Moraxella catarrhalis w gardle i w nosie – objawy i leczenie

Jak wspomnieliśmy, choroba ta jest wywołana przez bakterie lub wirusy, rzadziej grzyby. Najczęściej przyczyną jest infekcja wirusowa u dzieci, natomiast z zapaleniem bakteryjnym mamy do czynienia w przypadku ok. 15 proc. uczniów. Jeśli chodzi o wirusy odpowiedzialne za infekcję, to najczęściej są to: rynowirusy, koronawirusy, wirusy RS, wirusy paragrypy, cytomegalii, opryszczki czy enterowirusy. Angina to bakteryjne zapalenie gardła, za które odpowiadają paciorkowce beta-hemolizujące grupy A. Zakażenie mogą wywołać również takie bakterie, jak Haemophilus influenzae, Moraxella catarrhalis czy Streptococcus pneumoniae. Stan zapalny gardła może być spowodowany również:

•   jego podrażnieniem dymem papierosowym,
•   podrażnieniem przełyku kwaśną treścią żołądkową,
•   alergią,
•   innymi chorobami zakaźnymi, np. grypą czy błonicą.

Zapalenie gardła u dzieci jest częstą infekcją ze względu na obniżoną odporność i nie całkowicie wykształcony układ immunologiczny. Możliwe powikłania w przypadku wirusowego zapalenia gardła to m.in. angina, a także zapalenie płuc, oskrzeli, zatok przynosowych, ucha środkowego czy wyrostka sutkowatego.

Zapalenie gardła u dziecka – objawy

Objawy wirusowego zapalenia gardła są następujące:

• suchy kaszel i ból gardła,
• katar,
• chrypka,
• ból mięśni,
• swędzenie i zaczerwienienie spojówek,
• zaczerwienione gardło,
• stan podgorączkowy lub niska gorączka.

Dodatkowo może pojawić się również ból uszu i złe samopoczucie. Dziecko może mieć trudności ze spaniem oraz mniejszy apetyt. Jeśli chodzi o wirusowe zapalenie gardła u niemowlęcia, to objawem choroby może być rozdrażnienie, płaczliwość, wkładanie paluszków do ust.

Z reguły będzie to zapalenie gardła bez gorączki, ewentualnie ze stanem podgorączkowym lub niską gorączką. Infekcja wirusowa zazwyczaj ma łagodniejszy przebieg niż bakteryjna i w większości przypadków wystarczające będzie samodzielne leczenie bez konsultacji lekarskiej.

Jeśli pojawi się wysoka gorączka i ból gardła u dziecka, to może to wskazywać na infekcję bakteryjną.

W przypadku, gdy objawy choroby wskazują na infekcję wirusową, nie ma konieczności przeprowadzenia dodatkowych badań, chyba że wdrożone leczenie nie będzie przynosić efektów.

Infekcję bakteryjną sygnalizować może:

• wysoka gorączka (powyżej 38 stopni Celsjusza) i kaszel,
• ostry ból gardła, który nasila się szczególnie podczas połykania,
• powiększenie i ból węzłów chłonnych,
• złe samopoczucie,
• nagłe wystąpienie objawów,
• ból brzucha i głowy,
• utrata apetytu.

W przypadku każdej infekcji górnych dróg oddechowych, której towarzyszy gorączka, konieczna jest konsultacja z lekarzem, który oceni, jakie należy podjąć leczenie.

Podobnie należy postąpić, jeśli dziecko ma problemy z połykaniem i oddychaniem, nadmiernie się ślini i nie przyjmuje płynów.

Natychmiastowej pomocy wymaga pojawienie się duszności, niemożność przełykania śliny, trudności z otwarciem ust i poruszaniem szyją.

Przykładowe następstwa nieleczonej lub źle leczonej infekcji bakteryjnej to ropień okołomigdałkowy, gorączka reumatyczna, kłębuszkowe zapalenie nerek, ropień tylnej części gardła czy ropowica przestrzeni przygardłowej.

Zapalenie gardła u dzieci – leczenie

To, jaką terapię zastosować w danym przypadku, zależy od rodzaju infekcji. Innego leczenia wymaga infekcja wirusowa, a innego bakteryjna. W przypadku zapalenia wirusowego, leczenie ma charakter objawowy, a choroba najczęściej ustępuje w ciągu tygodnia.

Przede wszystkim, jeśli pojawi się zapalenie gardła u dzieci, to nie można posyłać dziecka do szkoły czy przedszkola. Powinno pozostać w domu aż do wyleczenia, gdyż może zarażać rówieśników, a jednocześnie leczenie nie będzie przynosić efektów. W przypadku zapalenia wirusowego nie pomogą antybiotyki, lecz leczenie objawowe.

W zależności od tego, w jaki sposób przebiega choroba u twojego dziecka, pamiętaj o:

• nawadnianiu organizmu, szczególnie jeśli chorobie towarzyszy wysoka temperatura czy wymioty;
• podawaniu leków przeciwzapalnych i przeciwbólowych;
• udrażnianiu nosa;
• podawaniu tabletek do ssania, które zwiększą ilość śliny.

Leczenie w domu powinno trwać nie dłużej niż tydzień. Jeśli nie przyniesie ono efektów, to idź z dzieckiem do lekarza. W przypadku, gdy w czasie choroby doszło do nadkażenia bakteryjnego, lekarz może zalecić antybiotykoterapię. Około 85 proc. pacjentów po tygodniu leczenia nie ma żadnych objawów choroby.

W przypadku, gdy chory zmaga się z bakteryjnym zapaleniem gardła, to konieczne jest zastosowanie antybiotykoterapii, której celem jest zwalczenie bakterii, zahamowanie rozwoju choroby oraz zmniejszenie dolegliwości związanych z infekcją. W trakcie leczenia można stosować również preparaty na ból gardła, takie jak:

• spraye,
• syropy,
• pastylki/tabletki do ssania.

