Tężyczka – przyczyny, objawy, leczenie

Tężyczka to choroba trudna w zdiagnozowaniu, zwłaszcza jej postać utajona (tężyczka normokalcemicza, inaczej: spazmofilia). W jej przebiegu występują parestezje, skurcze i drętwienia mięśni przy zachowanej świadomości.

Chorzy na tężyczkę zwykle skarżą się też na osłabienie, zaburzenia koncentracji, obniżony nastrój czy odczucia lękowe. Objawy tężyczki są niespecyficzne i bywają leczone jako depresja, nerwica, a czasem padaczka. Jak rozpoznać i leczyć tężyczkę – wyjaśnia dr hab. n. med.

Paweł Jóźków, specjalista chorób wewnętrznych i endokrynolog.

Ten artykuł czytasz w ramach płatnej subskrypcji. Twoja prenumerata jest aktywna

Tężyczka charakteryzuje się wzmożoną pobudliwością nerwowo-mięśniową. Następstwem takiego stanu są parestezje, czyli uczucie mrowienia i drętwienia, występujące zwykle w okolicy ust oraz kończyn. 

„Typowe są także skurcze obejmujące różne partie mięśni, najczęściej w obrębie twarzy, języka, rąk i stóp. Mogą one mieć charakter toniczny. W skrajnych przypadkach tężyczka stanowi zagrożenie dla życia. Podczas napadu może dojść do skurczu głośni, co utrudnia lub wręcz uniemożliwia oddychanie” — wyjaśnia dr hab. Paweł Jóźków. 

Chorzy na tężyczkę skarżą się także na:

• zaburzenia nastroju,
• kłopoty z pamięcią,
• lęki,
• problemy ze snem (bezsenność),
• kołatania serca,
• bóle w klatce piersiowej,
• zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego (kolki, wzdęcia).

Mnogość objawów, które mogą sugerować inne schorzenia, sprawia, że pacjenci często szukają pomocy u lekarzy różnych specjalności: kardiologów, gastroenterologów, neurologów i endokrynologów. 

Dwie postaci tężyczki

Przyjmuje się, że tężyczka może przebiegać w postaci jawnej (tężyczka hipokalcemiczna) i utajonej (tężyczka normokalcemiczna). 

„Objawy tężyczki mogą wzbudzać duży niepokój. Do wielu przypadków wzywane są zespoły pogotowia ratunkowego. Pacjentom z tym schorzeniem najczęściej udzielają pierwszej pomocy lekarze pracujący w izbach przyjęć czy na szpitalnych oddziałach ratunkowych” — mówi dr hab. Paweł Jóźków.

Bywa również tak, że niektóre symptomy związane z obniżaniem się osoczowego stężenia wapnia mogą być bagatelizowane zarówno przez pacjentów, jak i lekarzy. 

Tężyczka jawna (hipokalcemiczna) – objawy, przyczyny, leczenie

Typowy napad tężyczki hipokalcemicznej zaczyna się od mrowienia wokół ust, do którego dołącza się wzmożone napięcie mięśni twarzy i kończyn. Na skutek skurczów w obrębie mięśni dłoni może pojawić się charakterystyczne jej ułożenie, tzw. ręka położnika. 

„U części chorych skurcze mięśni mogą przypominać napad padaczki — podkreśla dr hab. Paweł Jóźków. — Podczas ataku chory może zbyt szybko i zbyt głęboko oddychać. Hiperwentylacja dodatkowo nasila objawy, gdyż zaburza równowagę kwasowo-zasadową organizmu”.

Tężyczka jawna rozwija się najczęściej na skutek zaburzeń hormonalnych, będących następstwem usunięcia przytarczyc lub zniszczenia tych gruczołów przez procesy autoimmunologiczne. Niezależnie od pierwotnej przyczyny, w efekcie dochodzi do niedoboru parathormonu, który jest niezbędny do zapewnienia homeostazy wapniowo-fosforanowej. 

Do rozwoju tężyczki predysponują także schorzenia i stany wywołujące niedobór wapnia (hipokalcemię), m.in. zaburzenia wchłaniania jelitowego, niedobór witaminy D, niewydolność nerek. Nie bez znaczenia jest stosowanie leków moczopędnych, przeciwpadaczkowych czy też inhibitorów pompy protonowej. 

„Ze względu na burzliwy przebieg napadu tężyczki hipokalcemicznej, jej leczenie odbywa się najczęściej w warunkach szpitalnych. Pacjent zwykle otrzymuje dożylnie sole wapnia. Aby zapobiec kolejnym napadom, konieczne jest jednak ustalenie przyczyny choroby i wdrożenie odpowiedniego leczenia” — zaznacza dr hab. Paweł Jóźków. 

Tężyczka utajona (normokalcemiczna) – objawy, przyczyny, diagnostyka, leczenie

Tężyczka utajona (zwana spazmofilią) ma łagodniejszy przebieg. Pacjenci najczęściej skarżą się na okresowe skurcze mięśni, parestezje, niespecyficzne dolegliwości bólowe, złe samopoczucie i nadpobudliwość emocjonalną. Dolegliwości są jednak na tyle dokuczliwe lub często powtarzające się, że skłaniają chorych do szukania pomocy.

„W diagnostyce tężyczki wykonuje się badania biochemiczne krwi oceniające stężenie wapnia całkowitego (czasem także zjonizowanego), magnezu oraz parathormonu. Pomocne jest również oznaczenie witaminy D w surowicy, a zasadniczo jej metabolitu 25(OH)D.

Niedobór witaminy D może upośledzać wchłanianie wapnia i decydować o stanie zaopatrzenia komórek w magnez. W rzadszych przypadkach u podłoża tężyczki leżą zaburzenia funkcji nerek.

Diagnostykę w tym kierunku zaczyna się od oceny dobowego wydalania magnezu i wapnia z moczem” — wyjaśnia endokrynolog.

ZOBACZ TAKŻE: Coraz więcej badań potwierdza wpływ witaminy D na cały organizm

Tężyczce mogą, choć nie muszą, towarzyszyć niskie stężenia wapnia i magnezu ocenianego w osoczu krwi.

Badaniem, które często rozstrzyga wątpliwości i potwierdza rozpoznanie tężyczki jest elektromiografia (EMG) obejmująca dwie próby: hiperwentylacyjną i ischemiczną.

Podczas badania na ramię pacjenta zakładana jest na 10 minut opaska uciskowa, która powoduje niedokrwienie kończyny. Po upływie wyznaczonego czasu pacjent ma hiperwentylować przez 2 minuty. 

„Oba te bodźce sprawiają, że w przypadku tężyczki w obrazie EMG uwidoczniają się powtarzające się wyładowania wieloiglicowych potencjałów. To przesądza o rozpoznaniu tężyczki, ale nie o określeniu jej przyczyny” — zaznacza dr hab. Paweł Jóźków. 

Niekiedy konieczne jest zlecenie innych badań diagnostycznych: EKG (aby wykluczyć przyczyny kardiologiczne zgłaszanych dolegliwości) oraz EEG (by różnicować objawy tężyczki z padaczką). 

„Trzeba też pamiętać, że wystąpieniu tężyczki sprzyjają inne choroby, m.in. choroby tarczycy, astma, cukrzyca. Są doniesienia sugerujące, że tężyczkę normokalcemiczną (spazmofilię) może wywołać przewlekły stres, który zwiększa zapotrzebowanie organizmu na magnez” — dodaje lekarz.

Leczenie spazmofilii opiera się na zapewnieniu choremu odpowiedniej podaży witaminy D oraz suplementacji magnezu. Na podstawie badań z ostatnich lat ustalono, że o niedoborze tzw. słonecznej witaminy można mówić, gdy stężenie 25-hydroksywitaminy D w surowicy wynosi mniej niż 20 ng/ml. Natomiast za optymalne stężenie 25(OH)D uznaje się 30-50 ng/ml.

