Objaw jaworskiego – dodatni oznacza zapalenie wyrostka robaczkowego

123rf.com

Wyrostek robaczkowy to szczególna struktura w układzie pokarmowym, niekiedy nazywana migdałkiem jelitowym. Jego funkcje nie zostały jeszcze do końca wyjaśnione. Zapalenie wyrostka wiąże się z nagłym wystąpieniem objawów i powolnym ich narastaniem. Wiedza o tym, po której stronie jest wyrostek robaczkowy, jakie objawy powoduje stan zapalny i jak reagować może uratować życie wielu chorym. Sposobem leczenia jest operacja wyrostka robaczkowego, przeprowadzana metodą klasyczną bądź z użyciem laparoskopu.

Wyrostek robaczkowy znajduje się na początkowym odcinku jelita grubego – kątnicy, która jest narządem zbudowanym w głównej mierze z limfatycznej tkanki chłonnej, pod postacią grudek.

Wyrostek robaczkowy jest dość duży — ma długość około 8-9 cm, a średnica waha się od 0,5 cm do 1 cm. Leży przeważnie około 3 cm od zastawki krętniczo-kątniczej.

Położenie wyrostka robaczkowego może być różne, stanowi kwestię indywidualną. Najczęściej:

• Zwisa do miednicy mniejszej.
• Jest zlokalizowany pomiędzy pętlami jelita cienkiego.
• Leży na talerzu kości biodrowej.
• Leży za kątnicą, w przestrzeni zaotrzewnowej.
• Jest zlokalizowany w kierunku wątroby.

Wyrostek robaczkowy jest do dziś dość tajemniczym elementem anatomicznym. Nie do końca znana jest jego rola w organizmie.

Najczęściej przytaczana i najbardziej prawdopodobna teoria mówi, że wyrostek robaczkowy jest czymś w rodzaju migdałka jelitowego, bierze udział w mechanizmach odpornościowych w jamie brzusznej i filtruje bakterie.

Niewykluczone, że stanowi też rezerwuar bakterii komensalnych (wchodzących w skład naturalnej mikroflory organizmu) jelita grubego.

Zapalenie wyrostka – jak się rozwija?

Do rozwoju stanu zapalnego wyrostka robaczkowego najczęściej dochodzi, gdy zamknięte zostaje jego światło. Odpowiadają za to kamienie kałowe, ale też zrosty, ciała obce (duże pestki, nasiona, niedokładnie pogryzione pokarmy), niekiedy pasożyty, powiększone węzły chłonne i guzy nowotworowe.

Gdy światło wyrostka zostaje zamknięte, wewnątrz wzrasta ciśnienie, dochodzi do nagromadzenia śluzu i następuje rozdęcie wyrostka. Właśnie to zjawisko sprawia, że nerwy trzewne aferentne są stale podrażnione. W wyniku tego pobudzenia włókien nerwowych pojawia się tępy ból nadbrzusza.

Objawem jest także zatrzymanie krążenia i zakrzepica żylna, w wyniku której błona śluzowa wyrostka jest niedokrwiona. Po 4-6 godzinach bakterie przemieszczają się ze światła wyrostka do jego ściany, a proces zapalny wędruje z wyrostka na otrzewną trzewną oraz ścienną. W tym momencie ból przybiera dokładniejszą lokalizację – prawy dół biodrowy.

Jeśli nie podejmie się żadnych czynności mających na celu opanowanie stanu zapalnego, powstaje zgorzel, co z kolei oznacza wysokie ryzyko pęknięcia ściany wyrostka i zapalenia otrzewnej.

Kulisy zdrowia: Ból brzucha? To może przez wyrostek?!

Zapalenie wyrostka robaczkowego to najczęstsza przyczyna zespołu objawów nazywanych ostrym brzuchem, pojawiających się nagle i szybko postępujących. Zespół ten zawsze wymaga szybkiej interwencji chirurga.

Grupą wiekową, w której najczęściej zdarza się zapalenie wyrostka, jest grupa nastolatków oraz młodych dorosłych przed 30. rokiem życia. 80 proc. chorych mieści się w przedziale wiekowym 5-35.

Najmniejsze ryzyko występuje w niemowlęctwie oraz wczesnym dzieciństwie. Częstość występowania zapalenia wyrostka to około 10 przypadków na 100 000. Ryzyko zachorowania w ciągu życia dla przeciętnej osoby wynosi 7-20 proc. Ogólnie mężczyźni chorują tak samo często, jak kobiety, jedynie od 2. do 4. dekady życia ich zachorowalność jest częstsza.

Rodzaje zapalenia wyrostka robaczkowego

W praktyce klinicznej wyróżnia się następujące rodzaje zapalenia wyrostka:Ostre zapalenie wyrostka robaczkowego (appendicitis acuta):

• Bez zapalenia otrzewnej.
• Z zapaleniem otrzewnej miejscowym (postępujące lub ustępujące).
• Z miejscowym nieograniczonym zapaleniem otrzewnej.
• Z rozlanym zapaleniem otrzewnej.

