Mastka – co to jest, jak usunąć i się jej pozbyć?

fot. Adobe Stock fot. Adobe Stock

Mastka u dzieci to zupełnie naturalne zjawisko i w żadnym razie nie jest objawem infekcji intymnej. Jest wydzielana już u kilkumiesięcznych niemowląt. Musi być jednak regularnie usuwana, gdyż jej nadmiar prowadzi do infekcji układu moczowo-płciowego u dziecka. O ile u dziewczynek czyszczenie okolic łechtaczki i warg sromowych nie jest skomplikowane, to u chłopców wymaga to przestrzegania kilku zasad, tak aby nie uszkodzić ich prącia, do którego przytwierdzony jest napletek.

Mastka u dzieci:

Co to jest mastka u

Mastka (z łac. , czyli „mydło” lub „myć”) to biała i mazista lub serowata i żółta wydzielina gromadząca się w narządach płciowych kobiet mężczyzn.

W jej składzie są:

• i stłuszczone komórki nabłonkowe,
• substancja łojowa,
• flora bakteryjna,
• resztki moczu.

Mastka pojawia się już w pierwszych miesiącach życia dziecka. U chłopców gromadzi się pod napletkiem na żołędzi, u dziewczynek pod napletkiem łechtaczki. Jej zadaniem jest zapewnienie odpowiedniego poziomu nawilżenia miejsc intymnych oraz zapobieganie ich podrażnieniom.

W okresie dojrzewania płciowego zwiększa się ilość mastki. Jej zalegająca ilość może doprowadzić do powstania stanu zapalnego napletka lub łechtaczki. Stąd bardzo ważne jest przestrzeganie zasad higieny i utrzymywanie narządów płciowych w czystości.

Mastka u chłopca

Mastka u chłopców pomaga w naturalnym oddzielaniu się napletka od prącia. Gromadzi się pod napletkiem, a zwłaszcza w szyjce żołędzi, nazywanej także bruzdą żołędzi (ma postać rynienki).

Po urodzeniu żołądź jest sklejona z napletkiem (napletek i nabłonek żołędzi zbudowane są ze wspólnej blaszki wewnętrznej napletka). Jest to tzw. stulejka, co na tak wczesnym etapie rozwoju dziecka jest naturalnym zjawiskiem fizjologicznym.

W miarę wzrostu prącia mastka pozwala na stopniowe oddzielanie się żołędzi i napletka. U większości trzylatków można go już zsunąć. Trzeba pamiętać, aby nie przyspieszać tego procesu i absolutnie nie próbować na siłę zsunąć napletka.

Mastka u małych chłopców pomaga w stopniowym oddzielaniu się do siebie żołędzi i napletka. Usuwanie każdej ilości mastki opóźnia ten proces, dlatego nie należy z tym przesadzać. Usuwanie nadmiaru mastki odbywa się w sposób naturalny podczas kąpieli dziecka.

Mastka u dziewczynki

Mastka u dziewczynek zbiera się pod napletkiem żołędzi łechtaczki, czyli niewielkim fałdem skórnym, będącym fragmentem warg mniejszych sromowych. Jest on także nazywany skórnym kapturkiem łechtaczki. Mastka jest także w fałdach warg sromowych mniejszych.

Usuwanie mastki u dziecka

Nadmierna ilość mastki powinna być regularnie usuwana. Zaniedbanie tego może być przyczyną nieprzyjemnego zapachu krocza. Może też spowodować rozwój infekcji układu moczowo-płciowego, na które są narażone zwłaszcza dziewczynki – zapalenia pochwy, układu moczowego lub grzybice.

W przypadku chłopców można usuwać mastkę dopiero wtedy, kiedy nastąpi naturalne oderwanie napletka od prącia. Przesuwanie na siłę napletka w dół sprawia ból dziecku i może prowadzić do powstawania ranek, naderwania wędzidełka lub uszkodzenia powierzchni żołędzi.

Dlatego u bardzo małych chłopców zabiegi higieniczne trzeba ograniczyć do dokładnego obmycia penisa z zewnątrz i jego przemywania przy każdym przewijaniu dziecka.

W przypadku dziewczynek usuwa się mastkę z okolic łechtaczki, delikatnie rozchylając wargi sromowe.

Mastka u dziecka może spowodować stan zapalny

Gromadząca się na żołędzi lub na łechtaczce mastka jest pożywką dla rozwoju bakterii i grzybów. W efekcie może dojść do:

• narządów płciowych dziecka,
• ich obrzęku,
• spuchnięcia,
• swędzenia,
• ropienia,
• problemu z oddawaniem moczu.

Stan zapalny napletka lub okolic łechtaczki wymaga interwencji lekarskiej. Możliwe jest, że będzie konieczne zastosowanie specjalnych antybakteryjnych i przeciwgrzybicznych maści. W leczeniu pomagają także ziołowe kąpiele z naparu rumianku lub szałwii.

Higiena intymna przy mastce u dziecka 

Ponieważ nadmiar mastki może prowadzić do powstania stanów zapalnych narządów płciowych oraz układu moczowego, bardzo ważną rolę odgrywa uczenie dziecka od małego odpowiednich zasad higieny miejsc intymnych. Chodzi także o mycie rąk po każdorazowym korzystaniu z toalety oraz noszenie codziennie czystej bielizny.

