Odwodnienie organizmu – jakie są objawy i leczenie

Przeciętne zapotrzebowanie na wodę wynosi ok.2-2,5 litra dziennie, ale może być różne w zależności od wieku, płci, aktywności fizycznej, a także warunków atmosferycznych (np. upały, mrozy). Zaburzenia w równowadze wodno-elektrolitowej pojawiają się zwykle w związku z przebiegiem różnorodnych dolegliwości zdrowotnych i chorób.

Z tego artykułu dowiesz się, jakie są najczęstsze przyczyny i objawy odwodnienia organizmu. Poznasz jego skutki oraz to, jak je leczyć. Wymieniamy również zioła, które są niezastąpione w przypadku odwodnienia.

Możemy wyróżnić trzy rodzaje odwodnienia:

• odwodnienie hipertoniczne – większa utrata wody niż elektrolitów
• odwodnienie hipotoniczne – większa utrata elektrolitów
• odwodnienie izotoniczne – utrata wody i elektrolitów na podobnym poziomie

Warto pamiętać, że do odwodnienia nie dochodzi nagle, zwykle już przy niedoborach wody w organizmie na poziomie 2% pojawiają się wyraźne objawy. Wczesna interwencja, polegająca na sukcesywnym nawadnianiu organizmu, może przeciwdziałać poważniejszym konsekwencjom.

Objawy odwodnienia organizmu

Odwodnienie to bardzo poważny stan, gdy poziom wody w organizmie spada do niebezpiecznego poziomu, zaburzając prawidłowe funkcjonowanie organizmu. Długotrwałe odwodnienie może zagrażać zdrowiu, a nawet życiu.

Szczególnie niebezpieczne jest dla niemowląt, małych dzieci oraz osób starszych. Warto wiedzieć, jak je rozpoznać.

W zależności od stopnia niedoboru wody w organizmie, możemy wyróżnić trzy stany odwodnienia: lekki, umiarkowany i ostry.

Jakie są objawy odwodnienia?

W początkowej fazie odwodnienia (stan lekki) pojawią się następujące objawy:

• wzmożone pragnienie
• zawroty i bóle głowy
• osłabienie organizmu, senność (chociaż w niektórych przypadkach może pojawić się nadmierne pobudzenie)
• rzadkie oddawanie moczu (jeśli pojawia się mocz, najczęściej występuje w odcieniu ciemnożółtym)
• suchość śluzowej jamy ustnej i języka
• wzdęty brzuch
• brak apetytu
• u niemowląt może wystąpić zapadające się ciemiączko i gałki oczne

Skutki odwodnienia

W przypadku, gdy niedobór płynów w organizmie nie zostanie uzupełniony, może wystąpić stan umiarkowany odwodnienia, który można rozpoznać po następujących objawach:

• przyspieszona akcja serca
• utrata elastyczności skóry
• zmniejszenie pocenia (sucha skóra w okolicach pachowych i pachwinowych)
• gorączka
• zmniejszenie napięcia gałek ocznych

Długotrwały stan odwodnienia może prowadzić do ostrych zaburzeń w funkcjonowaniu organizmu. Skutki odwodnienia w takiej sytuacji to m.in.:

• spadek ciśnienia tętniczego krwi w pozycji stojącej (hipotonia ortostatyczna)
• skrajne pragnienie
• szybki oddech
• niemożność mówienia, obrzęk języka
• drgawki
• zmiana stanu psychicznego (delirium – majaczenie, zaburzenia związane z iluzją wzrokową, słuchową i dotykową)
• utrata przytomności

Uwaga! Gdy ubytek wody osiągnie powyżej 15% masy ciała, może nastąpić zgon.

Co powoduje odwodnienie organizmu?

Przyczyn odwodnienia może być kilka. Najczęściej do odwodnienia dochodzi w wyniku innych dolegliwości, z którymi boryka się organizm, takich jak np.:

• biegunka
• wymioty
• długotrwała, wysoka gorączka
• choroby nerek (moczówka prosta, cukromocz, przewlekła niewydolność nerek)

Odwodnienie organizmu – jakie są jego objawy? Jaka dieta pomoże właściwie nawodnić organizm?

Odwodnienie jest szczególnie niebezpieczne dla osób starszych, małych dzieci i niemowląt. W ostrych odwodnieniach może dochodzić do utraty przytomności i śmierci. Sprawdź, jak dbać o prawidłowe nawodnienie organizmu.

Odwodnienie – przyczyny

Odwodnienie to stan, w którym organizm ma zbyt mało wody w stosunku do potrzeb. Przyczyny mogą być różnorakie, wbrew pozorom nie chodzi tylko o regularne przyjmowanie płynów. Do najczęstszych przyczyn odwodnienia należą:

– Wymioty i biegunka – taki stan sprzyja bardzo szybkiemu wydalaniu płynów z organizmu i niestety utrudnia ich wyrównanie.

– Wysoka gorączka – związana jest z intensywnym poceniem, organizm w ten sposób próbuje obniżyć temperaturę. Właśnie dlatego lekarze podkreślają, że przy gorączce trzeba dużo pić.

– Intensywna wysiłek fizyczny – niezależnie od tego, czy będzie to praca, czy uprawianie sportu, trzeba koniecznie pamiętać o uzupełnianiu płynów. Rozgrzany pracą organizm wychładza się, podobnie jak przy gorączce, poprzez pocenie.