Przewlekłe zapalenie wyrostka robaczkowegoChociaż niektórzy chirurdzy negują istnienie przewlekłej formy zapalenia wyrostka robaczkowego, forma ta jest opisywana w praktyce jako zanik błony śluzowej oraz tkanki podśluzówkowej, a następnie tworzenie zrostów, które uciskają wyrostek i zakłócają jego drożność. Dzieli się je na pierwotne oraz wtórne.

Ostre zapalenia wyrostka można również podzielić na podstawie patomorfologii, czyli zmian w budowie wyrostka, jakie zaszły pod wpływem procesów zapalnych. Pod tym kątem wyróżnia się:

• Nieżytowe zapalenie błony śluzowej wyrostka robaczkowego.
• Wrzodziejące zapalenie wyrostka robaczkowego.
• Rozlane ropowicze zapalenie wyrostka robaczkowego.
• Zgorzelinowe zapalenie wyrostka robaczkowego.
• Przedziurawienie wyrostka robaczkowego.

Zapalenie wyrostka robaczkowego występuje z różnych przyczyn, gównie nabytych. Najczęściej są to:Dieta ubogoresztkowa (jedzenie takich produktów i posiłków, które w większości zostają wchłonięte w procesie trawienia i przyczyniają się do produkcji jedynie niewielkich ilości kału.

Niekiedy zaleca się ją przy niektórych schorzeniach układu pokarmowego (np. stany zapalne wątroby). Jednak takim mianem określa się także spożywanie zbyt małej ilości błonnika pokarmowego, które prowadzi do formowania bardzo twardych mas, a nawet kamieni kałowych.

Mogą one zatkać światło wyrostka).

• Pasożyty układu pokarmowego.
• Spożywanie niedostatecznie rozdrobnionego pokarmu.
• Zakażenia układu pokarmowego (prowadzą do obrzęku grudek chłonnych, znajdujących się bardzo licznie w ścianie wyrostka).
• Choroba Leśniowskiego-Crohna.
• Choroby zakaźne (odra, mononukleoza zakaźna, angina, płonica, grypa, dur brzuszny).

Wskazujące na zapalenie wyrostka objawy zależą od tego, jak dokładnie jest on położony i jak rozległe jest zakażenie. Najczęściej chory odczuwa i rejestruje:

• Ostry, często nagły ból w podbrzuszu (początkowo rozlany, po kilku godzinach zmienia się w ból w prawej części podbrzusza).
• Brak apetytu i nudności, rzadziej wymioty.
• Wzrost temperatury ciała do około 38 stopni Celsjusza.
• Zatrzymanie stolca oraz gazów (zaparcie).
• Bóle całego brzucha, nasilające się podczas ruchu.
• Objaw Widmersa: ciepłota ciała pod prawą pachą jest wyższa niż pod lewą.
• W badaniu lekarskim stwierdza się także:
• Bolesność przy uciskaniu prawej strony podbrzusza.
• Obronę mięśniową, czyli napięcie powłok brzusznych.
• Objaw Ligetsa (przeczulicę skóry).
• Objaw Rovsinga (ból przy przesuwaniu dwóch dłoni z lewego dołu biodrowego w kierunku antyperystaltycznym, czyli przeciwnym do tego, w którym treść pokarmowa przesuwa się w jelicie).
• Objaw Jaworskiego (ból przy opuszczaniu prawej nogi po uprzednim jej uniesieniu, z jednoczesnym uciskaniem przez badającego okolicy wyrostka).
• Objaw Wochenheima (ból z prawej strony przy badaniu palpacyjnym przeprowadzonym per rectum),
• Lekko przyspieszone tętno.
• Wzmożona perystaltyka jelit, stwierdzona osłuchowo.

Stwierdzony dodatni objaw Blumberga świadczy o rozwoju zapalenia otrzewnej. Badanie polega na powolnym uciskaniu powłok brzusznych, a następnie szybkim odpuszczeniu ucisku.

Objaw jest dodatni, gdy przy nacisku chory czuje umiarkowany ból, a puszczenie powoduje ostry atak bólu.

Zapaleniu otrzewnej towarzyszy także ustanie perystaltyki jelit, co lekarz stwierdza, osłuchując chorego, a także wzrost tętna do 110-120 uderzeń na minutę.

Zapalenie wyrostka robaczkowego jest dość charakterystyczną chorobą, diagnoza przebiega więc sprawnie i zazwyczaj jest trafna.