„Zalecenia odnośnie do suplementacji witaminy D zależą m.in. od wieku i wagi pacjenta czy od pory roku. W przypadku pacjentów dorosłych za całkowicie bezpieczną uważa się dawkę do 2000 IU” — informuje dr hab. Paweł Jóźków. 

Zauważalne efekty terapii pacjenci z tężyczką odczuwają zwykle po kilku tygodniach sumiennego przestrzegania zaleceń lekarza. Jednak część chorych nawet po kilku miesiącach leczenia nadal skarży się na dokuczliwe objawy. Wówczas pomocna może okazać się np. konsultacja z psychiatrą i zastosowanie leków z grupy inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny.

• POLECAMY TAKŻE: 
• Różnicowanie tężyczki hipokalcemicznej od wywołanej innymi przyczynami
• Morfologia krwi powinna być badaniem obowiązkowym

Źródło: Puls Medycyny

Podpis: Oprac. E. Kurzyńska

Tężyczka – przyczyny, objawy i leczenie

Tężyczka to nadmierna pobudliwość nerwowo-mięśniowa, która powoduje mimowolne i silne skurcze mięśni. Przyczyną schorzenia może być niskie stężenie wapnia lub magnezu w organizmie, ale nie tylko. Jak rozpoznać dokładne objawy schorzenia? Jak przebiega jego leczenie?

Tężyczka – przyczyny występowania

Tężyczka dzieli się na dwa rodzaje: utajoną i jawną.

Przyczyną tężyczki utajonej może być niedobór wapnia, spowodowany niedostateczną ilością tego pierwiastka w diecie, jak również niedobór potasu i magnezu (hipomagnezemia).

Ten typ jest również związany z zaburzeniami wchłaniania z przewodu pokarmowego, stosowaniem diuretyków czy aminglikozydów.

Tężyczka utajona wywołuje nadpobudliwość mięśniową w organizmie, ale nie występują w tym etapie niekontrolowane skurcze mięśni ( w wyniku zaburzeń elektrolitowych istnieje gotowość do wystąpienia objawu np skurczu mieśnia, ale musi zadziałać bodziec, który go wywoła).

Tężyczka jawna najczęściej jest skutkiem zaburzeń funkcjonowania układu hormonalnego (związana jest z hipokalcemią).

Dochodzi do tego po usunięciu gruczołu przytarczycowego lub wskutek nieprawidłowości w funkcjonowaniu gruczołu tarczycy oraz innych chorób, w przebiegu których dochodzi do zmniejszenia stężenia wapnia we krwi.

  Ten typ schorzenia może zostać wywołany również długotrwałym zażywaniem leków moczopędnych, które wypłukują z organizmu pierwiastki odpowiedzialne za prawidłową pracę układu mięśniowego. Częstą przyczyną tężyczki jawnej jest również zanik grasicy. Natomiast ryzyko jej wystąpienia zwiększają: cukrzyca, choroby tarczycy oraz alergie.

Tężyczka – objawy schorzenia

Tężyczka wywołuje dokuczliwe i charakterystyczne objawy, dzięki czemu łatwo można ją rozpoznać. Dokuczliwym objawem są niekontrolowane skurcze mięśni, które wywołują ból.

Najczęściej rozpoczynają się od rąk, powodując zgięcie stawów 4 – 5 palca, podczas gdy kciuk, palec środkowy i wskazujący pozostają wyprostowane. Następnie skurcze zaczynają wędrować do przedramion i ramion, a w końcowej fazie obejmują klatkę piersiową i nogi.

To najbardziej dokuczliwe objawy tężyczki, natomiast do pozostałych można zaliczyć:

• światłowstręt i drżenie powiek
• skurcze mięśni krtani
• podwójne widzenie
• zaburzenia oddychania wskutek nieprawidłowego skurczu oskrzeli
• drżenie ust
• mrowienie kończyn
• bóle migrenowe
• kołatanie serca wskutek nieprawidłowych skurczów i rozkurczów mięśnia sercowego
• utrata przytomności

Natomiast dodatkowe objawy można podzielić ze względu na typ schorzenia. Tężyczka utajona może dawać nietypowe objawy ze strony różnych narządów i układów.

Dolegliwości sugerujące chorobę to objaw Chwostka (gwałtowne skurcze mięśni mimicznych twarzy po uderzeniu młoteczkiem neurologicznym w okolicę policzka, ok.

2 cm od płatka ucha – w brzeg mięśnia żwacza), objaw Trousseau (polega na przykurczu palców dłoni oraz ich ustawienia w postaci tzw, ręki położnika, po wygenerowaniu niedokrwienia – np.

poprzez uciśnięcie ramienia mankietem do mierzenia ciśnienia tętniczego), omdlenia, zaburzenia mowy, problemy ze snem oraz osłabiona koncentracją. Z kolei tężyczka jawna charakteryzuje się też: problemami ze snem, przewlekłym osłabieniem organizmu, wzdęciami, zaburzeniami pracy serca, skurczami mięśni palców oraz drętwieniem kończyn.

Tężyczka – leczenie

Leczenie tężyczki w zaawansowanym stadium najczęściej odbywa się podczas hospitalizacji pacjenta i polega na dożylnym podaniu preparatu z wapniem. Poza tym, lekarz diagnozuje przyczynę niedoboru tego pierwiastka, np. wskutek choroby tarczycy.

W takim przypadku pacjent zostaje również skierowany na leczenie endokrynologiczne. Kluczową rolę w leczeniu, jak i zapobieganiu występowania tężyczki pełni dieta.

Powinny znaleźć się w niej produkty z wysokim stężeniem wapnia, do których należą:

• mleko pełne i produkty mleczne, np. sery, jogurty, itd.
• żółtka jaj
• czekolada mleczna
• ryby(sardynki, łosoś lub szprot)
• warzywa: brokuły, szpinak, pietruszka i buraczki czerwone

Jeżeli współistnieje zmniejszone stężenie magnezu i potasu, dołącza się odpowiednie preparaty.

Tężyczka to niebezpieczna przypadłość, ponieważ może zagrażać życiu pacjenta. Najczęściej ma to miejsce, gdy wystąpi silny skurcz krtani, który uniemożliwia oddychanie.

Ponadto zaburzenia pracy serca mogą doprowadzić do zawału. Dlatego pod żadnym pozorem nie wolno lekceważyć tego schorzenia, lecz jak najprędzej trzeba udać się do lekarza.

Efekt w leczeniu mogą przyspieszyć zabiegi fizjoterapeutyczne.

Czym jest tężyczka i jakie są jej przyczyny?

Tężyczka polega na zaburzeniach przewodnictwa nerwowo-mięśniowego spowodowanych przez obniżony poziom wapnia (inaczej hipokalcemię), a także magnezu i potasu we krwi. Prowadzi to do występowania niekontrolowanych skurczów mięśni oraz tzw.

parestezji, charakteryzujących się poczuciem mrowienia i odrętwienia. Tężyczkę wywołuje wiele czynników związanych z nieodpowiednią dietą, stosowanymi lekami oraz innymi procesami chorobowymi toczącymi się w organizmie.

Z tego względu podstawą jest ustalenie właściwej przyczyny objawów celem precyzyjnego dobrania schematu leczenia.

ZOBACZ TEŻ: Szyszynka – gdzie się znajduje i za co odpowiada?

Przyczyny tężyczki

Częstą przyczyną występowania tężyczki jest niedoczynność przytarczyc. Produkują one parathormon (PTH), odpowiedzialny za wyrównywanie obniżonego poziomu wapnia we krwi m.in. poprzez jego uwalnianie z kości czy zwiększenie przyswajalności z pożywienia. Zaburzenia funkcji przytarczyc, a tym samym zmniejszenie ilości wydzielanego parathormonu skutkuje hipokalcemią.

Innym powodem tężyczki jest brak zbilansowanej diety i niewystarczająca podaż wapnia w przyjmowanych posiłkach. Zdarza się jednak, że problemem nie jest jadłospis, a zdolność do przyswajania tego pierwiastka. Mówimy wtedy o zespole upośledzonego wchłaniania wapnia. Sprzyja mu również niedobór witaminy D, zwłaszcza w sezonie jesienno-zimowym. 

