Atetoza – co to jest, w jakie daje objawy i w jakich chorobach wystepuje?

Atetoza to zaburzenie polegające na występowaniu charakterystycznych mimowolnych ruchów kończyn. Towarzyszy różnym chorobom neurologicznym, takim jak mózgowe porażenie dziecięce, pląsawica Huntingtona czy udar mózgu.

Czym jest atetoza?

Atetoza to zaburzenie określane również jako ruchy atetotyczne. Jest to objaw o charakterze neurologicznym, dla którego typowe są mimowolne ruchy kończyn – przede wszystkim górnych, w rzadkich przypadkach dolnych. Na skutek atetozy zaobserwować można nienaturalne położenie ciała.

Ruchy atetotyczne nie stanowią odrębnej jednostki chorobowej. Ich pojawienie się świadczy o występowaniu innej choroby. Charakterystyczne dla tego zaburzenia są ruchy powolne, nierytmiczne i skrętne.

Pojawiają się one przy uszkodzeniu układu pozapiramidowego, odpowiedzialnego m.in. za motorykę, postawę ciała i utrzymanie prawidłowego napięcia mięśniowego.

Niewłaściwe funkcjonowanie tego układu skutkuje brakiem właściwej stymulacji nerwów obwodowych, a w rezultacie mimowolnymi nieskoordynowanymi skurczami.

Ponieważ atetoza może być związana z wieloma chorobami, pacjent z jej objawami musi zostać poddany bardzo szczegółowej diagnozie. Konieczne jest wykrycie schorzenia powodującego zaburzenie. Do najczęściej stosowanych badań należą m.in.:

• tomografia głowy,
• rezonans magnetyczny,
• badania genetyczne,
• badania laboratoryjne.

Rozpoznanie samej atetozy nie jest problematyczne, ze względu na występowanie wyjątkowo charakterystycznych ruchów, nazywanych czasem ruchami robaczkowymi lub wężowatymi. O wiele trudniejsze okazuje się odkrycie konkretnej przyczyny zaburzenia.

Jakie są przyczyny atetozy?

Przyczyny atetozy mogą być bardzo zróżnicowane. Zawsze związane są jednak z uszkodzeniem układu pozapiramidowego, kierującego ruchami zautomatyzowanymi.

Może do tego dojść z powodu rozwinięcia się konkretnej choroby, powstania urazu lub niedotlenienia.

Podłoże rozwinięcia się chaotycznych ruchów mimowolnych może być bardzo złożone, związane z zaburzeniami neurologicznymi, infekcyjnymi czy autoimmunologicznymi (np. sarkoidoza).

Najbardziej charakterystyczne objawy atetozy stanowią wspomniane powolne i niezależne od woli ruchy robaczkowe – najczęściej dotyczą rąk i palców. Zdarzają się jednak ruchy atetotyczne kończyn dolnych, twarzy, gałek ocznych lub tułowia. Bezpośrednią przyczyną napadu atetozy jest zwykle próba wykonania jakiegoś ruchu lub napięcie o charakterze emocjonalnym.

Typowe jest nasilenie zaburzenia w chwili pojawienia się zamiaru podjęcia czynności ruchowej, a także jego zanikanie podczas snu. Takie ruchy mogą dotyczyć zarówno jednej, jak i obu stron ciała. Atetoza u dzieci w wielu przypadkach powoduje poważne trudności w przyjmowaniu pokarmu.

Warto dodać, że atetoza rzadko występuje jako pojedynczy objaw. Zazwyczaj jest zaledwie jednym z licznych problemów o charakterze motorycznym czy neurologicznym, przez co wielu chorych wymaga wsparcia w samoobsłudze i codziennym funkcjonowaniu.

Atetoza: leczenie i rehabilitacja

Leczenie atetozy uzależnione jest od przyczyny zaburzenia. Niestety wiele powodujących ją chorób należy do schorzeń nieuleczalnych, dlatego często kluczowe okazuje się farmakologiczne łagodzenie objawów i rehabilitacja.

Celem jest poprawa komfortu chorego, nauka samodzielności i zapewnienie specjalistycznej opieki.

Rehabilitacja w atetozie pozwala niwelować napięcie mięśniowe, niwelować przykurcze i podejmować stopniowe próby zwiększania zakresu sprawności.

Atetoza a mózgowe porażenie dziecięce

Mózgowe porażenie dziecięce jest częstą przyczyną atetozy. Choroba związana jest z uszkodzeniem ośrodkowego układu nerwowego na wczesnym etapie jego rozwoju. Chociaż nie postępuje, jest nieuleczalna i prowadzi do wielu zaburzeń o charakterze motorycznym (np.

atetoza dystoniczna, czyli przerywanymi spazmami). Jakie są przyczyny uszkodzenia OUN w tak młodym wieku? Zaliczyć można do nich m.in. infekcje u matki w trakcie ciąży (np. różyczka), zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych (wywołane np.

przez pneumokoki) bądź niedotlenienie.