• Wywiad W trakcie wywiadu lekarz zbiera informacje na temat subiektywnych odczuć pacjenta (na przykład lokalizacji bólu, mocno podyktowanej tym, z której strony jest wyrostek), a także pomiarów temperatury ciała czy czasu, jaki minął od pierwszych objawów.
• Badania przedmiotowe To drugi, zaraz po wywiadzie, niezbędny krok w diagnozie. Lekarz sprawdza, czy występują objawy Ligetsa, Rovsinga, Jaworskiego, Wochenheima lub Blumberga. Mierzy też temperaturę ciała pacjenta. Bardzo często ten etap diagnozy kończy się decyzją o przeprowadzaniu zabiegu usunięcia wyrostka, bez dalszych badań.
• Badanie krwi W badaniu krwi najbardziej charakterystyczny jest wzrost poziomu leukocytów (symbol WBC) powyżej 10 000/ml, a także wzrost OB powyżej normy.
• Badanie moczu Badanie laboratoryjne próbki moczu pokazuje, że jest on prawidłowy. Ten pomiar wykonuje się, gdy zachodzi ryzyko pomylenia zapalenia wyrostka robaczkowego z kamicą moczowodową (objaw to krew w moczu). Gdy wyrostek robaczkowy dotyka pęcherza moczowego, może pojawić się częstomocz.
• Badanie USG Przeprowadza się je przed operacją, by ustalić dokładny zakres oraz lokalizację stanu zapalnego. To pozwala operować o wiele szybciej i bardziej precyzyjnie. Taki ogląd daje też zdjęcie RTG jamy brzusznej, jednak jest ono wykonywane bardzo rzadko w diagnostyce zapalenia wyrostka.

Diagnoza różnicowa dotyczy wielu (kilkunastu) schorzeń, które mogą dawać objawy zbliżone do zapalenia wyrostka. Na liście do wykluczenia znajdują się między innymi kamica nerkowa i moczowodowa, zapalenie przydatków u kobiet, pęknięta ciąża pozamaciczna, pęknięcie pęcherzyka Graafa, zapalenie pęcherzyka żółciowego, guzy okolicy krętniczo – kątniczej.

Istnieją grupy chorych, które należy potraktować szczególnie w wypadku zapalenia wyrostka robaczkowego — zwłaszcza podczas stawiania diagnozy.

• Zapalenie wyrostka u dzieci i osób starszych U małych dzieci bardzo często dochodzi do postawienia nietrafnej diagnozy, w wyniku czego operacja jest podejmowana zbyt późno. Odsetek pęknięć wyrostka w wyniku procesów zapalnych wynosi aż 70 – 80 proc. Podobnie jest w grupie pacjentów starszych. Po 70. roku życia odsetek śmierci w wyniku zapalenia wyrostka robaczkowego to aż 32 proc.
• Zapalenie wyrostka u kobiet w ciąży Ciężarne pacjentki nie są bardziej niż reszta populacji narażone na zapalenie wyrostka robaczkowego, jednak zbyt późna diagnoza i podjęcie leczenia chirurgicznego, a w efekcie zapalenie otrzewnej, mogą bardzo negatywnie wpłynąć na płód. Odsetek poronień w przebiegu niepowikłanego zapalenia wyrostka wynosi około 15 proc., a przy zapaleniu powikłanym aż 37 proc.
• Zapalenie wyrostka u osób z zaburzoną odpornością Szczególnie AIDS zwiększa ryzyko wystąpienia zapalenia wyrostka oraz powikłań po tym zapaleniu. Bywa też przyczyną nietrafnej diagnozy (objawy przypisuje się innym procesom toczącym się w organizmie).

Leczenie zapalenia wyrostka robaczkowego polega na chirurgicznym usunięciu go. W nielicznych, łagodnych przypadkach pacjent poddany zostaje antybiotykoterapii i obserwacji w szpitalu.

Aby ocenić, czy występuje konieczność szybkiego operowania, lekarz może zastosować skalę Alvarado. Poszczególnym objawom jest tam przypisana punktacja.

Od 5 do 6 punktów zalecana jest obserwacja, powyżej 7 – szybkie przeprowadzenie zabiegu.

Operacja wyrostka robaczkowego jest przeprowadzana metodą klasyczną (przez przecięcie powłok brzusznych, czyli laparotomię) oraz laparoskopową (niewielkie nacięcia pozwalające na wprowadzenie do jamy brzusznej narzędzi oraz kamery).

Metodą laparoskopową najczęściej operuje się dzieci, młode kobiety, a także osoby otyłe.

Obie metody pozwalają tak samo skutecznie wyleczyć zapalenie wyrostka, jednak metoda laparoskopowa wiąże się z szybszą rekonwalescencją, lepszym efektem estetycznym, mniejszymi dolegliwościami bólowymi po zabiegu.

Już w pierwszej dobie po zabiegu zaleca się powrót do ostrożnego poruszania się, by zapobiec zakrzepom. Pełna sprawność powraca po 2-3 tygodniach po zabiegu.

Usunięcie wyrostka robaczkowego nie powoduje żadnych poważnych skutków zdrowotnych ani deficytów.

Do rzadkich powikłań po zabiegu należą głównie skutki zastosowania narkozy, przepuklina w bliźnie pooperacyjnej, krwawienie lub zakażenie rany pooperacyjnej. Skutecznie zapobiega im hospitalizacja pacjenta przez kilka dni po zabiegu.

