Benzodiazepiny to leki dostępne w formie doustnej, doodbytniczej, dożylnej i domięśniowej, stosowane zależnie od konkretnego wskazania terapeutycznego. Dobrze wchłaniają się z przewodu pokarmowego. Należą do substancji rozpuszczalnych w tłuszczach, co zapewnia im szybkie przenikanie do struktur OUN, a co za tym idzie – błyskawiczne działanie.
Benzodiazepiny – podział
Benzodiazepiny dzielą się ze względu na wykazywaną długość działania. Wyróżnia się trzy rodzaje:
Krótko działające, których czas działania wynosi od 5 do 8 godzin:
- britizolam,
- loprazolam,
- triazolam.
Średnio długo działające o czasie działania od 5 do 30 godzin, do których zalicza się:
- alprazolam,
- bromazepam,
- nitrazepam,
- oksazepam,
- temazepam.
Długo działające, wykazujące efekt do nawet 60 godzin:
- diazepam,
- ketazolam,
- klobazam,
- oksazolam.
Benzodiazepiny – zastosowanie
Benzodiazepiny stosowane są w leczeniu zaburzeń lękowych oraz bezsenności, zwłaszcza związanej ze stanami lękowymi. Ich szybkie działanie sprawia, że nadają się do przerywania napadów lęku panicznego.
Poza psychiatrią benzodiazepiny jako środek przeciwdrgawkowy są jednym z podstawowych leków stosowanych w napadach drgawkowych, podaje się je w leczeniu alkoholowego zespołu odstawiennego i jego zaawansowanej postaci – delirium tremens.
W anestezjologii służą do premedykacji – przygotowania pacjenta do wprowadzenia w znieczulenie ogólne.
Benzodiazepiny – uzależnienie
Przyjmowanie benzodiazepin wiąże się z ryzykiem rozwoju uzależnienia. Szczególnie narażone są na nie osoby z historią uzależnienia od alkoholu oraz te stosujące wysokie dawki benzodiazepin. Na rozwój uzależnienia może wpływać kolejne zjawisko występujące w czasie stosowania tych leków.
Mowa tu o tolerancji, która polega na konieczności stopniowego zwiększania dawki substancji w celu osiągnięcia tego samego efektu terapeutycznego.
Tolerancja ma charakter krzyżowy, co oznacza, że zmiana na inną substancję nie spowoduje możliwości osiągnięcia efektu niską dawką, a konieczne będzie zastosowanie proporcjonalnej, wyższej dawki.
Benzodiazepiny – skutki uboczne
W czasie stosowania benzodiazepin wystąpić może czasowa niepamięć okresu działania leku. Jest to korzystne w kontekście zastosowania w anestezjologii. Aby uniknąć tej konsekwencji, po przyjęciu dawki preparatu należy zapewnić około 7-8 godzin nieprzerwanego snu.
Kolejny ważnym działaniem niepożądanym związanym raczej z gwałtownym odstawieniem leku po długim okresie stosowania jest zespół odstawienny, przebiegający z pobudzeniem, lękiem i bezsennością.
U osób w podeszłym wieku i dzieci po podaniu benzodiazepin wystąpić może paradoksalna reakcja, polegająca na pobudzeniu, nerwowości i nadmiernej aktywności.
Benzodiazepiny – przeciwwskazania
Benzodiazepin nie należy łączyć z alkoholem ani innymi lekami działającymi na OUN, o ile nie zalecił ich łącznie lekarz, ponieważ wzajemnie mogą one wzmagać swoje działanie. Każde podanie u osób starszych, dzieci, obciążonych chorobami somatycznymi wymaga ostrożności.
Benzodiazepiny to cenne leki o szerokim zastosowaniu. Należy jednak pamiętać, że ich przyjmowanie wymaga ostrożności i zawsze musi wynikać z bezpośredniego zalecenia lekarza. Każdy pacjent jest inny, a symptomy jego choroby mogą mieć różne podłoże i wymagać odmiennego leczenia.
Odpowiedzi na pytania naszych czytelników
Xanax
Xanax to lek przeciwlękowy i uspokajający wykorzystywany w psychiatrii. Dostępny jest jedynie za okazaniem recepty. Występuje pod dwiema nazwami handlowymi:
- Xanax; tabletki 0,25 mg, 0,5 mg, 1 mg oraz 2 mg;
- Xanax SR; tabletki o przedłużonym uwalnianiu 0,5 mg, 1 mg oraz 2 mg.
Substancją czynną leku jest alprazolam klasyfikowany jako triazolowa pochodna benzodiazepiny. Preparat ma właściwości przeciwlękowe, nasenne, uspokajające, miorelaksacyjne i przeciwdrgawkowe. Podnosi aktywność układu GABA-ergicznego, który z kolei działa hamująco na struktury ośrodkowego układu nerwowego.
Lek przyjmuje się doustnie. Maksymalne stężenie alprazolamu w osoczu krwi po zażyciu tabletek o natychmiastowym uwalnianiu jest osiągane po upływie 1-2 godzin, natomiast w przypadku tabletek Xanax SR po 5-11 godzinach. Biodostępność substancji czynnej jest taka sama w obu rodzajach tabletek, podobne są również jej okresy półtrwania i stężenia metabolitów.