Kolejną przyczyną jest nadmierne wiązanie wapnia w kościach lub tkankach i niewystarczające uwalnianie go do krwi. Dzieje się tak np. w przebiegu ostrego zapalenia trzustki lub hiperfosfatemii, czyli podwyższonego poziomu fosforanów. 

Pacjenci cierpiący na nadciśnienie tętnicze oraz obrzęki zmuszeni są do stosowania preparatów z grupy diuretyków, czyli leków o działaniu moczopędnym. Zdarza się, że w wyniku długotrwałej terapii dochodzi do zaburzeń elektrolitowych, w wyniku utraty z moczem m.in. wapnia.

ZOBACZ TEŻ: Zespół Cushinga: przyczyny, objawy, leczenie

Rodzaje i objawy tężyczki

Obecnie wyróżnia się dwa rodzaje tężyczki: jawną i utajoną. Ze względu na nietypowy przebieg tężyczki utajonej, jest ona trudniejsza do zdiagnozowania. 

Tężyczka jawna 

Tężyczka jawna charakteryzuje się występowaniem drętwienia, a następnie symetrycznych skurczów mięśni kończyn, twarzy oraz klatki piersiowej. Swoistym objawem jest tzw.

ręka położnika, czyli zgięcie stawów czwartego i piątego palca, któremu towarzyszy wyprost pozostałych.

Narastająca siła skurczów wywołuje dolegliwości bólowe i może utrudniać codzienne funkcjonowanie. 

Tężyczka utajona 

Tężyczka utajona jest trudniejsza do rozpoznania ze względu na brak swoistych objawów. Zdarza się, że u pacjentów stwierdza się prawidłowy poziom wapnia, przy obniżonym poziomie magnezu i potasu. Symptomy pojawiają się najczęściej wskutek zadziałania bodźca wywołującego, np. hiperwentylacji i zasadowicy oddechowej. 

Zagrożenie życia w przebiegu tężyczki 

Istnieje szereg objawów tężyczki, które stanowią bezpośrednie zagrożenie życia i zdrowia. Należy do nich m.in. skurcz mięśni krtani, upośledzający zdolność swobodnego oddychania. 

ZOBACZ TEŻ: Zespół policystycznych jajników – objawy i leczenie

Rozpoznanie tężyczki

Niepokojące objawy wskazujące na tężyczkę skonsultować należy z lekarzem POZ, który może skierować pacjenta do odpowiedniego specjalisty, np. lekarza endokrynologa. Wizytę  umówić możesz bez wychodzenia z domu, za pośrednictwem portalu LekarzeBezKolejki.pl.

Podstawowym badaniem pozwalającym stwierdzić obecność hipokalcemii jest oznaczenie stężenie wapnia zjonizowanego w surowicy krwi. Jego obniżony poziom wskazuje na konieczność dalszej diagnostyki, m.in. skontrolowania funkcji przytarczyc oraz dobowego wydalania wapnia z moczem. Weryfikuje się także poziom pozostałych elektrolitów oraz stężenie witaminy D.

Lekarz może zlecić wykonanie tzw. próby tężyczkowej, celem stwierdzenia ewentualnej nadpobudliwości nerwowo-mięśniowej. 

ZOBACZ TEŻ: Choroba Hashimoto – skąd się bierze i jak ją leczyć?

Leczenie tężyczki

Leczenie tężyczki zależne jest od przyczyny wystąpienia tego objawu. Podstawą jest suplementacja wapnia oraz zadbanie o jego odpowiednią podaż w diecie.

Wskazane jest także przyjmowanie preparatów magnezu oraz witaminy D.

Warto pamiętać o unikaniu fosforanów w żywności wysokoprzetworzonej, gdyż wiążąc jony wapnia przyczyniają się do pogłębienia jego niedoboru.

ZOBACZ TEŻ: Choroba Gravesa-Basedowa – jak rozpoznać i jak leczyć?

Wszystkie treści zamieszczone w Serwisie, w tym artykuły dotyczące tematyki medycznej, mają wyłącznie charakter informacyjny. Dokładamy starań, aby zawarte informacje były rzetelne, prawdziwe i kompletne, jednakże nie ponosimy odpowiedzialności za rezultaty działań podjętych w oparciu o nie, w szczególności informacje te w żadnym wypadku nie mogą zastąpić wizyty u lekarza.

Tężyczka – co to za choroba?

Tężyczka – czym jest?

Tężyczka (łac. tetania) to zespół objawów występujący przy zbyt niskim stężeniu wapnia we krwi. Wapń jest pierwiastkiem uczestniczącym w przekazywaniu sygnałów nerwowych między wszystkimi rodzajami synaps (miejsc styku zakończeń nerwowych lub nerwowo-mięśniowych).

Szczególnie wrażliwe na zmiany jego stężenia są synapsy nerwowo-mięśniowe, które odpowiadają za przekazywanie sygnałów z komórki nerwowej do mięśnia szkieletowego.

W przypadku zbyt niskiego stężenia wapnia we krwi dochodzi do stanu nadpobudliwości nerwowo-mięśniowej, który odpowiada za występowanie głównych objawów tężyczkowych – kurczy, drżeń i drętwień mięśni. Norma stężenia wapnia całkowitego wynosi 8,5-10,5 mg/dl. Gdy stężenie spada poniżej tych wartości, mówimy o tzw. hipokalcemii.

Stopień nasilenia hipokalcemii najczęściej koreluje z ciężkością objawów – łagodna postać tężyczki występuje przy stężeniu wapnia 7-8 mg/dl, natomiast o ciężkiej tężyczce mówimy przy stężeniach Ca2+ poniżej 7 mg/dl. Hipokalcemii towarzyszą często zaburzenia gospodarki magnezowej oraz fosforanowej, które dodatkowo mogą nasilać objawy tężyczki.

Funkcjonowanie gospodarki wapniowo-fosforanowej organizmu zależne jest od prawidłowego wydzielania dwóch hormonów – kalcytoniny oraz parathormonu (PTH). Kalcytonina produkowana jest głównie przez komórki C tarczycy i odpowiada za wiązanie wapnia w kościach, co powoduje obniżenie jego stężenia we krwi.

Parathormon natomiast produkowany jest przez komórki przytarczyc i działa przeciwstawnie w stosunku do kalcytoniny.

Obniżony poziom wapnia skutkuje zwiększonym wytwarzaniem parathormonu parathormonu, który zwiększa uwalnianie wapnia z kości, co powoduje przywrócenie prawidłowego stężenia Ca2+.

Tężyczka – przyczyny

Poszukując przyczyn tężyczki, ważną kwestią jest wykluczenie współistniejących zaburzeń hormonalnych. Jeśli są one obecne oraz towarzyszą im typowe objawy tężyczkowe, mówimy o tzw. tężyczce jawnej. Jej przyczyną mogą być:

• Pierwotna niedoczynność przytarczyc – związana z niewystarczającym wydzielaniem parathormonu. Jej przyczyną mogą być stany po operacji tarczycy (podczas których dochodzi do niezamierzonego, jatrogennego usunięcia przytarczyc), zniszczenie przytarczyc w czasie radioterapii nowotworów okolicy szyi, autoimmunologiczna niedoczynność przytarczyc, hipoplazja (czyli niedostateczne wykształcenie przytarczyc) lub aplazja przytarczyc (wada wrodzona polegająca na nie wykształceniu się przytarczyc);
• Choroby ogólnoustrojowe, które są przyczyną obniżenia wapnia we krwi, takie jak znaczny niedobór witaminy D, zespół nieszczelnego jelita, ostre zapalenie trzustki;
• Choroba nowotworowa oraz wyniszczenie w przebiegu choroby nowotworowej;
• Alkoholizm;
• Niewystarczająca podaż wapnia wywołana niedoborami pokarmowymi;
• Stosowanie leków powodujących nadmierne wydalanie wapnia np. leki moczopędne.