– Dieta wysokobiałkowa i dieta bogata w błonnik – takie odżywianie powoduje szybsze wydalanie wody z organizmu.

– Przyjmowanie leków moczopędnych lub przeczyszczających – w krótkim czasie może dojść do dużego ubytku wody z organizmu. Osoby przyjmujące takie leki powinny zachować szczególną czujność.

– Nadmierne picie kawy i alkoholu, a także spożywanie nadmiernych ilości soli – te produkty działają bardzo moczopędnie.

– Podeszły wiek – szacunkowe dane są zatrważające, lekarze uważają, że aż 60% osób po siedemdziesiątym roku życia może mieć problemy z prawidłowym nawodnieniem organizmu. Powód jest prozaiczny – w tym wieku mechanizm pragnienia nie działa prawidłowo i osoba, która potrzebuje uzupełnić płyny, nie odczuwa pragnienia.

Odwodnienie – objawy

Objawy odwodnienia zależne są od jego stopnia. Już w początkowym stadium organizm stara się zasygnalizować problem. Niestety często objawy są mylnie interpretowane.

• Łagodne odwodnienie objawia się:
• – wzmożonym pragnieniem,
• – spękaniem ust,
• – zmniejszeniem objętości oddawanego moczu,
• – zmianą koloru moczu na ciemniejszą,
• – suchością w obrębie jamy ustnej i na języku,
• – sennością lub nadmiernym pobudzeniem,
• – wzdętym brzuchem,
• – suchością gałek ocznych.
• Jeśli na tym etapie nie dostarczymy organizmowi tak potrzebnej porcji wody, pojawią się kolejne objawy odwodnienia:
• – gorączka,
• – przyspieszone tętno,
• – mniejsza potliwość,
• – osłabienie napięcia skóry,
• – osłabienie napięcia gałek ocznych.
• Powyższe objawy powinny być potraktowane jako bardzo poważne. Jeśli nadal nie uzupełnimy płynów i zawartych w nich elektrolitów, dojdzie do najpoważniejszego stadium odwodnienia, w którego czasie pojawią się:
• – drgawki,
• – obniżone ciśnienie krwi,
• – utrata przytomności.
• W skrajnych przypadkach odwodnienie może zakończyć się śmiercią.

Odwodnienie – skutki

Skutki odwodnienia często mylone są z objawami. Tymczasem objawy ustąpią po uzupełnieniu ilości wody w organizmie, skutki mogą być odczuwalne znacznie dłużej.

Najczęściej wymienianym skutkiem odwodnienia jest niewydolność nerek. Ostra przednerkowa niewydolność nerek może pojawić się po krótkotrwałym odwodnieniu i ustępuje po uzupełnieniu płynów.

Jeśli jednak odwodnienie trwa długo, jego następstwem może być nerkowa ostra niewydolność nerek. Jeśli do tego dojdzie, nerki będą potrzebowały dużo czasu na regenerację. Osoby w takim stanie bardzo często muszą być dializowane.

Ostra niewydolność nerek to stan, który często diagnozuje się u osób starszych.

Odwodnienie organizmu

Odwodnienie organizmu – z naukowego punktu widzenia terminem tym określa się ujemny bilans wodny o różnorodnym pochodzeniu. Zazwyczaj do odwodnienia dochodzi, gdy do organizmu dostarczane jest zbyt mało płynów, względem zapotrzebowania. Może wynikać to z wielu przyczyn, które dzieli się na wewnętrzne oraz zewnętrzne.

Całkowita zawartość wody w organizmie zależy od wielu czynników. Jednak zazwyczaj jej procentowa zawartość plasuje się na poziomie:

• tkanka tłuszczowa 30%,
• tkanka beztłuszczowa 70-80%.

Anna Koldunova / 123RF

Woda znajdująca się w organizmie stanowi element wypełniający dwie główne przestrzenie: pozakomórkową, oraz wewnątrzkomórkową. Dokładniej podział wygląda następująco:

Zaburzenia równowagi wodno-elektrolitowej wynikające ze zbyt małej objętości wody w poszczególnych to przestrzeniach określa się mianem odwodnienia. Ze względu na rodzaj zaburzeń, które mają wpływ na molalność wody w ustroju wyróżnia się:

• odwodnienie hipertoniczne ( znaczna utrata wody, mniejsza utrata elektrolitów -> wzrost ciśnienia osmotycznego powyżej 290 mmol/kg wody)
• odwodnienie hipotoniczne (znaczna utrata elektrolitów, mniejsza wody -> spadek ciśnienia osmotycznego poniżej 280 mmol/kg wody)
• odwodnienie izotoniczne (znaczna utrata wody oraz elektrolitów ->ciśnienie osmotyczne w normie 280-290 mmol/kg wody)

Podaż płynów zależy od: klimatu, w jakim żyjemy, rodzaju pożywienia, wieku, aktywności fizycznej, oraz stanu organizmu. W związku, z czym stan odwodnienia jest częstą przypadłością.