Skład preparatu
| Skład Xanax | 1 tabletka zawiera 0,25 mg, 0,5 mg, 1 mg lub 2 mg aplprazolamu. Pozostałe składniki: laktoza jednowodna, celuloza mikrokrystaliczna, sodu dwuoktylosulfobursztynian (85%) + sodu benzoesan (15%), krzemu dwutlenek koloidalny, magnezu stearynian, skrobia kukurydziana. |
| Skład Xanax SR | 1 tabletka o przedłużonym uwalnianiu zawiera 0,5 mg, 1 mg lub 2 mg alprazolamu. Pozostałe składniki: laktoza jednowodna, hypromeloza 4000 cps, hypromeloza 100 cps, krzemu dwutlenek koloidalny, magnezu stearynian.Ponadto tabletki 0,5 mg i 2 mg zawierają F.D. & C. Blue No. 2 Aluminium Lake. |
Wskazania do stosowania
Zgodnie z informacjami zamieszczonymi w ulotce, preparat stosowany jest u osób dorosłych w leczeniu objawowym krótkotrwałym:
- zaburzeń lękowych uogólnionych,
- zaburzeń lękowych, którym towarzyszą napady lęku,
- zaburzeń lękowych pod postacią fobii,
- zaburzeń depresyjnych,
- zaburzeń lękowych mieszanych.
Alprazolam powinien być przepisany tylko w przypadku, gdy występujące u pacjenta objawy są nasilone, zaburzają prawidłowe funkcjonowanie lub są bardzo uciążliwe. Producent podkreśla, że stany napięcia i niepokoju spowodowane codziennymi stresami nie stanowią wskazań do rozpoczęcia leczenia preparatem.
Przeciwwskazania
Przeciwwskazania do przyjmowania preparatu stanowią:
- nadwrażliwość pacjenta na alprazolam lub inne benzodiazepiny, a także na jakąkolwiek substancję pomocniczą leku,
- dziedziczna nietolerancja galaktozy, zespół złego wchłaniania glukozy-galaktozy oraz niedobór laktazy typu Lapp – z uwagi na zawartość laktozy w tabletkach,
- wiek poniżej 18 lat,
- nużliwości mięśni (myasthenia gravis),
- ciężka niewydolność wątroby,
- ciężka niewydolność oddechowa,
- zespół bezdechu śródsennego.
Zalecane dawkowanie
Dawkowanie Xanax ustalane jest na podstawie stanu chorego – lekarz uwzględnia intensywność występujących objawów i reakcję pacjenta na lek. Leczenie należy rozpocząć od dawki początkowej. Zaleca się, aby pacjenci stosowali najmniejszą skuteczną dawkę leku, dlatego ważna jest obserwacja pacjenta w trakcie terapii.
Jeżeli pacjent dobrze reaguje na leczenie i zajdzie taka potrzeba, możliwe jest zwiększenie dawki. Zdarza się jednak, że u niektórych osób ze względu na wystąpienie działań niepożądanych konieczne jest zmniejszenie dawki początkowej.
W nielicznych przypadkach braku efektów terapeutycznych można zwiększyć ilość leku ponad zalecaną. Musi się to odbywać stopniowo, a wyższa dawka powinna być podawana wieczorem, aby zminimalizować ryzyko występowania działań niepożądanych.
Jak długo brać Xanax? Terapia powinna trwać jak najkrócej. Podczas leczenia należy regularnie kontrolować jego skuteczność, by w miarę złagodzenia objawów chorobowych zmniejszyć dawkę lub zakończyć terapię.
Na ogół leku nie stosuje się dłużej niż przez 8 – 12 tygodni, wliczając w to okres odstawiania. Niektórzy pacjenci wymagają jednak dłuższej terapii – decyduje o tym specjalista.
Podczas przewlekłego stosowania preparatu pojawia się ryzyko zależności lekowej o niekorzystnym stosunku korzyści do zagrożeń.
Dawkowanie XANAX
W leczeniu objawowym zaburzenia lękowego uogólnionego, zaburzenia depresyjnego i zaburzenia lękowego mieszanego najczęściej zaleca się dawkę początkową 0,25 mg lub 0,5 mg 3 razy dziennie. W razie konieczności można zwiększać ilość leku, przy czym maksymalna dawka dobowa wynosi 4 mg w podziale na mniejsze.
W terapii objawów zaburzeń lękowych, którym towarzyszą napady lęku oraz w zaburzeniach lękowych w postaci fobii leczenie zaleca się rozpocząć od dawki 0,5 mg lub 1 mg przyjmowanej przed snem.
W razie potrzeby można zwiększyć przyjmowaną ilość leku podnosząc dawkę o 1 mg z zachowaniem minimum 3-4 dni odstępu. Dopuszcza się przyjmowanie dodatkowych dawek, jednak w ciągu doby można stosować maksymalnie 3-4 dawki podzielone.
Dobowa ilość leku stosowana w badaniach klinicznych wynosiła od 4 do 8 mg alprazolamu. W rzadkich przypadkach podawano dawkę maksymalną, która wynosi 10 mg.
Dawkowanie XANAX SR
W leczeniu objawowym zaburzenia lękowego uogólnionego, zaburzenia depresyjnego i zaburzenia lękowego mieszanego początkowo należy przyjmować 1 mg leku na dobę, jednorazowo lub w 2 dawkach podzielonych. W zależności od reakcji pacjenta ilość preparatu można zwiększać do maksymalnie 4 mg na dobę w dawce pojedynczej lub w 2 dawkach podzielonych.
W terapii objawów zaburzeń lękowych, którym towarzyszą napady lęku oraz w zaburzeniach lękowych w postaci fobii leczenie rozpoczyna się od zażywania 0,5 mg do 1 mg leku przed snem.
W razie konieczności dawkę można zwiększać o maksymalnie 1 mg co 3-4 dni. Całkowitą dawkę dobową należy przyjmować jednorazowo lub w 2 dawkach podzielonych. Dobowa ilość leku stosowana w badaniach klinicznych wynosiła od 4 do 8 mg alprazolamu.
