Podniebienie gotyckie to rzadka, ale mogąca stwarzać w codziennym życiu wiele kłopotów przypadłość. Najczęściej towarzyszą jej trudności z przyjmowaniem pokarmów, ale czasem wiązać się z nią mogą również wady wymowy i zgryzu. Podniebienie gotyckie jest chorobą wrodzoną, której leczenie opiera się głównie na wykonywaniu pewnego rodzaju ćwiczeń jamy ustnej, dzięki którym usprawnione zostaną ruchy języka, a także wzmocnione mięśnie żuchwy i warg.
Jak pokazują badania, problemy z podniebieniem gotyckim szczególnie często dotyczą wcześniaków (domniemuje się, że to ze sprawą nieosiągnięcia odpowiednio długiego czasu, by podniebienie zdołało się właściwie ukształtować) oraz osób cierpiących na różne zaburzenia neurologiczne. Ale nie tylko. Kłopot podniebienia gotyckiego często dotyczy także pacjentów z zespołem Downa lub zespołem Marfana. Specjaliści twierdzą również, że jednym ze źródeł choroby może być niedrożność nosa oraz długotrwałe oddychanie ustami.
Jak wygląda podniebienie gotyckie?
Podniebienie gotyckie swą nazwę zawdzięcza specjalnemu ukształtowaniu podniebienia, które charakteryzuje ten stan chorobowy.
Jest ono twarde, wysokie i wąskie, co może nam przywodzić na myśl właśnie budowle skonstruowane w stylu gotyckim.
Osoby zmagające się z podniebieniem gotyckim zazwyczaj mają problem z dotknięciem czubkiem języka górnego ograniczenia jamy ustnej, co dla lekarza stanowi zazwyczaj jeden z głównych elementów diagnostycznych.
Położenie podniebienia wewnątrz jamy ustnej sprawia, że diagnostyka wszelkich związanych z nim chorób jest bardzo utrudniona; kłopot podniebienia gotyckiego pozostaje więc często nierozpoznany. Poza różnicami dotyczącymi wyglądu zewnętrznego podniebienia, może on się jednak objawiać również zmianami w jego funkcjonowaniu, takimi jak:
- kłopoty z połykaniem występujące u dziecka, spowodowane niewłaściwym ułożeniem języka (język zamiast się unosić, przez cały czas pozostaje w poziomie);
- złe utorowanie oddechu, prowadzące do oddychania przez jamę ustną a nie jamę nosową (uwidacznia się to chociażby ciągle rozchylonymi wargami w ciągu dnia i spaniem z otwartymi ustami);
- problemy z gryzieniem, żuciem, oraz połykaniem poszczególnych pokarmów;
- wady zgryzu (zwłaszcza te krzyżowe oraz doprzednie);
- wady wymowy (niewłaściwe wymawianie głosek „r” czy „l”,, seplenienie),
- problemy z przyjmowaniem płynnych pokarmów przez niemowlę (matki mają kłopot z dociśnięciem piersi do podniebienia dziecka, często malucha trzeba wyposażyć w specjalnie dopasowany smoczek).
Leczenie podniebienia gotyckiego
W przypadku dostrzeżenia u swojego dziecka objawów podniebienia gotyckiego, niezwykle pomocna może okazać się wizyta u ortodonty, laryngologa i ortopedy. Czym wcześniej rozpoczniemy leczenie, tym jego efekty będą bardziej zadowalające, więc warto jak najszybciej zaprowadzić szkraba do wymienionych specjalistów.
W jaki sposób konkretnie wygląda leczenie podniebienia gotyckiego? U logopedy odbywa się ono poprzez wykonywanie specjalnych ćwiczeń usprawniających pionowe ruchy języka (na przykład unoszenie języka do wałka dziąsłowego). Laryngolog może z kolei zalecić określone ćwiczenia oddechowe, które umożliwią pacjentowi właściwe połykanie, oraz przyswoją nawyk prawidłowego oddychania przez nos.
Kiedy należy założyć aparat?
Jak wspomniano wcześniej, osoba cierpiąca na podniebienie gotyckie powinna się również znajdować pod stałą opieką ortodonty.
Ważne, by lekarz ten miał możliwość kontrolowania zgryzu pacjenta; nadzorowania, czy problemy z podniebieniem nie wpływają negatywnie na ułożenie zębów.
W przypadku zaawansowanych kłopotów z podniebieniem gotyckim, specjalista może zadecydować o zastosowaniu specjalnego aparatu na podniebienie, którego celem będzie rozszerzenie naszej szczęki.
Czasem, gdy aparat zakłada się osobie dorosłej, same „druty” niestety jednak nie wystarczają – poszerzanie szczęki pacjentów pełnoletnich wymaga bowiem użycia większej siły.
W takim wypadku ortodonta najczęściej podejmuje współpracę z chirurgiem, przy pomocy którego przeprowadzona zostaje operacja „dystrakcji szczęki”, a zatem poszerzenia kości podniebiennych i tym samym stworzenia odpowiednich warunków zwarciowych między łukami zębowymi.
Jakie skutki może nieść za sobą nieleczenie podniebienia gotyckiego?
Podniebieniu gotyckiemu nie towarzyszy żaden ból, jednak nieleczone może mieć dla nas wiele przykrych konsekwencji, utrudniających codzienne funkcjonowanie; już wcześniej wspomniano tu o problemach z oddychaniem, żuciem, gryzieniem, czy połykaniem, a także wadach zgryzu i wymowy, które z czasem mogą się tylko pogłębiać.
Właśnie z uwagi na ten fakt bardzo istotnym jest, byśmy jak najszybciej podjęli leczenie; proponowane przez lekarzy specjalistów metody mogą bowiem sprawić, że nasze życie z podniebieniem gotyckim będzie w pełni normalne i komfortowe.
Podniebienie gotyckie – czym jest i jak je leczyć?
Autor: Getty Images
- Podniebienie gotyckie jest wadą w budowie podniebienia twardego, która u dzieci może negatywnie wpływać na przebieg przyjmowania pokarmów, prawidłowego połykania, oddychania oraz wymowy.