Objawy i oznaki odwodnienia u dorosłych

Organizm nie posiada zdolności magazynowania wody w ustroju w związku, z czym nieodpowiednia tj. zbyt mała podaż płynów, może bardzo szybko doprowadzić do odwodnienia organizmu. Stan ten stanowi niekiedy pośrednie zagrożenie życia człowieka. Jednak zawsze objawiać się będzie swoistymi oznakami. Do najbardziej powszechnych zalicza się:

• zaburzenia ze strony układu nerwowego (osłabienie koncentracji, brak apetytu, bóle głowy, światłowstręt, suchość śluzówek),
• zaburzenia ze strony układu pokarmowego (nudności, wymioty, zaparcia),
• zaburzenia elektrolitowe,
• zaburzenia funkcji poznawczych i mowy,
• zmiany ciśnienia oraz tętna krwi,
• zmiana zachowań (niekiedy podniesienie poziomu agresji),
• zagęszczenie krwi,
• w krytycznych przypadkach (halucynacje, utrata przytomności),
• przewlekłe odwodnienie (dna moczanowa, mocznica, niewydolność nerek, kamica nerkowa, zakażenia pęcherza moczowego, zakażenia jelita grubego, choroby przyzębia, zaćma).

Objawy odwodnienia u dziecka / niemowlaka

Odwodnienie to stan, który może mieć różnoraki charakter, w zależności od wielu czynników. Jednym z najważniejszych jest wiek pacjenta. W odniesieniu do pacjentów najmłodszych, warto zaznaczyć, że szybkie rozpoznanie odwodnienia może mieć ogromny wpływ na dalszy los pacjenta. Odwodnienie u niemowląt może przyjąć kilka postaci. Obraz kliniczny najmłodszych, może wyglądać następująco:

Odwodnienie u osób starszych

Stan odwodnienia nie dotyka wyłącznie osób aktywnych fizycznie oraz dzieci. Coraz częściej spotyka się przypadki nieodpowiedniej podaży wody u osób powyżej 65 roku życia.

Uwarunkowane jest to pogorszeniem funkcji motorycznych, osłabieniem odruchu pragnienia oraz obniżeniem rezerw wody w ustroju.

Taki stan powoduje, że nawet niewielkie zaburzenia w równowadze wodno-elektrolitowej, stanowią pośrednie zagrożenie zdrowia, a nawet życia pacjentów.

Do najczęściej spotykanych objawów dotykających osoby starsze, zaliczyć można:

• bóle i zawroty głowy,
• zaburzenia widzenia,
• zaburzenia świadomości (otępienie, zmiana zachowań),
• tachykardia,
• zaparcia,
• zaburzenia układu nerwowego/ równowagi (omdlenia, osłabienia),
• spadek elastyczności skóry.

Najczęściej u osób w podeszłym wieku dochodzi do odwodnienia hipertonicznego, wynikającego ze zbyt małej podaży wody. W tym przypadku zauważyć można charakterystyczne oznaki, takie jak:

• skąpomocz,
• suchość błon śluzowych,
• zaburzenia w rytmie serca,
• splątanie, omamy, lęk,
• w najgorszych przypadkach dochodzi nawet do martwicy tkanki nerwowej oraz naczyń krwionośnych.

Przyczyny odwodnienia

Stan odwodnienia może mieć przeróżne podłoże. Niekiedy wynika z nieprawidłowości związanych z funkcją narządów. Często stanowi objaw wyczerpania organizmu. Jednak zazwyczaj stan ten wynika z ujemnego bilansu wodnego, uwarunkowanego zbyt małą podażą płynów, a szczególnie w dni upalne.

Przyczyny odwodnienia można podzielić na kilka kategorii. Jedną z najważniejszych będzie podział ze względu na wiek.

Skutki odwodnienia

Nieprawidłowy bilans wodny już podczas pierwszych kilku godzin, daje znać o sobie szeregiem objawów. Natomiast długotrwałe rozchwianie tej równowagi może przynieść bardzo poważne konsekwencje zdrowotne.

Obniżona podaż płynów ma wpływ na mechanizmy adaptacyjne, które to automatycznie przełączają się na o wiele mniejszą produkcję moczu. Zbyt mała produkcja moczu sprawia, że znajduje się w nim o wiele więcej zbędnych produktów przemiany materii.

Związki te posiadają zdolność krystalizacji oraz odkładania się w elementach układu moczowego.

Przewlekły stan odwodnienia wpływa na zwiększenie ryzyka rozwoju kamicy nerkowej, dny moczanowej, czy zakażeń dróg moczowych. Zazwyczaj u takich osób występują ataki kolki nerkowej, które są niezwykle nieprzyjemnym oraz bolesnym doświadczeniem.

W najgorszych przypadkach, przewlekłe odwodnienie prowadzić może do: rozwoju chorób nowotworowych pęcherza/jelita grubego, zaburzeń w pracy nerek: nadciśnienia tętniczego, co w efekcie stanowi pośrednie zagrożenie udarem mózgu.

W 2003 roku przeprowadzono badania we Francji, które miały na celu ocenić, w jaki sposób fala upałów wpływa na śmiertelność pacjentów. Oceniono, iż odwodnienie stanowiło główny powód śmierci (aż, 1475 zgonów).

Co robić przy odwodnieniu?

Należy pod wszelkim pozorem nie doprowadzać do stanu odwodnienia. Szczególnie, kiedy pacjentowi towarzyszą dolegliwości, które predysponują do powstania stanu ujemnego bilansu wodnego.