W przypadku braku zaburzeń hormonalnych mówimy o tzw. tężyczce utajonej. Jest ona związana z różnymi zaburzeniami elektrolitowymi, np. niedoborami magnezu, fosforanów lub potasu. Częstą przyczyną tężyczki utajonej jest przejściowe zwiększenie pH krwi, które powoduje spadek stężenia wapnia zjonizowanego, a co za tym idzie pojawienia się objawów tężyczki. Zwiększenie pH (tzw.

alkaloza) występuje na przykład podczas hiperwentylacji w przebiegu ataku paniki. Pojawianie się objawów neurologicznych w sytuacjach lękowych bywa przyczyną ich bagatelizowania i przypisywania im jedynie podłoża psychicznego.

Lekarz musi zachowywać czujność oraz przeprowadzać szczegółowe badanie przedmiotowe, by nie postawić błędnego rozpoznania i nie powodować wydłużenia procesu diagnostycznego.

Tężyczka – objawy

Typowe objawy tężyczki wynikają z nadmiernej aktywności układu nerwowo-mięśniowego. Pacjent skarży się na mrowienie i drętwienie różnych części ciała. Początkowo są to okolice ust oraz opuszki placów.

Następnie pojawiają się drżenia i niejednokrotnie bardzo bolesne skurcze mięśni kończyn oraz tułowia.

Mniej typowe objawy to: uczucie kołatania serca, światłowstręt, ogólne osłabienie, bóle głowy, problemy ze złapaniem oddechu (uczucie ścisku, guli w gardle) bądź ból w klatce piersiowej.

Oprócz zebrania szczegółowego wywiadu, lekarz endokrynolog powinien poszukiwać charakterystycznych objawów hipokalcemii, do których należą:

• Objaw Chwostka – pojawienie się gwałtownych skurczy mięśni mimicznych po uderzeniu młoteczkiem w brzeg mięśnia żwacza (ok 2 cm od płatka ucha);
• Objaw Lusta – odwiedzenie stopy w odpowiedzi na uderzenie młoteczkiem w okolicę głowy kości strzałkowej;
• Objaw Trousseau – przykurcz palców dłoni w kształt tzw. dłoni położnika w odpowiedzi na niedokrwienie ręki (np. w czasie pompowania mankietu do mierzenia ciśnienia);
• Objaw Erba – polega na zwiększonej pobudliwości nerwów na prąd galwaniczny.

Tężyczka – leczenie

Leczenie tężyczki polega głównie na uzupełnianiu wapnia, witaminy D oraz, jeśli istnieje taka potrzeba, przyjmowania preparatów potasu i magnezu. Należy zaznaczyć, że jest to leczenie objawowe i zasadniczym celem powinna być identyfikacja pierwotnego źródła hipokalcemii i wdrożenie leczenia przyczynowego.

Źródła:

1. Andrzej Szczeklik, Piotr Gajewski: Interna Szczeklika 2014. Kraków: Medycyna Praktyczna, 2014. ISBN 978-83-7430-405-4
2. Piotr Gajewski, Interna Szczeklika, mały podręcznik, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna 2019/2020
3. „Podstawy Endokrynologii” redakcja naukowa: prof. dr hab. n. med. Tomasz Bednarczuk Wydanie I, 2017 

Data dodania: poniedziałek, 27 lipca 2020

Czym jest tężyczka i jak ją leczyć? – Czytelnia apteki Cefarm24

Tężyczka jest chorobą związaną z nadmiernym pobudzeniem nerwowo-mięśniowym. Wyróżnia się dwa rodzaje tego schorzenia, a mianowicie tężyczkę jawną i utajoną. Przyczyny jej powstawania są różnorodne, a pochodzenie tego schorzenia nie jest do końca poznane.

Zdaniem wielu lekarzy do bolesnych skurczów mięśni i mrowienia w różnych częściach ciała może dochodzić na skutek niedoborów minerałów we krwi takich jak magnez, potas i wapń.

Osoby borykające się z tężyczką, regularnie mają napady w postaci mimowolnych i obustronnych skurczy tonicznych różnych grup mięśniowych, czemu może dodatkowo towarzyszyć ból.

Przebieg napadów może być łagodny lub ostry. W formie łagodnej chory zmaga się z drętwieniem skóry wokół ust i kończyn. Towarzyszy temu też utrata tchu, kołatanie serca, zawroty głowy, nudności, wykręcanie kończyn (dłoni i stóp).

Skurcze rozpoczynają się od rąk i przechodzą na dalsze obszary ciała – od przedramion, aż po klatkę piersiową i nogi.

Mogą wystąpić też zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego, światłowstręt, zaburzenia widzenia, bezsenność, leki, kłopoty z pamięcią, zaburzenia nastroju i ból w klatce piersiowej. 

Wapń a tężyczka

Jako, że to wapń bierze udział w procesach przekazywania impulsów nerwowo-mięśniowych, jego brak manifestuje się wieloma nieprzyjemnymi dolegliwościami.

Dochodzi do hipokalcemii, czyli zmniejszenia stężenia nie tylko wapnia w hemoglobinie, ale też magnezu i potasu. Tężyczka jest objawem chorób endokrynologicznych, gdyż to zadaniem przytarczyc jest regulowanie gospodarki wapniowo-fosforanowej.

Bardzo często ze schorzeniem tym borykają się osoby zmagające się dodatkowo z niedoczynnością przytarczyc. 

• W przypadku tężyczki jawnej następuje nadmierna pobudliwość nerwów i mięśni na skutek zaburzeń hormonalnych. Przyczyną rozwoju tego schorzenia może być uszkodzenie przytarczyc, radioterapia, nieprawidłowo zbilansowana dieta i wyniszczenie organizmu.

• Tężyczka utajona daje nieswoiste objawy. Do skurczy mięśni może dochodzić na skutek różnych bodźców zewnętrznych – ataki paniki czy stres. 

Jak zdiagnozować obecność tężyczki?

W przypadku podejrzenia tężyczki przeprowadzany jest wywiad lekarski, podczas którego określana jest częstotliwość występowania symptomów, ich charakter i poziom nasilenia. Wykonywane jest badanie elektromiograficzne.

Na EMG składają się próba hiperwentylacyjna i chemiczna. Badanie polega na umieszczeniu na ramieniu pacjenta specjalnej opaski uciskowej na kilka minut, w celu ograniczenia dopływu krwi do kończyny.  Następnie przez dwie minuty pacjent jest hiperwentylowany.

Jeśli wyniki próby teżyczkowej okażą się dodatnie, zlecane jest wykonanie badań endokrynologicznych. Niekiedy wykonuje się badanie EKG, w celu wykluczenia przyczyn kardiologicznych i EEG w przypadku podejrzenia również padaczki.

Przy tężyczce utajonej przeprowadzane są też badania psychologiczne. 

Jak się leczy tężyczkę?

Pierwszym krokiem w leczeniu tężyczki jest uregulowanie zaburzonej gospodarki wapniowo-fosforanowej. Wymaga to zwiększenia stężenia wapnia w hemoglobinie do optymalnego poziomu.

Wyrównywane są także zaniżone wartości innych pierwiastków – K (potasu) i Mg. Często suplementacja obejmuje też witaminę D i B6. Lekarz zaleca również włączenie do diety większej ilości produktów bogatych w wapń, magnez i potas.

Unikać należy produktów i substancji wypłukujących z organizmu wapń i magnez.

To samo dotyczy pokarmów utrudniających wchłanianie owych minerałów. Jeśli zostanie stwierdzona niedoczynność przytarczyc, to konieczne jest wdrożenie odpowiedniego leczenia preparatami zawierającymi wapń i witaminę D.

Najczęściej podawanymi formami wapnia są glukonian wapnia lub chlorek wapnia. W przypadku tężyczki utajonej sięga się też po suplementację magnezem. Wymagana jest też terapia psychologiczna.

Okazuje się, że osobowość A predysponuje do wystąpienia niedoboru magnezu, gdyż przy tym typie osobowości trzeba liczyć się ze zmniejszoną odpornością na czynniki stresowe. 

