oraz regularnego picia alkoholu, także piwa. Konieczna jest okresowa kontrola aktywności enzymów wątrobowych, a także wykonywanie podstawowych badań obrazowych – USG. Pacjentom zakażonym wirusami zapalenia wątroby, a także osobom nadużywającym alkoholu zaleca się wykonanie elastografii wątroby raz do roku.
Marskość wątroby badania i leczenie – doc. dr hab. Małgorzata Inglot
Elastografia SWE w diagnostyce włóknienia i marskości wątroby
Elastografia SWE jest metodą bezinwazyjną służącą do szybkiej i bezbolesnej oceny wątroby. Metoda ta pozwala ocenić zaawansowanie włóknienia wątroby i tym samym stwierdzić ryzyko marskości.
Ponadto dzięki przeglądowi w USG można ocenić wielkość śledziony, wielkość naczyń krążenia wrotnego oraz parametry przepływu. Dzięki tym danym lekarz może określić ryzyko występowania żylaków przełyku i w razie potrzeby skierować na gastroskopię.
Krwawienie z żylaków przełyku jest częstą przyczyną zgonu pacjentów z marskością wątroby.
- Poniżej zamieszczono zdjęcia wykonane podczas badania elastograficznego rozszerzonego o badanie USG i badanie Dopplerowskie krążenia wrotnego u pacjenta z marskością wątroby.
- Materiał video z badania USG u pacjenta z marskością wątroby
Marskość wątroby (łac. cirrhosis hepatis) – przyczyny, objawy, leczenie
Marskość wątroby (łac. cirrhosis hepatis) – postępujące włóknienie miąższu wątroby, niszczące strukturę narządu. Marskość wątroby charakteryzuje się zastępowaniem komórek włóknami tkanki łącznej, które burzą jego prawidłową budowę, doprowadzając do upośledzenia funkcji metabolicznych, utrudnienia odpływu żółci oraz są przyczyną powstania nadciśnienia wrotnego.
Przyczynami marskości mogą być toksyny (w tym alkohol), choroby metaboliczne, zakażenie wirusem itp.
Uszkodzenie wątroby jest nieodwracalne, można jednak spowolnić lub zatrzymać postępy zwłóknienia, jeśli rozpocznie się umiejętne leczenie.
Podział
Ze względu na etiopatogenezę wyróżniamy następujące rodzaje marskości wątroby:
- marskość alkoholowa
- marskość zastoinowa
- marskość pozapalna
- marskość żółciowa
- marskość uwarunkowana genetycznie
Objawy
Wątroba marska
Objawy wczesne
Wczesne objawy marskości wątroby to: zaczerwienienie dłoni, czerwone plamki pojawiające się na górnej połowie ciała, hipertrofia ślinianek przyusznych, zwłóknienie ścięgien w rękach. Może wystąpić zniekształcenie palców i paznokci u rąk.
Wielu pacjentów we wczesnym stadium choroby w ogóle nie ma objawów, choć tkanka wątrobowa jest stale zastępowana przez nieczynną funkcjonalnie tkankę łączną.
Gdy dochodzi do znacznego upośledzenia czynności wątroby, mogą wystąpić następujące symptomy:
- wyczerpanie;
- zmęczenie;
- utrata apetytu;
- nudności;
- osłabienie;
- utrata masy ciała;
- bóle brzucha;
- ginekomastia;
- hypogonadyzm;
- ascites – wodobrzusze;
- splenomegalia – powiększenie śledziony z powodu przekrwienia w wyniku nadciśnienia wrotnego;
- asterixis – obustronne trzepotanie wyciągniętymi, grzbietowo zgiętymi dłońmi, występujące u pacjentów z encefalopatią wątrobową.
Marskość wątroby doprowadziła do powstania raka wątrobowokomórkowego.
Konsekwencje dysfunkcji wątroby
W miarę postępu choroby pojawiają się powikłania. U niektórych pacjentów, z racji niewystąpienia objawów wczesnych, powikłania mogą stanowić pierwsze symptomy uszkodzenia wątroby.