W przypadku niemowląt, niezbędne jest skonsultowanie się z lekarzem bez względu na rodzaj infekcji, gdyż zapalenie gardła u dzieci tak małych, zawsze może być groźne.

Warto stosować również inne metody leczenia:

• czosnek – można go podać na różne sposoby, np. pokroić na małe kawałki i podać na kanapce. Pozytywnie na zdrowie dziecka może wpłynąć nawet wdychanie jego zapachu. Wystarczy położyć talerz z pokrojonym czosnkiem w pokoju, w którym dziecko odpoczywa.
• syrop z aloesu drzewiastego – pomoże organizmowi szybciej poradzić sobie z chorobą i wzmocni jego odporność. Taki syrop warto podawać profilaktycznie w sezonie nasilonych zachorowań.
• mleko z miodem i masłem – wystarczy dodać do szklanki letniego mleka dwie łyżeczki miodu i łyżeczkę masła.

lek. Michał Dąbrowski

Płukanie zatok w walce z infekcjami – czy jest skuteczne?

Zatoki przynosowe (łac. sinus paranasales) to przestrzenie pneumatyczne (powietrzne) znajdujące się w kościach twarzoczaszki, które połączone są z jamą nosową. Rozwijają się już w życiu płodowym, osiągając ostateczne wymiary w drugiej dekadzie życia.

W obrębie zatok przynosowych wyróżnia się: parzyste zatoki czołowe oraz szczękowe, zatoki sitowe oraz zatokę klinową.

W prawidłowych warunkach zatoki są jałowe, co oznacza, że nie powinny znajdować się w nich wirusy, bakterie oraz żadne inne chorobotwórcze patogeny.

Zatoki przynosowe pełnią wiele istotnych funkcji. Chronią mózgoczaszkę przed ewentualnymi urazami, nawilżają i ocieplają wdychane powietrze, a także wyrównują różnicę ciśnień.

ZOBACZ TEŻ: Co oznacza zielony katar?

Przyczyny zapalenia zatok

Przyczyną zapalenia zatok, podobnie jak przy większość infekcji górnych dróg oddechowych, mogą być wirusy, bakterie i grzyby, jak również alergia.

Wśród wirusów do stanu zapalnego zatok najczęściej przyczyniają się rynowirusy, adenowirusy, koronawirusy lub wirusy grypy i paragrypy.

Infekcje o podłożu bakteryjnym przeważnie są konsekwencją nadkażenia w trakcie infekcji wirusowej, zwykle odpowiadają za nie bakterie Streptococcus pneumoniae, Haemofilus influenzae i Moraxella catarrhalis.

Infekcje grzybiczne diagnozowane są zdecydowanie rzadziej, dotyczą głównie pacjentów z upośledzoną odpornością bądź diabetyków. Nawracające stany zapalne zatok przynosowych to często konsekwencja źle leczonej alergii, jak również infekcji zębów pochodzenia korzeniowego, a nawet skrzywienia przegrody nosowej.

ZOBACZ TEŻ: Czy klimatyzacja jest zdrowa?

Jakie są objawy zapalenia zatok?

Wyróżnia się trzy typy zapalenia zatok: ostre, podostre i przewlekłe. Ostre zapalenie zatok rozpoczyna się gwałtownie, bez wcześniejszych objawów zwiastujących i trwa około 4. tygodnie. Forma podostra może przeciągnąć się do 8. tygodni, zaś infekcja trwająca dłużej niż 8. tygodni określana jest jako przewlekłe zapalenie zatok.

W przebiegu zapalenia zatok występuje uporczywy katar z gęstą wydzieliną, która może spływać po tylnej ścianie gardła, prowadząc do podrażnienia i wywołując kaszel.

W wyniku obrzęku błony śluzowej oddychanie przez nos jest utrudnione, towarzyszą temu uczucie opuchnięcia twarzy, zwłaszcza w okolicy oczu, oraz zaburzenia węchu. Chory może odczuwać bolesny ucisk w okolicy czoła i nasady nosa, który nasila się przy schylaniu głowy.

Jeżeli zainfekowane zostały zatoki szczękowe w okolicy zębodołu, pacjent może skarżyć się na ból zębów oraz nieprzyjemny zapach z ust. Zapaleniu zatok często przebiega z gorączką i ogólnym osłabieniem organizmu.

ZOBACZ TEŻ: Ból zatok – objawy i leczenie

Kiedy warto płukać zatoki?

Płukanie zatok, inaczej irygacja zatok, jest bezpieczną metodą uzupełniającą leczenie objawów przeziębienia oraz zapalenia zatok przynosowych, może być też traktowane jako zabieg profilaktyczny.

Pomoże w łagodzeniu objawów ostrego, podostrego i przewlekłego zapalenia zatok, nieżytu nosa w przebiegu przeziębienia bądź alergii, po zabiegach chirurgicznych zatok i nosa, a także w celu przepłukania nosa po przebywaniu mocno zapylonych i zakurzonych pomieszczeniach.

ZOBACZ TEŻ: Astma oskrzelowa – przyczyny choroby, objawy i jej leczenie

Co daje płukanie zatok?

Irygacja zatok pozwala usunąć zalegającą wydzielinę obecną przy nieżytach nosa i stanach zapalnych zatok, wszelkie alergeny oraz inne zabrudzenia, które dostają się do nosa.

Dodatkowo roztwór do płukania zatok może działać przeciwobrzękowo, łagodząca, a także nawilżająco na śluzówkę nosa, co może pomóc np. na suchość nosa występującą w okresie grzewczym oraz będącą wynikiem częstego przebywania w pomieszczeniach klimatyzowanych.

Niekiedy irygację przeprowadza się z wykorzystaniem gotowych leków np. antybiotyków.