Produktami zawierającymi sporą ilość wapnia są pełne mleko, dojrzewające sery podpuszczkowe, sery topione, camembert, sery twarogowe, szproty wędzone, sardynki, łosoś, czekolada, soja, orzeszki ziemne, mak, nasiona słonecznika, orzechy laskowe i włoskie, pistacje, brokuły, szpinak, natka pietruszki, rzeżucha, żółtka jaj, buraki, fasola. 

Konsekwencje nieleczonej choroby

Nieleczona tężyczka nie tylko utrudnia codzienne funkcjonowanie, ale może nawet prowadzić do śmierci na skutek skurczenia się głośni i zamknięcia się krtani, czego efektem będą kłopoty z zaczerpnięciem powietrza. Może wystąpić też hiperwentylacja, dalej dojść do zasadowicy oddechowej, niedotlenienia mózgu i arytmii serca.

Tężyczka – jakie są jej przyczyny i jak ją leczyć? | HelloZdrowie

Tężyczka to objaw polegający na nadpobudliwości nerwów i mięśni, co często manifestuje się uczuciem mrowienia i bolesnymi skurczami.

Bezpośrednią jej przyczynę stanowią zaburzenia stężenia jonów w organizmie. Jak każdy symptom, tężyczka może być wywołana całą gamą różnych chorób.

Wykrycie, co spowodowało wystąpienie objawów często okazuje się kluczem do ich wyeliminowania.

Tężyczka jest schorzeniem, które charakteryzuje się zwiększoną szybkością przekazywania impulsów pomiędzy nerwami a mięśniami, co określa się jako wzmożoną pobudliwość nerwowo-mięśniową. Objawy spowodowane są obniżeniem stężenia jonów (najczęściej wapnia, magnezu lub wodoru) w płynie otaczającym komórki nerwowe.

Tężyczka – przyczyny

Wyróżnić możemy kilka podstawowych stanów odpowiedzialnych za wystąpienie tężyczki. Zaliczamy do nich:

• hipokalcemię, czyli obniżone stężenie wapnia we krwi (może być spowodowana m.in. niedoborem witaminy D, niedoczynnością przytarczyc, ostrym zapaleniem trzustki, przyjmowaniem niektórych leków),
• hipomagnezemię – obniżone stężenie magnezu we krwi (ten stan także może mieć wiele przyczyn, w tym wyróżnia się m.in. niedoczynność przytarczyc, terapię lekami diuretycznymi, hiperaldosteronizm, niedożywienie wywołane np. celiakią, przewlekłą biegunką, wymiotami),
• hiperwentylację (często o przebiegu psychogennym).

Tężyczka jawna a tężyczka utajona

W zależności od tego, jak manifestuje się tężyczka, wyróżnia się jej dwa rodzaje:

1. tężyczkę jawna– w tej postaci występują widoczne objawy nadmiernej pobudliwości nerwowo-mięśniowej, przez co diagnostyka problemu jest znacznie ułatwiona; przyczyną tężyczki jawnej często są nieprawidłowe zmiany hormonalne, które skutkują zaburzeniem regulacji gospodarki wapniowej lub magnezowej organizmu i prowadzą do obniżenia stężenia tych jonów we krwi,
2. tężyczkę utajona– objawy kliniczne w tężyczce utajonej nie wskazują na bezpośrednio na jej występowanie, ale mogą zostać wywołane przez odpowiedni bodziec; do wystąpienia tego rodzaju tężyczki przyczynia się często hiperwentylacja (przyspieszenie i zwiększenie liczby oddechów), w wyniku której zwiększa się pH w organizmie (dochodzi do spadku stężenia jonów wodorowych we krwi, co może powodować tężyczkę).

Objawy tężyczki jawnej

Do pierwszych objawów tężyczki jawnej zalicza się drętwienie i mrowienie mięśni wokół ust i w opuszkach palców. Następnie dochodzić może do bolesnych skurczów mięśniowych.

Początkowo obejmują one kończyny górne, stopniowo od palców do ramion. Charakterystycznym objawem tężyczki jest tzw. ręka położnika – zgięcie 4 i 5 palca przy jednoczesnym wyproście pozostałych.

Na późniejszym etapie skurcze obejmują także twarz (w tym powieki), klatkę piersiową i kończyny dolne.

Inne objawy tężyczki jawnej to:

• ogólne osłabienie,
• zaburzenia koncentracji i pamięci,
• rozdrażnienie emocjonalne,
• podwójne widzenie,
• światłowstręt,
• ból w klatce piersiowej,
• migrenowe bóle głowy,
• uczucie kołatania serca.

W przebiegu tężyczki może dojść także do pojawienia się stanów niebezpiecznych dla zdrowia: utraty przytomności z drgawkami (co często jest mylone z atakiem padaczki) oraz do skurczu krtani mogącego skutkować problemami z oddychaniem.

Tężyczka utajona często wywołuje duże trudności w diagnostyce i nie jest prawidłowo rozpoznawana. Dzieje się tak, ponieważ symptomy są mało charakterystyczne, a osoby chore zwykle zgłaszają nietypowe dolegliwości z różnych układów ciała. Objawy mogące wskazywać na występowanie tężyczki utajonej to:

• wzmożone napięcie nerwowe,
• obniżenie nastroju,
• bezsenność,
• trudności z koncentracją,
• stałe uczucie zmęczenia,
• mrowienie kończyn dolnych i górnych,
• dolegliwości ze strony układu pokarmowego (bóle brzucha, wzdęcia),
• kolki,
• bóle w klatce piersiowej,
• napady lęku.

Symptomy nadpobudliwości nerwowo-mięśniowej w tężyczce utajonej są często zbyt niespecyficzne, by lekarz na ich podstawie wysnuł wniosek o występowaniu u pacjenta zaburzeń stężenia jonów. Na obecność tężyczki wskazywać mogą objawy, które będą widoczne w badaniu neurologicznym:

• objaw Lusta – uderzenie młoteczkiem poniżej kolana powoduje skurcz i odwiedzenie stopy,
• objaw Chvostka – uderzenie młoteczkiem w okolicę policzka powoduje nagły skurcz mięśni twarzy,
• objaw Trousseau – przykurcz palców dłoni, np. po uciśnięciu ramienia mankietem do mierzenia ciśnienia.

Tężyczka u dzieci

W postaci jawnej tężyczki u dzieci obserwowane są:

• skurcze stóp i nadgarstków,
• skurcz głośni, który może skutkować zaburzeniami oddechu i czynności serca, sinicą, bezdechem, uogólnionymi drgawkami z utratą przytomności.

Postać utajoną tężyczki dużo trudniej zdiagnozować, ponieważ objawy (tak jak u dorosłych) są mało charakterystyczne. Symptomy tej postaci choroby u dziecka to:

• płaczliwość, rozdrażnienie,
• pojedyncze skurcze rąk i nóg.

Atak tężyczki – jak postępować?

Postępowanie w przypadku ataku tężyczki zależy od tego, jakie objawy jej towarzyszą.

Jeśli mamy do czynienia ze skurczem mięśni krtani, który powoduje zaburzenia oddychania, należy jak najszybciej wezwać pogotowie lub zgłosić się na Szpitalny Oddział Ratunkowy.

Symptomy, takie jak: zaburzenia świadomości, utrata napięcia mięśniowego, napady drgawkowe, niedowład, zaburzenia mowy, nagła utrata pamięci, także powinny skłonić do jak najszybszego skonsultowania się z lekarzem.

Jeśli objawy nie mają u dużego nasilenia lub podejrzewasz, że może u Ciebie występować tężyczka utajona, zgłoś się na wizytę do lekarza rodzinnego.

Leczenie suplementami wapnia czy magnezu na własną rękę często nie wystarcza, ponieważ nie uwzględnia podstawowej przyczyny pojawienia się symptomów.

Tężyczka stanowi sygnał, że w organizmie występują pewne nieprawidłowości – nielekceważenie tych objawów może pozwolić na postawienie odpowiedniej diagnozy i wyeliminowanie ich źródła.