- wybroczyny i krwawienia – obniżona produkcja czynników krzepnięcia
- żółtaczka – niedostateczne tempo metabolizmu bilirubiny
- swędzenie skóry – odkładanie się w niej związków powstających w wyniku nieprawidłowych przemian związków zawartych w żółci
- encefalopatia wątrobowa – upośledzona wątroba nie usuwa z krwi amoniaku i produktów przemian związków azotowych, w wyniku czego rośnie ich stężenie we krwi. Organem najbardziej podatnym na uszkodzenie przez metabolity azotowe jest mózg. Symptomy encefalopatii wątrobowej to: zaniedbany wygląd zewnętrzny, skłonność do zapominania, zaburzenia koncentracji, zaburzone reagowanie na bodźce, zmiany rytmu snu i czuwania.
- zwiększona wrażliwość na leki – spadek tempa metabolizmu związków aktywnych biologicznie, przez co dłużej utrzymują się one we krwi.
- insulinooporność i cukrzyca typu 2
- nowotwór złośliwy wątroby (rak wątrobowokomórkowy)
- nadciśnienie wrotne – krew płynąca z jelit oraz trzustki przez żyłę wrotną wątrobową przepływa przez marską wątrobę trudniej, w wyniku czego ciśnienie w żyle rośnie.
Następczymi problemami nadciśnienia wrotnego są:
- wodobrzusze – przesączanie się płynu z naczyń krwionośnych do tkanek jamy brzusznej
- żylaki przełyku – wynik tworzenia się krążenia obocznego przez naczynia jamy brzusznej i przełyku. Przeciążone naczynia w przełyku mają skłonność do powiększania się i pękania, co jest przyczyną zagrażających życiu krwotoków.
- zespół wątrobowo-nerkowy – objawy niewydolności nerek u chorego z ciężką dysfunkcją wątroby
- zespół wątrobowo-płucny – niedotlenienie krwi u chorych z nadciśnieniem wrotnym
- inne problemy – dysfunkcja wątroby może powodować upośledzenie układu immunologicznego, zwiększając ryzyko infekcji. Marskość może być przyczyną impotencji, dysfunkcji lub niewydolności nerek bądź osteoporozy.
Przyczyny
Przyczyny marskości wątroby są bardzo różnorodne i mogą współwystępować u jednego pacjenta. W świecie zachodnim najbardziej powszechnymi przyczynami są przewlekłe nadużywanie alkoholu i zakażenie wirusem zapalenia wątroby typu B i C (HBV i HCV).
- Choroba wątroby spowodowana alkoholem (ALD; ang. alcoholic liver disease) – alkoholowa marskość wątroby rozwija się po około 10 latach intensywnego picia u 15% alkoholików. Dzienna dawka alkoholu, która spowoduje marskość, jest różna – średnio 3-4 drinki dziennie u mężczyzn albo 2-3 u kobiet. Uszkodzenie wątroby jest wynikiem blokowania przez alkohol metabolizmu związków pokarmowych – tłuszczów, białek i węglowodanów. Należy wspomnieć, że alkohol dostarcza również pustych kalorii, co przyczynia się do otyłości, mimo wyraźnych objawów niedoboru witamin i składników mineralnych.
- Zakażenie wirusem zapalenia wątroby typu B (z ewentualnym nadkażeniem wirusem typu D) – jest to jedna z najczęstszych przyczyn marskości wątroby, zwłaszcza w południowo-wschodniej Azji. Zakażenie to jest mniej powszechne w Ameryce i Europie, ze względu na lepszą dostępność szczepionki. Wirus HBV (hepatitis B virus) powoduje zapalenie wątroby, które przekształca się w marskość po upływie wielu, bo nawet kilkudziesięciu, lat. Wirus HDV (hepatitis D virus) nie powoduje zapalenia samodzielnie, ale koinfekcja tym patogenem w przypadku obecnego już zakażenia wirusem B przyspiesza postęp choroby.