Ucząc dziewczynkę prawidłowego dbania o czystość miejsc intymnych, pamiętajmy o tym, aby:

• srom dziecka myć zawsze od przodu do tyłu – w ten sposób unikamy przenoszenia się bakterii z odbytu do cewki moczowej, co przyczynia się do powstania infekcji,
• myć się dłonią, nie używając gąbek lub myjek,
• nie wolno rozchylać zbyt mocno warg sromowych – jeżeli są zlepione, nie wolno ich odklejać na siłę, trzeba je natłuszczać i myć płynem do higieny intymnej oraz udać się do pediatry,
• po umyciu delikatnie osuszać zewnętrzne narządy płciowe ręcznikiem.

W przypadku higieny intymnej chłopców uczmy ich, aby:

• myć się od przodu do tyłu tzn. najpierw pachwiny, prącie, a potem okolice worka mosznowego w kierunku odbytu,
• po myciu delikatnie i dokładnie osuszać miejsca intymne ręcznikiem.

Zobacz także:

Materiał partnera

Mastka u dziecka – czym jest mastka pod napletkiem i jak się jej pozbyć?

2019-02-14 11:56 lek. Tomasz Nęcki Autor: Getty images

Mastka to naturalnie produkowana wydzielina, która młodych rodziców może przyprawić o ból głowy. Najczęściej pojawiają się obawy, że dziecko nabawiło się jakiejś infekcji intymnej. Wyjaśniamy, czym więc jest mastka, dlaczego w ogóle powstaje i jaki sposób można ją bezpiecznie usunąć?

Ludzki organizm produkuje różne substancje, które pełnią bardzo różnorodne funkcje. Można tutaj wspomnieć o łoju, którego funkcją jest m.in. nawilżanie skóry, czy o pocie, który ma bardzo istotne znaczenie dla przebiegu termoregulacji. Wymienione substancje zwykle nie budzą żadnego niepokoju, inaczej bywa jednak w przypadku innej wydzieliny, którą jest mastka u dziecka.

Spis treści:

Mastka u dziecka

Mastka (ang. smegma) składa się ze złuszczonych komórek nabłonka, łoju oraz komórek bakteryjnych. Znaleźć ją można w okolicy narządów rozrodczych i jest ona białawą lub żółtawą substancją o gęstej, serowatej konsystencji.

Funkcja mastki jest dość istotna, wydzielina ta zapewnia bowiem odpowiednie nawilżenie narządów rozrodczych – mastkę można więc nazwać w pełni naturalnym lubrykantem, który zapobiega suchości okolic intymnych oraz ich podrażnieniom.

W początkowych latach życia dziecka, mastki powstają niewielkie ilości, im jednak człowiek jest starszy, tym produkcja tej substancji narasta i największe natężenie osiąga wraz z wejściem w okres dojrzałości płciowej.

Mastka u chłopców

Mastka kojarzy się przede wszystkim z płcią męską i rzeczywiście to u jej przedstawicieli najłatwiej ją zauważyć. Gromadzi się ona przede wszystkim w okolicy żołędzi prącia, zwykle pod napletkiem.

Najwięcej mastki zaobserwować można u tych chłopców, którzy są nieobrzezani.

Mastka u chłopca zawiera wymienione powyżej elementy, poza którymi znajdować się w niej mogą również i resztki moczu oraz – w przypadku oczywiście odpowiednio dojrzałych chłopców i mężczyzn – resztki nasienia.

• Czytaj:
• Obrzezanie chłopców: co warto wiedzieć o tym zabiegu?
• Intymne problemy małych chłopców: wodniak jądra, wędrujące jądro, wąski napletek

Mastka u dziewczynek

Choć nieczęsto się o tym mówi, to jednak mastka pojawia się nie tylko u chłopców, ale i u dziewczynek.

Inna jest oczywiście okolica, w której gromadzi się ta substancja u przedstawicielek płci żeńskiej – mastka u dziewcząt pojawia się bowiem w bezpośrednim sąsiedztwie napletka żołędzi łechtaczki.

Funkcja tej wydzieliny u dziewczynek jest analogiczna jak u chłopców – mastka przede wszystkim zapewnia odpowiednie nawilżenie okolic intymnych.

Czytaj: Infekcje intymne u dziewczynek

Zagrożenia dla zdrowia związane z mastką

Rodzice, którzy widzą u swojego syna nagromadzenie białawej wydzieliny w obrębie jego prącia, mogą mieć obawy, że doszło u niego do jakiejś choroby, np. zakażenia grzybiczego.

W praktyce jednak gromadzenie się mastki jest w pełni naturalne – nie stwarza ona żadnego zagrożenia dla zdrowia.

W przeszłości podejrzewano, że mastka może zwiększać zagrożenie rozwoju raka prącia lub nowotworu złośliwego łechtaczki, ostatecznie okazało się jednak, że wydzielina ta nie nasila możliwości wystąpienia tych poważnych schorzeń.

Mastka nie stwarza więc żadnego zagrożenia, pojawia się tutaj jednak pewne „ale”. Otóż wydzielina jest niegroźna dopóty, dopóki jest ona regularnie usuwana.

Nadmierne nagromadzenie mastki może być przyczyną różnorodnych problemów – zdarza się bowiem, że gdy w okolicy członka nagromadzą się jej duże ilości, skutkuje to trudnościami ze zsunięciem napletka z prącia.

Nasila to również ryzyko wystąpienia zaczerwienienia członka, pojawiać się może uczucie podrażnienia, jak i rozwinąć się może stan zapalny prącia.

Mastka u dziewcząt, kiedy nagromadzą się u nich zbyt duże ilości, również może skutkować zaczerwienieniem, obrzękiem czy rozwojem stanu zapalnego okolic intymnych. Wydzieliny tej trzeba więc z całą pewnością się pozbywać, pojawia się tutaj jednak pytania: jak usunąć mastkę?