W rzadkich przypadkach podawano dawkę maksymalną, która wynosi 10 mg.
Szczególne grupy pacjentów
Specjalnej modyfikacji dawkowania wymagają pacjenci, którzy nigdy wcześniej nie przyjmowali leków psychotropowych. Wówczas konieczne jest rozpoczęcie terapii od niższych dawek niż te, które stosowane są u osób leczonych wcześniej preparatami o działaniu uspokajającym, nasennym, przeciwdepresyjnym, a także u osób uzależnionych od alkoholu.
Osoby w podeszłym wieku lub osłabione powinny rozpoczynać terapię od mniejszej dawki. Na początku leczenia zaleca się im stosowanie tabletek zwykłych 0,25 mg 2 lub 3 razy na dobę, a w przypadku tabletek o przedłużonym uwalnianiu dawkę 0,5-1 mg na dobę jednorazowo lub w 2 dawkach podzielonych
U pacjentów z niewydolnością wątroby nie należy stosować tabletek o przedłużónym uwalnianiu Xanax SR.
Odstawienie leku
Rezygnacja z terapii wymaga specjalnego postępowania. Odstawienie Xanax nie może następować zbyt gwałtownie.
W ulotce leku zaznaczono, że podczas zakończenia leczenia należy zmniejszać dawkowanie o 0,5 mg co 3 dni.
W tym czasie pacjent powinien pozostawać pod kontrolą lekarza, ponieważ u niektórych osób konieczne jest zmodyfikowanie schematu odstawienia i wolniejsze obniżanie dawki leku.
Preparat może powodować wytworzenie zależności psychicznej i fizycznej.
U niektórych pacjentów po nagłym odstawieniu pojawiały się objawy odstawienne obejmujące: bóle głowy, bóle czy mięśni, nasilony lęk, uczucie napięcia, pobudzenie psychoruchowe, depersonalizację, dezorientację, drażliwość, upośledzenie słuchu, mrowienie i sztywność kończyn, nadwrażliwość na bodźce: światło, hałas i dotyk, omamy, napady padaczkowe. Ich nasilenie jest większe u osób stosujących lek długotrwale i w dużych dawkach. Wyższe prawdopodobieństwo wystąpienia objawów odstawiennych pojawia się także, gdy leczenie zostaje zakończone nagle.
Po zakończeniu terapii mogą także wystąpić tzw. objawy z odbicia. Należą do nich:
- bezsenność,
- lęk,
- zaburzenia snu,
- zmiany nastroju.
Skutki uboczne leku
U niektórych pacjentów mogą wystąpić skutki uboczne Xanax. Najczęściej pojawiają się one na początku leczenia i ustępują po zmniejszeniu dawki lub w miarę kontynuacji terapii. Jeśli dolegliwości niepożądane są uciążliwe lub utrzymują się, należy zasięgnąć porady lekarza.
- Często obserwowane działania niepożądane to: depresja, silne uspokojenie, wzmożona senność, ataksja, zaburzenia pamięci, zaburzenia mowy, zawroty i bóle głowy, nadmierna męczliwość, drażliwość, suchość w jamie ustnej, zaparcia.
- Niezbyt często występują natomiast: zmniejszony apetyt, splątanie, uczucie dezorientacji, lęk, zwiększenie lub obniżenie libido, zaburzenia seksualne, bezsenność, senność, letarg, zaburzenia masy ciała (zarówno zwiększenie jak i zmniejszenie), zaburzenia równowagi lub koordynacji, drżenie, nudności, nieostre widzenie, zapalenie skóry.
- Niezbyt często zgłaszano przypadki, w których pojawiały się: manie, halucynacje, uczucie gniewu, pobudzenie, niepamięć, nietrzymanie moczu, osłabienie siły mięśniowej, nieregularne miesiączki u kobiet.
- Rzadko lub bardzo rzadko występują: zaburzenia motoryki, padaczka, depersonalizacja, objawy psychozy, agranulocytoza, reakcje alergiczne lub anafilaktyczne.
Ponadto obserwowano inne działania niepożądane, jednak na podstawie dostępnych danych nie można ustalić ich częstości występowania.
Należą do nich: hiperprolaktynemia, hipomania, wrogie lub agresywne zachowania, nieprawidłowe myślenie, pobudzenie psychoruchowe, dystonia, zaburzenia równowagi autonomicznego układu nerwowego, zaburzenia żołądkowo-jelitowe, zaburzenia czynności wątroby, zapalenie wątroby, żółtaczka, obrzęk naczynioruchowy, nadwrażliwość na światło, obrzęki obwodowe, zatrzymanie moczu, podwyższenie ciśnienia w gałce ocznej.
Interakcje z alkoholem
W trakcie przyjmowania Xanax nie można pić alkoholu. Łączenie substancji jest niedozwolone ze względu na poważną interakcję między nimi.
Jednoczesne spożywanie benzodiazepin i napojów wyskokowych może prowadzić do kumulacji szkodliwego działania depresyjnego na ośrodkowy układ nerwowy. Przypuszcza się, że w skrajnych przypadkach może to doprowadzić do zgonu. Ponadto picie alkoholu podczas zażywania terapii może wpływać na zaburzenia snu, a także prowadzić do zgonów związanych z niepożądanymi reakcjami terapii.
Xanax w ciąży i okresie karmienia piersią
U kobiet w ciąży nie zaleca się stosowania preparatu Xanax, ponieważ substancja czynna oraz jej metabolity przenikają przez barierę łożyskowo-płodową. Zaobserwowano, że u dzieci kobiet, które przyjmowały preparat Xanax w ciąży występowało zwiększone ryzyko wystąpienia wad wrodzonych u dzieci.