• zapewnić stały oraz łatwy dostęp do płynów osobom sprawnym, zaś w przypadku osób niesprawnych fizycznie, należy poić do ustąpienia dolegliwości,
• informować pacjentów o konieczności spożywania płynów,
• wprowadzić do jadłospisu owoce bogate w wodę, mleko, kisiel, soki,
• monitorować jakość spożywanych płynów,
• planować przyjmowanie płynów względem schematu żywienia oraz przyjmowanych leków,
• bezwzględnie unikać produktów odwadniających: kawa, mocna herbata.

Pozwala na dokładną analizę przypadku oraz dostosowanie działań terapeutycznych indywidualnie do pacjenta. Najczęściej wykorzystuje się skalę objawów klinicznych, do których zalicza się:

• ocena elastyczności skóry,
• suchość błon śluzowych,
• napięcie gałek ocznych,
• ocena potliwości pachwin (pozwala na dokładne określenie stanu pacjenta, brak potu świadczy o zwiększonym stężeniu sodu w organizmie, wzrostu osmolalności, obniżonym stężeniu białka całkowitego i albumin.
• kolejno ocenia się ilość wydalanego moczu, wykonuje pomiar masy ciała (utrata ok. 4 % masy ciała na przełomie 7 dni, świadczy o poważnym stanie odwodnienia).
• bioimpedencja elektryczna (technika wykorzystująca pomiar oporu elektrycznego, która bardzo dokładnie określa poziom wody w organizmie).

Stosuje się tutaj ogólno przyjętą normę gdzie to: dobowe zapotrzebowanie wynosi 25-35 ml/kg masy ciała. IŻŻ przyjął, iż normą na spożycie u kobiet jest 2 litry/dobę oraz 2.5 litra/ dobę u mężczyzn. Oczywiście należy uwzględnić stan pacjenta, masę ciała, oraz aktywność fizyczną.

Jako, że zaburzenia gospodarki wodnej organizmu zawsze wiążą się z brakiem równowagi poziomu sodu (hiponatremia, hipernatremia) należy dopasować rodzaj płynu do danego przypadku. Kiedy dojdzie do odwodnienia, najważniejsze jest wyrównanie deficytu wodnego. Tutaj bardzo ważne jest dopasowanie roztworu względem rodzaju odwodnienia.

Hiponatremia hipowolemiczna (większa strata elektrolitów niż wody):

• podanie 0, 9% roztworu NaCl (sól fizjologiczna)
• dążenie do normowolemii,
• w drugim rzucie podaje się 3% roztwór NaCl.

Hiponatremia normowolemiczna (defekt w wydalaniu wody bez elektrolitów):

• leczenie polega na niwelowaniu objawów klinicznych oraz dostarczeniu odpowiedniej ilości płynów do organizmu.

Hiponatremia hiperwolemiczna

• restrykcje płynowe,
• podawanie 3% NaCl,
• leczenie nerko wspomagające.

Hipernatremia hipowolemiczna

• podawanie płynów hipotonicznych.

Hipernatremia normowolemiczna

• podawanie płynów hipotonicznych,
• usunięcie czynnika wywołującego odwodnienie (np. leków moczopędnych).

Hipernatremia hiperwolemiczna

• podawanie hydrochlorotiazydu,
• uzupełnianie potasu (gdyż zwiększone wydalanie),
• terapia furosemidem.

W zakresie leczenia należy bezwzględnie przestrzegać zaleceń lekarza, powyższe informacje nie mają charakteru zaleceń terapeutycznych. Jednak od strony żywieniowej, najważniejszym elementem, będzie niedopuszczenie do stanu odwodnienia.

Piśmiennictwo:

1. Ciechanowski K.: Hipo- i Hipernatremia – przyczyny i zasady terapii. Forum Nefrologiczne 2011, vol. 4, no 4, 362–366.
2. Idasiak-Piechocka Ilona.: Odwodnienie – patofizjologia i klinika. Forum Nefrologiczne 2012, vol. 5, no 1, 73–78.
3. Karowicz-Bilińska Agata.

   : Woda i jej znacznie dla organizmu kobiety. Ginekol Pol. 2011, 82, 455-459

4. Dymarska E., Janczar-Smuga M.: Woda, jako niezbędny składnik pokarmowy w żywieniu osób w podeszłym wieku. PRACE NAUKOWE UNIWERSYTETU EKONOMICZNEGO WE WROCŁAWIU. nr 461, 2016.
5. Jośko-Ochojska J., Spandel L., Brus R.

   : Odwodnienie osób w podeszłym wieku jako problem zdrowia publicznego. Hygeia Public Health 2014, 49(4): 712-717

6. Mziray M., Siepsiak M., Żuralska R., Modlińska A., Domagała P.: Woda istotnym składnikiem pokarmowym diety osób w wieku podeszłym. Probl Hig Epidemiol 2017, 98(2): 118-124.

0 0 głosuj

Oceń artykuł 🙂

Odwodnienie organizmu – objawy. Jak się nawadniać, ile wody pić?

Odwodnienie organizmu może być śmiertelnie groźne. Jak rozpoznać objawy odwodnienia? Jakie symptomy świadczą o odwodnieniu u dzieci, a jakie u seniorów. Jak wykonać prosty test na odwodnienie? Dowiedz się, jak rozpoznać odwodnienie, dlaczego jest ono groźne, kto jest najbardziej narażony na niedobory płynów oraz jak zdrowo się nawadniać.