Zbyt późno zdiagnozowane zapalenie wyrostka robaczkowego prowadzi do stanu bezpośredniego zagrożenia życia, jakim jest zapalenie otrzewnej. Ogólna śmiertelność pacjentów z tym schorzeniem wynosi mniej, niż 1 proc., nie można jednak lekceważyć charakterystycznych objawów. Do powikłań nieleczonego zapalenia wyrostka należą:

• Przebicie ściany z ograniczonym lub rozlanym zapalenie otrzewnej.
• Wytworzenie się guza zapalnego.
• Wytworzenie ropniaków.
• Zapalenie zakrzepowe w dopływach żyły wrotnej.
• Ropnie wątroby.
• Posocznica.
• Medycyna jest dziś na tyle rozwinięta, że diagnoza i operacja wyrostka robaczkowego są podejmowane odpowiednio szybko – o ile pacjent nie zignoruje objawów.

• Sepsa (posocznica) – przyczyny, objawy i leczenie

Zapalenie wyrostka robaczkowego – jak je rozpoznać?

Wyrostek robaczkowy (łac. appendix vermiformis) jest ślepo zakończoną cewką, odchodzącą od kątnicy (części jelita grubego).

Stąd też wzięła się jego dawniej używana nazwa – ‘ślepa kiszka’. Jest niewielki, ma długość około 8-10 cm.

Przeważnie znajduje się w prawym dole biodrowym, ale zdarza się, że zwisa swobodnie do miednicy mniejszej lub układa się między pętlami jelitowymi.

Czy wyrostek robaczkowy jest nam do czegoś potrzeby? Lekarze nadal się nad tym zastanawiają. Część badań zdaje się potwierdzać teorię, że wyrostek robaczkowy wspomaga funkcjonowanie układu immunologicznego. Niemniej po jego usunięciu pacjenci nie doświadczają pogorszenia stanu zdrowia.

Zapalenie wyrostka robaczkowego – co je wywołuje?

Istnieje wiele czynników, które mogą się przyczynić do rozwoju ostrego zapalenia wyrostka robaczkowego. Biorąc pod uwagę fakt, że ma on specyficzną budowę, lekarze jako główną przyczynę rozwoju stanu zapalnego wskazują obecność kamieni kałowych zatykających światło wyrostka. Innym powodem mogą być:

• pasożyty, które blokują światło wyrostka,
• owrzodzenia i guzowate zmiany w świetle wyrostka.

Stan zapalny wyrostka robaczkowego może się rozwinąć u każdego – dziecka i osoby dorosłej. Przeważnie jednak zdarza się u osób w wieku od 10. do 30. roku życia.

ZOBACZ TEŻ: Ból w prawym boku brzucha – co może oznaczać?

Objawy zapalenia wyrostka robaczkowego

Niezależnie od przyczyny powstania stanu zapalnego, objawy zawsze są te same. Charakterystycznym symptomem jest silny, uporczywy ból brzucha.

Na początku nie sposób dokładnie go zlokalizować, gdyż chory ma wrażenie, że boli go cała jama brzuszna. Z czasem ból będzie coraz mocniej odczuwalny powyżej prawej pachwiny.

Wraz z bólem mogą pojawić się nudności i wymioty, podwyższona temperatura i utrata apetytu. 

W sytuacji, gdy ból brzucha utrzymuje się przez kilka godzin, należy zgłosić się do lekarza rodzinnego lub skierować się do szpitala. Brak interwencji lekarskiej może spowodować, że ból się nasili i rozleje na całą jamę brzuszną, a zapalenie wyrostka robaczkowego przejdzie w zapalenie otrzewnej – stan bezpośrednio zagrażający życiu.

Rozpoznanie zapalenia wyrostka robaczkowego

Choć ostre zapalenie wyrostka robaczkowego jest jedną z najczęściej występujących chorób zapalnych jamy brzusznej, jej rozpoznanie nadal nastręcza wiele trudności.

Pacjent samodzielnie nie jest w stanie stwierdzić, że towarzyszące mu objawy z całą pewnością świadczą o zapaleniu wyrostka. Mogą one być bardzo nieoczywiste i utrudniać rozpoznanie lekarzowi.

Ostry ból brzucha jest objawem wielu innych schorzeń, w tym: zapalenia przydatków, endometriozy, kamicy moczowodowej, czy zapalenia pęcherzyka żółciowego.

Podstawą rozpoznania jest szczegółowy wywiad medyczny obejmujący uzyskanie informacji na temat objawów, innych chorób i przebytych operacji.

Następnie lekarz może przystąpić do badania jamy brzusznej, aby zlokalizować miejsce bólu i określić jego natężenie.

Badanie to wiąże się z nieprzyjemnym i bolesnym dla pacjenta uciskaniem brzucha, jednak jest ono konieczne i czasem wystarcza, by potwierdzić, że operacja jest konieczna.

W trakcie procesu diagnostycznego wykonuje się także podstawowe badania krwi. Podwyższone miano leukocytów i wysokie stężenie CRP (białka ostrej fazy) mogą potwierdzić rozpoznanie.

Jeżeli postawienie diagnozy nadal nie jest możliwe, wykonuje się USG jamy brzusznej i miednicy, a także RTG brzucha w pozycji stojącej.