Szczególnej uwagi i obserwacji wymagają noworodki tych pań, które przyjmowały preparat w ostatnim etapie ciąży lub w trakcie porodu – u dziecka występuje wówczas zwiększne ryzyko hipotermii, hipotonii oraz depresji oddechowej. Ponadto u noworodków, których matki przyjmowały lek w trakcie ciąży obserwowano występowanie zależności fizycznej od leku.
W związku z tym po porodzie dzieci należy obserwować w kierunku wystąpienia objawów odstawiennych.
Podczas badań stwierdzono, że substancje zawarte w preparacie Xanax przenikają do mleka matki, a wraz z nim dostarczane są dziecku. Dlatego też w okresie laktacji nie należy przyjmować leku.
Środki ostrożności
Leku nie należy stosować do leczenia podstawowego psychoz ani jako jedyny lek w depresji przy lęku związanym z depresją.
Szczególną ostrożność trzeba zachować u pacjentów z depresją, którzy wykazują tendencje samobójcze. Duże znaczenie ma u nich dostosowanie odpowiedniej dawki leku.
Istnieje powiązanie między zespołem lęku napadowego lub podobnymi zaburzeniami a występowaniem zwiększonej liczby samobójstw oraz dużej depresji pierwotnej lub wtórnej u osób nieleczonych. Dlatego też u osób z depresją lub w razie podejrzenia myśli lub planów samobójczych u pacjenta należy wdrożyć takie środki ostrożności, jak w przypadku innych leków psychotropowych.
Ponadto należy zachować ostrożność u:
- osób podatnych na uzależnienia, tj. ze skłonnością do nadużywania leków, narkotyków lub alkoholu – Xanax, tak jak i inne benzodiazepiny, może powodować uzależnienie oraz wytworzenie zależności emocjonalnej lub fizycznej;
- osób w podeszłym wieku lub osłabionych – z uwagi na ryzyko nadmiernego uspokojenia lub atakcji zaleca się, by pacjenci Ci przyjmowali minimalną skuteczną dawkę preparatu;
- pacjentów z przewlekłą niewydolnością oddechową – zaleca się zmniejszenie dawkowania z powodu ryzyka wystąpienia depresji oddechowej;
- pacjentów z ostrą jaskrą z zamkniętym kątem przesączania;
- osób z zaburzeniami czynności nerek lub wątroby.
Podczas przyjmowania alprazolamu mogą wystąpić:
- tolerancja na uspokajające działanie leku;
- konieczność zwiększenia dawkowania;
- reakcja paradoksalna – narażone są zwłaszcza dzieci oraz osoby w podeszłym wieku, w razie wystąpienia objawów trzeba odstawić lek;
- amnezja następcza – jej objawy pojawiają się najczęściej kilka godzin od przyjęcia Xanax, w razie ich wystąpienia zaleca się pacjentowi 7-8 h nieprzerwanego snu.
Jeśli benzodiazepiny są stosowane przez długi czas, to lekarz powinien regularnie oceniać konieczność dalszego przyjmowania preparatu. Wraz z wydłużeniem terapii rośnie ryzyko wytworzenia zależności psychicznej.
Interakcje z innymi lekami
Należy poinformować lekarza o wszelkich przyjmowanych lekach i suplementach.
Ten lek nie powinien być stosowany łącznie z innymi preparatami o działaniu psychotropowym, przeciwdrgawkowym, przeciwhistaminowym, a także z alkoholem oraz środkami farmakologicznymi, które oddziałują na ośrodkowy układ nerwowy. Takie połączenie prowadzi do addytywnego działania depresyjnego na ośrodkowy układ nerwowy.
Nie zaleca się łączenia preparatu z ketokonazolem, itrakonazolem oraz lekami przeciwgrzybiczymi z grupy azoli.
Szczególną ostrożność należy zachować w przypadku podawania leku jednocześnie z:
- środkami o działaniu hamującym enzymy wątrobowe – mogą one zwiększać stężenie alprazolamu, tym samym nasilając jego działanie;
- nefazodonem, cymetydyną lub fluwoksaminą – może być konieczna modyfikacja dawkowania;
- doustnymi środkami antykoncepcyjnymi,
- antybiotykami makrolidowymi (erytromycynami, klarytromycynami),
- fluoksetyną,
- propoksyfenem,
- sertraliną,
- diltiazemem.
Stosowanie inhibitorów proteazy HIV (m.in. rytonawiru) łącznie z preparatem prowadzi do złożonych interakcji, których przebieg zależy od czasu trwania terapii. Wymagają one zmiany dawki lub zakończenia przyjmowania alprazolamu.
Małe dawki rytonawiru powodowały znaczny spadek klirensu alprazolamu, wydłużenie jego okresu półtrwania i wzmocnienie działania klinicznego.
Jednak podczas długotrwałego zażywania rytonawiru efekt interakcji był znoszony przez indukcję CYP3A.
Alprazolam zwiększa stężenie digoksyny, szczególnie u osób po ukończeniu 65 roku życia. Z tego względu należy uważnie monitorować pacjentów.
Teofilina działa antagonizująco na benzodiazepiny.
Dystrybutor na terenie Polski: Pfizer Polska Sp. z o.o.
Benzodiazepiny (leki)
| Ten artykuł dotyczy leków. Zobacz też: benzodiazepiny jako grupa związków chemicznych. |
Benzodiazepiny, leki benzodiazepinowe – grupa leków o działaniu przeciwlękowym, uspokajającym, nasennym, przeciwdrgawkowym, miorelaksacyjnym i amnestycznym.