Atetoza jest objawem neurologicznym związanym z uszkodzeniem układu pozapiramidowego. Leczenie uzależnione jest od konkretnej przyczyny, jednak w wielu przypadkach kluczowa dla komfortu chorego okazuje się rehabilitacja.

poradnik-logopedyczny.plinterdyscyplinarny serwis logopedyczny

Zaburzenia mowy » Rozpoznanie i terapia » Anartria i dyzartria. Istota anartrii i dyzartrii u dorosłych

D y z a r t r i a (łac. dysarthria; w literaturze medycznej: dyzartria), terminem tym określa się:

• zaburzenia mowy wynikające z uszkodzenia ośrodków i dróg unerwiających narządy mowy. Wskutek uszkodzeń – o różnym stopniu i rozległości powstają zakłócenia w napięciu mięśni biorących udział w akcie mowy, co powoduje zaburzenia kontroli i koordynacji czynności tychże mięśni. Pod pojęciem dyzartrii należy rozumieć szereg objawów, które w zależności od poziomu uszkodzenia sklasyfikowano w odrębne syndromy (Styczek, 1980);
• zespół zaburzeń oddechowo-fonacyjno-artykulacyjnych, spowodowanych uszkodzeniem ośrodków i dróg unerwiających aparat mówienia (Mitrinowicz-Modrzejewska, 1971).
  Choć terminem tym często określa się jedynie zaburzenia artykulacji, należy pamiętać, że dochodzi do nich również w wyniku zaburzeń fonacji (generowania dźwięków w obrębie krtani) oraz zaburzeń rezonacji (zmian brzmienia dźwięku zachodzących w nasadzie, tj. w jamie ustnej, nosowej i części jamy gardłowej).

A n a r t r i a. Terminem tym określa się brak rozwoju mowy lub utrata mowy, tj. wcześniej nabytych umiejętności wytwarzania dźwięków mowy na skutek uszkodzenia układu pozapiramidowego, ośrodków pnia mózgu i dróg nerwowych unerwiających narządy mowy (Styczek 1980).

Anartria może się utrzymywać przez kilka lat, przechodząc z czasem w dyzartrię, którą charakteryzuje bardzo zła wymowa obok stosunkowo dobrego posługiwania się formami gramatycznymi i zasobnym słownictwem (Styczek 1980).

Różnice między dyzartrią a anartrią dotyczą głównie nasilenia zaburzeń, ponieważ w dyzartrii mowa jest jeszcze zrozumiała, podczas gdy w anartrii staje się bełkotliwa i zupełnie niezrozumiała (Pruszewicz, 1992).

Generalnie można stwierdzić, że przy dyzartrii ulega zaburzeniom dźwiękowa strona języka (aspekt fonetyczny) i ekspresja mowy, nie zostaje ona jednak naruszona pod względem leksykalnym, gramatycznym i syntaktycznym.

Jest to zatem zaburzenie przejawiające się zakłóceniami w produkowaniu substancji tekstu, którego treść i forma są odpowiednio formułowane.

Objawy

Najważniejszym objawem językowym dyzartrii są zaburzenia artykulacji, co powoduje, że jest ona podobna do dyslalii (podkreślają to niektórzy autorzy, jak np.

Leon Kaczmarek, ujmujący dyzartrię w swojej klasyfikacji objawowej dyslalii), jednakże w zakresie przyczyn i innych współwystępujących z dyzartrią objawów (takich jak: zaburzenia fonacji, oddechu, zaburzenia napięcia mięśniowego, współruchy, zaburzenia płynności mowy itd.

) różnice są na tyle znaczne, że nawet dla potrzeb kategoryzacji objawowych nie należy łącznie traktować tych zaburzeń. Zaburzenia artykulacji mogą mieć różny stopień nasilenia – od zupełnej niemożności tworzenia artykułowanych dźwięków (anartria) do częściowego upośledzenia tej czynności (dyzartria).

Objawy poszczególnych rodzajów dyzartrii
w zależności od poziomu uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego

Pojęcie dyzartria oznacza szereg objawów, które w zależności od poziomu uszkodzenia wykształciły się w odrębne syndromy. Przy wszystkich typach dyzartrii obserwuje się zaburzenia napięcia mięśniowego. Napięcie mięśniowe może być zbyt duże, co określane jest mianem hipertonii.

Hipertonia występuje w wyniku uszkodzenia układu piramidowego (napięcie o charakterze spastycznym] oraz w wyniku uszkodzenia układu pozapiramidowego (napięcie o charakterze plastycznym). Napięcie mięśniowe może być również zbyt małe – co nazywane jest hipotonią, obserwowaną przy uszkodzeniach móżdżku.

Dyzartria korowa

Charakteryzuje się zwiększonym napięciem mięśniowym. Występują zaburzenia artykulacji, fonacji i oddechu oraz zmiany w tempie mowy, w melodii i akcentowaniu. Pola ruchowe odpowiedzialne za pracę języka, żuchwy, gardła i krtani znajdują się w dolnej części zakrętu przedśrodkowego w obu półkulach.

Obustronne uszkodzenie tych pól powoduje porażenie odpowiedniego narządu mowy, jednostronne – nieznaczne obniżenie jego ruchliwości.

Zaburzeniom ulegają bardziej złożone struktury wypowiedzi, co oznacza, że chory nie ma większych trudności z wypowiedzeniem krótkich i prostych wyrazów; trudności występują dopiero podczas wypowiadania wyrazów bardziej skomplikowanych.

Dyzartria piramidowa (rzekomoopuszkowa)

Występuje zwiększone napięcie mięśni aparatu mowy o charakterze spastycznym, kurczowym (scyzorykowym), które maleje przy powtarzaniu ruchów. Porażenie spastyczne sprawia, że ruchy artykulacyjne są przesadne i nieskoordynowane. Mówienie jest wolne i niepłynne, a wymowa wielu głosek zniekształcona.

Widoczne są niedowłady mięśni (m.in. również narządów mowy) oraz współruchy. Zaburzenia mowy zależą od tego, w jakim stopniu i jakie grupy mięśni zostały porażone.

Występują: zmiany w tempie i melodii mówienia, zaburzenia oddechu, trudności w wytwarzaniu głosu i w artykulacji, co obserwuje się również w dyzartrii korowej i opuszkowej.