Usuwanie mastki

W celu zapobiegania nadmiernemu gromadzeniu się mastki i związanym z tym zjawiskiem problemów, wystarczająca jest jedna rzecz: utrzymywanie właściwej higieny okolic intymnych.

Do tego celu wystarczy nawet zwykła woda: u dziecka należy po prostu delikatnie, w trakcie kąpieli, oczyszczać jego prącie czy okolice łechtaczki.

Warto tutaj podkreślić, że istotny jest dobór stosowanych podczas tego kosmetyków – należy korzystać z łagodnych (najlepiej przeznaczonych do oczyszczania okolic intymnych) preparatów. Wszelkie środki kosmetyczne, zawierające intensywne substancje zapachowe, do mycia dziecięcych narządów rozrodczych są nieodpowiednie.

Warto podkreślić, że do pozbycia się mastki wystarczają naprawdę podstawowe zabiegi higieniczne. Nie zaleca się wykorzystywać w tym celu patyczków czy wacików kosmetycznych – stosowanie ich stwarza bowiem zagrożenie doprowadzenia do podrażnienia narządów rozrodczych.

UWAGA: bardzo ważne jest to, jak dbamy o higienę okolic intymnych u najmłodszych chłopców. Otóż u nich napletek – i to nawet do trzeciego roku życia – może być przytwierdzony do prącia.

Absolutnie nie wolno próbować zsuwać go na siłę w celu usunięcia mastki.

Stan ten jest w pełni fizjologiczny i u tak małych dzieci oczyszczanie narządów rozrodczych (do czasu, aż napletek stanie się ruchomy) powinno być ograniczone do wyeksponowanych części tych organów.

Czytaj: Napletek: co to jest napletek i co robić, gdy napletek u dziecka nie schodzi

Mastka u dziecka. Jaka jest jej rola? Jak się jej pozbyć?

Mastka (łac. smegma) to mazista i serowata, biała lub żółta wydzielina, która gromadzi się w okolicy narządów płciowych. Składa się ze stłuszczonych i złuszczonych komórek nabłonkowych naskórka, flory bakteryjnej oraz łoju, zawiera również resztki moczu.

Mastka produkowana jest z mikroskopijnych wypukłości błony śluzowej powierzchni napletka i komórek, które stale rosną. Kiedy następuje ich zwyrodnienie tłuszczowe, oddzielają się – tworzy się mastka. Jej funkcja jest dość istotna.

Wydzielina zapewnia odpowiednie nawilżenie narządów rozrodczych, a jej obecność zapobiega suchości okolic intymnych i podrażnieniom.

Mastkę produkują zarówno kobiety, jak i mężczyźni, stąd jest ona obecna tak u dziewczynek, jak i u chłopców. Jej obecność na każdym etapie życia jest zjawiskiem naturalnym.

Mastka u dzieci i niemowląt pojawia się w ciągu pierwszych miesięcy życia, początkowo w niewielkiej ilości. Jej wytwarzanie wzrasta od młodości aż do okresu dojrzałości płciowej. W największej ilości mastka występuje w okresie dojrzewania. Wejście w średni wiek wiąże się ze spadkiem jej wytwarzania.

U dziewczynek mastka gromadzi się pod napletkiem żołędzi łechtaczki oraz w fałdach mniejszych warg sromowych i zapewnia odpowiednie nawilżenie okolic intymnych. U chłopców mastka gromadzi się pod napletkiem (fałd skórny, który osłania całkowicie lub częściowo żołądź prącia, czyli jego zwieńczenie), przeważnie na szyjce żołędzi.

Pełni funkcję nawilżającą – pomaga utrzymać wysoką wilgotność żołędzi, nawilża skórę. U niemowląt zbierająca się pod napletkiem wydzielina pełni jeszcze inną rolę – stopniowo oddziela napletek od główki prącia. Trzeba pamiętać, że odklejanie się napletka jest procesem, który następuje samoistnie i jest rozciągnięty w czasie.

Nie należy go przyspieszać.

Choć teoretycznie nadmiar smegmy jest zwykle wypłukiwany przez strumień moczu, a obecność mastki u dziecka jest uzasadniona, z przyczyn zdrowotnych zaleca się jej usuwanie, ponieważ zalegająca wydzielina u dziecka może być przyczyną:

• nieprzyjemnego zapachu,
• zaczerwienienia, obrzęku czy rozwoju stanu zapalnego okolic intymnych,
• podrażnień w obrębie narządów płciowych,
• ograniczenia ruchu napletka (pojawiają się trudności ze zsunięciem napletka z prącia),
• stworzenia środowiska sprzyjającego rozwojowi bakterii, co może skutkować stanem zapalnym żołędzi. Gromadząca się na żołędzi mastka stanowić może pożywkę dla rozwoju bakterii.

Brak higieny okolic narządów płciowych bądź niedostateczne przestrzeganie jej zasad może być przyczyną różnych powikłań, ponieważ gromadząca się pod napletkiem wydzielina oraz brud mogą doprowadzić do stanu zapalnego.

Najczęściej jest to zapalenie napletka u chłopców, które objawia się: zaczerwienieniem i świądem napletka. Penis jest nabrzmiały i opuchnięty, pojawia się biała maź bądź ropa, a także trudności z oddawaniem moczu.

Wówczas niezbędna jest wizyta u lekarza i wdrożenie leczenia.

Choć gromadzenie się mastki u dziecka jest w pełni naturalne i nie stwarza zagrożenia dla zdrowia – i tak należy ją usuwać ze względu na ryzyko pojawiania się stanów zapalnych. Jak się jej pozbyć?