Czym płukać zatoki?

W aptekach dostępne są gotowe zestawy do płukania zatok, a w ich skład wchodzą saszetki z proszkiem do przygotowania roztworu oraz irygator (np. Respimer Netiflow, Zatoxin Rinse, Irigasin, Fixsin, Gargarin Zatoki, HydroNasin Ksylitol, ZatoClear Med Irygacja).

Podstawowym składnikiem tych produktów jest czysty chlorek sodu (NaCl), który może być wzbogacony o chlorek potasu, wapnia i magnezu, dwuwęglan sodu (sodę oczyszczoną), ksylitol.

Przygotowuje się z nich roztwór izotoniczny bądź hipertoniczny.

Roztwór izotoniczny (o niższym stężeniu NaCl) stosuje się w celu oczyszczenia jamy nosowej i zatok z alergenów, pyłu i innych zanieczyszczeń, zaś roztwór hipertoniczny (o wyższym stężeniu NaCl) skutecznie zmniejsza obrzęk śluzówki i udrażnia nos.

Jeżeli nie potrafisz znaleźć potrzebnego leku, skorzystaj z wygodnej i intuicyjnej wyszukiwarki KtoMaLek.pl. Nie tylko wskaże Ci apteki, w których dany preparat jest dostępny, ale również umożliwi jego rezerwację.

Zatoki można też płukać dostępną w aptekach solą fizjologiczną (KIN Sól fizjologiczna, Sól fizjologiczna RinoFlux), roztworem soli kuchennej lub rozcieńczoną wodą utlenioną, wykorzystując do tego celu dzbanek do płukania nosa (Rhino Horn). Równocześnie warto stosować preparaty doustne rozrzedzające wydzielinę zalegającą w zatokach (np. Sinupret, Sinulan forte, Sinavet).

ZOBACZ TEŻ: Woda utleniona do płukania gardła? Nietypowe zastosowania wody utlenionej

Jak poprawnie płukać zatoki?

Niektórym płukanie zatok wydaje się zabiegiem wyjątkowo nieprzyjemnym i wręcz bolesnym, jednak poprawnie przeprowadzona irygacja nie boli i szybko udrażnia nos.

Roztwór do irygacji powinien mieć temperaturę zbliżoną do temperatury ciała. Przed płukaniem trzeba dokładnie wydmuchać nos, aby płyn do irygacji mógł swobodnie przepływać.

Pamiętajmy też, że po irygacji zatok nie należy przyjmować pozycji leżącej przez minimum godzinę, dlatego niewskazane jest wykonywanie tego zabiegu przed snem.

Zabieg najlepiej wykonywać nad umywalką lub wanną, z głową pochyloną do przodu. Butelkę (lub dzbanek) należy wypełnić roztworem do płukania zatok, a następnie przyłożyć końcówkę do jednego z otworów nosowych. Butelkę należy lekko ścisnąć, aby roztwór dostał się do nosa i wydostał drugim nozdrzem.

W przypadku dzbanka do płukania woda będzie swobodnie przepływać z jednego nozdrza do drugiego. W czasie zabiegu trzeba oddychać przez usta. Jeżeli płyn dostanie się do gardła, nie połykamy go, lecz odkrztuszamy i wypluwamy. Płukanie wykonuje się na obu otworach nosowych.

Po zakończonym płukaniu wydmuchujemy nos, resztki płynu do płukania wylewamy, a sprzęt do irygacji myjemy pod bieżącą wodą.

ZOBACZ TEŻ: Suchy kaszel – przyczyny i metody leczenia

Przeciwwskazania do płukania zatok

Płukanie zatok to łagodna i bezpieczna metoda oczyszczania nosa i zatok, jednak istnieją nieliczne przeciwwskazania do stosowania tego zabiegu.

Irygacja zatok jest niewskazana u osób cierpiących na częste krwawienia z nosa, zapalenie ucha oraz z uszkodzoną śluzówką nosa. Zabiegu nie powinny wykonywać osoby świeżo po operacji zatok lub jamy nosowej – należy kierować się zaleceniami lekarskimi.

Również całkowita blokada nosa jest przeciwwskazaniem do zabiegu, ponieważ uniemożliwia poprawny odpływ roztworu z nosa.

ZOBACZ TEŻ: Jak rozpoznać zapalenie płuc?

Wszystkie treści zamieszczone w Serwisie, w tym artykuły dotyczące tematyki medycznej, mają wyłącznie charakter informacyjny. Dokładamy starań, aby zawarte informacje były rzetelne, prawdziwe i kompletne, jednakże nie ponosimy odpowiedzialności za rezultaty działań podjętych w oparciu o nie, w szczególności informacje te w żadnym wypadku nie mogą zastąpić wizyty u lekarza.

Ostre zapalenie zatok – klasyfikacja, leczenie

• 1/2000 vol. 3
• abstract:
• Online publish date: 2003/12/04

View full text Get citation

ENW

EndNote

BIB

JabRef, Mendeley

RIS

Papers, Reference Manager, RefWorks, Zotero

AMA

Kukwa A, Sobczyk G, Kizler-Sobczyk K. Ostre zapalenie zatok – klasyfikacja, leczenie. Przewodnik Lekarza/Guide for GPs. 2000;3(1):64-69.

APA

Kukwa, A., Sobczyk, G., & Kizler-Sobczyk, K. (2000). Ostre zapalenie zatok – klasyfikacja, leczenie. Przewodnik Lekarza/Guide for GPs, 3(1), 64-69.

Chicago

Kukwa, Andrzej, Grzegorz Sobczyk, and Krystyna Kizler-Sobczyk. 2000. ‘Ostre zapalenie zatok – klasyfikacja, leczenie’. Przewodnik Lekarza/Guide for GPs 3 (1): 64-69.