Dyzartria pozapiramidowa (podkorowa)

Występuje tu zwiększone napięcie mięśniowe. Sovak M. wyróżnił dwa jej rodzaje:

• hipertoniczną – wymowa jest usztywniona; pacjent mówi wolno i niewyraźnie, często nie kończy zdania i ma skłonność do mamrotania (objawy typowe dla choroby Parkinsona);
• hiperkinetyczną – ruchy narządów mowy są niezorganizowane i mało precyzyjne, a artykulacja niedokładna; mówienie jest powolne. Zaburzeniu ulega: wysokość głosu, melodia wypowiedzi i jej rytm oraz oddech. Objawy te występują u osób dotkniętych atetozą, polegającą na nieregularnych zmianach napięcia mięśniowego.

Według Styczek, w dyzartrii podkorowej mowa jest:

• zwolniona, gdy uszkodzona jest gałka blada (wolne, przesadne tempo mowy to bradylalia);
• przyspieszona, gdy uszkodzone jest ciało prążkowane (zbyt szybkie tempo mowy to tachylalia).

Dyzartria móżdżkowa

Charakteryzuje ją:

• obniżone napięcie mięśniowe,
• mowa skandowana – na skutek zaburzeń w koordynacji ruchów artykulacyjnych,
• nierówne tempo mowy (najczęściej zwolnione),
• duże zaburzenia równowagi i trudności w wykonywaniu ruchów celowych,
• niemożność zwolnienia przyspieszonych ruchów artykulacyjnych i niemożność szybkiej zmiany położenia języka.

Dyzartria opuszkowa

Charakteryzuje się wzmożonym napięciem mięśniowym. Często w akcie mowy obserwuje się współruchy, co sprawia, że ruchy artykulacyjne są przesadne, nieskoordynowane, nieuporządkowane. Porażenie mięśni aparatu mowy może być całkowite lub częściowe.

Przy porażeniu częściowym największe zniekształcenia występują w zakresie realizacji głosek wymagających dokładnej koordynacji i zwiększonego napięcia mięśniowego. Występują trudności w żuciu i połykaniu. Czasem pojawia się atrofia mięśni (zazwyczaj języka i mięśnia okrężnego ust). Występuje również drżenie języka.

Zaburzenia mowy polegają na (por. Sovak, Styczek, Tarkowski):

• nieprawidłowym artykułowaniu głosek,
• zmianach w tempie mowy, melodii i akcentowaniu,
• zaburzeniach oddechu i fonacji.

Najważniejszym objawem zaburzeń dyzartrycznych są zaburzenia artykulacji, przy czym samogłoski są lepiej realizowane niż spółgłoski.

W zależności od tego czy przeważa niedowład warg, czy podniebienia, na plan pierwszy wysuwają się trudności w tworzeniu albo spółgłosek wargowych (b, p, w, f), albo podniebiennych (g, k, ch).

Natomiast niedowład języka powoduje zaburzenia wymowy głosek d, t, r, s. Częste są substytucje, elizje i deformacje głosek. Mowa dyzartryczna jest więc:

• niewyraźna,
• powolna,
• zamazana,
• cicha (afoniczna),
• nosowa.

W miarę nasilania się wymienionych objawów mowa staje się coraz bardziej niezrozumiała, bełkotliwa, aż do całkowitej niemożności wydawania artykułowanych dźwięków.

Objawy zaburzeń mowy zależą więc od tego, które mięśnie i w jakim stopniu zostały porażone, co powoduje występowanie – poza zaburzeniami artykulacji – również zaburzeń w realizacji płaszczyzny suprasegmentalnej wypowiedzi (rytmu, tempa, melodii, akcentowania), a także trudności w wytwarzaniu głosu (fonacyjne) oraz trudności oddechowe, wynikające z braku regularności oddechu.

Uwzględniając objawy, a nie poziom uszkodzenia, u dorosłych (podobnie jak u dzieci) można wyróżnić trzy zasadnicze postacie dysartrii: spastyczną, atetotyczną i móżdżkową.

Dyzartria spastyczna

Charakteryzuje się występowaniem: wzmożonego napięcia mięśni fonacyjnych i oddechowych, a także zaburzeń płynności mowy.

Dyzartria spastyczna, przy której występują skurcze wywołujące przerwy w mowie przypomina jąkanie. Odróżnienie jej od jąkania jest dość trudne, możliwe dopiero po badaniu neurologicznym. Właściwie jest to jąkanie organiczne charakteryzujące się brakiem lęku przed mówieniem oraz tym, że występuje zarówno w mowie spontanicznej, jak i przy czytaniu i śpiewie;

Dyzartria atetotyczna

Charakteryzuje się:

• dużymi zaburzeniami oddychania, fonacji i artykulacji,
• mimowolnymi ruchami w obrębie narządów artykulacyjnych (i całego ciała), przez co artykulacja bywa bardzo zniekształcona,
• skurczami mięśni twarzy, gardła i krtani, które utrudniają mówienie,
• przejściowym rezonansem nosowym, pojawiającym się przy głoskach ustnych, spowodowanym atetotycznymi (powolnymi, wężowymi) ruchami podniebienia miękkiego,
• mową powolną,
• zaburzeniami wysokości głosu, melodii i rytmu mowy.

Atetoza (łac. athetosis) polega na nieregularnych zmianach napięcia mięśniowego i objawia się m.in. powolnymi, wężowymi ruchami najczęściej palców, ale mogą to być również ruchy szyi, kończyn i tułowia, wywołane skurczami mięśni.

Dyzartria móżdżkowa (ataktyczna)

Dyzartria zwana jest ataktyczną, ponieważ występują w niej objawy ataksji.