Do pozbycia się mastki u dziecka wystarczają podstawowe zabiegi higieniczne. Najprostszym sposobem na jej usunięcie jest zmiana codziennej higieny osobistej, dokładne oczyszczenie okolic narządów płciowych (delikatne mycie prącia czy okolic łechtaczki wodą).

Dbając o miejsca intymne u chłopców trzeba pamiętać, że należy je myć codziennie podczas kąpieli. Jak to robić? Delikatnie odciągając napletek – nie dalej niż do pierwszego oporu.

Warto pamiętać, że skóra napletka jest bardzo delikatna, dlatego nie można nic robić na siłę.

Ponieważ u małych chłopców napletek może być przytwierdzony do prącia, nie wolno go nadmiernie zsuwać w celu usunięcia mastki. Grozi to bowiem pęknięciem skóry, może też doprowadzić do stulejki patologicznej. Stan ten jest fizjologiczny, a oczyszczanie narządów rozrodczych do czasu, kiedy napletek stanie się ruchomy, powinno być ograniczone.

Mastka – dzieci, napletek, łechtaczka

Często budzi niepokój rodziców małych dzieci, którzy sądzą, że przyczyną powstawania wydzieliny jest stan zapalny. W przypadku niemowląt mastka może jednak spowodować sklejenie napletka z żołędzią, czyli powstanie tak zwanej stulejki.

Mastka powstaje ze złuszczonego naskórka, substancji łojowej, resztek moczu oraz – w przypadku mężczyzn – z resztek nasienia.

Jej powstawanie w okolicach narządów płciowych jest zjawiskiem całkowicie naturalnym i w większości przypadków nie powinno budzić niepokoju.

Co więcej, mastka pełni ważną funkcję – nawilża okolice narządów płciowych i umożliwia odbycie stosunku. Jej nadmierne usuwanie, poza codziennymi czynnościami higienicznymi, nie jest zatem zazwyczaj konieczne.

Problem powstaje w przypadku małych dzieci i niemowląt (chłopców). Mastka u niemowląt płci męskiej pojawia się już w pierwszych miesiącach życia. Niepokój rodziców powinno budzić zwężenie się napletka, czyli powstanie tak zwanej stulejki. Jest to zjawisko polegające na sklejeniu napletka z żołędzią, tak że niemożliwe jest odciągnięcie go.

Taki stan nie przeszkadza u małego dziecka, natomiast u dorosłego mężczyzny powoduje poważne problemy. Zazwyczaj stulejka ustępuje samoistnie, ponieważ mastka gromadząca się pod napletkiem nawilża skórę i prowadzi do odklejenia się napletka od żołędzi. Można wspomóc ten proces, delikatnie odciągając napletek dziecka podczas ciepłej kąpieli.

Jeśli w wieku około 6 lat problem stulejki nadal występuje, konieczna jest konsultacja u lekarza pediatry. W niektórych przypadkach zalecić on może zabieg obrzezania, czyli usunięcie końcowego fragmentu skóry napletka.

Jakie wirusy występują w spermie? Naukowcy stworzyli listę

Mastka to naturalna wydzielina nawilżająca narządy płciowe, jednak jej nadmiar nie jest korzystny i może prowadzić do zapalenia napletka. Jest to częsta przypadłość u dzieci.

Towarzyszą jej zaczerwienienie i swędzenie napletka, biała wydzielina i ropa zbierająca się pod napletkiem, nabrzmienie członka i trudności z oddawaniem moczu.

W takim przypadku należy często przemywać napletek, na przykład naparem z rumianku, by w ten sposób usunąć nadmiar wydzieliny i zahamować rozwój bakterii i grzybów.

Przydatne są też preparaty odkażające przeznaczone dla dzieci, które można kupić w aptece bez recepty. Można stosować również kąpiele z dodatkiem naparów z ziół takich jak szałwia czy rumianek.

Jeśli rozwinie się zakażenie grzybicze lub bakteryjne, konieczne jest stosowanie specjalnych maści na napletek.

Mastkę należy usuwać profilaktycznie przy okazji zwykłych zabiegów higienicznych, tak by nie dopuścić do gromadzenia się jej w nadmiarze, przez co staje się pożywką dla wirusów, grzybów i bakterii.

Sprawdź też:

Małe dziecko należy uczyć zasad higieny – powinno wiedzieć, że żołądź należy myć specjalnym płynem do higieny intymnej oraz że codziennie trzeba się wykąpać, wziąć prysznic albo chociaż porządnie się umyć. Dziecko powinno także nosić przewiewną, czystą bieliznę.

Podobne zasady obowiązuje oczywiście także osoby dorosłe. W przypadku niemowląt noszących pieluchy bardzo istotne jest mycie prącia przy każdej zmianie pieluchy.

W przeciwnym przypadku gromadząca się pod napletkiem mastka bardzo szybko doprowadzi do powstania w ciepłym i wilgotnym środowisku stanu zapalnego.

Należy jednak pamiętać, by nie przesadzać w żadną stronę – przypomnijmy, że u małych chłopców mastka pełni funkcję nawilżania żołędzi i napletka, co powoduje ich stopniowe oddzielanie się do siebie. Restrykcyjne usuwanie każdej ilości mastki spowoduje spowolnienie tego procesu, a nawet może doprowadzić do konieczności wykonania zabiegu chirurgicznego.

Przy prawidłowej higienie nie ma potrzeby dodatkowego usuwania mastki. Jest ona zazwyczaj usuwana podczas oddawania moczu lub w trakcie kąpieli.

Treści z serwisu medonet.pl mają na celu polepszenie, a nie zastąpienie, kontaktu pomiędzy Użytkownikiem Serwisu a jego lekarzem. Serwis ma z założenia charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny.