- Podniebienie oddziela jamę ustną od jamy nosowej i pełni bardzo ważną rolę w procesie przyjmowania pokarmów, oddychania i mowy.
- Spis treści:
Budowa podniebienia
Podniebienie twarde znajduje się w górnej, przedniej części jamy ustnej i tworzy jej sklepienie. Zbudowane jest z blaszki kostnej pokrytej błoną śluzową. Prawidłowo zbudowane podniebienie twarde jest szerokie, płaskie i łagodnie uniesione ku górze. Tylna częśę podniebienia to podniebienie miękkie, zbudowane jest z mięśni oraz błony śluzowej.
Natomiast podniebienie gotyckie jest wadą w budowie anatomicznej podniebienia twardego. W przypadku jego występowania, mamy do czynienia z wąskim i wysoko wysklepionym podniebieniem twardym. Nieprawidłowy kształt podniebienia u małych dzieci może prowadzić do szeregu wad w budowie i funkcji jamy ustnej.
Podniebie gotyckie – kiedy występuje
Podniebienie gotyckie może być wadą dziedziczną, w przypadku gdy występuje u bliskich członków rodziny. Wszelkie niekorzystne oddziaływania na dziecko w okresie prenatalnym, także mogą przyczyniać się do wystąpienia nieprawidłowości w rozwoju anatomicznym twarzoczaszki.
Podniebienie gotyckie może pojawić się u wcześniaków, u których podniebienie twarde nie wykształciło się w pełni prawidłowo, a delikatny organizm jest bardzo podatny na wszelkie oddziaływania zewnętrzne ( np. przedłużające się intubacje). Nieprawidłowy rozwój anatomiczny łuku podniebienia twardego jest jednym z objawów występujących w zespołach genetycznych np. w zespole DiGeorge’a, Wolfa-Hirschhorna, Marfana.
Skutki występowania podniebienia gotyckiego
Podniebienie gotyckie może utrudniać noworodkowi lub niemowlęciu ssanie i pobieranie pokarmu z piersi matki. Wiąże się to z utrudnionym uniesieniem środkowej części języka do wąskiego i wysoko wysklepionego podniebienia. Dziecko może pobierać zbyt dużą porcję pokarmu przez co narażone jest na krztuszenie.
U nieco starszych dzieci problemy pojawić się mogą podczas pobierania i rozdrabniania pokarmów stałych czy z grudkami – utrudnione jest rozcieranie pokarmu językiem o podniebienie twarde. Budowa podniebienia gotyckiego często powoduje nieprawidłowości w procesie prawidłowego wyżynania się i wzrostu zębów oraz prowadzi do wad zgryzu.
Czytaj: Kalendarz ząbkowania: kiedy pojawiają się pierwsze zęby u dziecka i jak ulżyć niemowlakowi podczas ząbkowania
Pojawić się może również ograniczona wydolność oddechowa oraz nieprawidłowy sposób oddychania (przez usta) ponieważ podniebienie gotyckie z uwagi na budowę, zwęża jamę nosową.
Ustny tor oddechowy wynikać może także z nieprawidłowej pozycji spoczynkowej języka. Język w spoczynku jest „wklejony” w podniebienie twarde, zęby zwarte, a usta są domknięte.
W przypadku podniebienia gotyckiego, nie wykształca się prawidłowa jego pozycja z uwagi na zwężenie i wysokie wysklepienie podniebienia.
Dodatkowo u dzieci często przy podniebieniu gotyckim występuje przetrwały niedojrzały typ połykania, obniżona sprawność narządów aparatu artykulacyjnego, ślinienie się, nieprawidłowości w wymowie głosek.
Wymowa dziecka z podniebieniem gotyckim
Podniebienie gotyckie oraz szereg powikłań wynikających z jego występowania może prowadzić do deficytów w prawidłowym rozwoju artykulacji głosek. Najczęściej u dzieci diagnozuje się deformacje głosek [r, l, sz, ż/rz, cz, dż]. Podczas artykulacji utrudnione jest uniesienie języka w odpowiednie dla danej głoski miejsce znajdujące się na podniebieniu twardym (do wałka dziąsłowego).
Przy podniebieniu gotyckim czasem realizacja dźwięku jest zniekształcona z powodu pojawiania się szczeliny między językiem a podniebieniem twardym, którą wydostaje się powietrze. Wszelkie deformacje głosek wpływają niekorzystnie na wyrazistość wypowiedzi dziecka.
Leczenie podniebienia gotyckiego
Należy pamiętać, że nie zawsze wysoko wysklepione podniebienie będzie gotyckim. Specjalistami, którzy ocenią budowę podniebienia są laryngolog lub ortodonta. W praktyce ortodontycznej często stosuje się dostosowane do wady i potrzeb dziecka aparaty na podniebienie.
W przypadku bardzo małych dzieci, u których pojawiają się trudności ze ssaniem i procesem rozwoju przyjmowania pokarmów warto udać się do logopedy/neurologopedy lub doradcy laktacyjnego. W zależności od potrzeb, dostosują oni zakres i rodzaj wsparcia dla dziecka oraz przekażą instruktaż karmienia rodzicom (pozycje karmienia, sposób karmienia, konsystencję pokarmu).
Nieco starsze dzieci warto skonsultować z logopedą, który oceni wymowę dziecka oraz funkcję narządów aparatu artykulacyjnego oraz wdroży odpowiednie działania. Istotna jest jak najwcześniejsza interwencja.
U małych dzieci z podniebieniem gotyckim wczesne wykrycie wady oraz konsultacja ze specjalistami mogą pozwolić uniknąć pojawienia się innych deficytów związanych z nieprawidłową budową anatomiczną podniebienia.
Leczenie zespołowe ortodontyczno‑chirurgiczne
Nie zawsze zły zgryz i jego przyczyny są widoczne dla pacjenta. Zdarza się nawet, że może je przeoczyć lekarz stomatolog. Przyczynami deformacji szczęk mogą być czynniki dziedziczne, wady wrodzone (rozszczepy warg i podniebienia, wady genetyczne), urazy oraz zaniedbane w dzieciństwie wady zgryzu powstałe z powodu szkodliwego działania czynników środowiskowych.