Ataksja (łac. ataxia; syn. bezład ruchowy, niezborność ruchów) – to zaburzenie zgodności ruchów różnych grup mięśniowych, objawiające się dyskoordynacją i wadliwą kolejnością ruchów, zaburzeniem mowy, brakiem płynności wymowy, mową skandowaną.

• Dyzartrię móżdżkową cechują zaburzenia równowagi i niemożność wykonywania ruchów celowych.
• Oprócz wyżej wymienionych wyodrębnia się też dyzartrię z objawami mieszanymi (Styczek 1980; Tarkowski 1993; Sovak 1978; Surowaniec 1993).
• Inne klasyfikacje dyzartrii znajdziesz w dziale: Zaburzenia mowy > Klasyfikacja
• W praktyce rzadko spotyka się czyste postacie dyzartrii (za: Lewandowski, Tarkowski 1989). Mitrynowicz-Modrzejewska (1963) uważa, że objawy dyzartrii można pogrupować następująco:

1. dyzartrie różnią się od dysglosji obwodowych wyraźną spastyczną formą i brakiem reakcji zwyrodnienia mięśniowego. Klasycznym przykładem dyzartrii piramidowej jest porażenie rzekomoopuszkowe. Porażenia atoniczne, powstające przy uszkodzeniu jąder nerwów ruchowych (czaszkowych) w rdzeniu przedłużonym (opuszce), różnią się od porażeń obwodowych (tj. porażeń nerwów unerwiających mięśnie narządów mowy) obecnością innych objawów opuszkowych;
2. pacjent nie może wykonywać wargami ruchów artykulacyjnych, ruchy języka są ograniczone, podniebienie miękkie słabo się napina, a w krtani występują zaburzenia w ruchach zwarcia i zamknięcia głośni;
3. podczas mówienia pojawiają się zaburzenia koordynacyjne, chociaż ruchy wyizolowane są prawidłowe. Ruchy docelowe, np, języka, są upośledzone;
4. wskutek uszkodzenia centralnego narządu mowy na wyższym piętrze, występują zaburzenia dyzartryczne dotyczące melodii słowa albo akcentów dynamicznego i rytmicznego;
5. mowa jest zamazana, niewyraźna, występuje jakby leniwość mięśni artykulacyjnych i mięśni oddechowych. Tempo mowy może być przyspieszone (tachylalia) albo zwolnione (bradylalia). Akcentowanie jest nieprawidłowe. Niedostateczna jest czynność zwierającego pierścienia gardłowego, co powoduje nosowe zamknięcie. Artykulacja jest zniekształcona, niewyraźna, wyjątkowo eksplozyjna, a głos zmieniony wskutek niedostatecznego zwarcia głośni i braku napięcia strun głosowych. Występuje chrypka albo bezgłos. W niektórych przypadkach – na skutek zaciskania się strun głosowych – stwierdza się objawy bezgłosu spastycznego.

Przyczyny dyzartrii u dorosłych

Dyzartria jest zaburzeniem mowy wynikającym z uszkodzenia ośrodków ruchowych kory, dróg piramidowych (korowo jądrowych), układu pozapiramidowego, móżdżku, a także obwodowego neuronu ruchowego.

Anatomicznie może być spowodowana uszkodzeniem w obrębie mózgu, pnia mózgu, móżdżku, nerwów obwodowych, złącza nerwowo-mięśniowego oraz samych mięśni. Wszelkie choroby dotyczące tych struktur mogą prowadzić do dyzartrii.

Należy tu wymienić:

• choroby naczyniowe,
• guzy mózgu i pnia mózgu,
• chorobę Parkinsona,
• choroby móżdżku,
• neuropatie,
• choroby neuronów ruchowych,
• miopatie,
• zapalenia mięśni, miastenię i inne choroby układu ruchu (za: Rosenfield).

Uszkodzenia górnego neuronu ruchowego

Do uszkodzeń górnego (centralnego) neuronu ruchowego dochodzi w wyniku obustronnego uszkodzenia dróg korowo-rdzeniowych i piramidowych), np. wskutek choroby neuronu ruchowego lub obustronnego uszkodzenia pochodzenia naczyniowego.

Uszkodzenia te prowadzą do dyzartrii rzekomoopuszkowej. W takich przypadkach mięśnie narządów artykulacyjnych wykazują osłabienie i spastyczność.

Mowa jest bełkotliwa, a szczególne trudności sprawia wymowa spółgłosek, zwłaszcza wargowych i zębowych.

Przy uszkodzeniu ciała prążkowanego dochodzi do zaburzeń artykulacji, będących przynajmniej częściowo wynikiem sztywności mięśniowej obserwowanej w parkinsonizmie.

Uszkodzenia te prowadzą do dyzartrii pozapiramidowej (podkorowej) i przejawiają się mową spowolniałą i bełkotliwą, jak również – z uwagi na zmniejszoną ruchliwość warg i języka – zmienionym brzmieniem głosu; w cięższych przypadkach mowa może być zupełnie niezrozumiała.

Przy uszkodzeniu móżdżku oraz połączeń móżdżku dochodzi do poważnych zaburzeń koordynacji pracy mięśni artykulacyjnych.

Występująca wówczas dyzartria móżdżkowa przejawia się mową skandowaną (chory sylabizuje i nienaturalnie oddziela od siebie poszczególne sylaby, kładzie nadmierny i jednolity akcent na wszystkie sylaby w słowie, co daje efekt skandowania), trudnościami w szybkim powtarzaniu słów, wymową bełkotliwą, a w cięższych przypadkach wybuchową z towarzyszącymi jej grymasami twarzy. Ten rodzaj dyzartrii – określany również jako dysartria ataktyczna – najczęściej spotykany jest w stwardnieniu rozsianym, a zdarza się również w pląsawicy i atetozie.