Harvard

Kukwa, A., Sobczyk, G., and Kizler-Sobczyk, K. (2000). Ostre zapalenie zatok – klasyfikacja, leczenie. Przewodnik Lekarza/Guide for GPs, 3(1), pp.64-69.

MLA

Kukwa, Andrzej et al. ‘Ostre zapalenie zatok – klasyfikacja, leczenie.’ Przewodnik Lekarza/Guide for GPs, vol. 3, no. 1, 2000, pp. 64-69.

Vancouver

Kukwa A, Sobczyk G, Kizler-Sobczyk K. Ostre zapalenie zatok – klasyfikacja, leczenie. Przewodnik Lekarza/Guide for GPs. 2000;3(1):64-69.

Oparta na procesach patofizjologicznych, klasyfikacja zapaleń zatok przynosowych wg V. Lund, mianem ostrego zapalenia zatok określa epizodyczny proces zapalny, który po przeprowadzonym leczeniu zachowawczym nie pozostawia istotnych uszkodzeń błony śluzowej.

Ostre zapalenie zatok przynosowych najczęściej współistnieje z ostrym zakażeniem wirusowym lub bakteryjnym górnych dróg oddechowych. Może także rozwinąć się w chorobach zakaźnych, przebiegających z nieżytem błony śluzowej gardła i nosa, a także po urazie ciśnieniowym. Najczęstszym czynnikiem etiologicznym ostrego zapalenia zatok są bakterie: Streptococcus pneumoniae, Haemophilus influenzae, Moraxella catarrhalis, oraz rzadko izolowane: Streptococcus pyogenes i viridans, Staphylococcus aureus, Pseudomonas, beztlenowce, wirusy: Rhinovirus, Influenzae virus, Adenovirus.

1. Ostremu zapaleniu zatok przynosowych towarzyszą:
2. W badaniu laryngologicznym możemy stwierdzić:
3. W zapaleniu zatok sitowych (ethmoiditis) do głównych dolegliwości należą:

a) objawy ogólne – podwyższona temperatura ciała, – uczucie rozbicia, – brak łaknienia, – bóle głowy, szczególnie nasilone w okolicy chorej zatoki, o charakterze pulsującym lub nasilającym się w pozycjach ciała, w których dochodzi do zwiększenia ciśnienia w obrębie chorej zatoki, b) objawy miejscowe – upośledzona drożność nosa, – śluzowy lub ropny wyciek z nosa, – spływanie wydzieliny po tylnej ścianie gardła, – ból lub uczucie rozpierania w okolicy chorej zatoki. – obrzęk i zaczerwienienie błony śluzowej nosa, – wydzielinę śluzową, śluzowo-ropną lub ropną w jamach nosa, – wydzielinę śluzową lub ropną na tylnej ścianie gardła, – przekrwioną błonę śluzową gardła, – obrzęk skóry w okolicy powiek i nasady nosa. W zależności od lokalizacji procesu zapalnego, występujące objawy będą nieco inne. – niedrożność nosa, – wyciek ropnej wydzieliny z nosa, – ból lub ucisk w przyśrodkowym kącie oka, po stronie zajętej zatoki, – ból głowy wokół oczodołów, który nasila się przy kaszlu i w pozycji leżącej na plecach….

View full text…

Ostre zapalenie jamy nosowej i zatok przynosowych – objawy i leczenie

Ostre zapalenie jamy nosowej i zatok przynosowych (dawna nazwa – ostre zapalenie zatok przynosowych, OZZP) to stan zapalny o nagłym początku, trwający nie dłużej niż miesiąc, obejmujący jamę nosa oraz zatoki przynosowe. Często obecnie używane określenie rhinosinusitis wprowadzono w 1999 roku w USA. W Polsce nadal stosowany jest termin OZZP, który należy uważać za równoważny z rhinosinusitis.

Ten artykuł czytasz w ramach płatnej subskrypcji. Twoja prenumerata jest aktywna

Objawy wskazujące na OZZP trwające nie dłużej niż 10 dni określa się jako przeziębienie lub ostre wirusowe zapalenie jamy nosowej i zatok przynosowych. Rhinosinusitis trwające dłużej niż 10 dni, ale krócej niż 4 tygodnie lub nasilające się po 5 dniach, nazywamy ostrym niewirusowym zapaleniem jamy nosowej i zatok przynosowych.

Etiologia i objawy ostrego zapalenia jamy ustnej i zatok przynosowych (OZZP)

OZZP zapoczątkowane jest przez ryno- i orbiwirusy, wirusy RS, grypy i paragrypy oraz adenowirusy. Zakażenie bakteryjne, będące następstwem wirusowego OZZP, zdarza się jedynie w 0,5-2 proc. przypadków.

Bakteryjne OZZP wywołują najczęściej Streptococcus pneumoniae i Haemophilus influenzae. Za mniej niż 20 proc.

zakażeń bakteryjnych odpowiedzialne są beztlenowce, Moraxella catarrhalis, Staphylococcus aureus oraz paciorkowce inne niż pneumokoki.

Do najbardziej czułych i równocześnie najmniej swoistych objawów OZZP należą wydzielina w nosie i kaszel; najbardziej swoistym i najmniej czułym objawem OZZP u pacjentów z objawami kataralnymi jest ból zębów. Objawy najsilniej wskazujące na OZZP to:

• jednostronny ból twarzy,
• ból zębów,
• jednostronna tkliwość zatoki szczękowej
• śluzowo-ropny wyciek z nosa.

Żaden z tych objawów nie jest jednak wystarczająco czuły, aby stanowić podstawę rozpoznania OZZP. Rozpoznanie OZZP opiera się na stwierdzeniu zespołu objawów, z których najważniejszym jest ropny wyciek z nosa (przez nozdrza przednie lub po tylnej ścianie gardła), któremu towarzyszy niedrożność nosa i ból lub uczucie rozpierania w obrębie twarzy.