W przypadku wad szczękowo-twarzowych leczenie jest trudne i najczęściej rozpoczynane jest wkrótce po zakończeniu wzrostu i rozwoju. Istnieje jednak grupa przypadków, w których rozpoczyna się leczenie chirurgiczne jeszcze w okresie dorastania.
Największa grupa pacjentów operacyjnych to jednak pacjenci dorośli.
W okresie rozwoju organizmu ortodonta, za pomocą specjalnych aparatów, do pewnego stopnia jest w stanie wpływać na kierunek wzrostu kości.
Nawet, gdy nie udaje się uzyskać idealnie prawidłowego zgryzu, to częściowa poprawa warunków zwarciowych oznacza uproszczenie przyszłego leczenia chirurgicznego lub uniknięcie zabiegu operacyjnego.
U dorosłych pacjentów z wadami szkieletowymi (gnatycznymi), w związku z zakończeniem wzrostu, lekarz nie jest w stanie uzyskać idealnego efektu estetycznego i czynnościowego wyłącznie za pomocą aparatów ortodontycznych. We wszystkich tych przypadkach potrzebne jest zaangażowanie chirurga szczękowo-twarzowego. Mówimy wówczas o skojarzonym leczeniu chirurgiczno-ortodontycznym, leczeniu zespołowym, czy też interdyscyplinarnym.
W niektórych przypadkach wad szkieletowych można uzyskać dobry, choć nie idealny, efekt leczenia przesuwając zęby i dopasowując je tak, aby mimo nieprawidłowych podstaw kostnych właściwie się ze sobą kontaktowały.
Jest to wówczas tak zwana ortodontyczna kompensacja wady, lub kamuflaż ortodontyczny, który pozwala uniknąć zabiegu operacyjnego.
Zastosowanie takiego leczenia nie zapewnia jednak stabilności rezultatów, poprawy w rysach twarzy oraz równowagi czynnościowej w zgryzie.
Kamuflaż ortodontyczny ma także swoje liczne ograniczenia, zatem nie można go zastosować we wszystkich wadach gnatycznych, w szczególności tych o dużym nasileniu.
Zaburzenia w budowie szczęk powstają na skutek ich nieprawidłowego wzrostu czy rozwoju. Zalicza się do nich m.in.:
- czynniki genetyczne
- urazy
- stany zapalne obejmujący twarzową część czaszki
- parafunkcje i dysfunkcje.
Podczas wzrostu, mimo działania czynników uniemożliwiających prawidłowy rozwój, organizm kamufluje wadę ,próbując uzyskać optimum czynnościowe zgryzu.
Proces ten nazywany jest kompensacją. Oznacza to, że mimo zaburzeń w obrębie narządu żucia, zęby dążą do optymalnych kontaktów, aby móc pełnić dobrze swoje funkcje. Tym samym dochodzi do ich wykrzywiania się, przekręcania czy przechylania. Rysy twarzy wciąż jednak pozostają w dysharmonii.
Zmiana położenia kości wiąże się ściśle z przesunięciami zębowymi, zatem aby efektem leczenia był prawidłowy zgryz i harmonijne rysy twarzy konieczna jest współpraca ortodonty i chirurga szczękowo-twarzowego.
Ortodonta przygotowuje pacjenta do zabiegu odpowiednio ustawiając zęby aparatem ortodontycznym. Operacja chirurgiczna ma zaś na celu poprawę nieprawidłowości budowy i położenia kości szczęk lub twarzy.
Kto potrzebuje operacji ortognatycznej?
Głównymi czynnikami, które zapewniają właściwą estetykę twarzy są:
- harmonia
- równowaga
- symetria.
Wskazaniem do zabiegu ortognatycznego są:
- nieprawidłowe wielkości
- położenie
- wzajemne stosunki szczęk.
Wymienione wyżej zaburzenia mogą mieć wpływ na:
- czynność żucia
- połykanie
- mowę
- funkcjonowanie stawów skroniowo-żuchwowych
- zdrowie jamy ustnej
- obecność próchnicy lub chorób przyzębia
- wygląd pacjenta.
Specjalista ortodonta w oparciu o swoje doświadczenie i wiedzę dokonuje wnikliwej analizy przypadku, na którą składa się ocena modeli gipsowych, zdjęć fotograficznych, rentgenowskich oraz wyników badania fizykalnego. Następnie podejmuje decyzję o zakwalifikowaniu pacjenta do leczenia zespołowego ortodontyczno-chirurgicznego.
Wskazaniami do takiego rodzaju planu leczenia są następujące przypadki:
Tyłożuchwie, czyli retrogenia. Wada, w której żuchwa jest nadmiernie cofnięta w stosunku do szczęki. Związane jest to z zahamowaniem jej doprzedniego wzrostu. Charakterystyczną cechą twarzy pacjentów obciążonych taką wadą jest wypukłość okolicy podnosowej, cofniecie wargi dolnej, pogłębiona bruzda wargowo-bródkowa, profil skośny do tyłu
Przodożuchwie, czyli progenia. Problem może leżeć w szczęce, w żuchwie, jak i w obu jednocześnie. Polega najczęściej na dotylnym położeniu szczęki (co często związane jest z jej trójwymiarowym niedorozwojem) oraz nadmiernym wzrostem żuchwy do przodu.
Cechą rozpoznawczą może być nieprawidłowe położenie siekaczy. W takich przypadkach siekacze dolne wysunięte są przed siekacze górne. Jeśli problem dotyczy szczęki, zabieg chirurgiczny polega na jej wysunięciu i ewentualnie poszerzeniu. W przypadku, gdy zaburzenie dotyczy żuchwy chirurg cofa ją do właściwej pozycji.
W wielu wypadkach wykonuje się oba zabiegi jednocześnie.
Zgryz otwarty. W przypadku tej wady zęby szczęki dolnej i górnej nie kontaktują się ze sobą w odcinku przednim lub/i bocznym.
Równocześnie można stwierdzić u pacjenta zaburzenia mowy, nieprawidłową funkcję języka, oddychanie przez usta i z trudem domykające się wargi. Świadczy to o osłabieniu mięśnia zamykającego szparę ust.