Uszkodzenie dolnego (obwodowego) neuronu ruchowego

Postępujące porażenie opuszkowe, będące wynikiem stwardnienia zanikowego bocznego, jest najczęstszą przyczyną tego typu zaburzeń, określanych jako dyzartria opuszkowa. Mogą one też wystąpić w opuszkowej postaci zapalenia rogów przednich rdzenia.

W początkowym okresie największą trudność sprawia pacjentom wymowa głosek wargowych. Później – w miarę postępującego osłabienia języka – występują trudności w wymowie głosek zębowych i gardłowych, którym w wyniku osłabienia podniebienia miękkiego towarzyszy nosowe zabarwienie głosu.

Może też wystąpić upośledzenie fonacji, co sprawia, że w końcu pacjent w ogóle nie jest w stanie mówić.

Często spotyka się zaburzenia mowy będące kombinacją opisanych wyżej rodzajów dyzartrii, np. w przebiegu stwardnienia rozsianego mięśnie artykulacyjne mogą być jednocześnie spastyczne i ataktyczne, a w stwardnieniu zanikowym bocznym może dojść do jednoczesnego uszkodzenia górnego i dolnego neuronu ruchowego.

M i o p a t i e (choroby mięśni), to kolejna przyczyna zaburzeń dyzartrycznych, których objawy są podobne do dyzartrii opuszkowej wynikającej z uszkodzenia dolnego motoneuronu. W takich przypadkach nadmierna męczliwość mięśni może powodować narastanie bełkotliwości podczas mówienia, aż do zupełnego bezgłosu.

Opracowanie – Marzena Mieszkowicz – neurologopeda

Literatura:

1. Bannister S. R. – Neurologia kliniczna, wyd. 7, Bielsko-Biała 1992.
2. Diagnostyka różnicowa objawów chorobowych, red. F. Kokot, Warszawa 1990.
3. Diagnoza i terapia zaburzeń mowy, red. T. Gałkowski, Z. Tarkowski, T. Zaleski, Lublin 1993.
4. Dowżenko A., Jakimowicz W.- Choroby układu nerwowego, Warszawa 1982.
5. Herman E. – Diagnostyka chorób ukladu nerwowego, Warszawa 1982.
6. Jakimowicz W. – Neurologia kliniczna w zarysie. Podręcznik dla studentów medycyny, wyd. 3, Warszawa 1987.
7. Jastrzębowska G. – Podstawy teorii i diagnozy logopedycznej, Opole 1998.
8. Lewandowski A., Tarkowski Z. – Dyzartria. Wybrane problemy etiologii, diagnozy i terapii, Warszawa 1989.

Mózgowe porażenie dziecięce przyczyny, objawy, orzecznictwo, profilaktyka

Mózgowe porażenie dziecięce ( łac. paralysis cerebralis infantum, dalej jako: MPD) nazywane jest również chorobą Little’a, od nazwiska angielskiego lekarza, Williama Johna Little’a.

Twierdził on, że czynniki wywołujące tę chorobę u dziecka są skutkiem uszkodzenia mózgu, powstającego już w okresie okołoporodowym. Potwierdzone jest, że do mózgowego porażenia dziecięcego może dojść na skutek uszkodzeń mózgu jeszcze w okresie życia płodowego, najczęściej pomiędzy 24., a 26.

tygodniem ciąży. Schorzenie może jednak powstać również już w trakcie porodu lub tuż po nim.

→ Podejrzewasz, że mózgowe porażenie dziecięce jest skutkiem błędu lekarskiego przy porodzie? Uzyskaj pomoc kancelarii specjalizującej się w dochodzeniu odszkodowania za błędy okołoporodowe skutkujące MPD. Zadzwoń teraz 536 007 001

Mózgowe porażenie dziecięce – jaka to choroba ?

Nazwa tej choroby nie mówi o niej na tyle dużo, aby z samego jej brzmienia móc domyślić się jakiego typu objawy mogą zachodzić u dziecka dotkniętego MPD. Co ciekawe, mózgowe porażenie dziecięce często określane jest również jako „choroba bez definicji”.

To określenie jest trafne i nieprzypadkowe – u każdego dziecka choroba może przebiegać inaczej. Stopień nasilenia objawów oraz zaburzeń nimi powodowanych może być bardzo różny w zależności od okoliczności konkretnego przypadku.

Ciężko jest zatem sformułować jasną definicję i precyzyjnie stwierdzić, że jeśli u jakiegoś dziecka zachodzą konkretne objawy, to z pewnością dotknięte jest ono MPD. Z tego powodu, w przypadku tej choroby ryzyko popełnienia przez lekarza tzw. błędu w diagnozowaniu jest duże.

Statystyki podają, że schorzenie to dotyczy dwojga niemowląt na tysiąc urodzeń. W przypadku dzieci z grupy tzw. podwyższonego ryzyka, czyli urodzonych z nieprawidłowej ciąży, schorzenie dotyka aż 5%.

Na przestrzeni lat, w literaturze powstało wiele definicji tej choroby. Ciężko jednak uznać, która z nich jest najwłaściwsza, ponieważ żadna nie oddaje w pełni stopnia skomplikowania i różnorodności tego schorzenia.

Typowa definicja MPD brzmi: zespół przewlekłych i niepostępujących zaburzeń ośrodkowego układu nerwowego (zwłaszcza ośrodkowego neuronu ruchowego), powstałych w wyniku uszkodzenia mózgu przed, po i w czasie porodu.