Naśladując prawdopodobnie działanie naturalnie występujących związków w ośrodkowym układzie nerwowym, tak zwanych endozepin, ułatwiają one przekaźnictwo GABA-ergiczne. Pierwszą benzodiazepiną wprowadzoną do lecznictwa w 1960 roku był chlorodiazepoksyd.
Budowa
1H-1,4-benzodiazepina 1H-1,5-benzodiazepina 5H-2,3-benzodiazepina
Pod względem chemicznym są one pochodnymi (alkilowymi, triazolowymi, halogenowymi, fenylowymi, nitrowymi itp.) benzodiazepin, najczęściej 1H-1,4-benzodiazepiny, rzadziej 1H-1,5-benzodiazepiny (np. klobazam, arfendazam, lofendazam) lub 5H-2,3-benzodiazepiny (np. tofisopam, girizopam, nerisopam). W niektórych przypadkach (np. brotizolam) pierścień benzenowy zastąpiony jest aromatycznym pierścieniem heterocyklicznym.
| diazepam | −Cl | −CH3 | =O | −H | −Ph | 5–20 mg |
| lorazepam | −Cl | −H | =O | −OH | −C6H4Cl | 0,5–2,5 mg |
| alprazolam | −Cl | C(CH3)=N−N= | −H | −Ph | 0,25–1,5 mg | |
| midazolam | −Cl | C(CH3)=N−CH= | −H | −C6H4F | 7–15 mg | |
| estazolam | −Cl | C=N−N= | −H | −Ph | 1–4 mg | |
| temazepam | −Cl | −CH3 | =O | −OH | −Ph | 30–40 mg |
| nitrazepam | −NO2 | −CH3 | =O | −H | −Ph | 5–15 mg |
| klonazepam | −NO2 | −H | =O | −H | −C6H4Cl | 0,25–2,5 mg |
| flunitrazepam | −NO2 | −CH3 | =O | −H | −C6H4F | 0,25–1 mg |
| bromazepam | −Br | −H | =O | −H | C5NH4 | 3–15 mg |
Mechanizm działania
Działanie benzodiazepin polega na łączeniu się z receptorem benzodiazepinowym (BDZ), który jest częścią większego kompleksu receptorowego, zwanego receptorem GABA-ergicznym.
Stymulacja receptorów BDZ powoduje zwiększenie powinowactwa GABA do receptora GABA-ergicznego i zwiększenie stymulacji tego receptora. Receptory GABA-ergiczne są związane z kanałem chlorkowym i ich pobudzenie powoduje napływ jonów Cl– do komórki i jej hiperpolaryzację.
Procesy te prowadzą do zmniejszenia pobudliwości neuronów i zahamowania przewodzenia impulsów, co objawia się działaniem uspokajającym i nasennym.
Poszczególne leki z tej grupy różnią się powinowactwem do receptora BDZ, czasem i siłą oraz profilem. Wśród benzodiazepin można wyróżnić leki o bardziej zaznaczonym charakterze nasennym i/lub uspokajającym (flunitrazepam, nitrazepam, estazolam), o silniejszym działaniu przeciwlękowym (medazepam, prazepam, alprazolam) oraz o silniejszym działaniu przeciwdrgawkowym (diazepam, klonazepam).
Benzodiazepiny są pozbawione wielu wad leków uspokajająco-nasennych poprzedniej generacji (np.
barbituranów, obecnie w Polsce rzadziej stosowanych) – są przede wszystkim o wiele mniej toksyczne, a także dużo bezpieczniejsze, między innymi dzięki specyficznej odtrutce, jaką jest flumazenil, będący kompetycyjnym antagonistą receptora benzodiazepinowego.
Odwraca szybko (w ciągu 30–60 s) działanie pochodnych benzodiazepiny, co ułatwia zdiagnozowanie i w konsekwencji leczenie w przypadku przedawkowania.
W dużym uproszczeniu, procedura ratowania polega na podaniu flumazenilu – jeżeli nastąpi pełny powrót świadomości, lekarz ma pewność, że zatrucie zostało spowodowane benzodiazepinami, a nie innymi środkami. Należy jednak zauważyć, że odtruwanie polega na klasycznych metodach, czyli na przykład forsownej diurezie, a flumazenil stosowany jest raczej jako wskaźnik, który ułatwia zdiagnozowanie zatrucia benzodiazepinami a nie innymi środkami (przy ostrym przedawkowaniu podanie flumazenilu powoduje odzyskanie przytomności tylko na bardzo krótki czas).
Zastosowanie i odstawienie
Benzodiazepiny stosowane są powszechnie do doraźnego leczenia nasilonego lęku, bezsenności, łagodzenia objawów odstawiennych w alkoholizmie, w premedykacji do zabiegów diagnostycznych i chirurgicznych, sedacji pooperacyjnej. Znajdują zastosowanie w leczeniu stanów zwiększonego napięcia mięśniowego oraz pomocniczo jako leki przeciwdrgawkowe w leczeniu niektórych typów padaczki.
Należy unikać stosowania benzodiazepin w leczeniu przewlekłym, z uwagi na wzrost tolerancji i związany z tym spadek skuteczności terapeutycznej. Systematyczne i długotrwałe zażywanie benzodiazepin (ponad miesiąc, codziennie) może prowadzić do silnego uzależnienia psychicznego i fizycznego, zwłaszcza u osób z tendencją do uzależnień w wywiadzie.
Ryzyko uzależnienia u osób stosujących benzodiazepiny przez długi czas ocenia się na 0,1–2%, jest więc dość niskie pomimo wielu popularnych opinii[1].