Twarz jest wydłużona i wąska. Wskazanym leczeniem jest zabieg operacyjny dwuszczękowy.
Zgryz głęboki. Wada, w której zęby górne nadmiernie, a czasami całkowicie, zakrywają zęby dolne. Przy dużym jej nasileniu dolne zęby nagryzają podniebienie.
Charakterystyczną cechą twarzy pacjenta z taką wadą są: twarz skrócona, o kształcie kwadratowym, wyraźnie zaznaczone mięśnie żwaczy, wywinięta warga dolna, pogłębienie bruzdy wargowo-bródkowej.
Ta wada zgryzu często współistnieje z tyłożuchwiem. Leczenie polega na wykonaniu zabiegu jedno lub dwuszczękowym
Zwężenie szczęki i/lub żuchwy. Łuk zębowy górny lub/i dolny jest zbyt wąski. Przy zwężeniu szczęki często występuje też wysoko wysklepione podniebienie, tzw. podniebienie gotyckie. W takim przypadku wskazany jest zabieg chirurgicznego poszerzenia szczęki(dystrakcja, ekspansja).
Uśmiech dziąsłowy. Podczas uśmiechu pacjent eksponuje duży zakres dziąsła. W skrajnych przypadkach nieprawidłowość ta jest leczona za pomocą zabiegu chirurgicznego. Polega on na skróceniu na wysokość szczęki górnej w odcinku przednim.
Laterogenia, czyli asymetryczny jednostronny przerost żuchwy. U pacjenta z tym typem wady szkieletowej widoczna jest asymetria twarzy. Zabieg polega na zmniejszeniu nadmiernie rozrośniętej części żuchwy.
Nie tylko wady zgryzu są wskazaniem do zabiegów ortognatycznych lecz także:
Zaburzenia w rozwoju bródki, zarówno niedorozwój jak i przerost bródki są wskazaniem do zabiegu ortognatycznego.
Urazy kości szczęk. Urazy zębów, takie jak utrata siekacza górnego u dziecka, są wskazaniem do zabiegu autotransplantacji. Zębami autotransplantowanymi są najczęściej dolne przedtrzonowce. U dzieci w wieku ok.
8–12 lat zęby te mają jeszcze niezakończony rozwój korzenia, co daje szansę, iż po transplantacji przyjmą się w nowym miejscu i zachowają swoją żywotność. Leczenie takie wymaga współpracy lekarza ortodonty z chirurgiem.
Aparat wspomagający takie leczenie, to aparat stały fragmentaryczny.
Przygotowanie do zabiegu
U pacjenta przed zabiegiem wykonywana jest sanacja jamy ustnej. Oznacza to, że muszą zostać usunięte wszelkie ogniska zapalne, które mogą być przyczyną zakażeń organizmu w momencie jego osłabienia zabiegiem chirurgicznym.
Przez zabiegiem ortognatycznym wykonywane są:
- wyciski
- modele orientacyjne
- zdjęcia rentgenowskie
- tomografia komputerowa (jeżeli zaistnieje taka potrzeba)
- sesja fotograficzna wewnątrz i zewnątrzustna.
Ortodonta po dokładnej analizie zebranych materiałów diagnostycznych tworzy plan leczenia. Na jego podstawie prowadzi leczenie pacjenta, konsultując się z chirurgiem ortognatycznym oraz, jeśli zachodzi taka potrzeba, ze specjalistami z innych dziedzin stomatologii. Pacjent do zabiegu ortognatycznego przygotowywany jest poprzez leczenie aparatem stałym.
Przed zabiegiem chirurgicznym pacjent ma możliwość konsultacji z chirurgiem szczękowo-twarzowym, jest informowany o wszelkich procedurach, ewentualnych powikłaniach oraz postępowaniu przed i pooperacyjnych. W ramach przygotowania do zabiegu należy wykonać serię szczepień przeciw wirusowemu zapaleniu wątroby typu B (WZW-B).
Na oddział chirurgii szczękowo-twarzowej pacjent zgłasza się na jedną dobę przed zabiegiem, w dobrej kondycji zdrowotnej. W szpitalu zostają przeprowadzane wszelkie konieczne badania. Lekarz anestezjolog przeprowadza wywiad z pacjentem, aby uzyskać informacje o zażywanych lekach, przebytych chorobach oraz zabiegach.
Zabieg wykonywany jest w znieczuleniu ogólnym, czyli tzw. narkozie.
Zabieg operacyjny
Pacjent przebywa na oddziale chirurgii szczękowo-twarzowej ok. 3–7 dni. Operacja trwa zazwyczaj od jednej do kilku godzin, w zależności od jej zakresu i rozległości. Zabieg polega na mobilizacji segmentów kostnych, tj. odcięciu kości szczęki lub/ i żuchwy za pomocą specjalnych narzędzi chirurgicznych. Czynność ta nazywana jest osteotomią.
W żuchwie miejscem, gdzie wykonuje się cięcie, jest przestrzeń za ostatnimi zębami trzonowymi. Dojście do pola operacyjnego następuje od strony jamy ustnej, toteż na skórze nie pozostają rany i blizny. Zmobilizowane segmenty są zgodnie z planem, ustalonym przed zabiegiem, mocowane w nowej pozycji za pomocą tytanowych minipłytek oraz śrub (osteosynteza płytkowa).
W przypadku dużego zakresu wysunięcia kości niezbędne jest wypełnienie przerwy kostnej za pomocą fragmentów kości przeszczepionych z talerza kości biodrowej, bródki lub trójkąta zatrzonowcowego, co przyspiesza gojenie i zrost odłamów kostnych. U wielu pacjentów po zabiegu chirurg zakłada elastyczne wyciągi międzyszczękowe. Gumki te, które są zahaczane o elementy aparatu stałego, umieszcza się w jamie ustnej na czas gojenia (jest to czasowe szynowanie szczęk).