Przyczyny mózgowego porażenia dziecięcego

Najczęstsze przyczyn mózgowego porażenia dziecięcego to:

• Niedotlenienie noworodka podczas porodu
• Zatrucie ciążowe
• Zbyt duże stężenie bilirubiny we krwi
• Infekcje, występujące u matki w trakcie ciąży, m.in. różyczka, toksoplazmoza
• Złe ułożenie płodu
• Palenie papierosów oraz picie alkoholu przez kobietę w ciąży
• Dziecko urodziło się wcześniakiem
• Tuż po porodzie przejawiało trudności z oddychaniem
• Poród był skomplikowany i wyczerpujący (np. poród kleszczowy)
• We wczesnym okresie życia dziecko cierpiało na zapalenie opon mózgowych

Wystąpienie któregokolwiek z tych czynników lub nawet kilku z nich nie powodują automatycznie, że MPD z pewnością wystąpi. Przyczyny te znacznie zwiększają jednak ryzyko uszkodzenia mózgu płodu.

Porażenie mózgowe dziecięce objawy

Prawdą jest, że choroba w zależności od dziecka może przebiegać w bardzo różny sposób. Istnieją jednak wymieniane w literaturze najbardziej typowe objawy dziecięcego porażenia mózgowego. Mogą być one widoczne już u noworodków. Należą do nich:

• Asymetria w ułożeniu ciała
• Wiotkość mięśni większa niż przeciętna
• Trudności w przełykaniu pokarmów
• Czasami również drgawki

Część objawów dziecięcego porażenia mózgowego uaktywnia się dopiero na dalszym etapie życia dziecka. Najczęściej rodzice zauważają wówczas, że podczas, gdy inne dzieci potrafią już samodzielnie podnieść główkę, przewrócić się na bok, a nawet zaczynają pełzać, ich dziecko jeszcze tego nie potrafi.

Mózgowe porażenie dziecięce objawy mogą dać o sobie znać również na jeszcze późniejszym etapie rozwoju – kiedy zdrowe dzieci chwytają już samodzielnie zabawki, a także uczą się wymawiać głoski i sylaby, dzieci dotknięte MPD jeszcze tego nie potrafią lub nauka takich czynności przebiega u nich w nietypowy sposób.

Dzieci dotknięte MPD w znacznej większości przypadków kierowane są na rehabilitację. Choć pewne uszkodzenia są nieodwracalne, rozwijający się mózg ma duże możliwości kompensacyjne.

Daje to możliwość realnej poprawy stanu psychicznego i fizycznego dziecka, o ile właściwe działania zostaną podjęte odpowiednio wcześnie. Już w pierwszych miesiącach życia dzieci cierpiące na mózgowe porażenie dziecięce kierowane są na konsultacje m.in. do neurologa, i ortopedy.

Metody rehabilitacji stosowne u dzieci z MPD to m.in. metoda Domana (niezalecana), Vojty oraz metoda Bobath.

Mózgowe porażenie dziecięce – przykłady z orzecznictwa

W katalogu przykładowych przyczyn mózgowego porażenia dziecięcego wpływających na wystąpienie choroby u dziecka można zauważyć dwie grupy:

• Mózgowe porażenie dziecięce przyczyny, na które ma wpływ matka dziecka;
• Mózgowe porażenie dziecięce przyczyny, które są od matki niezależne, mogące mieć swoje źródło w błędzie popełnionym przez członków personelu medycznego.

Wyrok omówiony poniżej dotyczył tej drugiej sytuacji. W sprawie orzekał Sąd Apelacyjny w Lublinie (wyrok z dnia 10 stycznia 2002 r., sygn. akt. I ACa 576/01). Powódką była kobieta, której poród był kontynuowany siłami natury, mimo, że zaszły bezwzględne przesłanki do przeprowadzenia cesarskiego cięcia.

Sąd stwierdził, że lekarz, który podjął taką decyzję popełnił błąd medyczny. Zbagatelizował objawy, które wystąpiły już w pierwszym okresie porodu, sugerujące, że tej konkretnej pacjentki przeprowadzenie porodu siłami natury będzie niemożliwe.

Objawy te jednoznacznie wskazywały na możliwość wystąpienia wewnątrzmacicznej zamartwicy płodu, wynikającej z jego niedotlenienia. Świadczyły o tym m.in. osłabione ruchy dziecka i zły zapis z KTG. W konsekwencji błędnych działań lekarza, u dziecka doszło do poważnej i nieodwracalnej szkody.

Zdiagnozowano u niego dziecięce porażenie mózgowe oraz znaczne upośledzenie rozwoju umysłowego.

Pacjentka, u której doszło do tego drastycznego w skutkach błędu, miała pełne prawo domagać się od szpitala i lekarza odszkodowania oraz zadośćuczynienia za błąd medyczny.

Mimo, że sama zachowywała się w ciąży prawidłowo i przed rozpoczęciem akcji porodowej nic nie wskazywało na możliwość wystąpienia MPD, na skutek sprzecznych z zasadami sztuki medycznej działań lekarza (błąd lekarski przyczyną mózgowego prażenia dziecięcego), do końca życia będzie musiała zajmować się upośledzonym dzieckiem.

Chociaż żadne pieniądze nie cofną czasu, warto walczyć o lepszą przyszłość dla dziecka dotkniętego mózgowym porażeniem dziecięcym.

Kwoty odszkodowania i zadośćuczynienia, które można uzyskać dla chorego dziecka w drodze sądowej, mogą być bardzo wysokie. Sąd Apelacyjny w Warszawie w 2016 r.

przyznał rodzicom poszkodowanego mózgowym porażeniem dziecięcym dziecka rekordowe zadośćuczynienie w kwocie 1 200 000 zł.