Leczenie tężyczki

Leczenie polega na wyrównaniu stężenia jonów (wapnia, magnezu, wodoru), których nieprawidłowy poziom stanowił przyczynę wystąpienia nadpobudliwości nerwowo-mięśniowej. Suplementacja wapnia, magnezu, witaminy D i witaminy B6 jest najczęściej stosowanym sposobem postępowania.

Ze względu na to, że u podstawy pojawienia się tężyczki zazwyczaj leży pierwotna choroba wywołująca zaburzenia, jednorazowe uzyskanie równowagi jonów we krwi może nie wystarczyć.

Najważniejsze w leczeniu tężyczki jest określenie, co doprowadziło do rozwoju nieprawidłowości i ukierunkowanie długofalowego postępowania na ograniczanie skutków tej pierwotnej przyczyny.

W związku z tym bardzo trudno podać standardowy sposób leczenia nadpobudliwości nerwowo-mięśniowej – będzie on zróżnicowany w zależności od choroby, która wywołała objawy.

Dla przykładu: tężyczkę spowodowaną niedoczynnością przytarczyc leczy się farmakologiczne, tężyczka hiperwentylacyjna spowodowana czynnikami psychogennymi wymagać może natomiast leczenia psychologicznego lub psychiatrycznego.

Tężyczka – dieta

Krótkotrwały niedobór składników takich jak wapń czy magnez w diecie nie skutkuje rozwojem tężyczki. Jeśli jednak występuje przewlekle i przy jednoczesnym niedoborze witaminy D (lub obecności innych czynników zaburzających wchłanianie, np. przewlekłych biegunek), objaw może się pojawić.

Warto, by dieta w tężyczce wywołanej niedoborami wapnia uwzględniała produkty bogate w ten pierwiastek (największą jego zawartością charakteryzują się mleko i produkty mleczne oraz napoje roślinne wzbogacane w wapń).

Należy także zadbać o suplementację witaminą D. Zalecane jest również unikanie żywności o wysokiej zawartości fosforanów, które w nadmiarze zaburzają wchłanianie wapnia.

Zaliczamy do nich: sery topione, wędliny, pieczywo cukiernicze, napoje typu cola, sery (przede wszystkim parmezan, sery typu camembert, brie, rokpol, feta).

W diecie w tężyczce związanej z niedoborami magnezu warto natomiast uwzględnić produkty, takie jak:

• orzechy, nasiona, pestki,
• pełnoziarniste produkty zbożowe (m.in. mąki z pełnego przemiału, ryż brązowy, kasze, płatki owsiane)
• nasiona roślin strączkowych,
• zielone warzywa: szpinak, jarmuż, sałaty, natkę pietruszki,
• owoce: banany, melony, owoce suszone.

Powyższy artykuł ma charakter informacyjny i nie zastępuje konsultacji lekarskiej.

Źródła:

1. Garfunkel L., Kaczorowski J., Christy C. (red.) (2007) Pediatric Clinical Advisor (Second Edition), Elsevier Health Sciences.
2. Popławska K., Rychlik K., Omidi K. i wsp. (2018) Tężyczka jako przyczyna utraty świadomości, Pediatria i Medycyna Rodzinna, 14(2): 213-221.
3. Włodarek D., Lange E., Kozłowska L., Głąbska D. (red.) (2014) Dietoterapia, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa.

Treści zawarte w serwisie mają wyłącznie charakter informacyjny i nie stanowią porady lekarskiej. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem.

TĘŻYCZKA

Tężyczka to stan chorobowy, który cechuje wzmożona pobudliwość nerwowo-mięśniowa.

Objawy charakterystyczne dla tej choroby to: bóle i zawroty głowy, bezsenność, drażliwość, drżenia mięśni kończyn, skurcze mięśni, niepokój, drętwienia i mrowienia kończyn, uczucie osłabienia, zaburzenia koncentracji i pamięci, stany lękowe, oraz uczucie skurczu głośni, przy braku lub współistniejących zburzeniach hormonalnych, metabolicznych, czy psychiatrycznych.Tężyczka jest problemem z którym głównie zgłaszają się młodzi, aktywni zawodowo ludzie, często sportowcy, obecnie już bez wyraźnych różnic w zakresie płci, choć częściej chorują kobiety. Wyróżnia się dwa rodzaje choroby: jawna – występująca stosunkowo rzadko oraz utajona – występująca znacznie częściej.

Objawy kliniczne tężyczki

O ile objawy tężyczki jawnej są powszechnie znane, a napady tężyczkowe są łatwe do rozpoznania, o tyle tężyczkę utajoną (spazmofilię) wykrywa się zazwyczaj przypadkowo u ludzi na pozór zdrowych, lub też podających skargi na bardzo nietypowe dolegliwości ze strony różnych narządów i układów.

Tężyczka jawna- napad przebiega w sposób charakterystyczny zaczynając się zwykle od uczucia mrowienia w opuszkach palców rąk i wokół ust. Następnie dochodzi do uogólnienia mrowienia całego ciała, wystąpienia wzmożonego napięcia w mięśniach twarzy i kończyn oraz ich przykurczu.

Najwcześniej skurcze mięśniowe pojawiają się w obrębie mięśni kłębu kciuka z silnym jego przywiedzeniem, co nadaje dłoni kształt „ręki położnika”. Opisane objawy są dość spektakularne, ale nie występują tylko w postaci tężyczki jawnej.

Równie dobrze przy znacznych zaburzeniach elektrolitowych objawy te mogą towarzyszyć tężyczce utajonej lub mieszanej.

Napadowi tężyczki jawnej towarzyszy często niepokój, silny lęk, pobudzenie psychiczne, hiperwentylacja. Niekiedy dochodzi nawet do utraty przytomności z towarzyszącymi drgawkami. Są to wprawdzie sytuacje rzadkie, ale niebezpieczne dla pacjenta i zawsze wymagające różnicowania z padaczką.

Innym objawem mogącym stanowić zagrożenie życia chorego podczas napadu tężyczkowego (tężyczka jawna) jest kurcz mięśni głośni.

W okresach pomiędzy napadami tężyczki pacjenci zwykle skarżą się na: niepokój, rozdrażnienie, uczucie stałego znużenia, zaburzenia pamięci, trudności w koncentracji uwagi, bezsenność, ogólne osłabienie. Niekiedy nawet tężyczka jest główną przyczyną utraty aktywności zawodowej.

Dolegliwości te zwłaszcza w połączeniu z uczuciem ciągłego mrowienia w obrębie twarzy i kończyn traktowane są zazwyczaj mylnie jako nerwica (głównie tężyczka utajona)

W odróżnieniu od tężyczki jawnej, tężyczka utajona przebiega skrycie objawiając się w sposób niecharakterystyczny, a rozpoznaje się ją zwykle przypadkowo. Nie istnieje bowiem żaden patognomoniczny objaw, na podstawie którego można by z dużym prawdopodobieństwem rozpoznać spazmofilię.

Objawy mogące sugerować istnienie tężyczki utajonej dzielą się na: centralne (wzmożone napięcie nerwowe, napadowe zasłabnięcia, bezsenność, obniżenie nastroju, męczliwość), obwodowe (skurcze mięśni, drętwienia i mrowienia kończyn, parestezje), wegetatywne (bóle w okolicy przedsercowej, kołatania serca, opasujące bóle w klatce piersiowej i jamie brzusznej, wzdęcia, kolki, zaburzenia naczynioruchowe w obrębie kończyn), neurologiczne (objaw Chwostka, objaw Trousseau, wygórowane odruchy ścięgniste), elektrofizjologiczne (obraz spontanicznych wyładowań wieloiglicowych potencjałów).

Wypełnij test tężyczki

Najczulszym testem wykazującym obecność nadpobudliwości nerwowo-mięśniowej, a tym samym tężyczki jest badanie elektromiograficzne – próba tężyczkowa (próba ischemiczna).