Różnicowanie między wirusowym i bakteryjnym OZZP jest utrudnione ze względu na brak objawów swoistych dla poszczególnych etiologii. Rodzaj wydzieliny z nosa, w szczególności jej ropny charakter, nie stanowi kryterium różnicującego między zakażeniem wirusowym a bakteryjnym. Podobnie mało różnicującym objawem jest gorączka.

Ponieważ zakażenie bakteryjne prawie zawsze poprzedza infekcja wirusowa, to większe znaczenie różnicujące ma ocena ewolucji zmian. U około 75 proc. chorych objawy infekcji wirusowej ustępują w ciągu 7-10 dni.

U dzieci utrzymywanie się objawów zakażenia górnych dróg oddechowych dłużej niż 10 dni wskazuje na zakażenie bakteryjne.

Różnicowanie między zakażeniem wirusowym i bakteryjnym w okresie krótszym niż 10 dni może odbywać się na podstawie pogorszenia stanu chorego lub nasilenia objawów po okresie klinicznej poprawy.

Za ciężkie OZZP u dzieci, mogące sugerować etiologię bakteryjną, uznaje się, gdy gorączka przekracza 39°C, dziecko ma wyciek z nosa, a stan taki utrzymuje się dłużej niż 3-4 dni. Choć wiele towarzystw naukowych uznało taki obraz kliniczny za sugerujący zakażenie bakteryjne, nie zostało to wystarczająco potwierdzone w badaniach klinicznych.

OZZP – badania pomocnicze

Badania mikrobiologiczne. Ich wykonanie nie ma wpływu na skuteczność leczenia OZZP. Identyfikację mikrobiologiczną z wykorzystaniem punkcji zatoki można rozważyć w przypadku braku odpowiedzi na leczenie, wystąpienia powikłań śródczaszkowych lub w obrębie oczodołu oraz u chorych z niedoborami odporności.

Badanie radiologiczne zatok. Cechuje się wysoką czułością w rozpoznawaniu OZZP (76 proc.), jednak swoistość w różnicowaniu zmian infekcyjnych z innymi zaburzeniami, takimi jak niespecyficzne zgrubienie śluzówki czy polip, jest niewielka, dlatego badanie to nie jest zalecane w diagnostyce OZZP.

Tomografia komputerowa. Wykrywa zmiany w zatokach z większą czułością niż klasyczne zdjęcie radiologiczne, ale badanie wykonane w czasie zwykłego kataru uwidacznia podobne zmiany jak w OZZP, co znacznie ogranicza jej zastosowanie do identyfikacji zakażeń bakteryjnych.

Nieprawidłowy obraz tomografii komputerowej zatok przynosowych stwierdza się także u 18-67 proc. dzieci bez objawów zakażenia układu oddechowego, dlatego badanie to nie jest zalecane w diagnostyce OZZP.

Ma natomiast zastosowanie w rozpoznawaniu przewlekłych stanów zapalnych zatok przynosowych.

Leczenie zapalenia jamy nosowej i zatok przynosowych

Leczenie OZZP polega na stosowaniu leków antybakteryjnych, udrażnianiu ujść zatok przynosowych oraz na łagodzeniu objawów.

Antybiotykoterapia w OZZP

Celem antybiotykoterapii jest eradykacja bakterii z jamy nosa i zatok, przyspieszenie ustępowania objawów oraz zapobieganie powikłaniom, takim jak przejście procesu w stan przewlekły lub zajęcie sąsiednich struktur.

Skuteczność antybiotyków w porównaniu z placebo w OZZP u dorosłych oceniły trzy metaanalizy. Wnioski z nich wskazują na brak lub tylko bardzo nieznaczną przewagę antybiotyków nad placebo oraz brak przewagi innych antybiotyków nad amoksycyliną.

Badanie z randomizacją porównujące antybiotyk z placebo u dzieci nie wykazało przewagi antybiotyku (amoksycylina lub amoksycylina z klawulanianem) nad placebo, mimo że prowadzone było u dzieci spełniających kryteria bakteryjnego OZZP (czas trwania objawów powyżej 10 dni).

• Metaanaliza oceniająca skuteczność antybiotyków vs placebo w leczeniu dzieci chorych na OZZP trwające dłużej niż 10 dni wykazała umiarkowaną przewagę antybiotyków stosowanych przez 10 dni.
• Porównanie przewagi antybiotyku nad placebo, określane jako wzrost częstości wyleczeń vs ryzyko działań niepożądanych, wykazuje ich zrównoważenie w bakteryjnym OZZP o przebiegu innym niż ciężkie.
• W związku z przedstawionymi wyżej danymi zaleca się, aby u chorych z łagodnym lub umiarkowanym przebiegiem OZZP trwającym krócej niż 7-10 dni stosować strategię czujnej obserwacji i wyczekiwania bez stosowania antybiotyku.
• Włączenie antybiotyku w OZZP jest zalecane w następujących sytuacjach:

• ciężki przebieg zakażenia określony intensywnością bólu twarzoczaszki oraz gorączką powyżej 39°C;
• brak poprawy po 7-10 dniach;
• objawy pogorszenia po wstępnej poprawie klinicznej;
• wystąpienie powikłań.

Leczenie pierwszego rzutu. Antybiotyk stosowany w OZZP powinien być skuteczny wobec S. pneumoniae i H. influenzae. Uwzględniając profil lekooporności tych drobnoustrojów, w Polsce antybiotykiem z wyboru jest amoksycylina.

Za jej skutecznością przemawia wysoka aktywność wobec pneumokoków, w tym również szczepów o zmniejszonej wrażliwości na penicylinę, stosunkowo rzadkie występowanie w Polsce szczepów H.

influenzae produkujących beta-laktamazy oraz wykazana skuteczność porównywalna z antybiotykami o szerszym spektrum działania.