Czy odwodnienie organizmu jest niebezpieczne? Najprostszą odpowiedzią będzie to, że dorosły człowiek może przeżyć bez jedzenia ponad miesiąc, ale bez wody (zależnie od tempa jej utraty) czas ten skraca się do maksymalnie kilku dni.

Zapotrzebowanie na wodę, zaraz po zapotrzebowaniu na tlen, to warunek naszego życia. Woda to główny składnik naszego ciała. Jej ilość w organizmie waha się w granicach 45–75 procent jego masy i zależy od płci, budowy ciała i od wieku.

Całkowita ilość wody w organizmie zmniejsza się wraz upływem lat o około 15 procent, co odpowiada ok. 6 litrom w okresie od 20. do 80. roku życia.

Osoby starsze nie odczuwają pragnienia tak silnie, jak osoby młodsze, co powoduje, że piją mniej. W wyniku procesu starzenia się, nerki mają zmniejszoną zdolność do zagęszczania moczu i zatrzymywania wody w przypadku braku regularnego dostarczania wody do organizmu.

Odwodnienie to stan, w którym zawartość wody oraz elektrolitów w organizmie spada poniżej wartości niezbędnej do jego prawidłowego funkcjonowania. Odwodnienie organizmu to stan zagrażający zdrowiu i życiu człowieka. Objawy bywają różne, dlatego warto znać normy spożywania wody i ich przestrzegać, aby nie narażać organizmu na destrukcję.

>> Elektrolity do picia i w tabletkach musujących

>> Preparaty z potasem, potas w tabletkach i kapsułkach

Ile wody należy pić?

Z informacji na stronie Narodowego Centrum Edukacji Żywieniowej wynika, że minimum płynów dziennie to:

• dla mężczyzn 2,5 litra wody, czyli 10 szklanek dziennie,
• dla kobiet 2 litry wody, czyli 8 szklanek dziennie.

Brytyjski NHS (National Health Service) zaleca z kolei picie co najmniej 6 szklanek wody dziennie.

Według zaleceń Europejskiej Agencji ds. Bezpieczeństwa i Żywności – dzieci w wieku 14-19 lat i dorośli powinni spożywać dziennie ok. 30 ml płynów na każdy kilogram ciała. Jednak zapotrzebowanie wzrasta wraz ze wzrostem temperatury. Latem, szczególnie w czasie upałów, zaleca się zwiększenie ilości spożywanych płynów – o 250 ml na każdy stopień powyżej 37 st. C.

W upalne dni należy także uzupełniać nie tylko samą wodę, ale także sole minerałów (głównie sód i potas). Objawy ich niedoboru również bywają szkodliwe dla organizmu, dlatego warto stosować odpowiednią suplementację i np. dodawać do wody elektrolity.

Dzięki temu istnieje duża szansa, że odwodnienie organizmu nie nastąpi, a ponadto nie zostanie on wyjałowiony z niezbędnych mikroelementów.

Pożądany poziom przyjmowanych płynów zależy od wieku, budowy ciała, schorzeń, czynności, jakie się wykonuje i temperatury otoczenia. Ważne jest zatem to, by wiedzieć, kiedy zbliżamy się do niebezpiecznej granicy odwodnienia i obserwować niepokojące objawy.

1. Pragnienie to pierwszy sygnał, jaki organizm wysyła, gdy potrzebuje wody. Nawet niewielki jej brak może powodować nieprzyjemne konsekwencje. UWAGA! Pragnienie z wiekiem zanika, dlatego osoby starsze powinny regularnie pić wodę, nawet gdy nie odczuwają go.
2. Zmiany w kolorze lub ilości oddawanego moczu. Kolor moczu powinien być delikatnie żółty. Jeśli jest ciemnożółty lub pomarańczowy – pijemy za mało. Z kolei jeśli jest jasny – pijemy za dużo. Warto jednak pamiętać, że niektóre pokarmy i lekarstwa mogą wpływać na kolor i ilość moczu. Jeśli mocz trwale zmienia swoją barwę, należy skonsultować się z lekarzem, ponieważ nie zawsze sprawcą będzie odwodnienie organizmu czy jego przepojenie.
3. Zmęczenie lub senność. Utrata płynów rzędu 1-3 proc. masy ciała, (co uważane jest za łagodne odwodnienie) może powodować uczucie zmęczenia i senności podczas wykonywania codziennych czynności.
4. Bóle głowy – utrata płynów o 1,4 proc. masy ciała powoduje bóle głowy oraz złe samopoczucie u zdrowych kobiet. Woda potrafi także zmniejszyć ból głowy w ciągu 30 minut.
5. Zmiany elastyczności skóry. Odwodnienie może powodować zmiany w wyglądzie i fakturze skóry. Zdrowa i dobrze nawilżona skóra będzie napięta i elastyczna.
6. Rozdrażnienie – odwodnienie może mieć znaczący wpływ na funkcje mózgu. Nawet niewielkie odwodnienie może powodować podrażnienie i zaburzenia czynności mózgu.