Okres pozabiegowy – objawy i powikłania
Czas wkrótce po zabiegu chirurgicznym charakteryzuje się występowaniem poniższych objawów:
Obrzęk jest normalną reakcją organizmu na zabieg chirurgiczny. Jego wielkość i zasięg zależy od indywidualnych predyspozycji pacjenta oraz rodzaju i zakresu zabiegu operacyjnego. Obrzęk narasta w ciągu 24-72 godzin po operacji. Zazwyczaj ulega niewielkiej zmianie w ciągu pierwszego tygodnia, po czym stopniowo, w okresie 3-4 tygodni całkowicie ustępuje.
Nudności i wymioty. Są objawem występującym dość rzadko w odpowiedzi na zastosowane znieczulenie ogólne. Zapobiegawczo mogą być podawane leki przeciwwymiotne.
Ból jest naturalną dolegliwością po zabiegu chirurgicznym. Jego poziom zależy od progu pobudliwości pacjenta. Ma charakter przemijający i jest kontrolowany za pomocą leków przeciwbólowych, podawanych natychmiastowo po „ wybudzeniu” z narkozy. Przedłużający się ból pozabiegowy wymaga konsultacji specjalisty chirurga.
Krwawienie – może się pojawić zaraz po zabiegu. Podczas pobytu w szpitalu wszelkie tego typu objawy są kontrolowane. Jeśli po wyjściu z oddziału chirurgicznego pacjent zaobserwuje utrzymujące się krwawienie, powinien niezwłocznie zgłosić się do lekarza.
Zniesienie lub zmniejszenie czucia, tzw. parestezje, objawiają się one np:
- drętwieniem
- mrowieniem
- przeczulicą obszarów skóry unerwionych przez uszkodzony lub podrażniony nerw.
W ciągu kilku do kilkunastu miesięcy włókna nerwowe regenerują się i dochodzi do ich naprawy, o czym świadczy stopniowa poprawa czucia w danym obszarze.
Może się zdarzyć, iż dojdzie do całkowitego przerwania ciągłości nerwu, a jego regeneracja okazuje się niemożliwa. W tym wypadku brak czucia pozostaje nieodwracalny. Sytuacje takie zdarzają się jednak niezwykle rzadko.
Infekcja – potencjalnie może wystąpić u każdego pacjenta. Oczywiste jest, iż u pacjenta osłabionego z powodu zabiegu operacyjnego łatwiej może dojść do tego typu powikłania.
W takich przypadkach metodą leczenia jest antybiotykoterapia.
Jeśli gorączka, uporczywy ból, obrzęk, stan ropny utrzymują się mimo przyjmowania antybiotyku należy zgłosić się do chirurga calem konsultacji.
Otwarcie zatok obocznych nosa – występuje wyjątkowo rzadko. Może objawiać się bólem zatok, który może świadczy o ich zapaleniu. Takie powikłanie zazwyczaj nie jest wskazaniem do powtórnego zabiegu operacyjnego ale w wyjątkowych sytuacjach należy liczyć się również z taką ewentualnością.
Urazy zębów czy korzeni mogą się zdarzyć podczas każdej operacji, której polem operacyjnym jest jama ustna. W okresie pooperacyjnym wymagają one odpowiedniego leczenia stomatologicznego. Powikłanie to występuje niezwykle rzadko.
Przemieszczenie segmentów kostnych – jeśli się zdarzy, może się okazać, że będzie konieczna ponowna operacja chirurgiczna. Niebezpieczeństwo wystąpienia tego powikłania jest znikome
Ograniczenie ruchomości żuchwy – może powodować utrudnienie czynności mowy oraz żucia i związane jest bezpośrednio z występowaniem obrzęku pooperacyjnego. W przypadku tego typu problemów należy wykonywać, zalecone przez lekarza ortodontę ćwiczenia.
Zaburzenia w stawach skroniowo-żuchwowych – są także niezmiernie rzadkim powikłaniem. Zdarza się, że operacja tylko potęguje nieprawidłowości, już wcześniej zdiagnozowane. Jeśli dolegliwości nie ustępują należy podjąć leczenie u lekarza specjalizującego się w zaburzeniach stawów skroniowo-żuchwowych.
Znaczna utrata krwi podczas zabiegu. Również należy do powikłań niezwykle rzadkich. W takich przypadkach konieczne jest jej przetaczanie. Dlatego też rutynowo wykonuje się oznaczanie grupy krwi przed zabiegiem.
Rekonwalescencja po zabiegu
Bezpośrednio po zabiegu pacjent zostaje przeniesiony do sali pooperacyjnej, gdzie czeka na całkowite ustanie działania znieczulenia ogólnego. Następnie przewożony jest na oddział chirurgiczny, na którym zapewniona jest ciągła opieka lekarsko-pielęgniarska.
Dzięki wkłuciu dożylnemu (wenflonowi) mogą być regularnie podawane:
- leki przeciwbólowe
- płyny uzupełniające
- składniki odżywcze.
Takie objawy jak obrzęk i zasinienia są normalną reakcją organizmu na przeprowadzony zabieg. Intubacja zastosowana w trakcie zabiegu operacyjnego może powodować przekrwienie błony śluzowej nosa i ból gardła.
W związku z obecnością wyciągów elastycznych (gumek), które są mocowane do elementów aparatu stałego, wskazana jest dieta płynna, a następnie półpłynna. Gumki, tak jak i szwy usuwane są przez chirurga podczas kontroli, która odbywa się na tydzień po wypisaniu ze szpitala.
Pierwszy tydzień po operacji spożywanie posiłków może być utrudnione, pacjenci zazwyczaj tracą na wadze. Należy jednak dostarczać organizmowi niezbędne składniki odżywcze, witaminy oraz minerały. Konieczne jest to do prawidłowego procesu gojenia i szybkiej rekonwalescencji.
Koniecznie powinny być przestrzegane wszelkie zasady higieny. Płytka bakteryjna nie tylko spowalnia gojenie, ale również może być powodem powstawania stanu zapalnego.
Również palenie papierosów jest czynnikiem spowalniającym procesy regeneracji. Dlatego też wskazane jest rzucenie nałogu przed zabiegiem lub przynajmniej ograniczenie liczby wypalanych papierosów.