W niektórych przypadkach zasadne może być wykonanie tomografii komputerowej.

ZOBACZ TEŻ: Czym jest rwa kulszowa i jak sobie z nią poradzić?

Metody leczenia zapalenia wyrostka robaczkowego

Jedyną metodą terapii ostrego zapalenia wyrostka robaczkowego jest leczenie chirurgiczne. Chirurg ma do wyboru dwie metody – laparoskopową lub z otwarciem jamy brzusznej. Obie wykonuje się w znieczuleniu ogólnym.

W trakcie zabiegu usuwa się skutki procesu zapalnego oraz wycina zapalnie zmieniony wyrostek robaczkowy. Jeżeli sytuacja na to pozwala, chirurdzy decydują się na metodę laparoskopową, gdyż jest mniej inwazyjna i wymaga krótszej rekonwalescencji.

Po wycięciu wyrostka przeważne wprowadza się terapię antybiotykami.

W przypadku wystąpienia u chorego nacieku okołowyrostkowego wprowadza się leczenie antybiotykami oraz środkami przeciwzapalnymi. Istotna jest także ścisła dieta i nawadnianie drogą dożylną. W takich sytuacjach usunięcie wyrostka nie jest koniecznością.

Jeżeli od pewnego czasu odczuwamy ból brzucha, lepiej nie zwlekaćz wizytą u lekarza rodzinnego. Umówisz ją szybko on-line w serwisie LekarzeBezKolejki.pl. Udostępniamy tysiące terminów u lekarzy z całej Polski. Prywatnie lub w ramach NFZ!

Czy zapalenia wyrostka można uniknąć?

Współczesna medycyna na razie nie dostarcza wiedzy na temat możliwości zapobiegania stanom zapalnym wyrostka robaczkowego. Nie ma również sposobów zmniejszania ryzyka ich rozwoju. Warto tylko pamiętać, by w razie niepokojących objawów niezwłocznie zwrócić się o pomoc do lekarza.

ZOBACZ TEŻ: Jak zadbać o swoja wątrobę?

Wszystkie treści zamieszczone w Serwisie, w tym artykuły dotyczące tematyki medycznej, mają wyłącznie charakter informacyjny. Dokładamy starań, aby zawarte informacje były rzetelne, prawdziwe i kompletne, jednakże nie ponosimy odpowiedzialności za rezultaty działań podjętych w oparciu o nie, w szczególności informacje te w żadnym wypadku nie mogą zastąpić wizyty u lekarza.

Jakie objawy daje zapalenie wyrostka robaczkowego?

Szacuje się, że w krajach rozwiniętych ok. 16% osób wymaga interwencji chirurgicznej z powodu zapalenia wyrostka robaczkowego.

Najczęstszą przyczyną zapalenia wyrostka robaczkowego jest zamknięcie jego światła. Mogą je spowodować m.in.:

• kamienie kałowe,
• pasożyty bytujące w jelitach,
• ciała obce,
• nowotwory (np. rakowiaki),
• rozrost tkanki limfatycznej.

Zablokowanie odpływu śluzu z wyrostka powoduje wzrost ciśnienia w jego świetle, co skutkuje uciśnięciem naczyń krwionośnych i w konsekwencji – martwicą ściany wyrostka.

Zmieniona zapalnie i martwiczo ściana łatwo ulega przedziurawieniu, na skutek którego zakażona treść ze światła wyrostka wylewa się do jamy brzusznej, powodując rozprzestrzenianie zapalenia na okoliczną otrzewną.

Inną przyczyną mogą być owrzodzenia ściany wyrostka, czyli uszkodzenia w obrębie błony śluzowej wyściełającej jelito. W efekcie śluzówka jest bardziej podatna na zakażenia bakteriami obecnymi w jelitach, co może powodować zapalenie.

Jak rozpoznać zapalenie wyrostka robaczkowego?

Początkowo objawy są mało specyficzne i miernie nasilone. Zwykle jako pierwszy pojawia się kolkowy, trudny do umiejscowienia ból brzucha.

Wraz z postępem choroby, zwykle po kilku lub kilkunastu godzinach ból lokalizuje się coraz bliżej prawego podbrzusza, dolegliwości stają się bardziej dotkliwe, a każda zmiana pozycji powoduje nasilenie bólu.

Dodatkowo dolegliwościom bólowym towarzyszą zwykle:

• nudności,
• wymioty,
• brak apetytu,
• osłabienie,
• gorączka lub stan podgorączkowy,
• parcie na mocz,
• biegunka. 

Należy mieć na uwadze, że tylko u około 50% osób objawy choroby są charakterystyczne. U niektórych chorych przebieg i symptomy zapalenia wyrostka robaczkowego mogą być jednak wyjątkowo nietypowe, np. u kobiet w ciąży, dzieci i osób starszych.

Zapalenie wyrostka robaczkowego u kobiet w ciąży

Na skutek powiększonej macicy jelita zmieniają swoje położenie, a wyrostek często ulega przemieszczeniu ku górze, aż pod prawy łuk żebrowy. Fakt ten sprawia, że objawy bywają mylące, a choroba trudniejsza do zdiagnozowania.