Możemy w prosty sposób sprawdzić, czy nasz organizm jest dostatecznie nawodniony. Wystarczy uszczypnąć skórę z wierzchu dłoni i przytrzymać przez kilka sekund. Jeśli skóra, po wypuszczeniu z palców, szybko wraca do swojego kształtu, jesteś nawodniony. Jeśli trwa to dłużej, twojemu organizmowi przydałaby się kolejna szklanka z wodą.

Jak rozpoznać objawy odwodnienia u dziecka?

Objawy odwodnienia u dzieci to:

• apatia, osłabienie,
• zwolnienie reakcji na bodźce zewnętrzne,
• brak apetytu,
• nudności,
• wzdęty brzuch,
• spadek napięcia gałek ocznych,
• obniżenie napięcia mięśni szkieletowych – wiotkie ciało,
• sucha skóra i błony śluzowe w jamie ustnej,
• zmniejszenie ilości wydalanego moczu,
• brak łez,
• przyspieszona praca serca,
• spadek ciśnienia krwi,
• śpiączka.

W ocenie odwodnienia pomaga też wykonanie podstawowych badań, głównie stężeń elektrolitów oraz gazometrii.

Jakie są przyczyny odwodnienia?

Najczęstszą przyczyną odwodnienia u niemowląt i dzieci są biegunki lub wymioty występujące podczas zakażenia wirusami (rotawirusy) lub bakteriami (salmonella, gronkowce). U zdrowych niemowląt przyczyną odwodnienia latem może być niskie spożycie napojów.

Sprawdź: Witamina D3 w kapsułkach, tabletkach i aerozolu

Odwodnienie u osób starszych może być efektem:

• spożycia zbyt małej ilości płynów (głównie wody) w stosunku do zapotrzebowania (zmniejszenie odczuwania pragnienia),

• przyjmowania dużej ilości środków o działaniu odwadniającym, np. leki moczopędne czy napoje typu mocna kawa, mocna herbata, alkohol,

• jedzenia zbyt dużej (hipernatremia) lub zbyt małej (hiponatremia) ilości soli kuchennej,

• zaburzeń, takich jak: biegunka, wymioty, gorączka,

• zaburzeń nieprawidłowego poziomu glukozy we krwi w przebiegu cukrzycy,

• szybkiej utraty masy ciała,

• stosowania diety bogatej w błonnik pokarmowy przy niewystarczającym spożyciu wody,

• stosowania dietę wysokobiałkowej przy niewystarczającym spożyciu wody.
• stosować kurację wspomagającą, np. pić zioła na odwodnienie albo elektrolity.

Czynniki ryzyka odwodnienia szczególnie dotyczą osób starszych, które:

• mają zaburzenia połykania, w efekcie np. udaru mózgu, choroby Parkinsona, demencji,

• są w wieku powyżej 85. roku życia,

• mają problem z biegunkami, wymiotami,

• ograniczają picie płynów w obawie przed nietrzymaniem moczu,

• cierpią na choroby przewlekłe (np. choroby nerek).

Jak zapobiec odwodnieniu u seniorów?

Aby zapobiec odwodnieniu organizmu, bardzo ważne jest zapewnienie odpowiedniej ilości płynów w ciągu dnia.

Zgodnie z zaleceniami Narodowego Centrum Edukacji Żywieniowej należy:

• Pić płyny w formie małych porcji wypijanych regularnie w ciągu całego dnia, zamiast picia napojów jednorazowo w dużych ilościach.
• Wypić minimum 8 szklanek płynów dziennie.
• Lato to szczególny okres, w którym zapotrzebowanie na płyny wzrasta razem ze wzrostem temperatury. Należy zwiększyć ilości wypijanych płynów o 250 ml (dodatkowa szklanka) na każdy stopień powyżej 370C. Podczas upałów należy uzupełniać również niedobory sodu i potasu.
• W okresach zwiększonego ryzyka odwodnienia należy zwrócić szczególną uwagę na dostępność płynów oraz ich odpowiednią ilość w diecie.
• Wykluczyć napoje alkoholowe, ograniczyć mocną kawę i mocną herbatę oraz napoje o wysokiej zawartości białka (szczególnie w dużych ilościach), ponieważ mogą mieć działanie moczopędne. Prowadzić to może do zwiększonej utraty wody z organizmu, a to z kolei może powodować lub nasilać objawy odwodnienia.
• Unikać napojów gazowanych, ponieważ pochodzący z nich dwutlenek węgla, poprzez drażnienie zakończeń nerwowych w ścianie żołądka, hamuje uczucie pragnienia.
• Ułatwiać codzienne picie płynów poprzez zachęcanie osób starszych do picia wody. Niech ulubione płyny będą w łatwo dostępnym miejscu, pod ręką i na widoku, umieszczone w małych butelkach, kubkach lub pojemniczkach.
• Zachęcać do popijania leków wyłącznie wodą.
• Dokładnie obserwować zachowanie osób starszych, aby jak najszybciej rozpoznać wczesne objawy odwodnienia. Znaki ostrzegawcze to zmęczenie, zawroty głowy, pragnienie, ciemny kolor moczu, bóle głowy, suchość w ustach/nosie, suchość skóry oraz skurcze mięśni.
• Pamiętać, że pokarmy o dużej zawartości wody, takie jak świeże owoce, warzywa i niektóre produkty mleczne mogą wspomóc organizm w dostarczeniu zalecanej dziennej ilości wody. Dlatego należy zachęcać osoby starsze do urozmaicania własnej diety.
• Pamiętać, że strach przed nietrzymaniem moczu może powodować celowe zmniejszenie ilości wypijanych płynów w ciągu dnia. W związku z tym zaleca się, aby osoby borykające się z tym problemem na co dzień – wypijały więcej płynów w ciągu dnia, w okresie, kiedy są w domu, i zmniejszyły ich ilość bezpośrednio przed snem. Dodatkowo picie małych ilości wody w ciągu dnia również może pomóc ograniczyć ten problem.