Przez pierwsze tygodnie po operacji należy unikać wysiłku fizycznego, tak aby zgromadzona energia przeznaczona była głównie na proces gojenia ran.
Większość pacjentów w okresie ok. 2 tygodni powraca do szkoły, czy pracy.
„Nowa twarz” oraz utrzymujący się jeszcze przez jakiś czas obrzęk, mogą być niespodzianką dla rodziny i znajomych. Bliskie otoczenie najczęściej dość szybko przyzwyczaja się do zmian w wyglądzie pacjenta.
Należy przestrzegać terminów wizyt kontrolnych, zarówno u chirurga szczękowo-twarzowego, jak i ortodonty. Proces regeneracji musi być kontrolowany, a leczenie ortodontyczne kontynuowane zgodnie w planem leczenia.
Najbardziej dynamiczny etap gojenia kości trwa ok. 6 tygodni, a całkowity czas rekonwalescencji to okres 9–12 miesięcy.
Minipłytki, zespalające segmenty kostne, są usuwane najczęściej po 3–6 miesiącach po zabiegu. W zależności od stanu zdrowia, liczby płytek oraz decyzji chirurga, zabieg wykonywany jest w znieczuleniu miejscowym bądź ogólnym.
Nowy wygląd
Operacja ortognatyczna, poprzez zmianę położenia kości szczęk, a tym samym i zębów, wpływa na zmianę wyglądu twarzy, tworząc jej zrównoważony pod względem estetyki i funkcji wizerunek.
Po zabiegach operacyjnych najczęściej dochodzi również do poprawy funkcji:
Podniebienie gotyckie – Mlekiem Mamy
Podniebienie gotyckie w dużym stopniu jest dziedziczne, lub może występować jako jeden z objawów zespołów genetycznych lub chorób rozwojowych. Mamy wtedy do czynienia z wysokim i wąskim podniebieniem twardym. Wysokie wysklepienie podniebienia, zwłaszcza jego środkowej części, spotykane jest również u wcześniaków, które przez dłuższy czas były intubowane i dodatkowo układane tylko i wyłącznie na bokach. Towarzyszyć wtedy będzie nam specyficzna budowa twarzoczaszki, ponieważ będzie ona spłaszczona po bokach i wąska. Diagnozę podniebienia gotyckiego stawia zawsze laryngolog, ponieważ nie każde wysoko wysklepione podniebienie będzie się kwalifikowało jako gotyckie.
Podniebienie gotyckie a karmienie
Konsekwencją podniebienia gotyckiego mogą być problemy z karmieniem, szczególnie piersią, ponieważ może ono utrudniać lub wręcz uniemożliwiać powstawanie podciśnienia między językiem, sutkiem piersi/smoczkiem a podniebieniem.
Niemowlę ma duże trudności, aby unieść środkową część języka na tyle wysoko, aby całkowicie przylegała do podniebienia. Taka sytuacja w znacznym stopniu utrudnia ssanie, a im wyższe podniebienie, tym bardziej zaburzona staje się ta czynność.
U malucha może wystąpić krztuszenie się podczas jedzenia oraz mogą wystąpić problemy oddechowe (wysokie podniebienie wpływa na ograniczenie światła jamy nosowej). Może pojawić się oddychanie przez usta, które pośrednio może wpływać na częstsze pojawianie się infekcji górnych dróg oddechowych.
Niektórzy specjaliści zwracają również uwagę na niekorzystny wpływ smoczka u tych dzieci, z uwagi na ryzyko pogłębienia wady.
Największe problemy pojawiają się jednak podczas karmienia łyżeczką, szczególnie gdy w podawanym pokarmie znajdują się grudki, które dziecko powinno rozetrzeć językiem o podniebienie.
Dodatkowo brak możliwości dotknięcia językiem do podniebienia, skutkować może powstaniem nieprawidłowego sposobu połykania. Język znajduje się wtedy płasko w jamie ustnej i nie uczestniczy podczas przemieszczania pokarmu w stronę przełyku.
Żucie i rozdrabnianie pokarmu również staje się zaburzone, a dziecko ma problem z kontrolowaniem pokarmu w buzi.
Postępowanie jest ściśle powiązane z nasileniem występujących zaburzeń funkcji przyjmowania pokarmu i innych towarzyszących, a więc jeśli u niemowlęcia nie ma zauważalnych ograniczeń w funkcji ssania i problemów z oddychaniem, to dzieci te są w stanie ssać pierś bez większych problemów, a postępowanie ogranicza się jedynie do stosowania wysokich pozycji podczas karmienia.
Czasami konieczne jest jednak wprowadzenie odpowiedniej kontroli oralnej, którą pokazuje logopeda lub dobranie odpowiedniego smoczka podczas karmienia butelką, a z uwagi na zaburzone możliwości kontroli bulusa pokarmowego (porcji pokarmu), istotnie może pomóc zagęszczenie pokarmu, co wpłynie na wolniejszy pasaż (transport) płynu w buzi dziecka, a to dodatkowo zminimalizuje ryzyko zakrztuszenia się.
Wsparcie specjalistów
Przy podniebieniu gotyckim pomocne mogą okazać się regularne wizyty u logopedy oraz konsultacja z fizjoterapeutą (jeśli kształt podniebienia związany był z pozycją ułożeniową), który pokaże pozycje i sposób noszenia oraz pielęgnacji, które będą sprzyjały zmianie kształtu głowy i zapobiegały dalszemu zniekształcaniu podniebienia.
Możliwe problemy
Wraz z wiekiem, twarz i jama ustna będą podlegały wielu zmianom anatomicznym i będą rosły, dlatego niemowlęta najczęściej adaptują się do trudniejszych warunków i z czasem coraz lepiej radzą sobie z przyjmowaniem pokarmów.
W późniejszym wieku konieczna może okazać się jednak opieka dentystyczna i ortodontyczna oraz założenie aparatu ortodontycznego, ponieważ z uwagi na wąskie podniebienie, zęby mogą wyżynać się w sposób nieprawidłowy, co często prowadzi do powstania wad zgryzu.