Przy wyborze dawkowania leku należy uwzględnić czynniki ryzyka zakażenia pneumokokami o zmniejszonej wrażliwości na penicylinę, do których zaliczane są: wcześniejsza antybiotykoterapia (w ciągu ostatnich kilku miesięcy), uczęszczanie do żłobka lub przedszkola i przewlekłe schorzenia układu oddechowego. Czas stosowania antybiotyków w OZZP nie został poddany badaniom porównawczym, ale w większości badań wynosił 10 dni.

Amoksycylinę zaleca się stosować w OZZP przez 5-7 dni w dawce:

• dzieci do 40 kg masy ciała – 75-90 mg/kg/dobę w 2 dawkach podzielonych;
• dzieci powyżej 40 kg masy ciała i dorośli – 2 x 1500-2000 mg.

Leczenie skorygowane OZZP

Niepowodzenie leczenia pierwszego rzutu. Rozpoznaje się, gdy w ciągu 7 dni od wystąpienia zakażenia bakteryjnego i zastosowania antybiotyku nie stwierdza się ustępowania objawów. Zastosowanie kryterium 7 dni wynika z umiarkowanego wpływu antybiotykoterapii na przebieg zakażenia między 3. a 5. dniem, który staje się wyraźny dopiero między 7. a 10. dniem leczenia.

Przyczyną braku odpowiedzi na antybiotyk pierwszego rzutu może być zakażenie szczepem opornym, wystąpienie powikłań zakażenia lub niebakteryjne pochodzenie dolegliwości.

Drobnoustroje oporne na amoksycylinę, które mogą powodować OZZP, to pneumokoki wysoce oporne na penicylinę, H. influenzae produkujący beta-laktamazy, S. aureus oraz bakterie beztlenowe.

Należy wówczas rozważyć podanie amoksycyliny z klawulanianem, cefuroksymu lub fluorochinolonów przeciwpneumokokowych (moksyfloksacyna i lewofloksacyna). Zaletą amoksycyliny z klawulanianem jest działanie wobec pneumokoków, beztlenowców i gronkowca złocistego metycylinowrażliwego.

Lek ten może być zastosowany u osób leczonych antybiotykiem, a w szczególności amoksycyliną, w ciągu ostatnich 4 tygodni oraz w przypadku niepowodzenia leczenia amoksycyliną lub wczesnego nawrotu OZZP.

W przypadku niepowodzenia leczenia pierwszego rzutu zaleca się amoksycylinę z kwasem klawulanowym, którą należy stosować:

• u dzieci o masie ciała poniżej 35-40 kg w dawce 75-90 mg/kg/dobę w przeliczeniu na amoksycylinę co 12 godz. przez 10 dni;
• u dzieci o masie ciała powyżej 35-40 kg w dawce 1500-2000 mg w przeliczeniu na amoksycylinę co 12 godz. przez 10 dni.

Nawrót ostrego zapalenia zatok. Nawrót OZZP jest definiowany jako wystąpienie kolejnego epizodu zakażenia po okresie co najmniej 10 dni bez objawów. Leczenie jak w przypadku niepowodzenia leczenia pierwszego rzutu.

Nawrotowe zapalenie zatok. Nawrotowe OZZP jest określane jako co najmniej trzy epizody ostrego zakażenia w ciągu roku występujące po okresach wolnych od objawów.

Postępowanie w nawracającej postaci OZZP obejmuje wykonanie badań obrazowych, inwazyjne pobranie materiału do badań mikrobiologicznych, ocenę alergologiczną, identyfikację niedoborów odporności i schorzeń układowych.

Alergia na beta-laktamy i inne formy nietolerancji. Wystąpienie reakcji uczuleniowej na amoksycylinę, innej niż typu I, jest wskazaniem do zastosowania cefuroksymu:

• u dzieci o masie ciała poniżej 40 kg w dawce 30 mg/kg/dobę w 2 dawkach podzielonych przez 10 dni;
• u dzieci o masie powyżej 40 kg i u dorosłych 2 x 250-500 mg/dobę przez 10 dni.

U dorosłych z alergią natychmiastową na antybiotyki beta-laktamowe mogą być stosowane fluorochinolony przeciwpneumokokowe. Moksyfloksacyna stosowana jest w dawkach 400 mg/dobę, a lewofloksacyna 500 mg/dobę przez 5-10 dni. Skuteczność stosowania lewofloksacyny przez 5 dni udowodniono w badaniach, w których wykorzystano technikę seryjnych aspiracji materiału z wnętrza zatoki szczękowej.

U chorych z natychmiastową reakcją uczuleniową na jakikolwiek antybiotyk beta-laktamowy zaleca się stosowanie makrolidu działającego na H. influenzae – klarytromycyny:

• u dzieci o masie ciała poniżej 40 kg w dawce 15 mg/kg/dobę w 2 dawkach podzielonych przez 10 dni;
• u dzieci o masie powyżej 40 kg i u dorosłych 2 x 500 mg na dobę przez 10 dni. 

Miejscowe stosowanie glikokortykosteroidów

Stosowanie glikokortykosteroidów (GKS) donosowo teoretycznie może wpływać na ograniczenie procesu zapalnego, zmniejszać obrzęk błony śluzowej nosa i ułatwiać drenaż wydzieliny.

Skuteczność kliniczna GKS w OZZP była oceniana w metaanalizie Cochrane, w badaniu z randomizacją oraz w opracowaniu o charakterze metaanalizy obejmującym 8 badań z randomizacją i podwójnie ślepą próbą.