Podejrzenie zapalenia wyrostka robaczkowego u ciężarnej zawsze wymaga pilnej diagnostyki i różnicowania z innymi schorzeniami jamy brzusznej (np. kamicą pęcherzyka żółciowego) oraz wykluczenia przyczyn ginekologiczno-położniczych, do których należy m.in.

przedwczesne odklejenie łożyska.

Zapalenie wyrostka robaczkowego to najczęstsza przyczyna interwencji chirurgicznych u ciężarnych!

Zapalenie wyrostka robaczkowego u dzieci

Zapalenie wyrostka robaczkowego jest jedną z wielu przyczyn bólu brzucha u dzieci. Rzadko występuje u dzieci poniżej 2. roku życia, częściej natomiast dotyczy dzieci starszych. Zapalenie wyrostka może u nich przebiegać bez typowych objawów, a dolegliwości są raczej niecharakterystyczne. Znacznie częściej niż ból występują u nich:

• nudności,
• gorączka,
• nieprzyjemny zapach z ust,
• wzdęcie brzucha.

Wskutek tego schorzenie jest trudniejsze do zdiagnozowania.

Zapalenie wyrostka robaczkowego u osób starszych

U osób w podeszłym wieku początek choroby jest zazwyczaj bardziej podstępny. Często zapalenie przyjmuje postać ograniczoną z wytworzeniem nacieku okołowyrostkowego, który może uciskać na przewód pokarmowy, dając objawy niedrożności jelit takie jak:

• zatrzymanie stolca i wiatry,
• ból brzucha,
• wymioty.

Jak przebiega zapalenie wyrostka robaczkowego?

Choroba może rozwijać się gwałtownie lub powoli. W przypadku, gdy przebieg choroby jest szybki, a objawy rozwijają się w ciągu niecałej doby, może dojść do przedziurawienia wyrostka i w konsekwencji – rozprzestrzenienia stanu zapalnego na otrzewną. Gwałtownie rozwijająca się postać choroby to ostre zapalenie wyrostka robaczkowego.

Gdy choroba rozwija się wolniej, zapalenie może zostać ograniczone przez oklejenie wyrostka sąsiadującymi tkankami.

Wówczas powstaje naciek okołowyrostkowy, objawiający się najczęściej jako guz w jamie brzusznej.

Może on ulec samoistnemu wchłonięciu po odblokowaniu odpływu ze światła wyrostka lub, jeśli odpływ treści ze światła wyrostka wciąż pozostanie zablokowany, w miejscu nacieku może wytworzyć się ropień.

Zapalenie wyrostka robaczkowego – diagnostyka

Zapalenie wyrostka robaczkowego jest stanem wymagającym pilnej konsultacji lekarskiej. 

Podczas wizyty lekarz:

• wykona badanie fizykalne,
• zbada jamę brzuszną,
• zleci badania krwi i moczu, które pomogą zdiagnozować stan zapalny i wykluczyć dolegliwości ze strony układu moczowego i rozrodczego. 

Charakterystyczny dla zapalenia wyrostka robaczkowego jest objaw Jaworskiego. Sprawdza się go u pacjenta w pozycji leżącej poprzez uniesienie kończyny dolnej, uciśnięcie okolicy wyrostka robaczkowego, a następnie powolne opuszczanie kończyny. Objaw uznaje się za dodatni, gdy podczas ruchu kończyny w dół występuje nasilenie dolegliwości bólowych. 

Często wartościowym badaniem jest również USG, które może pomóc ustalić źródło dolegliwości. Jest ono szybkie, łatwo dostępne i często wykorzystuje się je w diagnostyce dolegliwości bólowych brzucha. Należy mieć jednak na uwadze, że nie zawsze w trakcie badania udaje się uwidocznić zmieniony chorobowo wyrostek robaczkowy.

Zapalenie wyrostka robaczkowego – leczenie

Podstawową metodą leczenia jest appendektomia, czyli chirurgiczne usunięcie wyrostka robaczkowego. Zabieg można wykonać laparoskopowo lub klasycznie, przy czym na wybór metody ma wpływ:

• stan pacjenta,
• przebieg choroby,
• doświadczenie ośrodka wykonującego zabieg. 

Naciek okołowyrostkowy leczy się zachowawczo w warunkach szpitalnych, podając dożylnie antybiotyki i płyny.

Następnie zleca się kontynuację terapii poprzez stosowanie preparatów doustnych, a po kilku tygodniach wykonuje się planowy zabieg usunięcia wyrostka.

W przypadku, gdy w przebiegu choroby w okolicy wyrostka pojawia się ropień, wykonuje się jego drenaż drogą przezskórną pod kontrolą USG lub operacyjnie.

Rokowanie w przypadku szybko wykrytego zapalenia wyrostka robaczkowego jest dobre, jeśli szybko zostanie podjęte skuteczne leczenie.

Należy jednak pamiętać, że u dzieci, kobiet w ciąży oraz u osób w podeszłym wieku choroba może przyjmować nietypowy przebieg bez charakterystycznych objawów.