U dzieci, u których podniebienie jest bardzo wysokie może dojść do powstania problemów w artykulacji i konieczne stają się również wizyty u logopedy z uwagi na trudności w mówieniu, a w szczególności z wypowiadaniem głosek: l, r, ż, cz, sz, dż.
Mgr Iwona Marcinkowska – fizjoterapeuta, Terapeuta metody NDT-Bobath Basic, NDT-Bobath Baby, PNF, Kinesjotapingu, masażu Shantala, Ruchu rozwijającego Weroniki Scherborne, hipoteriapii, Wrocław
Źródła:
- Rokitiańska M., 2004, Podstawy ortodoncji dla logopedów. Wydawnictwo Akademii Bydgowskiej, Bydgoszcz.
- Gryczyński M., 1996, Choroby gardła. W: otolaryngologia praktyczna, red. B. Hołejko M., 1965, Metody rehabilitacji mowy z rozszczepem podniebienia. W: “Otolaryngologia Polska”, nr 4.
- Styczek I., 1980, Logopedia, PWN, Warszawa.
- Hotaling A. J., Stankiewicz J. A., 2000, Otolaryngologia dziecięca. Via Medica, Gdańsk.
- Jastrzębowska G., Kukuła M., 1999, Zaburzenia mowy dzieci z rozszczepem podniebienia. W: Logopedia. pytania i odpowiedzi, red. T.Gałkowski, Jastrzębowska G. Uniwersytet Opolski, Opole.
- Jastrzębowska G., 2003, Klasyfikacja zaburzeń mowy. W: Logopedia. Pytania i odpowiedzi, red. T. Gałkowski, G. Jastrzębowska. Uniwersytet Opolski, Opole.
- Dilling-Ostrowska E., 1990, Zaburzenia mowy. W: Neurologia dziecięca, red. J. Czochańska, Warszawa.
- Łączkowska M., 1981, Wprowadzenia do anatomii, fizjologii i patologii narządu głosu, mowy i słuchu. Uniwersytet Marii Curie Skłodowskiej, Zakład Logopedii, Lublin.
- Obrazek wyróżniający: zdjęcie z archiwum Fundacji “Mlekiem Mamy”.
Terapia miofunkcjonalna
Jest to terapia mięśniowa, która bazuje na wykształceniu nowych, prawidłowych nawyków mięśniowych podczas połykania czy oddychania. Usunięcie szkodliwych nawyków występujących u Twojego dziecka spowoduje zatrzymanie procesu powstawania wady zgryzu.
Obecnie aż 75% wszystkich dzieci na świecie boryka się z problemami wad zgryzu.
Terapia miofunkcjonalna nie zastępuje leczenia ortodontycznego, lecz uzupełnia jej poprzez usunięcie przyczyny, którą są nawyki takie jak:
- oddychanie przez usta
- spaniem z otwartymi ustami,
- ssanie smoczka lub kciuka
- nawyk zasysania lub przygryzania warg
- jednostronne żucie,
- grymas twarzy podczas połykania
Rodziców powinno również zaniepokoić:
- przerost migdałków podniebiennych,
- przerost migdałka gardłowego,
- skrzywienie przegrody nosa,
- alergie,
- zatkany nos
- nawracające infekcje kataralne,
- nawracające zapalenie ucha środkowego,
- asymetria twarzy,
- chrapanie,
- wychyleniem siekaczy szczęki
- zgrzytanie zębami,
- wady wymowy, m.in. seplenienie
- papkowate jedzenie,
- sińce pod oczami,
- dziecko jest zmęczone, ma problem ze skupieniem uwagi, gorzej się uczy,
- nieprawidłowa postawa ciała (wątła, zgarbiona postawa, wąska,zaokrąglona klatka piersiowa, niestabilna miednica, koślawość kostek)
Jeśli odpowiednio wcześnie rozpoczniemy reedukację mięśniowa Twojego dziecka, możliwe, że uniknie ono leczenia aparatem stałym lub wada zgryzu będzie łatwiejsza do wyleczenia. Czasami wada zgryzu występująca po leczeniu terapią miofunkcjonalną nie jest na tyle szpecąca, by leczenie ortodontyczne było konieczne.
- Główną zaletą terapii miofunkcjonalnej jest to, że łatwiej jest osiągnąć harmonię nerwowo-mięśniową w obrębie jamy ustnej , która z kolei zapewnia stabilne wyniki leczenia ortodontycznego.
- W jaki sposób nawyk wywołuje zniekształcenia zgryzu?
- Wady zgryzu tylko w kilku % są wywołane przez genetykę.
- Fakt ,że dziecko ma podobny profil, układ zębów
- do rodziców wynika raczej z tych samych problemów mięśniowych/ nawyków, które występowały również
- u rodziców.
- Nauczymy Twoje dziecko prawidłowo oddychać i połykać,
to te szkodliwe nawyki przestaną mieć niszczący wpływ na zęby stałe. Im wcześniej rozpoczniemy terapię mięśniowa, tym większa szansa, że dziecko nie będzie wymagało skomplikowanego i wieloletniego leczenia ortodontycznego.
W leczeniu pomaga nam trainer czyli miękki silikonowy aparat (silikon medyczny, który nie zawiera szkodliwego BPA). Dziecko nosi aparat przez 1-2 godziny w ciągu dnia, śpi w nim oraz wykonywaniu krótkich ćwiczenia,
które zajmują ok 3-5 min. Cały proces leczenia trwa od 12-24 miesięcy.
W trakcie tego czasu Twoje dziecko będzie wymagało
od 2 do 4 różnych aparatów. Ilość aparatów oraz długość leczenia zależy od stopnia skomplikowania wady, regularności noszenia oraz zaangażowania w wykonywane ćwiczenia.
Pierwszy tydzień aparat noszony jest przez 1 godzinę dziennie. Może wywoływać ból zębów oraz zmęczenie mięśni twarzy.
Dodatkowo podczas leczenia stosujemy nadbudowy kompozytowe na IV i V mlecznych, w celu podniesienia zwarcia i wypoziomowanie zgryzu. Umożliwiamy pierwszym zębom stałym ustawienie się w prawidłowej pozycji i wysokości. W większości wad zgryzu zęby boczne są pochylone do języka, a dziecko w trakcie połykania układa nisko język a czasami nawet go sobie przygryza.