Charakterystyczny obraz pod postacią spontanicznych, powtarzających się co najmniej 1 minutę po aktywacji niedokrwieniem lub/i hiperwentylacją, wyładowań wieloiglicowych potencjałów wskazuje na obecność tężyczki, lecz nie na jej rodzaj.

Próbę tężyczkową przeprowadzamy wprowadzając elektrodę igłową w pierwszy mięsień międzykostny, zakładając opaskę uciskową na 10 minut na ramieniu (prowokacja ischemii) i dołączając w ostatnich dwóch minutach hiperwentylację. Po 10 minutach zdejmujemy opaskę uciskową i przez następne 5 minut obserwujemy rodzaj wyładowań na ekranie komputera.

Podejrzewając u chorego tężyczkę należy pamiętać, że istnieją choroby predysponujące do wystąpienia tej patologii.

Są to: alergie (w tym szczególnie astma oskrzelowa), cukrzyca, choroby tarczycy (zwłaszcza stan po strumektomii), insulinooporność, zaburzenia wchłaniania jelitowego (SIBO, nietolerancje pokarmowe), zespół wieloniedoborowy, stany po zabiegach operacyjnych ze znieczuleniem ogólnym, ciężkie i liczne infekcje, leki, choroby odkleszczowe, nałogi. Każdy pacjent, u którego na podstawie badania elektromiograficznego stwierdza się obecność objawów nadpobudliwości nerwowo-mięśniowej powinien mieć wykonane badanie próby tężyczkowej oraz badania biochemiczne, pozwalające na określenie rodzaju i przyczyny patologii. W kilkunastu procentach przypadków nie udaje się znaleźć przyczyny organicznej tężyczki, uznając przyczyny psychogenne.

Na podstawie danych psychometrycznych ustalono, że do wystąpienia niedoboru magnezu, a później tężyczki predysponuje osobowość typu A. Ludzi o tym typie osobowości cechuje mała odporność na sytuacje stresowe. Najczęściej są to osoby o wysokim poziomie neurotyzmu, z zaburzoną równowagą emocjonalną, łatwo ulegające zmiennym nastrojom, drażliwe, skłonne do obniżenia nastroju, perfekcjoniści.

Objawy sugerujące istnienie tej dolegliwości dla pełnego rozumienia problemu podzielono na: psychiczne i narządowe

Objawy psychiczne:

• wzmożona pobudliwość nerwowa,
• duszność spoczynkowa,
• niepokój,
• lęk,
• obniżenie nastroju,
• bezsenność,
• ogólne osłabienie,
• stałe uczucie zmęczenia,
• zasłabnięcia napadowe,
• trudności w koncentracji uwagi,
• drażliwość,
• zaburzenia pamięci,
• wady wymowy np.: zacinanie się.

Wymieniając objawy psychiczne występujące w przebiegu tężyczki warto wspomnieć o lęku napadowym, zwanym inaczej napadami paniki. Schorzenie rozpoczyna się w okresie pomiędzy wiekiem młodzieńczym a 30 rokiem życia.

Osoby z objawami lęku napadowego cierpią na wiele zaburzeń somatycznych: wypadanie płatka zastawki mitralnej, idiopatyczną kardiomiopatię, różnego rodzaju zaburzenia czynności tarczycy, zaostrzenie dolegliwości związanych z owrzodzeniem żołądka i dwunastnicy, nasilenie ataków astmy.

Objawy narządowe:

• skurcze mięśni – przeważnie łydek i stóp,
• drętwienia i mrowienia kończyn górnych i dolnych – szczególnie palców rąk,
• bóle i zawroty głowy,
• nadmierna potliwość,
• ziębnięcie i zsinienie kończyn,
• kłucie i pobolewanie w okolicy serca,
• skurcze oskrzeli,
• bóle opasujące w klatce piersiowej i jamie brzusznej,
• ucisk w nadbrzuszu,
• uczucie ciała obcego w gardle „kula histeryczna”,
• drżenia rąk i całego ciała,
• bóle mięśniowe,
• drętwienia twarzy i języka,
• ruchy mimowolne.

Biochemiczne podstawy nadpobudliwości nerwowo-mięśniowej

Rola magnezu w fizjologii błony komórkowej pozwala na stabilizację równowagi elektrochemicznej błony, kontrolę przepływu jonów Na+, K+, fosforu i Ca2+ oraz na wydzielanie i transport neurotransmiterów w OUN.

Magnez ma silne działanie hiperpolaryzujące błonę (stabilizujące) ponieważ sprzyja syntezie cAMP poprzez aktywację adenozylocyklazy Mg2+-  zależnej Niedobór magnezu wywołuje więc zespół depolaryzacji przez zmniejszenie syntezy cAMP, a równocześnie wzrost syntezy cGMP wskutek zwiększenia aktywności  cyklazy guanilowej,  Ca2+ zależnej. Jej aktywność jest hamowana przez  Mg2+.

Tak więc za podstawowe zaburzenie biochemiczne prowadzące do wzrostu pobudliwości nerwowo – mięśniowej można uznać zmniejszenie stosunku pomiędzy cAMP a cGMP – dwoma ważnymi cyklicznymi nukleotydami, pośrednikami drugiego rzędu, które są końcowymi efektami komórkowymi bezpośredniego działania niedoboru magnezu.

Niedobór magnezu  może również powodować dodatkowo wydzielanie histaminy (działając na receptory H2) acetylocholiny, insuliny, co z kolei powoduje wzrost stężenia cyklicznego monofosforanu guanozyny (cGMP) i depolaryzuje błonę komórkową.

Tężyczka badania przydatne w diagnostyce:

Badanie krwi

Aby zdiagnozować rodzaj tężyczki należy określić rodzaj i poziom niedoborów pierwiastków (Mg, Ca,K). Chociaż powszechne jest oznaczanie ich w surowicy jednak już w chwili obecnej wiadome jest, że ta metoda nie daje wiarygodnych wyników. Pierwiastki zawarte w surowicy są na ogół powiązane z białkami i innymi związkami chemicznymi, a w postaci związanej są nieaktywne w organizmie.

Poza tym pomiar poziomu pierwiastków zależy też od ilości związanych przez nie innych związków chemicznych (np. białek). Stan pierwiastkowy płynów wewnątrzkomórkowych jest bardziej czuły na zmiany stanu organizmu.

Skład płynów wewnątrzkomórkowych szybciej ulega zmianie wraz z niekorzystnymi zmianami w organizmie niż skład surowicy krwi, który jest jeszcze długo kontrolowany działaniem odpowiednich hormonów.Należy pamiętać, że jony magnezu, potasu czy wapnia znajdują się we wszystkich elementach morfotycznych krwi (erytrocytach, leukocytach, trombocytach).

Toczące się na świecie badania nad rolą magnezu w neurologii i innych naukach medycznych oparte są na pomiarach pierwiastków zjonizowanych w tych komórkach. Najbardziej powszechne są badania pierwiastków zjonizowanych w erytrocytach.

Tylko ocena pierwiastków wolnych (zjonizowanych) jest wiarygodnym pomiarem służącym do oceny rodzaju zaburzeń z kręgu nadpobudliwości nerwowo-mięśniowej (tężyczki). Oczywiście powyższe badania są podstawowymi wykonywanymi celem diagnostyki. Zalecamy badania znacznie rozszerzone dające nam i pacjentowi szanse poznania przyczyny dolegliwości i wdrożenia bardziej skutecznego leczenia.

Badanie psychologiczne

Na podstawie danych psychometrycznych ustalono, że do wystąpienia niedoboru magnezu, a później tężyczki predysponuje osobowość typu A. Ludzi o tym typie osobowości cechuje mała odporność na sytuacje stresowe.

Powszechnie znanym testem psychologicznym przydatnym w diagnostyce zaburzeń osobowości często współistniejących z tężyczką jest Kwestionariusz Osobowości EPQ-R. Test ten jest stosowany na całym świecie i służy do badania podstawowych wymiarów osobowości.