- Zakażenie wirusem zapalenia wątroby typu C – najczęstsza obok alkoholu przyczyna marskości i zapalenia wątroby w kręgu cywilizacji zachodniej. Zakażenie tym patogenem powoduje przewlekłe zapalenie miąższu i uszkodzenia, które po upływie wielu lat prowadzą do zwłóknienia. Wirus typu C jest szczególnie niebezpieczny, ponieważ obecnie nie ma na niego szczepionki i jest stosunkowo oporny na sterylizację, tak że możliwe jest zakażenie się przez niedokładnie wyjałowione narzędzia, np. u dentysty lub w studio tatuażu.
- Marskość z autoimmunizacji – spowodowana wytworzeniem przez organizm przeciwciał skierowanych przeciw własnej wątrobie. Konsekwencją jest uszkodzenie tego narządu, zapalenie, powstawanie blizn łącznotkankowych i zwłóknienie.
- Choroby genetyczne – powodują uszkodzenia funkcji metabolicznych wątroby lub jej zdolności do przechowywania metali, białek, enzymów i innych cząsteczek.
- Niedobór alfa-1 antytrypsyny
- Hemochromatoza (patologiczna akumulacja żelaza)
- Choroba Wilsona (patologiczna akumulacja miedzi)
- Galaktozemia
- Upośledzenie przechowywania glikogenu
- Mukowiscydoza
- Stłuszczenie wątroby – nadmierne gromadzenie tłuszczu w wątrobie powoduje jej bliznowacenie. Stłuszczenie wątroby występuje w przebiegu cukrzycy, w niedoborach białka, otyłości, chorobie wieńcowej, podczas leczenia preparatami steroidowymi.
- Choroby powodujące zamknięcie przewodów żółciowych – w wyniku nadmiernego gromadzenia się żółci powstaje uszkodzenie wątroby
- U niemowląt – przewody żółciowe bywają zablokowane lub nie wykształcają się wcale
- U dorosłych najczęstszą przyczyną jest zwłóknienie przewodów żółciowych z ich zapaleniem i bliznowaceniem
- Wtórne zwłóknienie przewodów żółciowych może wystąpić po operacji wycięcia pęcherzyka żółciowego, jeśli przypadkowo ulegną one uszkodzeniu
- Leki lub toksyny
- Niektóre pasożyty
Marskość wątroby widoczna w tomografii komputerowej brzucha.
Diagnoza
Zdiagnozowanie zwłóknienia wątroby odbywa się na podstawie objawów, wywiadu i oceny historii chorób pacjenta, badania fizykalnego i testów laboratoryjnych. Jeśli podczas badania okaże się, że wątroba jest twarda i powiększona, zwykle zarządza się badanie krwi.
Badania instrumentalne umożliwiające obejrzenie i oszacowanie rozmiarów uszkodzeń to: komputerowa tomografia osiowa (CAT), ultradźwięki, rezonans magnetyczny, badanie z użyciem radioizotopów.
W celu określenia nasilenia marskości wątroby stosuje się kryteria skali Childa-Pugha.
| Albuminy w surowicy (g/dl) | >3,5 | 2,8 -3,5 | 70 | 40 – 70 |
Marskość wątroby – objawy, leczenie, rokowanie
Marskość wątroby to stadium uszkodzenia wątroby, w którym dochodzi do jej niewydolności. O marskości mówimy wówczas, gdy znaczna część wątroby uległa zwłóknieniu, zmienia się jej budowa wewnętrzna, co prowadzi do zaburzeń czynnościowych.
Ze względu na liczne funkcje, jakie wątroba pełni, jest to stan bardzo poważny, zagrażający życiu. Często jedynym rozwiązaniem, ratującym życie pacjenta jest przeszczep wątroby.
Jakie są przyczyny i objawy marskości wątroby? W jaki sposób ją leczyć i jej zapobiegać?
Wątroba zalicza się do największych i najważniejszych organów ludzkiego organizmu. Jest zbudowana z komórek zwanych hepatocytami, które filtrują związki chemiczne wchłanianie z przewodu pokarmowego, syntezują białka osocza, wytwarzają wiele ważnych enzymów, a w ich wnętrzu zachodzą przemiany metaboliczne.
Główne funkcje i zadania wątroby to:
- funkcja metaboliczna, związana z przyswajaniem pokarmu i trawieniem tłuszczów,
- funkcja zapasowa, polegająca na gromadzeniu zapasów energii,
- funkcja detoksykacyjna, czyli odtruwanie organizmu,
- funkcja magazynująca, czyli gromadzenie żelaza, innych mikroelementów oraz witamin.