Benzodiazepiny powinny być szczególnie ostrożnie stosowane u osób w wieku podeszłym, ponieważ obniżają sprawność psychomotoryczną, co objawia się zwiększonym ryzykiem upadków, możliwym pogorszeniem pamięci krótkotrwałej i zaburzeniami funkcji kognitywnych (poznawczych).
Długofalowe stosowanie benzodiazepin prowadzi do osłabienia ich działania, w wyniku rozwoju zjawiska tolerancji. Ryzyko rozwoju tolerancji zależy w dużym stopniu od okresu półtrwania poszczególnych pochodnych benzodiazepiny we krwi i ogólnie jest większe w przypadku benzodiazepin działających krótkotrwale.
Odstawianie benzodiazepin u osób uzależnionych musi odbywać się pod ścisłym nadzorem lekarza, z uwagi na ryzyko wystąpienia niebezpiecznych dla zdrowia i życia objawów abstynencyjnych (lęk, niepokój, drażliwość, zaburzenia łaknienia, bezsenność, wymioty, zaburzenia widzenia, skurcze mięśniowe, napady drgawkowe, zespół majaczeniowy).
Szczególnie niebezpieczne w przypadku przewlekłego stosowania benzodiazepin jest zjawisko tak zwanego odbicia, polegające na tym, że po odstawieniu leku objawy, które on zmniejszał, nierzadko wracają z nasileniem o wiele większym niż przed farmakoterapią. Zjawisko to szczególnie utrudnia odstawienie benzodiazepin.
Farmakokinetyka i farmakodynamika
Większość leków z tej grupy wchłania się w 80–90% w postaci niezmienionej po podaniu doustnym (wyjątki: midazolam i klorazepat). Charakteryzują się zwykle dużą lipofilnością. Maksymalne stężenie we krwi po podaniu doustnym osiągają po 0,5–8 godzinach (najszybciej triazolam, midazolam). Po wchłonięciu łączą się z białkami surowicy w 85–95%.
Metabolizowane w wątrobie przez enzymy mikrosomalne, w części przypadków do aktywnych metabolitów.Wydalane z moczem w postaci nieaktywnej, jako metabolity sprzężone z kwasem glukuronowym (np. lorazepam). Nie wpływają na metabolizm wątrobowy.
Przemiany benzodiazepin, wskutek hamowania enzymów mikrosomalnych hepatocytów, ulegają spowolnieniu w trakcie przyjmowania cymetydyny oraz doustnych środków antykoncepcyjnych.
Całkowity czas działania benzodiazepin może ulec znacznemu wydłużeniu u osób w podeszłym wieku. Podanie domięśniowe charakteryzuje się dużą zmiennością stężenia leku we krwi. Nie jest polecane poza stanami nagłymi.
Podział benzodiazepin ze względu na okres działania
Główny podział kliniczny BZD dotyczy czasu działania leku. Wyróżnia się BZD o długim (> 24 h), średnim i krótkim (< 5 h) czasie działania.
Podział ten nie jest zupełnie jednoznaczny ze względu na to, że przy niektórych substancjach należy uwzględnić także czas działania aktywnego metabolitu.
Czas działania (a właściwie czas półtrwania) leków warunkuje część ich zastosowań oraz powikłań, które z daną substancją się wiążą.
| brotizolam (Lendorm) | 4–7 | 9-hydroksymetylobrotizolam (6–7) |
| loprazolam | 6–8 | N-oksydoloprazolam (4–8) |
| triazolam (Halcion) | 1–5 | hydroksytriazolam (2–4) – nieaktywny |
| alprazolam (Xanax, Afobam, Neurol) | 10–15 | hydroksyalprazolam (12–15) |
| bromazepam (Lexotan) | 10–20 | hydroksybromazepam (12) |
| klotiazepam (Trecalmo, Veratran) | 3–15 | hydroksyklotiazepam, demetyloklotiazepam (do 15) |
| lorazepam (Lorafen) | 8–24 | |
| lormetazepam (Noctofer) | 8–14 | lorazepam (8–24) |
| nitrazepam (Nitrazepam) | 15–30 | |
| oksazepam (Oxazepam) | 4–15 | |
| temazepam (Signopam) | 5–14 | oksazepam 4–15 |
| chlorodiazepoksyd (Elenium) | 5–30 | nordiazepam (36–200), oksazepam (4–15), demoksazepam (45) |
| diazepam (Relanium, Valium) | 20–40 | nordiazepam (36–200) |
| flurazepam (Dalmadron) | 1–2 | dealkiloflurazepam (40–250) |
| ketazolam (Anxon) | 30 | demetylokotazolam (34) |
| klobazam (Frisium) | 16–60 | demetyloklobazam (50–100) |
| klorazepat (Tranxene, Cloranxen) | 1–2 | oksazepam (4–15) → nordiazepam (36–200) |
| metaklozepam | 7–23 | demetylometaklozepam (10–35) |
| oksazolam | 30 | oksazepam (4–15) → nordiazepam (36–200) |
Antagonisty
Antagonistą receptorów benzodiazepinowych jest flumazenil. Lek podaje się w celu zniesienia działania benzodiazepin, w przypadku ich przedawkowania oraz w encefalopatii wątrobowej.
Interakcje
Alkohol i barbiturany bardzo mocno nasilają działanie depresyjne benzodiazepin na ośrodkowy układ nerwowy, które w takim przypadku może doprowadzić do śpiączki, a nawet śmierci.
Hamowanie jest w takim przypadku wyraźnie silniejsze niż wynikałoby to ze zsumowania efektów poszczególnych substancji.
Ponadto każdy środek działający depresyjnie na OUN dodatkowo wzmaga hamujące efekty tych leków.