Przed zastosowaniem się do porad z zakresu wiedzy specjalistycznej, w szczególności medycznych, zawartych w naszym Serwisie należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem.

Administrator nie ponosi żadnych konsekwencji wynikających z wykorzystania informacji zawartych w Serwisie.

• Wędzidełko napletka Jednym z wielu wędzidełek ludzkiego ciała jest wędzidełko napletka (łac. frenulum preputi) – cienki fałd skórny łączący napletek z żołędzią prącia. Przyczepia się… Barbara Skrzypińska | Onet.
• Niewielki fałd skórny, czyli napletek Napletek jest niewielkim fałdem skórnym. To element budowy ciała ssaków. Częściowo lub całkowicie osłania żołądź i zapewnia ochronę przed uszkodzeniami, a także…
• Preejakulat Preejakulat jest bezbarwną, śluzową wydzieliną, która powstaje w męskich gruczołach opuszkowo-cewkowych oraz gruczołach cewkowych wydzielających śluz. Wydobywa…
• Ból podczas stosunku płciowego Podczas stosunku odczuwam dosyć silny ból, przez co nigdy tak naprawdę nie współżyłam, ponieważ wszystko zawsze szybko przerywałam, ból nie był dla mnie do… Lek. Ewa Zarudzka | Redakcja Medonet
• Groźne choroby przenoszone drogą płciową Kiła, HPV, HIV, świerzb czy rzeżączka brzmią jak nazwy chorób z zamierzchłej przeszłości. Tymczasem wciąż są groźne. Nieleczone choroby weneryczne mogą być…
• Czy to opryszczka płciowa? Jakie leki można wziąć? Zaobserwowałam u siebie takie objawy jak: świąd, pieczenie narządów rodnych, pojawiły się jakby pęknięte rany i jakby małe krosty, które szczypią. Lek. Ewa Zarudzka | Redakcja Medonet
• Sperma – funkcja, skład, normy Sperma, inaczej zwana nasieniem, to płynna i mętna w konsystencji wydzielina o białym, mlecznym zabarwieniu. Sperma produkowana jest przez organizm mężczyzny przy…
• Erekcja. Przyczyny i objawy zaburzeń erekcji Erekcja to wzwód penisa u mężczyzn, rzadziej powiększenie łechtaczki czy brodawek sutkowych u kobiet. Zaburzenia erekcji to przypadłość, która coraz częściej…
• Grudki perliste – czym są, metody usuwania Wszelkie widoczne i odczuwalne zmiany w wyglądzie narządów płciowych mogą być powodem do niepokoju. Krostki, grudki, wydzieliny, zmiana koloru, kształtu, tekstury…
• Szczerość przede wszystkim. O tych rzeczach zawsze powinnaś mówić swojemu partnerowi Choć jesteśmy coraz bardziej otwarci na eksperymenty w łóżku, wciąż z dużą trudnością przychodzi namporuszanie tematów „łóżkowych” w rozmowie twarzą w twarz. Co…

Mastka

Mastka (łac. smegma oznacza „mydło” lub „myć”[1]) – mazista biała lub żółta serowata wydzielina gruczołów apokrynowych gromadząca się u mężczyzn (łac. Smegma praeputii) pod napletkiem, głównie w rowku zażołędnym członka, a u kobiet (łac.

Smegma clitoridis) pod napletkiem łechtaczki oraz pomiędzy wargami sromowymi mniejszymi. Składa się z mieszanki stłuszczonych i złuszczonych komórek nabłonkowych napletka, flory bakteryjnej oraz łoju. Zawiera także resztki moczu, a u mężczyzn również spermy.

Nie jest objawem żadnej choroby wenerycznej oraz również nie wiąże się ze zwiększonym ryzykiem raka jak dawniej myślano[2][3]. Może jednak powodować nieprzyjemny zapach lub, w niektórych przypadkach, twardnieć i prowadzić do podrażnień w obrębie narządów płciowych[4].

Mastka u człowieka

Mastka na penisie

Zarówno kobiety i mężczyźni produkują smegmę. U kobiet, gromadzi wokół łechtaczki, w fałdach mniejszych warg sromowych, u mężczyzn, mastka może zbierać się pod napletkiem.

Mastka u mężczyzn

Powstawanie smegmy

Początkowo uważano, że mastka jest wytwarzana przez gruczoły łojowe w pobliżu wędzidełka zwane gruczołami Tysona. Gruczoły te istnieją u wielu gatunków, jednak u człowieka nie udało się stwierdzić ich obecności i ich istnienie jest kwestionowane[5].

Joyce Wright stwierdza w wynikach swoich badań, że mastka produkowana jest z mikroskopijnych wypukłości błony śluzowej powierzchni napletka i komórek, które stale rosną, następuje ich zwyrodnienie tłuszczowe i oddzielają się, tworząc smegmę[6].

Skład smegmy

Mastka zawiera 26,6% tłuszczów i 13,3% białka, co można uznać za skład zgodny z martwiczymi pozostałościami nabłonka[5]. Nowo produkowana mastka ma gładką, wilgotną konsystencję.

Uważa się, że jest bogata w skwalen[7] (węglowodór nienasycjony o własnościach przeciwgrzybiczych i bakteriobójczych będący składnikiem sebum) i zawiera wydzieliny gruczołu krokowego i nasienia, złuszczone komórki nabłonkowe i mucyny[8].

Niektórzy stwierdzają, że zawiera anty-bakteryjne enzymy takie jak np. lizozym i hormony, takie jak androsteron[9][8], chociaż inni zaprzeczają temu[10].