Mózgowe porażenie dziecięce – profilaktyka

Choć przyczyny dziecięcego porażenia mózgowego ciężko podać w sposób jednoznaczny i zamknąć je w jednym katalogu, kobieta w ciąży niewątpliwie może starać się zmniejszyć ryzyko wystąpienia MPD u dziecka. Do działań profilaktycznych należy m.in.

właściwa i profesjonalna opieka nad kobietą ciężarną oraz przestrzeganie przez nią zaleceń lekarza. Oczywistością jest, że kobiety, które w ciąży korzystają z używek oraz nie dostosowują swojego trybu życia do możliwości ciąży, same zwiększają ryzyko wystąpienia u dziecka MPD lub innych schorzeń.

Odpowiednia profilaktyka w przypadku MPD może mieć bardzo duże znaczenie. Jeśli jednak u dziecka dojdzie do wystąpienia dziecięcego porażenia mózgowego w wyniku np. błędu lekarza lub położnej, warto starać się o sprawiedliwe odszkodowanie i zadośćuczynienie.

Pieniądze nie cofną czasu i nie ujmą dziecku bólu fizycznego, ale mogą znacznie zwiększyć komfort całego dalszego życia poszkodowanego dziecka.

Jeśli masz pytania w związku z dochodzeniem roszczeń z tytułu błędu medycznego, wskutek którego dziecko doznało mózgowego porażenia dziecięcego, sprawdź czy nie znajduje się ono na liście pytań najczęściej zadawanych przez pacjentów.

Zapraszamy również do kontaktu – wyjaśnimy wszystkie Twoje wątpliwości – zadzwoń nr telefonu – 536 007 001, 604 432 333, 530 291 291, [email protected]

Mózgowe porażenie dziecięce – rodzaje, charakterystyka, czynniki ryzyka, wzrost świadomości

Mózgowe porażenie dziecięce – dla rodziców i ich dziecka brzmi często jak wyrok. Pojawia się szok, niedowierzanie i przerażenie, jak poradzą sobie w nowej roli. Najbardziej uciążliwe w tym wypadku jest poczucie niemocy i bezsilności w związku z chorobą, która jest nieuleczalna i postępuje z wiekiem. 

1. Mózgowe porażenie dziecięce – choroba Little’a

William John Little, od którego nazwiska określa się mózgowe porażenie dziecięce (MPD) również chorobą Little’a, był zdania, że jest ona wynikiem uszkodzenia mózgu i powstaje w okresie życia płodowego, w trakcie porodu bądź tuż po nim.

Najczęściej ma to miejsce między 26. a 34. tygodniem ciąży. Równolegle do badań Little’a, analizę nad przyczynami prowadził psychoanalityk Zygmunt Freud.

Badacz za główną przyczynę MPD uznał wczesne uszkodzenia płodu oraz nieprawidłowości rozwojowe, które zachodzą w łonie matki.

Najnowsze badania naukowe, które zostały przeprowadzone wśród dzieci z USA i Australii, potwierdzają tezę Freuda. Jednak w ponad 30 proc.

przypadków nadal nie można ustalić przyczyn schorzenia, stąd też czasem nazywane jest „chorobą bez definicji”. Na świecie dotkniętych mózgowym porażeniem dziecięcym jest 17 mln osób.

Wykrywa się je u dwojga na tysiąc noworodków. To najczęściej występująca niepełnosprawność fizyczna wśród dzieci.

2. Mózgowe porażenie dziecięce – czynniki ryzyka

– Dziecięce porażenie mózgowe są to zespoły drobnych uszkodzeń układu nerwowego, które powodują przede wszystkim zaburzenia czynności ruchowych. Począwszy od nieznacznych dysfunkcji, na zupełnych ograniczeniach ruchowych kończąc.

Najczęstszymi zmianami chorobowymi u dzieci z porażeniem mózgowym są tak zwane porażenia spastyczne, które mogą przejawiać się w uszkodzeniach narządu ruchu: wszystkich czterech kończyn (tetraplegia), wyłącznie dolnych kończyn (paraplegia), jednej kończyny (monoplegia), dwóch kończyn po jednej stronie ciała (hemiplegia) oraz trzech kończyn (tripegia).

Znacznie rzadziej natomiast występują inne zaburzenia koordynacji ruchowej, a także zaburzenia mowy. Nie oznacza to jednak, że dziecko skazane jest na stałe trudności np. w komunikowaniu się. Każde z nich w miarę swoich możliwości ma szansę na rozwój i szczęśliwe życie – powiedziała WP parenting psycholog, Kamila Krzyszczak.

Mózgowe porażenie dziecięce wykrywa się już w czasie ciąży. Wpływ na jego pojawienie się mają choroby, które przechodzi w tym czasie matka. Różnego rodzaju infekcje, zatrucia ciążowe, różyczka, toksoplazmoza i cytomegalia zwiększają ryzyko wystąpienia schorzenia. W 5 proc. przypadków nieprawidłowej ciąży dziecko rodzi się z porażeniem mózgowym.

Na mózgowe porażeniedziecięce ma również wpływ tryb życia matki – palenie papierosów i picie alkoholu. Nawet jeżeli ciąża przebiega prawidłowo, a komplikacje następują dopiero przy porodzie – jest on długi i skomplikowany, a u dziecka występują trudności z oddychaniem bądź rodzi się jako wcześniak – znacznie wzrasta ryzyko porażenia.

Objawy MPD widoczne są już u noworodków. Najczęściej przybierają postać asymetrii ciała, drgawek, wiotkości mięśni i trudności w połykaniu pokarmów. Kiedy zdrowe dzieci podnoszą już główkę, przewracają się na boki, chwytają rączką zabawki, dzieci z MPD nie podejmują tych form aktywności.