Zawiera on 100 pytań tworzących cztery skale: Neurotyzm (N), Ekstrawersja (E), Psychotyzm (P) i skalę Kłamstwa (K) pozwala ustalić dominujący typ osobowości u osób ze wzmożoną pobudliwością nerwowo-mięśniową.

Najczęściej są to osoby o wysokim poziomie neurotyzmu, niezrównoważone emocjonalnie, łatwo ulegające zmiennym nastrojom, drażliwe, skłonne do stanów lękowych i załamań nerwowych.

Elektroencefalogram

 U chorych z tężyczką hipokalcemiczną (jawną) zapis EEG w 20% przypadków może być prawidłowy lub wykazywać niewielkie przesunięcie w częstotliwości fal alfa w kierunku wolniejszego rytmu.

W przypadkach znacznej hipokalcemii obserwuje się nieregularność i zwolnienie rytmu alfa, występowanie fal theta, a w czasie hiperwentylacji mogą pojawić się fale delta, rzadko iglice, fale ostre czy zespoły iglicy z falą wolną.

Wyładowania napadowe występują zwykle przy stężeniu wapnia w surowicy krwi (?) poniżej 1,5 mmol/l .

Echokardiogram

Jest szczególnie przydatnym badaniem pozwalającym rozpoznać istnienie wypadania płatka zastawki mitralnej (prolaps mitralny) czy cechy kardiomiopatii idiopatycznej. Obydwa schorzenia spotykane są najczęściej w tężyczce utajonej z objawami lęku napadowego [30].

 Zespół wypadania płatka zastawki dwudzielnej (ZWPZD) występuje u 5-15 % populacji generalnej, zaś u osób z zaburzeniami lękowymi aż u 30-50 % pacjentów, przy czym najczęściej dotyczy to chorych z tzw. atakami paniki.

Istnieje wiele teorii na temat ścisłego związku pomiędzy ZWPZD a zaburzeniami lękowymi, lecz najbardziej przekonywujące wydają się badania przeprowadzone przez Gaffneya wykazujące dysfunkcję układu wegetatywnego między spadkiem napięcia układu parasympatycznego a wzrostem napięcia układu alfa-adrenergicznego przy normalnym napięciu i reaktywności układu beta-adrenergicznego. Stwierdza się także podobną zależność pomiędzy występowaniem objawów lęku napadowego, a obecnością tzw. idiopatycznej kardiomiopatii.

Elektrokardiogram

 Pozwala uwidocznić zmiany o charakterze głównie nadkomorowych zaburzeń rytmu oraz zaburzeń przewodzenia pod postacią wydłużenia odcinka QT, które często występują u chorych z tężyczką utajoną.

Tężyczka gdzie szukać pomocy i jak prawidłowo leczyć?

Leczenie sprowadza się głównie do indywidualnego przyjmowania magnezu oraz właściwej terapii psychologicznej. Korzystne jest kojarzenie preparatów magnezowych z witaminą B6 działającą w charakterze kofaktora. Preparaty magnezowe obecnie najczęściej stosowane.

Głównymi przeciwskazaniami do stosowania preparatów magnezu jest ciężka niewydolność nerek, blok przedsionkowo-komorowy oraz miastenia. W terapii tężyczki warto wspomnieć o witaminie D3, której niedobór wpływa niekorzystnie na wchłanianie magnezu. Diagnostykę należy więc uzupełnić o poziom wit. D3 i w razie jego obniżenia suplementować łącznie z preparatami magnezu.

Wlewy preparatów magnezu ( MgSO4 ) są stosowane ze szczególnych wskazań w spazmofilii dotyczą jedynie zaawansowanej hipomagnezemii, gdzie leczenie doustne jest niemożliwe lub . Ideą leczenia preparatami magnezu jest podawanie preparatów dobrze wchłanianych do krwi.

Najczęściej stosowane są cytryniany, mleczany i chelaty Na rynku Polskim jest coraz więcej preparatów z wysokim stopniem wchłanialności, w dobrej dawce, w różnych postaciach. Są to tabletki, tabletki musujące, mikrogranulki wchłanialne z jamy ustnej czy preparaty z wysoką dawką magnezu (375mg) w płynie (50ml) tzw. shoty.

Leczenie zawsze należy dobrać indywidualnie do pacjenta, pamiętając o skutkach ubocznych, wchłanialności, dawce konkretnego preparatu. Nadal czekamy na preparaty magnezowe w postaci tabletki podjęzykowej, wchłanialnej ze śluzówek czy sprayu donosowego.

Ponieważ często niedobór magnezu współistnieje z zasadowicą metaboliczną wynikającą z hiperwentylacji u osób z objawami lęku napadowego lub mało odpornych na sytuacje stresowe, najwłaściwszą formą takiej pomocy jest psychoterapia skojarzona z leczeniem farmakologicznym. Znaczna część autorów preferuje rozpoczęcie leczenia od zastosowania leków z grupy benzodiazepin.

Z naszego doświadczenia jednak wynika, że nie powinny to być leki pierwszego rzutu ze względu na ich duży potencjał uzależniający. Benzodiazepiny można stosować jako leczenie doraźne interwencyjne w stanach nagłej silnej hiperwentylacji ze współistnieniem objawów somatycznych. Należy pamiętać, że pacjenci z tężyczką (szczególnie utajoną) mają dużo większą skłonność do uzależnień.

Jeżeli suplementacja magnezu i wit. D3 nie przynosi oczekiwanego rezultatu, leczenie należy rozważyć wdrożenie leków antydepresyjnych. Wskazane jest wyjaśnienie pacjentowi, iż działanie terapeutyczne tych leków nie jest natychmiastowe, natomiast przez kilka dni od rozpoczęcia leczenia pacjent może się poczuć gorzej.

W każdym razie nie powinna być to przyczyna zarzucenia leczenia. Pacjent – tężyczka musi być świadomy, iż po okresie początkowej wyraźnej poprawy stanu klinicznego zazwyczaj dochodzi do nawrotu niektórych objawów, które w dalszym konsekwentnym leczeniu powoli ustępują. Niestety w 25% prawidłowo prowadzonej terapii tężyczki nie osiąga się istotnej poprawy.

Prawdopodobnie zjawisko to zależy od osobniczych czynników genetycznych.

Objawy ostrej hipokalcemii w postaci napadu tężyczkowego należy przerwać dożylnym podaniem soli wapniowych. Pierwsza dawka „bolus” powinna zawierać 100-200 mg wapnia elementarnego i należy ją podać dożylnie w ciągu 10 minut. Leczenie hipokalcemii przewlekłej zależy od jej przyczyn.

Jeśli jest ona uwarunkowana niedoczynnością gruczołów przytarczycznych, niezbędne jest przewlekłe podawanie witaminy D lub jej aktywnych metabolitów i soli wapnia.

W hipokalcemii wywołanej niedoborem witaminy D, należy podawać witaminę D doustnie lub pozajelitowo, albo też pobudzić jej skórną syntezę promieniami UVB. Sposób podawania witaminy D, a także wielkość dawek musi być ustalone indywidualnie, z uwzględnieniem pory roku.

Suplementacja preparatami wapnia sprowadza się do podawania jego soli. W dawkowaniu należy kierować się przede wszystkim zarówno zawartością wapnia elementarnego w preparacie, jak i objawami ubocznymi (np. zaparcia).

Tężyczka utajona jest coraz częściej rozpoznawana u pacjentów. Szybkie tempo życia, stres, nawał pracy, liczne używki (kawa, cola, napoje energetyzujące, alkohol, psychostymulanty ), leki, nietolerancje pokarmowe, choroby tarczycy, insulinooporność to tylko niektóre z realnych czynników ryzyka a zarazem jej przyczyny.

Rozpoznanie przyczyny jest więc sprawa kluczową w tej przypadłości, tylko wielodyscyplinarne leczenie gwarancją poprawy samopoczucia pacjenta. Podejrzewając tężyczkę należy skierować pacjentka na początku na próbę tężyczkową.

Jeżeli badanie wyjdzie pozytywnie pacjenta powinien diagnozować i leczyć neurolog specjalizujący się w tej dziedzinie.