Mastka a dojrzałość płciowa

Według wyników badań Joyce Wright, w okresie dzieciństwa jest produkowane mało smegmy, chociaż napletek może zawierać gruczoły łojowe.

Produkcja smegmy wzrasta od młodości aż do okresu dojrzałości płciowej, kiedy mastka może w pełni spełniać funkcję nawilżającą, a od wieku średniego produkcja zaczyna się zmniejszać i w podeszłym wieku praktycznie mastka nie jest produkowana[6]. Z badań J.

Oster wynika, że częstość występowanie smegmy wzrasta z 1% wśród dzieci w wieku 6–7 lat do 8% między 16–17 lat (z ogólną częstością 5%)[11].

Mastka na sromie kobiety

Rola smegmy i kwestie higieny

U mężczyzn, mastka pomaga utrzymać wysoką wilgotność żołędzi i ułatwia stosunek płciowy, działając jako środek nawilżający[6][9][8]. W trakcie stosunku lub masturbacji mastka jest usuwana.

Może to mieć znaczenie w przypadku mężczyzn niesłusznie oskarżonych o gwałt. Obecność smegmy stwierdzona wkrótce po rzekomym stosunku jest wtedy dowodem ich niewinności.

Jej brak nie jest jednak dowodem winy ponieważ jej usunięcie mogło (a nawet powinno) nastąpić w wyniku czynności higienicznych.

Z przyczyn zdrowotnych zaleca się usuwanie mastki. Jej nagromadzenie może ograniczać ruch napletka[11] oraz stanowić miejsce rozwoju bakterii, co może skutkować stanem zapalnym żołędzi[12]. Najprostszym sposobem na usunięcie smegmy jest zmiana codziennej higieny osobistej. U mężczyzn oznacza to dokładne oczyszczenie narządów płciowych, także wokół i pod napletkiem[13].

Mastka u kobiet

Nagromadzenie sebum połączone z martwymi komórkami skóry tworzy smegmę. Smegma clitoridis jest definiowana jako wydzielina gruczołów apokrynowych łechtaczki, w połączeniu ze złuszczającymi się komórkami nabłonka[14].

Podobnie jak u mężczyzn, najprostszym sposobem na usunięcie smegmy z kobiecych narządów płciowych jest właściwa higiena osobista.

Zalecane jest również noszenie bielizny wykonanej z oddychających materiałów, takich jak bawełna, oraz unikanie noszenia ciasnych spodni, aby zmniejszyć ryzyko nagromadzenia się smegmy[13].

Mastka u innych ssaków

U zdrowych zwierząt, smegma pomaga oczyścić i nawilżyć genitalia. W medycynie weterynaryjnej analiza smegmy jest czasem wykorzystywana do wykrywania patogenów układu moczowo-płciowego takich jak Tritrichomonas foetus[15]. Niektórzy lekarze weterynarii koni zalecają okresowego czyszczenie męskich narządów płciowych w celu poprawy zdrowia zwierząt[16].

Przypisy

W Wikimedia Commons znajdują się multimedia związane z tematem:Mastka

1. ↑ smegma | Origin and meaning of smegma by Online Etymology Dictionary, www.etymonline.com [dostęp 2019-04-24]  (ang.).
2. ↑ R.S. Van Howe, F.M. Hodges. The carcinogenicity of smegma: debunking a myth. „J Eur Acad Dermatol Venereol”. 20 (9), s. 1046–1054, Oct 2006. DOI: 10.1111/j.1468-3083.2006.01653.x. PMID: 16987256. 
3. ↑ P.M. Fleiss, F.M. Hodges, R.S. Van Howe. Immunological functions of the human prepuce. „Sex Transm Infect”. 74 (5), s. 364–367, Oct 1998. PMID: 10195034. 
4. ↑ Everything You Should Know About Smegma, Healthline, 2 czerwca 2017 [dostęp 2019-04-24]  (ang.).
5. ↑ a b S. Parkash, S. Jeyakumar, K. Subramanyan, S. Chaudhuri. Human subpreputial collection: its nature and formation. „Journal of Urology”. 110 (2), s. 211–212, sierpień 1973. PMID: 4722614 (ang.). 
6. ↑ a b c Joyce Wright. How smegma serves the penis: Nature’s assurance that the uncircumcised glans penis will function smoothly is provided by smegma.. „Sexology (New York)”. 37 (2), s. 50–53, wrzesień 1970 (ang.). 
7. ↑ H.J. O’Neill, L.L. Gershbein. Lipids of human and equine smegma. „Oncology”. 33 (4), s. 161–166, 1976. DOI: 10.1159/000225134. PMID: 1018879 (ang.). 

Mastka – czym jest, zwężony napletek, przyklejony napletek

Do końca 1 roku życia u chłopców blaszka napletka jest połączona – przyklejona z prąciem i jest to stan całkowicie naturalny. U małego dziecka napletek jest jeszcze długi, dość wąski i mniej elastyczny, ale nie powoduje to dyskomfortu w trakcie sikania.

Ze względu na małą elastyczność lekarze odradzają odciąganie napletka z prącia, ponieważ napletek na tym etapie jest bardziej wrażliwy i można go niestety uszkodzić. Zaleca się natomiast obserwację czy napletek odkleja się w naturalny sposób, najczęściej pomaga sama natura, a więc strumień moczu, fizjologiczne wzwody.

Ważne jest też mycie prącia przy każdej zmianie pieluchy. Czasem rodzice mogą zauważyć białą zbierającą się w okolicach napletka wydzielinę, jest to tzw. mastka.