Dlatego należy zachować czujność i w razie niepokojących symptomów zgłosić się do lekarza, który na podstawie badań klinicznych i wyników dodatkowych badań postawi rozpoznanie i udzieli fachowej pomocy.

Źródła:

• Szczeklik A., Gajewski P., Interna Szczeklika. Duży podręcznik, Medycyna Praktyczna, 2015 r., s. 1012-1013,
• O. James Garden, Andrew W. Bradbury, John L.R. Forsythe, Rowan W. Parks, Chirurgia, 2015 r., s. 227-230,
• Noszczyk W., Chirurgia repetytorium, s. 381-387.

Odpowiedzi na pytania naszych czytelników

Ostre zapalenie wyrostka robaczkowego – objawy, leczenie i badania

Wyrostek robaczkowy ma postać szczątkową i dla ludzi nie jest narządem niezbędnym do życia. Stanowi on podłużne uwypuklenie jelita grubego wyrastające z jego początkowej części zwanej kątnicą, poniżej ujścia jelita cienkiego do jelita grubego.

Przyczyny:

Najczęstszą przyczyną zapalenia wyrostka jest:

Zapalenie wyrostka robaczkowego

appendicitis acutaPrzekrój podłużny przez wyrostek robaczkowy objęty zapaleniemICD-10K35K35.2Ostre zapalenie wyrostka robaczkowego z rozlanym zapaleniem otrzewnejK35.3Ostre zapalenie wyrostka robaczkowego z ropniem otrzewnejK35.8Inne i nieokreślone ostre zapalenie wyrostka robaczkowego (bez wzmianki o zapaleniu otrzewnej)Przewlekłe zapalenie wyrostka robaczkowegoICD-10K36Nieokreślone zapalenie wyrostka robaczkowegoICD-10K37Informacje w projektach siostrzanych  Multimedia w Wikimedia Commons  Definicje słownikowe w Wikisłowniku

Zapalenie wyrostka robaczkowego (łac. appendicitis acuta) – ostre (OZWR) lub bardzo rzadko przewlekłe[1] schorzenie jamy brzusznej spowodowane zapaleniem wywołanym najczęściej zatrzymaniem treści pokarmowej w wyrostku. Jest jednym z najczęstszych przyczyn ostrego bólu brzucha[2].

Etiologia

Ostre zapalenie wyrostka robaczkowego jest spowodowane przez niedrożność światła wyrostka[3][4].

Najczęściej jest to efekt zatkania światła wyrostka małym kamieniem kałowym, a rzadziej rozrostem tkanki chłonnej lub owsicą[5], dochodzi do wzrostu wydzielania do jego światła, wzrostu ciśnienia i w efekcie do zaburzenia przepływu krwi w jego obrębie, co powoduje jego martwicę[2]. Niedobór błonnika może sprzyjać zapaleniu wyrostka robaczkowego[6][7][8].

Objawy

Objawy mogą zależeć od ułożenia anatomicznego wyrostka oraz podrażnienia lub niepodrażnienia otrzewnej. Najczęściej jest to ułożenie miednicze, a największe trudności diagnostyczne sprawia ułożenie zakątnicze, gdzie objawy są minimalizowane przez kątnicę[9].

Objawy zapalenia wyrostka robaczkowego to[10]:

• silny ból początkowo w nadbrzuszu lub w okolicach pępka, który stopniowo przemieszcza się w okolice prawego dołu biodrowego. Przemieszczenie się bólu jest charakterystycznym objawem zapalenia wyrostka robaczkowego. Jest on spowodowany trzewnym charakterem bólu, który następnie zmienia charakter na somatyczny. Ból ma charakter narastający.
• nudności i wymioty – występują niemal zawsze, charakterystyczne jest występowanie wymiotów dopiero po pojawieniu się bólu brzucha,
• brak łaknienia,
• nieznacznie podwyższona temperatura ciała do 38 °C, gorączka powyżej 38 °C przemawia przeciw rozpoznaniu,
• przyspieszone tętno,
• bolesność uciskowa w punkcie McBurneya, gdy otrzewna nie jest podrażniona,
• obrona mięśniowa i ból po zwolnieniu ucisku – objaw Blumberga, w przypadku podrażnienia otrzewnej,
• objaw Jaworskiego,
• objaw Rovsinga,
• zatrzymanie gazów i stolca,
• bolesność podczas badania per rectum (przez odbytnicę),
• częste oddawanie moczu – gdy wyrostek znajduje się w okolicy miednicy mniejszej.

Typy zapalenia wyrostka robaczkowego

• ostre proste zapalenie
• zapalenie ropowicze
• zapalenie zgorzelinowe
• perforacja wyrostka

Diagnostyka

W przypadku podejrzenia zapalenia wyrostka robaczkowego wykonuje się badanie morfologii krwi i badanie ogólne moczu[11].

• leukocytoza w granicach 10000-15000/mm³,
• badanie ultrasonograficzne – pokazuje średnicę wyrostka robaczkowego i grubość ściany,
• RTG przeglądowe jamy brzusznej.