Sprawdź: Suplementy diety na odporność

Jak zapobiegać odwodnieniu w przypadku biegunki u dorosłych?

Aby zapobiec odwodnieniu, należy podawać płyny w odpowiedniej objętości. W pierwszej fazie, przy odwodnieniu łagodnym, trzeba w ciągu 3-4 godzin podać choremu 50 ml płynu na kilogram masy ciała.

Po oddaniu jednego biegunkowego stolca trzeba uzupełnić płyny w objętości 5-10 ml na kg masy ciała. Zazwyczaj osobie dorosłej podajemy 350-700 ml płynu po każdym luźnym stolcu. Osobom z wymiotami należy podać dodatkowo 2-5 ml płynu na kg masy ciała, zazwyczaj ok.

140-350 ml płynów po każdym epizodzie wymiotów.

Pojawienie się pragnienia w trakcie ostrej biegunki zwykle wskazuje na niedobór co najmniej 1000 ml płynów. Płyny najlepiej podawać drogą doustną.

W aptekach bez recepty doustne płyny nawadniające, które zawierają glukozę i podstawowe elektrolity – sód, potas, chlor i jony wodorowęglanowe. Sprzedawane są w postaci proszku do rozpuszczenia w wodzie.

Nie powinno się podawać chorym soków owocowych, warzywnych czy napojów gazowanych, np. typu cola, oraz mleka, ponieważ mogą one nasilać biegunkę.

Jeśli płyny nawadniające nie są dostępne, można zamiast nich używać lekko posolonej wody, herbaty lub marchwianki. Najlepiej tolerowane są płyny chłodne. Płyny należy podawać często, w małych porcjach.

Jak zapobiegać odwodnieniu u dzieci?

Niemowlę, które cierpi na biegunkę, a jest karmione naturalnie, należy dostawiać do piersi, aby zapobiec odwodnieniu.

Dzieciom starszym oraz karmionym mlekiem modyfikowanym należy podawać przegotowaną wodę lub lekko osłodzoną herbatkę w małych ilościach – po łyżeczce, ale często – co 5 minut. Dziecko wymiotujące powinno być często nawadniane preparatami doustnymi. W przypadku odwodnienia stopnia lekkiego i umiarkowanego podaje się preparaty nawadniające, np. Gastrolit, ORS 200.

UWAGA! W przypadku przedłużającej się biegunki, trwającej dłużej niż jeden dzień, należy koniecznie skonsultować się z lekarzem.

5 oznak odwodnienia

Nie wszyscy wiedzą, że w organizmie człowieka dorosłego znajduje się od 60 do 75% wody. Pełni ona bardzo ważną funkcję, wchodząc w skład m.in. krwi, osocza i płynów tkankowych. Rozpuszczone są w niej elektrolity, takie, jak sód, potas, wapń i magnez.

Aby organizm funkcjonował prawidłowo, niezbędne jest odpowiednie ich stężenie – musi być zachowana równowaga wodno-elektrolitowa.

Jeśli ulegnie ona zaburzeniu, dochodzi do zakłócenia procesów metabolicznych (przede wszystkim pracy serca i układu nerwowego), które może przyczynić się nawet do zagrożenia życia człowieka.

Organizm broni się przed odwodnieniem, wysyłając do mózgu odpowiednie sygnały ostrzegawcze i jeśli odpowiednio na nie zareagujemy, możemy zapobiec przykrym skutkom. Objawy odwodnienia trudno jest przeoczyć. Przedstawiamy najważniejsze pięć z nich.

Oznaka pierwsza – uczucie pragnienia

Wodę tracimy codziennie – podczas czynności fizjologicznych, pocenia się, czy wydychania powietrza. Są to naturalne straty, których nie da się uniknąć. Jeśli jednak ubytek wody staje się większy, odwodnienie organizmu może spowodować groźne następstwa.

Rolę wody trudno przecenić: eliminuje toksyny, nawadnia stawy i utrzymuje skórę w dobrej kondycji. Bez wody człowiek przeżyje jedynie kilka dni (maksymalnie 5 do 6). Należy więc dbać o odpowiednie nawodnienie organizmu.

Lekarze zalecają wypijanie około 2 litrów płynów dziennie, ale podczas upałów, wysiłku fizycznego, wymiotów, czy biegunki, ilość tę należy zwiększyć, odpowiednio do sytuacji. Jeśli zaczynamy odczuwać pragnienie, należy jak najszybciej wypić szklankę wody, najlepiej mineralnej, niegazowanej.