1. Mastka – czym jest

Mastka często budzi niepokój u rodziców. Niepotrzebnie, ponieważ mastka to naturalna reakcja organizmu. Czym zatem jest mastka? Jest to biała czasem lekko żółta wydzielina, która zbiera się pod napletkiem. U niemowląt mastka nie musi być usuwana, a u starszych chłopców mastka powinna zostać, ponieważ jej zadaniem jest stopniowe oddzielanie napletka od prącia.

Nie należy się obawiać jeśli występuje jedynie tego rodzaju wydzielina i nie towarzyszy temu stan zapalny, zaczerwienienie to nie powinno to stanowić powodu do niepokoju. Często rodzice myślą, że mastka to brud czy sygnał stanu zapalnego.

Z nadmiarem wydzieliny natura również sobie radzi, ponieważ jest on wypłukiwany zwykle przez strumień moczu, czy podczas kąpieli dziecka.

Mastka to nie efekt zaniedbań, ale w przypadku napletka konieczna jest systematyczna i właściwa jego pielęgnacja przykładowo ciepłe kąpiele

2. Mastka – zwężony napletek

Zdarza się, że przy prawidłowym odciągnięciu napletka przeszkadza zbyt wąski fałd skóry, a mastka nie pomaga w odklejeniu się napletka. Taki stan nie jest groźny, ale wymaga systematycznego, delikatnego odciągania napletka. Jednak trzeba postępować zgodnie z zaleceniami lekarza, a więc przede wszystkim należy zadbać o właściwe warunki.

Napletek należy odciągać w trakcie ciepłej kąpieli, ponieważ wtedy staje się bardziej elastyczny. Bardzo ważne jest, aby nie odciągać napletka na siłę, ponieważ można doprowadzić do jego uszkodzenia, co skutkować może bliznami.

Efekty treningu napletka powinien kontrolować lekarz, jeśli nie ma poprawy niestety dziecko może zostać skierowane do chirurga. W niektórych przypadkach mogą pomóc leki steroidowe, których zadaniem jest rozciągnięcie napletka.

Może być również konieczny zabieg chirurgiczny.

3. Mastka – przyklejony napletek

W trakcie profilaktycznych wizyt pediatra powinien kontrolować czy napletek odprowadza się bez problemu. Jeżeli pojawia się mastka, a napletek nadal się nie odciąga może to świadczyć o jego zwężeniu, przyklejeniu lub stulejce. W każdym przypadku wymagana jest właściwa higiena.

Jeżeli napletek jest przyklejony to istnieje szansa, że będzie naturalnie się odklejał, jednak, kiedy chłopiec kończy 4 rok życia, a sytuacja się nie zmienia, pomimo tego, że zbiera się mastka wymagana będzie wizyta u chirurga.

Zabieg, który ma na celu odklejenie odbywa się w znieczuleniu miejscowym.

Załupek

Męski członek zbudowany jest z dwóch podłużnych ciał jamistych ułożonych równolegle wzdłuż członka oraz jednego ciała gąbczastego, z którego zbudowana jest żołądź, czyli stożkowate zgrubienie na końcu członka. Skóra pokrywająca członek tworzy fałd skórny otaczający żołądź. Jest to napletek. Prawidłowo u chłopców po 3.–4.

roku życia napletek jest na tyle luźny, że możliwe jest jego zsunięcie w taki sposób, że żołądź jest całkowicie odsłonięta oraz swobodne jego nasunięcie na żołądź do pierwotnej pozycji. Pod napletkiem gromadzi się tzw. mastka, czyli wydzielina gruczołów śluzowych, złuszczony nabłonek, mocz oraz bakterie, które je rozkładają.

Codzienna higiena polega na delikatnym, całkowitym zsunięciu napletka i myciu żołędzi wodą (ewentualnie łagodnym mydłem).

Załupek to obrzęk żołędzi i napletka spowodowany zsunięciem napletka poza żołądź. Dochodzi to tego, gdy napletek jest zbyt ciasny, pozostaje w rowku za żołędzią i powoduje ucisk utrudniający prawidłowy odpływ krwi z żołędzi i napletka. Gdy ucisk jest duży i występują duże lub długotrwałe zaburzenia krążenia krwi, może dojść do martwicy żołędzi i skóry napletka spowodowanej niedokrwieniem.

Przyczyny załupka:

• Najczęściej przyczyną jest celowe zsunięcie napletka poza żołądź i pozostawienie go tam bez ponownego nasunięcia na żołądź. Może się to zdarzyć w różnych sytuacjach:- podczas badania członka lub wprowadzania cewnika moczowego do cewki moczowej przez lekarza (żołądź jest odsłaniana do badania lub umycia)- podczas mycia żołędzi- podczas „zabawy” członkiem (w przypadku dzieci lub osób z upośledzeniem umysłowym).
• Aktywność seksualna (kontakt płciowy lub masturbacja) – zsunięcie napletka podczas wzwodu.
• Przewlekły stan zapalny żołędzi i napletka (najczęściej u mężczyzn chorujących na cukrzycę).

Jak często występuje załupek?

Załupek jest dość rzadkim zaburzeniem. Najczęściej występuje u małych chłopców oraz starszych mężczyzn.

U chłopców dochodzi do niego w wyniku zsuwania ciasnego napletka podczas zabiegów higienicznych, natomiast u starszych mężczyzn w wyniku zabiegów, takich jak cewnikowanie pęcherza lub innych związanych z wprowadzaniem instrumentów medycznych do cewki moczowej. Często są to mężczyźni z zaburzeniami świadomości (np.

zespół otępienny po udarze mózgu lub choroba Alzheimera), którzy wymagają wprowadzenia cewnika do pęcherza i nie są w stanie świadomie wcześnie zgłosić dolegliwości związanych z pozostawieniem napletka zsuniętego poza żołądź.