Trainer jest aparatem wyjmowanym, czyli działa tylko wtedy, gdy jest regularnie noszony!
Terapia bazuje na zjawisku pamięci mięśniowej. W aparacie, język zajmuje wymuszoną, ale prawidłową pozycję w jamie ustnej. Dziecko połykając ślinę uczy się nowego ruchu świadomie w dzień, a utrwala go nieświadomie w nocy.
Podczas noszenia aparatu dochodzi do aktywnego ćwiczenia mięśni jamy ustnej:
- usta muszą być zaciśnięte- ćwiczenie mięśnia okrężnego ust ,który u dzieci oddychających przez usta jest za słaby, nie wywiera nacisku na siekacze (jedynki są wówczas wychylone)
- Zamknięcie ust powoduje też, że dziecko musi oddychać przez nos. U większości dzieci oddychanie przez nos jest tylko nawykiem, którego nabyły w trakcie nawracających infekcji. Oddychanie przez nos jest niezbędne do prawidłowego rozwoju dziecka. Powietrze, które wpada przez nos masuje i odżywia kości szczęki, umożliwiając jego prawidłowy wzrost.
- Język musi znajdować się ułożony płasko na podniebieniu – aparat jest w wyposażony w zaporę dla języka, która uniemożliwia niskie ułożenie języka w trakcie połykania. U dziecka, które ma niemowlęcy lub odwrotny typ połykania występują stłoczenia zębów, gotyckie podniebienie. Język nie ma miejsca wystarczającej ilości miejsca w jamie ustnej. trakcie połykania
Najlepszy czas na rozpoczęcie leczenia to wiek ok 5-7 lat, czyli moment kiedy Twoje dziecko przechodzi przez etap wymiany uzębienia.
Jest to za wczesny etap na rozpoczęcie leczenia ortodontycznego aparatami zdejmowanymi oraz stałymi. Dzięki terapii miofunkcjonalnej rodzic i lekarz dentysta nie muszą już patrzeć biernie, jak wada zgryzu niepokojąco się pogłębia, a jego dziecko wpada w coraz większe kompleksy i przestaje się uśmiechać.
Dla każdego pacjenta tworzymy indywidualny plan leczenia, które oparte jest na współpracy ortodonty z laryngologiem, logopedą oraz fizjoterapeutą.
- W uzębieniu mlecznym (3-6r.ż) działamy profilaktycznie oraz eliminujemy powstałe już wady zgryzu poprzez wpływ na układ mięśniowy narządu żucia.
- W uzębieniu mieszanym, kiedy dochodzi do wymiany zębów mlecznych na stałe rozpoczynamy leczenie interceptywne, którego celem jest sterowane wyrzynanie zębów oraz wpływ na wzrost żuchwy na długość.
Korzyści:
- Likwidacja szkodliwego oddychania przez usta
- kształtowanie prawidłowego kształtu łuku zębowych
- prawidłowe wyrzynanie się zębów stałych
- wzmocnienie mięśni warg, dzięki którym siekacze szczęki nie będą brzydko wystawać
- ustalenie prawidłowej pozycji języka podczas połykania
- poprawa profilu i symetrii twarzy
Dlaczego oddychanie przez usta jest tak szkodliwe?
Spanie z otwartą buzią wywołuje brzydki zapach z ust oraz doprowadza do wysuszenia jamy ustnej co zmniejsza ilość śliny, które zapobiega próchnicy i potęguje rozwój bakterii próchniocotwórczych.
W zatokach produkujemy 25% całego tlenku azotu, zmniejsza on ciśnienie krwi, uspokaja oraz poprawia pamięć. Żeby go wchłonąć musimy oddychać przez nos.
Oddychanie przez usta wywołuje wzrost adrenaliny oraz przyspieszone bicie serca. Dodatkowo niedotlenienie w trakcie snu zaburza gospodarkę hormonalną. Zmniejszone jest wydzielanie wazopresyny- hormonu odpowiedzialnego za zagęszczanie moczu oraz skurcz zwieracza.
- Dziecko źle śpi w nocy, moczy się i jest niespokojne.
- Dziecko może również cierpieć na bezdech senny, tak samo jak ludzie starsi. To jedna z prawdopodobnych przyczyn nagłej śmierci łóżeczkowej (SIDS)
- Co więcej możemy zrobić?
- Jeśli aparat wypada dziecku z buzi lub widzisz, że dalej śpi z otwartą buzią, musisz pomóc dziecku w ćwiczeniach.
- Należy wykonywać więcej ćwiczeń w ciągu dnia, tak żeby nauczyć mięśnie świadomego trzymania aparatu w jamie ustnej.
- Można spróbować zaklejać usta dziecka plastrem opatrunkowym, by aparat nie wypadał (Konieczne jest przed tym sprawdzenie drożności swojego nosa.)
- Jeśli dziecko ma problem z zetknięciem warg,gdy aparat jest w jamie ustnej (dziecko ma słabe i krótkie wargi, wystające siekacze, jest niejadkiem i ma słabe mięśnie żujące),
- Czy taka terapia działa również u dorosłych? I tak i nie ????
- Na reedukację mięśni nigdy nie jest za późno, ale jest ona trudniejsza i dłuższa.
- Dorosły człowiek śpi krócej, by leczenie odbywało się tylko w nocy, dlatego zalecane jest dłuższe noszenie aparat
w ciągu dnia. W ciągu dnia jednak brakuje im cierpliwości. Jeśli pacjenci współpracują terapia jest bardzo skuteczna. Redukujemy napięcie mięśniowe w obrębie mięśni głowy i obręczy barkowej. Leczenie u dorosłych nie wpłynie jednak na zmianę profilu twarzy, ponieważ wzrost został już zakończony i jedynie operacja chirurgiczna może zmienić stosunki kostne.
Terapia miofunkcjonalna to inwestycja w wygląd i pewność siebie Twojego dziecka, które będzie jej bardzo potrzebowało zwłaszcza w okresie nastoletnim.
Zapraszam,
lek.dent. Anita Szperling