Bardzo zdrowe i smaczne są również herbatki owocowe i ziołowe. Kiedy pojawia się silne pragnienie, najlepiej sięgnąć po specjalne płyny izotoniczne i nawadniające, jak np. orsalit, które zawierają również niezbędne dla organizmu elektrolity.

Są one dostępne w aptekach bez recepty i warto się w nie zaopatrzyć przed udaniem się na plażę, czy planowanym, intensywnym treningiem. Pragnieniu towarzyszy również zmniejszona ilość śliny lub jej brak. Usta stają się suche i spierzchnięte, ponieważ brak wody w skórze znacznie zmniejsza jej elastyczność i jędrność.

Oznaka druga – kolor moczu

Drugą oznaką odwodnienia, którą trudno przeoczyć, jest zmiana koloru oddawanego moczu, ze słomkowej na ciemnożółtą. Zmniejsza się też znacznie jego ilość oraz częstość oddawania.

Dzieje się tak z powodu niewystarczającej ilości wody potrzebnej do wypłukania toksyn przez układ moczowy. Nerki, aby utrzymać prawidłowe ciśnienie krwi i odpowiedni poziom elektrolitów, zwracają część wody z powrotem do organizmu.

Ciemna barwa moczu wynika z przeładowania go toksynami i zbędnymi produktami przemiany materii i jest poważnym ostrzeżeniem, aby nawodnić organizm. Stan odwodnienia sprzyja powstawaniu kamieni nerkowych. Pamiętajmy jednak, że ciemne zabarwienie moczu nie zawsze jest wynikiem odwodnienia.

Niektóre pokarmy i lekarstwa również mogą zmienić kolor moczu oraz wypłyną na ilość jego oddawania.

Oznaka trzecia – ból głowy i zmęczenie

Woda, zawarta w płynie mózgowo-rdzeniowym chroni mózg przed nagłymi wstrząsami oraz uszkodzeniami mechanicznymi (podobnie, jak wody płodowe, chronią płód w łonie matki). Jeśli na skutek odwodnienia jest jej za mało, zmniejsza się również ilość płynu mózgowo-rdzeniowego, narażając mózg na „uderzenia” i uszkodzenia ze strony kości czaszki.

Wywołuje to ból i zawroty głowy, dezorientację i uczucie zmęczenia. Złe samopoczucie i osłabienie wynika również ze zmniejszenia ilości krwi i wzrostu ciśnienia. Serce, do utrzymania prawidłowego ukrwienia mózgu, musi zużyć więcej energii. Odczuwamy przez to osłabienie i senność.

Odwodnienie prowadzi również do zaburzenia równowagi wodno-elektrolitowej. Obniżenie stężenia elektrolitów, głównie potasu i magnezu we krwi, może dodatkowo powodować nieprawidłową pracę serca i układu nerwowego.

Za huśtawkę nastrojów (od przygnębienia do złości, a nawet fantazjowania) i problemy z koncentracją oraz pamięcią również odpowiada odwodnienie – objawy te wynikają z nieprawidłowego funkcjonowania układu nerwowego.

Oznaka czwarta – zapadanie się gałek ocznych

Osoby odwodnione mają zapadnięte gałki oczne, natomiast u niemowląt obserwuje się zapadnięcie ciemiączka.

Jest to spowodowane ubytkiem wody w chrząstkach stawowych, które składają się z 65-80% wody oraz zmniejszeniem elastyczności skóry (udział wody w skórze wynosi ok. 30%).

Ponieważ stawy nie pracują prawidłowo, a skóra nie utrzymuje mięśni na swoim miejscu, dochodzi również do bólu mięśni i stawów. Niskie stężenie magnezu może ponadto wywoływać bolesne skurcze i drżenie mięśni.

Zmiana elastyczności skóry stanowi dobry wskaźnik odwodnienia: jeśli złapiemy ją palcami i uniesiemy w górę, a następnie puścimy, powinna szybko powrócić na swoje miejsce. Jeśli tak się nie dzieje, to znaczy, że organizm jest odwodniony.

Oznaka piąta – zaparcia

Odwodnienie zaburza również trawienie i wywołuje zaparcia. Dzięki wodzie stolec posiada odpowiednią konsystencję, ułatwiającą jego wydalanie. Gdy jest jej w jelitach za mało, trawienie nie przebiega w sposób prawidłowy, a stolec staje się twardy i zbity, nie mogąc przemieszczać się swobodnie w układzie trawiennym.

Aby utrzymać organizm w dobrej kondycji, należy dbać o jego odpowiednie nawodnienie. Niezwykle istotne jest regularne uzupełnianie ubytku wody. Jest to konieczne, zwłaszcza podczas treningu i upałów.

Wodę pijemy małymi łykami, ponieważ wtedy najlepiej się wchłania. Najkorzystniejsza dla zdrowia jest woda źródlana lub mineralna (niegazowana). Szczególnie bogate w witaminy i mikro oraz makroelementy są soki warzywne i owocowe (najlepiej świeżo przygotowane).

Napojów, takich, jak kawa i herbata nie należy wliczać do płynów nawadniających, ponieważ zwiększają one diurezę, a więc działają odwadniają. Podczas biegunki i wymiotów należy szczególnie dbać o uzupełnianie ubytku wody.

Najlepiej przyjmować wtedy specjalne płyny nawadniające, zawierające elektrolity. Specyfiki te dostępne są w aptekach bez recepty.