3. Mózgowe porażenie dziecięce – rodzaje

Mózgowe porażenie dziecięce powoduje wiele trudności

Mózgowe porażenie dziecięce może przyjąć różny poziom nasilenia. Wyróżnia się kilka jej odmian:

• Hemiplegia – a więc porażenie połowiczne – to zaburzenia postawy i ruchów, które dotykają tylko jednej strony ciała dziecka – prawej lub lewej. Hemiplegia objawia się specyficznym, zgięciowym ustawieniem jednej ręki i nogi. Po tej zaburzonej chorobą stronie pojawiają się problemy z czuciem, dotykiem czy odczuwaniem ciężaru.
• Diplegia – porażenie dwustronne – to najczęściej upośledzenia w funkcjonowaniu kończyn dolnych. Ręce pozostaję sprawne, jednak jeżeli czynność wymaga precyzyjnych, dokładnych ruchów (pisanie, rysowanie, szycie), wówczas pojawiają się trudności z koordynacją. Ponieważ jednak choroba dotyka głównie nóg, dzieci z MPD chodzą w sposób charakterystyczny – na palcach, ze skurczonymi do środka kolanami.
• Quadriplegia (porażenie czterokończynowe) – to najcięższa odmiana choroby, obejmująca całe ciało: głowę, tułów oraz kończyny. Dziecko ma wówczas problem z najprostszymi czynnościami – nie może samodzielnie utrzymać głowy i nie potrafi kontrolować mięśni okoruchowych. Nie potrafi kontrolować wzroku. Ponieważ mięśnie języka, gardła i warg są porażone, dzieci z MPD mają również trudności w gryzieniu i połykaniu pokarmu oraz z wykonywaniem ruchów artykulacyjnych. W zależności od nasilenia choroby dzieci z quadriplegią mogą jedynie leżeć, siedzieć lub pełzać.
• Piramidowa postać MPD – występuje dość rzadko, charakteryzuje się mimowolnymi ruchami, dotyka głównie mięśni głowy i twarzy.
• Postać móżdżkowa – od typowych odmian dziecięcego porażenia mózgowego odróżnia ją tzw. drżenie zamiarowe, które polega na drżeniu kończyn przy próbie wykonania jakiegokolwiek ruchu.
• Postaci mieszane – są połączeniem powyższych.

Fundacja Pomocy Dzieciom Kolorowy Świat, która od 2003 roku zajmuje się profesjonalną pomocą dzieciom z mózgowym porażeniem dziecięcym, co roku przeprowadza  Kampanię #17milionów.

Jej celem jest podniesienie świadomości Polaków odnośnie tej choroby oraz zwrócenie uwagi na to, jak wygląda codzienność osób zmagających się z MPD.

W akcję włączyli się znani polscy aktorzy, muzycy, dziennikarze i politycy.

– “#17milionow” ma przypominać o tym, że ludzie z mózgowym porażeniem dziecięcym są pełnoprawnymi członkami społeczeństwa. Chcą korzystać z przestrzeni miejskiej i brać czynny udział w życiu społecznym.

Chcą móc dotrzeć do szkoły, do lekarza, do sklepu czy kina, mając pewność, że nie zaskoczą ich schody, zbyt wysoki próg lub krawężnik. Nie potrzebują litości. Chcą być samodzielni i niezależni.

Wierzę, że wspólnymi siłami stworzymy dla nich świat bez barier – mówi prezes Fundacji Pomocy Dzieciom Kolorowy Świat, Izabela Jachim-Kubiak.

Akcja ma na celu nie tylko oswojenie się społeczeństwa z mózgowym porażeniem dziecięcym, ale także pomoc rodzicom, którzy często nie potrafią poradzić sobie z dysfunkcją swojego dziecka.

– Obecnie przyszłe mamy starają się przygotować na nową rolę społeczną, w której lada moment się znajdą. Czytają odpowiednią literaturę, uczęszczają na specjalistyczne kursy, zasięgają porad doświadczonych już mam. Jednak żadna z nich nie jest przygotowana na przyjście na świat dziecka z mózgowym porażeniem dziecięcym.

To stwarza dodatkowy lęk i brak jakiegokolwiek poczucia bezpieczeństwa, ponieważ nie będzie tylko matką: będzie matką dziecka z porażeniem mózgowym – komentuje psycholog, Kamila Krzyszczak, która jest zdania, że matce łatwiej jest zaakceptować i pokochać chore dziecko, natomiast nieco trudniejsza sytuacja dotyczy ojców, którzy często nie potrafią poradzić sobie z tym, że ich dziecko dotknięte jest porażeniem mózgowym.

(Zdjęcie dziecka / 123RF)

– Ojcowie wówczas często uciekają: w pracę, w alkohol, w dodatkowe zajęcia. Takie zachowanie mężczyzn prowadzi do pogorszenia relacji małżeńskich (za czym idzie również brak wzajemnego wsparcia w nowej, trudnej sytuacji), co w konsekwencji może prowadzić do rozpadu rodziny.

Ważne jest, by działania ojców, mimo wielkiego obciążenia, były ukierunkowane prorodzinnie i koncentrowały się na wspieraniu małżonki oraz wspólnych wysiłkach pracy nad zdrowiem dziecka. Bo każde dziecko, bez względu na stan jego zdrowia, ma prawo być szczęśliwe i co najważniejsze, kochane – dodaje psycholog, Kamila Krzyszczak.

Pamiętajmy, by nie spychać dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym na margines społeczeństwa. One czują i przeżywają wszystko tak samo, jak zdrowe dzieci, choć nie zawsze potrafią to okazać.