Cytowane badania wykazały umiarkowanie korzystny wpływ GKS na objawy rhinosinusitis zarówno w monoterapii, jak i w skojarzeniu z antybiotykoterapią. Wyniki tych badań nie pozwalają jednoznacznie wypowiedzieć się ani za, ani przeciw stosowaniu glikortykosteroidów w OZZP.  

1. Artykuł pochodzi z ‘Pulsu Medycyny’, nr 13 (196), 8 lipca 2009 r.

Źródło: Puls Medycyny

Podpis: dr n. med. Piotr Albrecht, Klinika Gastroenterologii i Żywienia Dzieci Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego

Zapalenie zatok – objawy, leki. Jakie antybiotyki na zapalenie zatok?

Objawy zapalenia zatok to m.in. ból głowy w okolicach czoła, ból zębów, ból oczu i nosa, katar, zatkany nos.

Objawy zależą od rodzaju zapalenia zatok (ostre zapalenie zatok, podostre zapalenie zatok, przewlekłe zapalenie zatok) oraz miejsca, w którym występuje zapalenie (zatoki szczękowe, zatoki czołowe, zatoki sitowe, zatoka klinowa).

Przyczyna każdego rodzaju zapalenia zatok może być bakteryjna, alergiczna, wirusowa lub grzybicza. Jak leczyć zapalenie zatok?

Objawem zapalenia zatok najczęściej jest silny ból głowy w okolicach nasady nosa i czoła. Przy zapaleniu zatok ból głowy nasila się przy pochylaniu głowy. Ból zatok nie jest jedynym objawem – w przebiegu choroby pojawia się katar, uczucie zmęczenia, zaburzenia węchu, gorączka.

Jeśli zapalenie zatok nie jest odpowiednio leczone, może doprowadzić do powikłań, takich jak zapalenie nerwu wzrokowego, zapalenie gałki ocznej, zapalenie opon mózgowych.

Sprawdź: Leki na zapalenie zatok, zestaw do płukania nosa i zatok

Zapalenie zatok – rodzaje

Wyróżniamy cztery rodzaje zatok:

• zatoki szczękowe (znajdują się pod policzkami);
• zatoki sitowe (zlokalizowane są między oczami);
• zatoki klinowe (znajdują się w środku czaszki);
• zatoki czołowe (zlokalizowane są nad oczami).

Ze względu na czas trwania choroby wyróżnia się:

• ostre zapalenie zatok – gwałtowny początek choroby; trwa do 3-4 tygodni; występuje silny ból w głowy w okolicy czoła i nasady nosa;
• podostre zapalenie zatok – trwa od 4 do 8 tygodni,
• przewlekłe zapalenie zatok – utrzymuje się powyżej 8 tygodni;
• nawracające zapalenie zatok – co najmniej 4 epizody w trakcie roku; często nawraca mimo leczenia.

• bakterie;
• wirusy;
• infekcja grzybicza;
• alergia;
• astma;
• przewlekłe podrażnienie błony śluzowej (np. palenie papierosów);
• krzywa przegroda nosowa;
• przerost migdałków;
• próchnica;
• infekcja zęba.

Bakteryjne zapalenie zatok mogą wywołać m.in. moraxella catarrhalis; streptococcus pneumoniae – bakteria znana jako pneumokok, dwoinka zapalenia płuc; haemophilus influenzae – wywołująca też zapalenie opon mózgowych.

Przyczyną wirusowego zapalenia zatok mogą być m.in.: wirus grypy, adenowirusy, koronawirusy, rynowirusy).

Na grzybicze zapalenie zatok narażone są osoby z cukrzycą i obniżoną odpornością (np. pacjenci po przeszczepie, osoby z AIDS). W grupie ryzyka zapalenia zatok są również astmatycy i alergicy – szczególnie w przypadku źle leczonej lub źle kontrolowanej alergii i astmy.

Zapalenie zatok – rozpoznanie

Podstawą rozpoznania zapalenia zatok jest wywiad lekarski, badania laryngologiczne oraz badania dodatkowe.

Podstawowym badaniem laryngologicznym jest rynoskopia przednia.

Za pomocą wziernika lekarz ocenia stan przegrody nosa, błonę śluzową pod kątem występowania obrzęków, stanu zapalnego i nagromadzenia wydzieliny. Uzupełnieniem może być badanie endoskopowe. 

• badanie radiologiczne (na zdjęciu określa się przejrzystość zatoki, badanie może uwidocznić obecność płynu, obrzęk błony śluzowej);
• badanie tomograficzne zatok (badanie TK obecnie jest częściej zlecane – pozwala na dokładną analizę zakresu zmian patologicznych, w niektórych przypadkach pozwala też określić przyczynę zapalenia zatok).

Dodatkowym badaniem może być diagnostyka alergologiczna (testy alergiczne zalecane są, jeśli lekarz podejrzewa występowanie alergii – jako przyczyny zapalenia zatok) oraz pobranie materiału biologicznego (posiew – wydzielina z zatok wysyłana jest do laboratorium mikrobiologicznego).

Zapalenie zatok – objawy

Objawy zapalenia zatok zależą od miejsca, w którym występuje stan zapalny – zapalenie każdej z zatok może dawać nieco inne objawy.

Objawy zapalenia zatok sitowych:

• ból głowy;
• ból w kącikach oczu;
• ucisk w kącikach oczu;
• ból nasilający się przy kaszlu;
• ból nasilający się w pozycji leżącej;

W przypadku zapalenia zatok sitowych ból może maleć po uniesieniu głowy.

Objawy zapalenia zatok czołowych:

• ból głowy;
• ból w okolicy czoła;
• ból nasila się w pozycji leżącej;
• ból nasila się po pochyleniu głowy;
• ból może się zmniejszyć przy uniesieniu głowy.

Objawy zapalenia zatoki klinowej:

• ból głowy – w okolicy czołowej;
• ból w okolicy potylicznej;
• ból w oczodołach;
• ból promieniujący do szczytu głowy.