Rozpoznanie

Rozpoznanie jest ustalane na podstawie wywiadu i badania klinicznego; badania dodatkowe, w tym USG, nie stanowią podstawy rozpoznania[12].

Leczenie

Chirurgiczne usunięcie wyrostka robaczkowego

W leczeniu zapalenia wyrostka robaczkowego wykonuje się zabieg appendektomii, czyli usunięcia wyrostka robaczkowego. Zabieg ten można przeprowadzić klasycznie lub metodą laparoskopową.

• W przypadku wystąpienia tak zwanego nacieku okołowyrostkowego, leczenie jest zachowawcze i polega na podawaniu antybiotyków, środków przeciwzapalnych, a w pierwszych dobach leczenia ścisłej diecie i nawadnianie dożylne[12].
• W niepowikłanym ostrym zapaleniu wyrostka robaczkowego alternatywą dla leczenia chirurgicznego jest leczenie antybiotykiem[13].
• OZWR jest najczęstszą chorobą wymagającą interwencji chirurgicznej w obrębie jamy brzusznej u kobiet w ciąży[14].

Powikłania

Powikłaniami ostrego zapalenia wyrostka robaczkowego są[12]:

• perforacja – do perforacji najczęściej dochodzi w 2 lub 3 dniu nieleczonej choroby, pojawia się nagły silny ból i nasilenie objawów otrzewnowych,
• naciek okołowyrostkowy – jest to zlepienie pętli jelita cienkiego i sieci większej wokół zwykle perforowanego wyrostka, palpacyjnie stwierdza się dobrze ograniczony guz, który zwykle ustępuje w ciągu kilku tygodni,
• ropień okołowyrostkowy – ropień powstaje w nacieku okołowyrostkowym, powoduje gorączkę 39-40 °C, leukocytozę 15000/mm³ i znacznie przyspieszone tętno.

Perforacja wyrostka u ciężarnej wiąże się z 35% ryzykiem poronienia[14].

Rokowanie

Rokowanie w niepowikłanym OZWR jest dobre. Śmiertelność wynosi ok. 0,25%, choć u osób starszych jest znacznie gorsze[15].

Bibliografia

• Wojciech Noszczyk: Chirurgia repetytorium. Warszawa: PZWL, 2009. ISBN 978-83-200-3843-9.
• Wojciech Noszczyk (red.): Chirurgia.. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2007. ISBN 83-200-3120-6.

Przypisy

1. ↑ Chronic appendicitis: does it exist? (en)
2. ↑ a b Andrzej Szczeklik, Piotr Gajewski: Interna Szczeklika 2014. Kraków: Medycyna Praktyczna, 2014. ISBN 978-83-7430-405-4.
3. ↑ Pieper R., Kager L., Tidefeldt U. Obstruction of appendix vermiformis causing acute appendicitis. An experimental study in the rabbit.. „Acta Chir Scand”. 148.

   1, s. 63-72, 1982. PMID: 7136413. 

4. ↑ Wangensteen OH, Bowers WF. Significance of the obstructive factor in the genesis of acute appendicitis. „Arch Surg”. 34, s. 496-526, 1973. 
5. ↑ Noszczyk 2009 ↓, s. 381.
6. ↑ Burkitt DP., Walker AR., Painter NS. Effect of dietary fibre on stools and the transit-times, and its role in the causation of disease..

   „Lancet”. Dec 30;2. 7792, s. 1408-12, 1973. PMID: 4118696. 

7. ↑ Hugh TB., Hugh TJ. Appendicectomy–becoming a rare event?. „Med J Aust”. Jul 2;175. 1, s. 7-8, 2001. PMID: 11476215. 
8. ↑ Adamidis D., Roma-Giannikou E., Karamolegou K., Tselalidou E., Constantopoulos A. Fiber intake and childhood appendicitis.. „Int J Food Sci Nutr”. 3 (51), s.

   153-7, maj 2000. PMID: 10945110. 

9. ↑ Noszczyk 2007 ↓, s. 951.
10. ↑ Noszczyk 2007 ↓, s. 951-952.
11. ↑ Noszczyk 2007 ↓, s. 952.
12. ↑ a b c Noszczyk 2009 ↓, s. 384.
13. ↑ PaulinaP. Salminen PaulinaP.

    i inni, Five-Year Follow-up of Antibiotic Therapy for Uncomplicated Acute Appendicitis in the APPAC Randomized Clinical Trial, „Journal of the American Medical Association”, 320(12), 2018, s. 1259-1265, DOI: 10.1001/jama.2018.13201 .c?

14. ↑ a b Peter Lawrence: Chirurgia ogólna. Wrocław: Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner, 1998, s. 214.

    ISBN 83-85842-19-5.

15. ↑ Noszczyk 2009 ↓, s. 385.

Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.

Kontrola autorytatywna (choroba):

• GND: 4139899-3
• NDL: 00567879
• BNCF: 21358

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Zapalenie_wyrostka_robaczkowego&oldid=56177263”