Załupek nigdy nie występuje u chłopców i mężczyzn obrzezanych.

Jak się objawia załupek?

Typowe objawy to:

• obrzęk i ból żołędzi. Żołądź jest odsłonięta i obrzęknięta.
• obrzęk i ból napletka. Napletek jest poza żołędzią i jest obrzęknięty. Obrzęk może być bardzo duży.
• żołądź może być częściowo lub cała zasiniona (a nawet czarna). Jest to objaw ciężkiego niedokrwienia lub nawet obumarcia żołędzi.
• może być ból całego członka, moszny, krocza; ból i trudności z oddawaniem moczu.

Co robić w przypadku wystąpienia załupka?

Postępowanie polega na przywróceniu napletka do prawidłowej pozycji, czyli nasunięcia na żołądź.Jeżeli jest to początkowy okres, gdy ból i obrzęk są niewielkie, można próbować samodzielnie ściągnąć napletek na żołądź.

Jeżeli napletek nie był bardzo ciasny, to zwykle się to udaje. Zawsze należy dokładnie umyć ręce. Żołądź i napletek należy nawilżyć (np. oliwką pielęgnacyjną, żelem intymnym).

Jeżeli próby ściągnięcia napletka wywołują silny ból lub są nieskuteczne to należy pilnie zgłosić się do lekarza.

Nie należy samodzielnie próbować ściągnąć napletek, jeżeli obrzęk i ból są bardzo nasilone, załupek trwa już długo lub są cechy zaburzeń krążenia (zasinienie) lub zapalenia i zakażenia żołędzi i napletka. W takich sytuacjach należy niezwłocznie zgłosić się na SOR.

W jaki sposób lekarz ustala rozpoznanie załupka?

Objawy pozwalają lekarzowi rozpoznać załupek po zbadaniu pacjenta. Wywiad zwykle pomaga również określić przyczynę. Nie są potrzebne żadne badania dodatkowe.Jeżeli lekarz podejrzewa, że dodatkowo obecne jest zakażenie, może zlecić posiew wydzieliny lub wymazu.

Jakie są metody leczenia załupka?

Aby zmniejszyć obrzęk napletka i żołędzi, stosuje się różne sposoby:

• obłożenie lodem na krótki czas (nigdy nie wolno stosować lodu bezpośrednio na skórę lub błony śluzowe!)
• uciskanie i masowanie palcami (aby zmniejszyć ilość krwi w żołędzi i wody w obrzękniętych tkankach)
• okładanie gazikami nasączonymi płynem zmniejszającym obrzęk
• nakłuwanie obrzękniętego napletka cienką igłą w wielu miejscach, co prowadzi do wyciekania nagromadzonego płynu i zmniejszenia obrzęku.

Aby zmniejszyć ból, stosuje się miejscowo kremy lub żele znieczulające oraz środki przeciwbólowe.

Po zmniejszeniu obrzęku i zastosowaniu środków przeciwbólowych lekarz zwykle ręcznie ściąga napletek.

W niektórych przypadkach, np. gdy napletek był bardzo ciasny (tzw. stulejka), konieczne jest nacięcie chirurgiczne napletka.

Jeżeli w pęcherzu był cewnik, musi być usunięty na czas zabiegu ściągnięcia napletka.

Czy możliwe jest całkowite wyleczenie załupka?

Ostry załupek prawie zawsze ulega całkowitemu wyleczeniu. Przywrócenie napletka do prawidłowej pozycji oznacza całkowite wyleczenie.

Możliwe jednak są trwałe powikłania. Jeżeli doszło do martwicy żołędzi, to konieczna jest jej amputacja. Usunięte muszą być również części napletka, jeżeli doszło do jego obumarcia. W niektórych sytuacjach tylko całkowite usunięcie napletka (obrzezanie) może prowadzić do trwałego wyleczenia.

Co trzeba robić po zakończeniu leczenia załupka?

Po wyleczeniu ostrego załupka należy postępować tak, aby unikać kolejnych epizodów choroby.

Co robić, aby uniknąć załupka?

Nie wolno „na siłę” zsuwać ciasnego napletka poza żołądź. Jeżeli napletek jest ciasny i nie zsuwa się swobodnie poza żołądź nie należy go zsuwać. W takich sytuacjach zwykle wskazane jest odpowiednie leczenie chirurgiczne (nacięcie) napletka, aby zapewnić możliwość prawidłowej codziennej higieny żołędzi i napletka.

U nieobrzezanych chłopców i mężczyzn zawsze, gdy zasuwa się napletek poza żołądź (np. w celu higieny lub zabiegu medycznego), należy go następnie przywrócić do normalnej pozycji (nasunąć na żołądź).

Aby uniknąć zwężenia napletka w wyniku zapalenia i zakażenia należy:

• dbać o higienę: codziennie podczas kąpieli lub natrysku myć żołądź wodą (ewentualnie łagodnym mydłem) po delikatnym, całkowitym zsunięciu napletka. Po kąpieli należy żołądź dokładnie osuszyć
• unikać substancji drażniących (np. stosować prezerwatywy przeznaczone dla skóry wrażliwej; nie dotykać żołędzi przed dokładnym umyciem dłoni)
• podczas kontaktów seksualnych o zwiększonym ryzyku zawsze używać prezerwatywy.

Załupek nigdy nie występuje u chłopców i mężczyzn z usuniętym napletkiem (obrzezanych).