Działania niepożądane
Do najczęściej występujących objawów niepożądanych, których częstość występowania koreluje zwykle z zastosowaną dawką należą:
- senność
- zaburzenia koordynacji ruchowej
- ataksja
- amnezja następcza
- zaburzenia akomodacji
- osłabienie siły mięśniowej
Inne rzadziej występujące objawy to:
- oczopląs
- bóle głowy[3][4]
- obniżenie libido[potrzebny przypis]
- parestezje
- drżenia mięśniowe[4]
- alergia skórna.
Leki z tej grupy mają pewien wpływ na fazę snu REM (tłumią sen REM). Spłycają fazę czwartą snu oraz przy odpowiednio długim okresie półtrwania wydłużają całkowity czas snu.
Stosowane w czasie ciąży przenikają przez barierę łożyskową. Ich działanie teratogenne objawia się zwiększonym prawdopodobieństwem wystąpienia rozszczepu podniebienia.
Podane przed porodem mogą być przyczyną zaburzeń oddychania dziecka.
W większych dawkach mogą być powodem zatrucia. Objawy ostrego zatrucia są podobne dla wszystkich leków uspokajających. Są to: senność, osłabienie, oczopląs, podwójne widzenie, śpiączka, sinica, drgawki, spłycenie oddechu.
Zatrucie ostre bardzo rzadko kończy się zgonem (niebezpieczne dla życia mogą być zatrucia mieszane z etanolem i/lub barbituranami), jednak może być obciążeniem dla wątroby, jeżeli masywnie przedawkowano nitrowe pochodne benzodiazepiny (ryzyko stresu oksydacyjnego).
Dawka śmiertelna nie jest dokładnie znana – uważa się, że śmierć może spowodować zażycie od 50 do 500 mg leku na kilogram masy ciała (dla człowieka o masie 70 kg dawka śmiertelna wynosiłaby 3,5–35 g).
Reakcje paradoksalne
Wszystkie benzodiazepiny mogą wywołać też działania paradoksalne (niepokój, pobudzenie). Dotyczy to jednak głównie osób łączących te leki z alkoholem, a także pacjentów w wieku podeszłym i z organicznym uszkodzeniem ośrodkowego układu nerwowego. Podawanie benzodiazepin takim osobom wymaga zachowania szczególnej ostrożności i starannego rozważenia wskazań do ich zastosowania.
Przypisy
- ↑ D.D.D.D. Williams D.D.D.D., A.A. McBride A.A., Benzodiazepines: time for reassessment, „The British Journal of Psychiatry”, 173 (5), 1998, s. 361–362, DOI: 10.1192/bjp.173.5.361, PMID: 9926050 (ang.).
- ↑ a b c AdamA. Bilikiewicz AdamA. i inni, Psychiatria, t. 3, Wrocław: Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner, 2003, s.
146, ISBN 83-87944-24-6, OCLC 749333092 .
- ↑ Jacek J.J.J. Rożniecki Jacek J.J.J., Bóle głowy z nadużywania leków, „Medycyna po Dyplomie”, 20 (12), Medical Tribune Polska, grudzień 2011, s. 31-33, ISSN 1689-4332 .
- ↑ a b Benzodiazepiny – charakterystyka, objawy uzależnienia, zespół abstynencyjny, WP abcZdrowie [dostęp 2018-01-10] (pol.).
Bibliografia
- Małgorzata Rzewuska: Leczenie zaburzeń psychicznych. Wyd. 3. Warszawa: PZWL, 2006, s. 203. ISBN 83-200-3354-3.
Linki zewnętrzne
Zobacz hasło benzodiazepina w Wikisłowniku
- C. Heather Ashton: Benzodiazepiny: jak działają, jak je odstawiać (pol.). benzo.org.uk, 2002. [dostęp 2017-05-03].
Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.
Kontrola autorytatywna (farmakologiczna klasa związków chemicznych):
- LCCN: sh85013239
- GND: 4005552-8
- BnF: 120015571
- BNCF: 838
- BNE: XX529163
- WorldCat
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Benzodiazepiny_(leki)&oldid=56513773”
Senzop
Senzop jest lekiem nasennym z grupy pochodnych cyklopirolonu, działającym podobnie do benzodiazepin.
Senzop ułatwia zasypianie, zmniejsza liczbę przebudzeń nocnych, wydłuża czas trwania snu oraz poprawia zarówno jakość snu, jak i samopoczucie po obudzeniu. Podobnie jak inne leki nasenne zopiklon skraca fazę I snu (senność), wydłuża fazę II (płytki sen), ale w przeciwieństwie do tych leków wydłuża także fazy III i IV (głęboki sen).
Wskazania do stosowaniaKrótkotrwałe leczenie bezsenności u dorosłych – przejściowej, krótkotrwałej lub przewlekłej (w tym trudności w zasypianiu, spłycony sen, wczesne ranne budzenie się).
– Substancją czynną leku jest zopiklon.Jedna tabletka powlekana zawiera 7,5 mg zopiklonu.
- – Pozostałe składniki to:wapnia wodorofosforan dwuwodny, laktoza jednowodna, skrobia kukurydziana, karboksymetyloskrobia sodowa (typ A), magnezu stearynian.
- Skład otoczki: hypromeloza, glikol propylenowy, talk, tytanu dwutlenek (E 171).
Zobacz listę produktów zawierających substancję: Zopiklon.
Dawkowanie preparatu Senzop – jak stosować ten lek?
Ten lek należy zawsze stosować zgodnie z zaleceniami lekarza lub farmaceuty. W przypadku wątpliwości należy zwrócić się do lekarza lub farmaceuty.Lek należy przyjmować tuż przed wieczornym spoczynkiem.