Najważniejsze zadanie wątroby polega na uczestniczeniu w procesach trawiennych, za które odpowiada wydzielana przez organ żółć, będąca mieszaniną kwasów żółciowych i solnych, lecytyny, soli mineralnych, cholesterolu i wielu innych substancji.
>> Tabletki na wątrobę, kapsułki, herbatki na wątrobę
Marskość wątroby – przyczyny
O marskości wątroby mówimy wówczas, gdy narząd jest do tego stopnia zwłókniały, że nie może pełnić swoich funkcji. Jest to stan, na zwykle rozwija się latami.
Najczęstszą przyczyną marskości jest nadużywanie alkoholu. Oprócz tego do rozwoju choroby mogą przyczynić się:
- przewlekłe wirusowe zapalenia wątroby typu A, B i C
- zaburzenia przemiany materii,
- toksyczne uszkodzenia wątroby.
Marskość wątroby może być powikłaniem mukowiscydozy, autoimmunologicznego zapalenia wątroby czy choroby dróg żółciowych.
Marskość wątroby często ma przebieg bezobjawowy, bywa wykrywana przypadkiem, np. podczas zabiegów operacyjnych. Objawy marskości wątroby, które mogą się pojawić także są bardzo różnorodne, początkowo mało specyficzne. Dopiero w zaawansowanym stadium marskość wątroby staje się chorobą, którą dość łatwo można zdiagnozować.
Marskość wątroby można rozpoznać na podstawie objawów ogólnych, objawów skórnych oraz objawów ze strony przewodu pokarmowego.
Do objawów marskości wątroby zaliczają się:
- łatwe męczenie się, osłabienie (najczęściej pierwszy objaw marskości wątroby)
- gorsza tolerancja wysiłku,
- zmniejszenie apetytu,
- nietolerancja alkoholu oraz pokarmów smażonych i tłustych,
- wzdęcia i uczucie ciężaru w nadbrzuszu po posiłkach,
- powiększenie śledziony
- wodobrzusze
- ból po prawej stronie pod żebrami
- bezsenność,
- świąd skóry,
- żółtaczka,
- krwawienia z nosa i dziąseł,
- zanik mięśni na kończynach górnych i dolnych
- skłonność do obrzęków podudzi,
- wodobrzusze,
- odwrócenie rytmu dobowego snu i czuwania
- zaburzenia psychiczne: od spowolnienia, zaburzeń zachowania, po jadłowstręt, splątanie i w końcu śpiączkę.
Marskość wątroby – diagnoza i leczenie
Do postawienia diagnozy marskości wątroby wykorzystuje się:
- badania laboratoryjnych (morfologia, próby wątrobowe, układ krzepnięcia)
- badania obrazowych (USG, tomografia komputerowa)
- badanie endoskopowe
- badanie histopatologiczne wycinka wątroby
W przypadku zaawansowanych zmian konieczny jest przeszczep. Gdy jednak choroba zostanie w porę ujawniona (tzw. wyrównana marskość wątroby), wystarczy leczenie farmakologiczne, stosowanie diety wątrobowej, całkowite odstawienie alkoholu, zaprzestanie palenie tytoniu, eliminacja innych szkodliwych czynników, np. leków.
Marskość wątroby – rokowania
Marskość wątroby dotyka nawet 10 % społeczeństwa (choroba nie zawsze jest zdiagnozowana), dwukrotnie częściej występuje u mężczyzn niż u kobiet. Jest dziesiątą najczęstszą przyczyną zgonów.
Rokowania przy marskości wątroby zależą od stadium choroby oraz od tego, czy zostały wyeliminowane czynniki, które uszkodziły wątrobę, czyli najczęściej alkohol. W zaawansowanej postaci marskości wątroby wzrasta ryzyko powikłań, które pogarszają rokowania.
Do powikłań marskości należą: encefalopatia wątrobowa, wodobrzusze, zapalenie otrzewnej oraz krwawienia z przewodu pokarmowego.