Objawy zapalenia zatok szczękowych:

• ból zębów (szczególnie ból górnej szczęki);
• ból skroni;
• ból wokół oczu;
• ból nasila się przy pochylaniu się i przy uniesieniu głowy.

Inne objawy zapalenia zatok:

• ropna wydzielina w nosie;
• ściekanie ropnej wydzieliny po tylnej ściance;
• zatkany nos, niedrożność nosa;
• stan podgorączkowy (przewlekłe zapalenie zatok);
• gorączka (w przypadku ostrego zapalenia zatok);
• kaszel;
• zatkane ucho;
• nieprzyjemny zapach z ust.

Sprawdź: Leki przeciwwirusowe, tabletki przeciwwirusowe

Zapalenie zatok bez wydzieliny

Czy możliwe jest zapalenie zatok bez kataru? Zazwyczaj to właśnie katar jest typowym objawem zapalenia zatok.

Na początku procesu zapalnego wydzielina ma utrudnione ujście z zatok, gromadzą się w niej drobnoustroje. Charakterystycznym objawem pierwszych dni zapalenia zatok jest katar.

Jeśli występuje ból zatok, a katar nie występuje, należy skonsultować się z lekarzem, który zleci badania ogólnego stanu zdrowia.

Zapalenie zatok – powikłania

Nieleczone lub niewłaściwie leczone zapalenie zatok może skutkować powikłaniami oczodołowymi (m.in. ropień podokostnowy; ropowica oczodołu; zapalenie nerwu wzrokowego; obrzęk powiek i spojówek) i powikłaniami wewnątrzczaszkowymi (m.in. zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych; zapalenie szpiku kości czaszki; ropień mózgu; ropień pod- i nadtwardówkowy).

Ile trwa zapalenie zatok?

Zapalenie zatok trwa od 3-4 tygodni (ostre zapalenie zatok) do ok. 8 tygodni. Jeśli zapalenie utrzymuje się dłużej – mamy do czynienia z przewlekłym zapaleniem zatok.

Jak leczyć zapalenie zatok?

Leczenie zapalenia zatok zależy od przyczyny choroby i miejsca występowania zapalenia. Jeśli przyczyną zapalenia zatok są bakterie, przepisywane są antybiotyki. Jeżeli zapalenie zatok wywołały wirusy, zlecane jest leczenie objawowe (przepisywane są krople, które zmniejszają stan zapalny błony śluzowej nosa).

W leczeniu ostrego zapalenia zatok stosuje się inhalacje (pomóc mogą nawet inhalacje pary wodnej); płukanie nosa roztworami soli fizjologicznej.

W leczeniu objawowym ostrego zapalenia zatok stosowane są niesteroidowe leki przeciwzapalne, czasami glikokortykosteroidy donosowe i leki sterydowe.

W przypadku przewlekłego zapalenia zatok celem leczenia jest określenie przyczyny nawracającego stanu zapalnego. Diagnostykę może przeprowadzić laryngolog – czasami przyczyną nawracającego zapalenia zatok może być alergia (np. alergiczny nieżyt nosa) lub skrzywienie przegrody nosa.

Antybiotyki na zapalenie zatok

W leczeniu farmakologicznym zapalenia zatok w pierwszej kolejności zalecane są zwykle niesteroidowe leki przeciwzapalne.

Czasami uzupełnieniem leczenia farmakologicznego są leki obkurczające naczynia błony śluzowej nosa, leki mukolityczne i glikokortykosteroidy donosowe.

Jeśli przyczyną zapalenia zatok jest infekcja bakteryjna, zapalenie ma charakter nawracający, a leczenie objawowe nie przynosi skutków, przepisywane są antybiotyki.

Antybiotyki na zapalenie zatok dobierane są w zależności od rodzaju bakterii chorobotwórczych i miejsca występowania stanu zapalnego. Rolą antybiotyków w leczeniu zapalenia zatok jest zapobieganie namnażania bakterii. Przepisanie antybiotyków może też być konieczne, jeśli w przebiegu zapalenia zatok występują powikłania, a leczenie w warunkach domowych nie przynosi rezultatów.

Jakie antybiotyki na zapalenie zatok?

• amoksycylina (Amoxicillinum) – półsyntetyczny antybiotyk z grupy penicylin; na amoksycylinę wrażliwe są: gronkowce, paciorkowce, laseczki wąglika i dwoinka zapalenia płuc. Antybiotyk ten stosuje się w leczeniu zakażeń górnych i dolnych dróg oddechowych, zapaleń ucha środkowego i zatok.
• lewofloksacyna (Levofloxacinum) – lek działa przeciwbakteryjnie poprzez oddziaływanie na enzymy odpowiedzialne za namnażanie DNA w komórce bakteryjnej. Lewofloksacyna stosowana jest w leczeniu ostrego bakteryjnego zapalenia zatok, pozaszpitalnego zapalenia płuc, zakażeniach dróg moczowych, zakażeniach skóry i tkanek miękkich.
• klarytromycyna (Clarithromycinum) – antybiotyk ten stosuje się w zakażeniach górnych i dolnych dróg oddechowych, zakażenia skóry (liszajec, róża, zapalenie mieszków włosowych), zakażenia ran. Klarytromycyna należy do grupy makrolidów.  Substancja wnika do komórki bakteryjnej i w niej blokuje syntezę białek, poprzez połączenie się z rybosomem i zablokowanie jego funkcji.
• azytromycyna (Azithromycinum) – stosuje się ją do leczenia zakażeń dolnych i górnych dróg oddechowych, zapaleń płuc, zatok, zakażeń skóry, trądziku. Azytromycyna należy do grupy makrolidów. Azytromycyna łączy się z rybosomami w komórce bakterii, co powoduje, że nie są one w stanie syntetyzować białka.