Zalecana dawka leku to 7,5 mg, podana doustnie przed wieczornym spoczynkiem. Dawki tej nie należy przekraczać.
U pacjentów w podeszłym wieku oraz u osób z zaburzeniem czynności wątroby lub przewlekłą niewydolnością oddechową leczenie należy rozpoczynać od dawki 3,75 mg (½ tabletki). Dawkę można zwiększyć do 7,5 mg (1 tabletka) jedynie w razie potrzeby i dobrej tolerancji leku przez pacjenta.
Mimo, że w przebiegu niewydolności nerek nie dochodzi do kumulacji zopiklonu w ustroju, zaleca się jednak i w tym przypadku rozpoczęcie leczenia od dawki 3,75 mg (½ tabletki) na dobę.
Linia podziału na tabletce ułatwia podzielenie jej na równe dawki.
Stosowanie u dzieci i młodzieżyNie określono bezpiecznej i skutecznej dawki leku u dzieci i młodzieży w wieku do18 lat.Sposób użycia: tabletki połykać bez rozgryzania, popijając małą ilością płynu. Przyjmować wieczorem, bezpośrednio przed snem.
Czas trwania leczenia:– bezsenność przejściowa: 2 do 5 dni;– bezsenność krótkotrwała: 2 do 3 tygodni.
Przedawkowanie objawia się hamowaniem ośrodkowego układu nerwowego: sennością, zawrotami głowy, splątaniem, letargiem, obniżeniem ciśnienia tętniczego krwi, zaburzeniami oddychania, śpiączką, ataksją (bezruchem) i utratą przytomności, zależnie od dawki.
Przedawkowanie zwykle nie zagraża życiu, jeśli nie występuje w połączeniu z innymi środkami działającymi hamująco na OUN (w tym z alkoholem). Inne czynniki ryzyka, takie jak obecność współistniejącej choroby albo zły stan ogólny pacjenta, mogą przyczynić się do nasilenia objawów.
Bardzo rzadko mogą one prowadzić do zgonu.
Leczenie przedawkowania polega na podaniu węgla aktywnego tak szybko jak to możliwe. Szczególną uwagę należy zwrócić na czynność układu oddechowego i sercowo-naczyniowego pacjenta. Jako antidotum można podać flumazenil. Hemodializa nie jest skuteczna w leczeniu przedawkowania zopiklonu. Płukanie żołądka może być przydatne jedynie w razie wykonania go bezpośrednio po zażyciu zopiklonu.
Co mogę jeść i pić podczas stosowania Senzop – czy mogę spożywać alkohol?
Należy unikać jednoczesnego picia alkoholu i stosowania leku Senzop. Alkohol nasila nasenne działanie zopiklonu.
Czy można stosować Senzop w okresie ciąży i karmienia piersią?
- Jeśli pacjentka jest w ciąży lub karmi piersią, przypuszcza że może być w ciąży lub gdy planuje mieć dziecko, powinna poradzić się lekarza lub farmaceuty przed zastosowaniem tego leku.
- Nie należy stosować leku Senzop podczas ciąży i karmienia piersią.
- Jeśli pacjentka podejrzewa, że jest w ciąży lub planuje zajść w ciążę, powinna skontaktować się z lekarzem w celu zakończenia stosowania leku Senzop.
Dowiedz się ile kosztuje Senzop i zarezerwuj w aptece w Twojej okolicy.
Dzięki narzędziu udostępnionemu przez portal ktomalek.pl, sprawdzisz czy preparat jest dostępny na receptę, czy bez recepty.
Uzyskasz także informacje na temat poziomu refundacji także, czyli czy produkt leczniczy jest refundowany i w jakim zakresie – sprawdź cenę i dostępność produktu.
Ulotka Senzop – do pobrania pełna wersja ulotki dla pacjenta
Do pobrania pełna ulotka Senzop. Oprócz informacji zawartych na naszej stronie, znajdziesz tu dodatkowo następujące dane: skutki uboczne, przeciwwskazania, działania niepożądane, interakcje z innymi lekami, wpływ substancji na prowadzenie pojazdów i maszyn oraz inne ostrzeżenia i środki ostrożności. Ściągnij ulotkę przeznaczoną dla pacjenów w formacie pdf:
Charakterystyka produktu leczniczego (ChPL) – dokumentacja dla lekarzy i farmaceutów
Ściągnij charakterystykę produktu leczniczego, zawierającą specjalistyczne informacje na temat Senzop m.in. postać farmaceutyczna, dane kliniczne, interakcje z innymi produktami leczniczymi, właściwości farmakologiczne, dane farmaceutyczne. ChPL jest dokumentem przeznaczonym wyłącznie dla wykwalifikowanego personelu medycznego. Pobierz ChPL w formacie pdf:
Stosujesz Senzop? Zachęcamy do podzielenia się opinią na jego temat na forum. Nie musisz się rejestrować, na poniższym formularzu wystarczy wpisanie nazwy użytkownika/pseudonimu.
Opisując swoje doświadczenia na temat przyjmowania preparatu, możesz pomóc innym pacjentom.
Nasi czytelnicy codziennie publikują opinie na temat stosowanych leków. Jeżeli jesteś zainteresowany ich najnowszymi wypowiedziami – sprawdź 100 najnowszych opinii pacjentów.
Ważne! Przeczytaj przed opublikowaniem opinii. Oferty sprzedaży/kupna leków są sukcesywnie usuwane, zgodnie z regulaminem portalu. Zakup produktu leczniczego poza oficjalnym obrotem (z tzw. ‘drugiej ręki’) może być niebezpieczny dla zdrowia.
Aktualna ocena pacjentów:
(4 ocen, średnia: 6,50 na 10)